०४. चतुकनिपातो

४. चतुकनिपातो

१. नागसमालत्थेरगाथा

२६७.
‘‘अलङ्कता सुवसना, मालिनी चन्दनुस्सदा।
मज्झे महापथे नारी, तुरिये नच्चति नट्टकी॥
२६८.
‘‘पिण्डिकाय पविट्ठोहं, गच्छन्तो नं उदिक्खिसम्।
अलङ्कतं सुवसनं, मच्चुपासंव ओड्डितं॥
२६९.
‘‘ततो मे मनसीकारो, योनिसो उदपज्जथ।
आदीनवो पातुरहु, निब्बिदा समतिट्ठथ [सम्पतिट्ठथ (क॰)]॥
२७०.
‘‘ततो चित्तं विमुच्चि मे, पस्स धम्मसुधम्मतम्।
तिस्सो विज्जा अनुप्पत्ता, कतं बुद्धस्स सासन’’न्ति॥
… नागसमालो थेरो…।

२. भगुत्थेरगाथा

२७१.
‘‘अहं मिद्धेन पकतो, विहारा उपनिक्खमिम्।
चङ्कमं अभिरुहन्तो, तत्थेव पपतिं छमा॥
२७२.
‘‘गत्तानि परिमज्जित्वा, पुनपारुय्ह चङ्कमम्।
चङ्कमे चङ्कमिं सोहं, अज्झत्तं सुसमाहितो॥
२७३.
‘‘ततो मे मनसीकारो, योनिसो उदपज्जथ।
आदीनवो पातुरहु, निब्बिदा समतिट्ठथ॥
२७४.
‘‘ततो चित्तं विमुच्चि मे, पस्स धम्मसुधम्मतम्।
तिस्सो विज्जा अनुप्पत्ता, कतं बुद्धस्स सासन’’न्ति॥
… भगुत्थेरो…।

३. सभियत्थेरगाथा

२७५.
[ध॰ प॰ ६ धम्मपदेपि] ‘‘परे च न विजानन्ति, मयमेत्थ यमामसे।
ये च तत्थ विजानन्ति, ततो सम्मन्ति मेधगा॥
२७६.
‘‘यदा च अविजानन्ता, इरियन्त्यमरा विय।
विजानन्ति च ये धम्मं, आतुरेसु अनातुरा॥
२७७.
‘‘यं किञ्चि सिथिलं कम्मं, संकिलिट्ठञ्च यं वतम्।
सङ्कस्सरं ब्रह्मचरियं, न तं होति महप्फलं॥
२७८.
‘‘यस्स सब्रह्मचारीसु, गारवो नूपलब्भति।
आरका होति सद्धम्मा, नभं पुथविया यथा’’ति॥
… सभियो थेरो…।

४. नन्दकत्थेरगाथा

२७९.
‘‘धिरत्थु पूरे दुग्गन्धे, मारपक्खे अवस्सुते।
नवसोतानि ते काये, यानि सन्दन्ति सब्बदा॥
२८०.
‘‘मा पुराणं अमञ्ञित्थो, मासादेसि तथागते।
सग्गेपि ते न रज्जन्ति, किमङ्गं पन [किमङ्ग पन (सी॰)] मानुसे॥
२८१.
‘‘ये च खो बाला दुम्मेधा, दुम्मन्ती मोहपारुता।
तादिसा तत्थ रज्जन्ति, मारखित्तम्हि बन्धने॥
२८२.
‘‘येसं रागो च दोसो च, अविज्जा च विराजिता।
तादी तत्थ न रज्जन्ति, छिन्नसुत्ता अबन्धना’’ति॥
… नन्दको थेरो…।

५. जम्बुकत्थेरगाथा

२८३.
‘‘पञ्चपञ्ञासवस्सानि, रजोजल्लमधारयिम्।
भुञ्जन्तो मासिकं भत्तं, केसमस्सुं अलोचयिं॥
२८४.
‘‘एकपादेन अट्ठासिं, आसनं परिवज्जयिम्।
सुक्खगूथानि च खादिं, उद्देसञ्च न सादियिं॥
२८५.
‘‘एतादिसं करित्वान, बहुं दुग्गतिगामिनम्।
वुय्हमानो महोघेन, बुद्धं सरणमागमं॥
२८६.
‘‘सरणगमनं पस्स, पस्स धम्मसुधम्मतम्।
तिस्सो विज्जा अनुप्पत्ता, कतं बुद्धस्स सासन’’न्ति॥
… जम्बुको थेरो…।

६. सेनकत्थेरगाथा

२८७.
‘‘स्वागतं वत मे आसि, गयायं गयफग्गुया।
यं अद्दसासिं सम्बुद्धं, देसेन्तं धम्ममुत्तमं॥
२८८.
‘‘महप्पभं गणाचरियं, अग्गपत्तं विनायकम्।
सदेवकस्स लोकस्स, जिनं अतुलदस्सनं॥
२८९.
‘‘महानागं महावीरं, महाजुतिमनासवम्।
सब्बासवपरिक्खीणं, सत्थारमकुतोभयं॥
२९०.
‘‘चिरसंकिलिट्ठं वत मं, दिट्ठिसन्दानबन्धितं [सन्धितं (सी॰ स्या॰), सन्दितं (पी॰ सी॰ अट्ठ॰)]।
विमोचयि सो भगवा, सब्बगन्थेहि सेनक’’न्ति॥
… सेनको थेरो…।

७. सम्भूतत्थेरगाथा

२९१.
‘‘यो दन्धकाले तरति, तरणीये च दन्धये।
अयोनि [अयोनिसो (स्या॰)] संविधानेन, बालो दुक्खं निगच्छति॥
२९२.
‘‘तस्सत्था परिहायन्ति, काळपक्खेव चन्दिमा।
आयसक्यञ्च [आयसस्यञ्च (सी॰)] पप्पोति, मित्तेहि च विरुज्झति॥
२९३.
‘‘यो दन्धकाले दन्धेति, तरणीये च तारये।
योनिसो संविधानेन, सुखं पप्पोति पण्डितो॥
२९४.
‘‘तस्सत्था परिपूरेन्ति, सुक्कपक्खेव चन्दिमा।
यसो कित्तिञ्च पप्पोति, मित्तेहि न विरुज्झती’’ति॥
… सम्भूतो थेरो…।

८. राहुलत्थेरगाथा

२९५.
‘‘उभयेनेव सम्पन्नो, राहुलभद्दोति मं विदू।
यञ्चम्हि पुत्तो बुद्धस्स, यञ्च धम्मेसु चक्खुमा॥
२९६.
‘‘यञ्च मे आसवा खीणा, यञ्च नत्थि पुनब्भवो।
अरहा दक्खिणेय्योम्हि, तेविज्जो अमतद्दसो॥
२९७.
‘‘कामन्धा जालपच्छन्ना, तण्हाछादनछादिता।
पमत्तबन्धुना बद्धा, मच्छाव कुमिनामुखे॥
२९८.
‘‘तं कामं अहमुज्झित्वा, छेत्वा मारस्स बन्धनम्।
समूलं तण्हमब्बुय्ह, सीतिभूतोस्मि निब्बुतो’’ति॥
… राहुलो थेरो…।

९. चन्दनत्थेरगाथा

२९९.
‘‘जातरूपेन सञ्छन्ना [पच्छन्ना (सी॰)], दासीगणपुरक्खता।
अङ्केन पुत्तमादाय, भरिया मं उपागमि॥
३००.
‘‘तञ्च दिस्वान आयन्तिं, सकपुत्तस्स मातरम्।
अलङ्कतं सुवसनं, मच्चुपासंव ओड्डितं॥
३०१.
‘‘ततो मे मनसीकारो, योनिसो उदपज्जथ।
आदीनवो पातुरहु, निब्बिदा समतिट्ठथ॥
३०२.
‘‘ततो चित्तं विमुच्चि मे, पस्स धम्मसुधम्मतम्।
तिस्सो विज्जा अनुप्पत्ता, कतं बुद्धस्स सासन’’न्ति॥
… चन्दनो थेरो…।

१०. धम्मिकत्थेरगाथा

३०३.
[जा॰ १.१०.१०२ जातकेपि] ‘‘धम्मो हवे रक्खति धम्मचारिं, धम्मो सुचिण्णो सुखमावहति।
एसानिसंसो धम्मे सुचिण्णे, न दुग्गतिं गच्छति धम्मचारी॥
३०४.
[जा॰ १.१५.३८५] ‘‘नहि धम्मो अधम्मो च, उभो समविपाकिनो।
अधम्मो निरयं नेति, धम्मो पापेति सुग्गतिं॥
३०५.
‘‘तस्मा हि धम्मेसु करेय्य छन्दं, इति मोदमानो सुगतेन तादिना।
धम्मे ठिता सुगतवरस्स सावका, नीयन्ति धीरा सरणवरग्गगामिनो॥
३०६.
‘‘विप्फोटितो गण्डमूलो, तण्हाजालो समूहतो।
सो खीणसंसारो न चत्थि किञ्चनं,
चन्दो यथा दोसिना पुण्णमासिय’’न्ति॥
… धम्मिको थेरो…।

११. सप्पकत्थेरगाथा

३०७.
‘‘यदा बलाका सुचिपण्डरच्छदा, काळस्स मेघस्स भयेन तज्जिता।
पलेहिति आलयमालयेसिनी, तदा नदी अजकरणी रमेति मं॥
३०८.
‘‘यदा बलाका सुविसुद्धपण्डरा, काळस्स मेघस्स भयेन तज्जिता।
परियेसति लेणमलेणदस्सिनी, तदा नदी अजकरणी रमेति मं॥
३०९.
‘‘कं नु तत्थ न रमेन्ति, जम्बुयो उभतो तहिम्।
सोभेन्ति आपगाकूलं, मम लेणस्स [महालेणस्स (स्या॰ क॰)] पच्छतो॥
३१०.
‘‘ता मतमदसङ्घसुप्पहीना,
भेका मन्दवती पनादयन्ति।
‘नाज्ज गिरिनदीहि विप्पवाससमयो,
खेमा अजकरणी सिवा सुरम्मा’’’ति॥
… सप्पको थेरो…।

१२. मुदितत्थेरगाथा

३११.
‘‘पब्बजिं जीविकत्थोहं, लद्धान उपसम्पदम्।
ततो सद्धं पटिलभिं, दळ्हवीरियो परक्कमिं॥
३१२.
‘‘कामं भिज्जतुयं कायो, मंसपेसी विसीयरुं [विसियन्तु (क॰)]।
उभो जण्णुकसन्धीहि, जङ्घायो पपतन्तु मे॥
३१३.
‘‘नासिस्सं न पिविस्सामि, विहारा च न निक्खमे।
नपि पस्सं निपातेस्सं, तण्हासल्ले अनूहते॥
३१४.
‘‘तस्स मेवं विहरतो, पस्स वीरियपरक्कमम्।
तिस्सो विज्जा अनुप्पत्ता, कतं बुद्धस्स सासन’’न्ति॥
… मुदितो थेरो…।
चतुक्कनिपातो निट्ठितो।
तत्रुद्दानं –
नागसमालो भगु च, सभियो नन्दकोपि च।
जम्बुको सेनको थेरो, सम्भूतो राहुलोपि च॥
भवति चन्दनो थेरो, दसेते [इदानि नवेव थेरा दिस्सन्ति] बुद्धसावका।
धम्मिको सप्पको थेरो, मुदितो चापि ते तयो।
गाथायो द्वे च पञ्ञास, थेरा सब्बेपि तेरसाति [इदानि द्वादसेव थेरा दिस्सन्ति]॥