०३. तिकनिपातो

३. तिकनिपातो

१. अङ्गणिकभारद्वाजत्थेरगाथा

२१९.
‘‘अयोनि सुद्धिमन्वेसं, अग्गिं परिचरिं वने।
सुद्धिमग्गं अजानन्तो, अकासिं अमरं तपं [अकासिं अपरं तपं (स्या॰), अकासिं अमतं तपं (क॰)]॥
२२०.
‘‘तं सुखेन सुखं लद्धं, पस्स धम्मसुधम्मतम्।
तिस्सो विज्जा अनुप्पत्ता, कतं बुद्धस्स सासनं॥
२२१.
‘‘ब्रह्मबन्धु पुरे आसिं, इदानि खोम्हि ब्राह्मणो।
तेविज्जो न्हातको [नहातको (सी॰ अट्ठ॰)] चम्हि, सोत्तियो चम्हि वेदगू’’ति॥
… अङ्गणिकभारद्वाजो थेरो…।

२. पच्चयत्थेरगाथा

२२२.
‘‘पञ्चाहाहं पब्बजितो, सेखो अप्पत्तमानसो,
विहारं मे पविट्ठस्स, चेतसो पणिधी अहु॥
२२३.
‘‘नासिस्सं न पिविस्सामि, विहारतो न निक्खमे।
नपि पस्सं निपातेस्सं, तण्हासल्ले अनूहते॥
२२४.
‘‘तस्स मेवं विहरतो, पस्स वीरियपरक्कमम्।
तिस्सो विज्जा अनुप्पत्ता, कतं बुद्धस्स सासन’’न्ति॥
… पच्चयो थेरो…।

३. बाकुलत्थेरगाथा

२२५.
‘‘यो पुब्बे करणीयानि, पच्छा सो कातुमिच्छति।
सुखा सो धंसते ठाना, पच्छा च मनुतप्पति॥
२२६.
‘‘यञ्हि कयिरा तञ्हि वदे, यं न कयिरा न तं वदे।
अकरोन्तं भासमानं, परिजानन्ति पण्डिता॥
२२७.
‘‘सुसुखं वत निब्बानं, सम्मासम्बुद्धदेसितम्।
असोकं विरजं खेमं, यत्थ दुक्खं निरुज्झती’’ति॥
… बाकुलो [बाक्कुलो (सी॰)] थेरो…।

४. धनियत्थेरगाथा

२२८.
‘‘सुखं चे जीवितुं इच्छे, सामञ्ञस्मिं अपेक्खवा।
सङ्घिकं नातिमञ्ञेय्य, चीवरं पानभोजनं॥
२२९.
‘‘सुखं चे जीवितुं इच्छे, सामञ्ञस्मिं अपेक्खवा।
अहि मूसिकसोब्भंव, सेवेथ सयनासनं॥
२३०.
‘‘सुखं चे जीवितुं इच्छे, सामञ्ञस्मिं अपेक्खवा।
इतरीतरेन तुस्सेय्य, एकधम्मञ्च भावये’’ति॥
… धनियो थेरो…।

५. मातङ्गपुत्तत्थेरगाथा

२३१.
‘‘अतिसीतं अतिउण्हं, अतिसायमिदं अहु।
इति विस्सट्ठकम्मन्ते, खणा अच्चेन्ति माणवे॥
२३२.
‘‘यो च सीतञ्च उण्हञ्च, तिणा भिय्यो न मञ्ञति।
करं पुरिसकिच्चानि, सो सुखा न विहायति॥
२३३.
‘‘दब्बं कुसं पोटकिलं, उसीरं मुञ्जपब्बजम्।
उरसा पनुदिस्सामि, विवेकमनुब्रूहय’’न्ति॥
… मातङ्गपुत्तो थेरो…।

६. खुज्जसोभितत्थेरगाथा

२३४.
‘‘ये चित्तकथी बहुस्सुता, समणा पाटलिपुत्तवासिनो।
तेसञ्ञतरोयमायुवा, द्वारे तिट्ठति खुज्जसोभितो॥
२३५.
‘‘ये चित्तकथी बहुस्सुता, समणा पाटलिपुत्तवासिनो।
तेसञ्ञतरोयमायुवा, द्वारे तिट्ठति मालुतेरितो॥
२३६.
‘‘सुयुद्धेन सुयिट्ठेन, सङ्गामविजयेन च।
ब्रह्मचरियानुचिण्णेन, एवायं सुखमेधती’’ति॥
… खुज्जसोभितो थेरो…।

७. वारणत्थेरगाथा

२३७.
‘‘योध कोचि मनुस्सेसु, परपाणानि हिंसति।
अस्मा लोका परम्हा च, उभया धंसते नरो॥
२३८.
‘‘यो च मेत्तेन चित्तेन, सब्बपाणानुकम्पति।
बहुञ्हि सो पसवति, पुञ्ञं तादिसको नरो॥
२३९.
‘‘सुभासितस्स सिक्खेथ, समणूपासनस्स च।
एकासनस्स च रहो, चित्तवूपसमस्स चा’’ति॥
… वारणो थेरो…।

८. वस्सिकत्थेरगाथा

२४०.
‘‘एकोपि सद्धो मेधावी, अस्सद्धानीध ञातिनम्।
धम्मट्ठो सीलसम्पन्नो, होति अत्थाय बन्धुनं॥
२४१.
‘‘निग्गय्ह अनुकम्पाय, चोदिता ञातयो मया।
ञातिबन्धवपेमेन, कारं कत्वान भिक्खुसु॥
२४२.
‘‘ते अब्भतीता कालङ्कता, पत्ता ते तिदिवं सुखम्।
भातरो मय्हं माता च, मोदन्ति कामकामिनो’’ति॥
… वस्सिको [पस्सिको (सी॰ स्या॰ पी॰)] थेरो…।

९. यसोजत्थेरगाथा

२४३.
‘‘कालपब्बङ्गसङ्कासो, किसो धमनिसन्थतो।
मत्तञ्ञू अन्नपानम्हि, अदीनमनसो नरो’’॥
२४४.
‘‘फुट्ठो डंसेहि मकसेहि, अरञ्ञस्मिं ब्रहावने।
नागो सङ्गामसीसेव, सतो तत्राधिवासये॥
२४५.
‘‘यथा ब्रह्मा तथा एको, यथा देवो तथा दुवे।
यथा गामो तथा तयो, कोलाहलं ततुत्तरि’’न्ति॥
… यसोजो थेरो…।

१०. साटिमत्तियत्थेरगाथा

२४६.
‘‘अहु तुय्हं पुरे सद्धा, सा ते अज्ज न विज्जति।
यं तुय्हं तुय्हमेवेतं, नत्थि दुच्चरितं मम॥
२४७.
‘‘अनिच्चा हि चला सद्दा, एवं दिट्ठा हि सा मया।
रज्जन्तिपि विरज्जन्ति, तत्थ किं जिय्यते मुनि॥
२४८.
‘‘पच्चति मुनिनो भत्तं, थोकं थोकं कुले कुले।
पिण्डिकाय चरिस्सामि, अत्थि जङ्घबलं [जङ्घाबलं (सी॰)] ममा’’ति॥
… साटिमत्तियो थेरो…।

११. उपालित्थेरगाथा

२४९.
‘‘सद्धाय अभिनिक्खम्म, नवपब्बजितो नवो।
मित्ते भजेय्य कल्याणे, सुद्धाजीवे अतन्दिते॥
२५०.
‘‘सद्धाय अभिनिक्खम्म, नवपब्बजितो नवो।
सङ्घस्मिं विहरं भिक्खु, सिक्खेथ विनयं बुधो॥
२५१.
‘‘सद्धाय अभिनिक्खम्म, नवपब्बजितो नवो।
कप्पाकप्पेसु कुसलो, चरेय्य अपुरक्खतो’’ति॥
… उपालित्थेरो…।

१२. उत्तरपालत्थेरगाथा

२५२.
‘‘पण्डितं वत मं सन्तं, अलमत्थविचिन्तकम्।
पञ्च कामगुणा लोके, सम्मोहा पातयिंसु मं॥
२५३.
‘‘पक्खन्दो मारविसये, दळ्हसल्लसमप्पितो।
असक्खिं मच्चुराजस्स, अहं पासा पमुच्चितुं॥
२५४.
‘‘सब्बे कामा पहीना मे, भवा सब्बे पदालिता [विदालिता (सी॰ पी॰ अट्ठ॰)]।
विक्खीणो जातिसंसारो, नत्थि दानि पुनब्भवो’’ति॥
… उत्तरपालो थेरो…।

१३. अभिभूतत्थेरगाथा

२५५.
‘‘सुणाथ ञातयो सब्बे, यावन्तेत्थ समागता।
धम्मं वो देसयिस्सामि, दुक्खा जाति पुनप्पुनं॥
२५६.
[सं॰ नि॰ १.१८५] ‘‘आरम्भथ [आरभथ (सी॰ स्या॰), आरब्भथ (क॰)] निक्कमथ, युञ्जथ बुद्धसासने।
धुनाथ मच्चुनो सेनं, नळागारंव कुञ्जरो॥
२५७.
‘‘यो इमस्मिं धम्मविनये, अप्पमत्तो विहस्सति [विहेस्सति (स्या॰ पी॰)]।
पहाय जातिसंसारं, दुक्खस्सन्तं करिस्सती’’ति॥
… अभिभूतो थेरो…।

१४. गोतमत्थेरगाथा

२५८.
‘‘संसरं हि निरयं अगच्छिस्सं, पेतलोकमगमं पुनप्पुनम्।
दुक्खमम्हिपि तिरच्छानयोनियं, नेकधा हि वुसितं चिरं मया॥
२५९.
‘‘मानुसोपि च भवोभिराधितो, सग्गकायमगमं सकिं सकिम्।
रूपधातुसु अरूपधातुसु, नेवसञ्ञिसु असञ्ञिसुट्ठितं॥
२६०.
‘‘सम्भवा सुविदिता असारका, सङ्खता पचलिता सदेरिता।
तं विदित्वा महमत्तसम्भवं, सन्तिमेव सतिमा समज्झग’’न्ति॥
… गोतमो थेरो…।

१५. हारितत्थेरगाथा

२६१.
‘‘यो पुब्बे करणीयानि, पच्छा सो कातुमिच्छति।
सुखा सो धंसते ठाना, पच्छा च मनुतप्पति॥
२६२.
‘‘यञ्हि कयिरा तञ्हि वदे, यं न कयिरा न तं वदे।
अकरोन्तं भासमानं, परिजानन्ति पण्डिता॥
२६३.
‘‘सुसुखं वत निब्बानं, सम्मासम्बुद्धदेसितम्।
असोकं विरजं खेमं, यत्थ दुक्खं निरुज्झती’’ति॥
… हारितो थेरो…।

१६. विमलत्थेरगाथा

२६४.
‘‘पापमित्ते विवज्जेत्वा, भजेय्युत्तमपुग्गलम्।
ओवादे चस्स तिट्ठेय्य, पत्थेन्तो अचलं सुखं॥
२६५.
‘‘परित्तं दारुमारुय्ह, यथा सीदे महण्णवे।
एवं कुसीतमागम्म, साधुजीवीपि सीदति।
तस्मा तं परिवज्जेय्य, कुसीतं हीनवीरियं॥
२६६.
‘‘पविवित्तेहि अरियेहि, पहितत्तेहि झायिभि।
निच्चं आरद्धवीरियेहि, पण्डितेहि सहावसे’’ति॥
… विमलो थेरो…।
तिकनिपातो निट्ठितो।
तत्रुद्दानं –
अङ्गणिको भारद्वाजो, पच्चयो बाकुलो इसि।
धनियो मातङ्गपुत्तो, सोभितो वारणो इसि॥
वस्सिको च यसोजो च, साटिमत्तियुपालि च।
उत्तरपालो अभिभूतो, गोतमो हारितोपि च॥
थेरो तिकनिपातम्हि, निब्बाने विमलो कतो।
अट्ठतालीस गाथायो, थेरा सोळस कित्तिताति॥