(२१) १. करजकायवग्गो
१. पठमनिरयसग्गसुत्तं
२११. ‘‘दसहि , भिक्खवे, धम्मेहि समन्नागतो यथाभतं निक्खित्तो एवं निरये। कतमेहि दसहि? इध, भिक्खवे, एकच्चो पाणातिपाती होति लुद्दो लोहितपाणि हतपहते निविट्ठो अदयापन्नो सब्बपाणभूतेसु [नत्थेत्थ पाठभेदो]।
‘‘अदिन्नादायी होति। यं तं परस्स परवित्तूपकरणं गामगतं वा अरञ्ञगतं वा, तं अदिन्नं थेय्यसङ्खातं आदाता होति।
‘‘कामेसु मिच्छाचारी होति। या ता मातुरक्खिता पितुरक्खिता मातापितुरक्खिता भातुरक्खिता भगिनिरक्खिता ञातिरक्खिता गोत्तरक्खिता धम्मरक्खिता ससामिका सपरिदण्डा अन्तमसो मालागुळपरिक्खित्तापि, तथारूपासु चारित्तं आपज्जिता होति।
‘‘मुसावादी होति। सभग्गतो वा परिसग्गतो वा ञातिमज्झगतो वा पूगमज्झगतो वा राजकुलमज्झगतो वा अभिनीतो सक्खिपुट्ठो – ‘एहम्भो पुरिस, यं जानासि तं वदेही’ति, सो अजानं वा आह ‘जानामी’ति, जानं वा आह ‘न जानामी’ति, अपस्सं वा आह ‘पस्सामी’ति, पस्सं वा आह ‘न पस्सामी’ति। इति अत्तहेतु वा परहेतु वा आमिसकिञ्चिक्खहेतु वा सम्पजानमुसा भासिता होति।
‘‘पिसुणवाचो होति – इतो सुत्वा अमुत्र अक्खाता इमेसं भेदाय, अमुत्र वा सुत्वा इमेसं अक्खाता अमूसं भेदाय। इति समग्गानं वा भेत्ता भिन्नानं वा अनुप्पदाता वग्गारामो वग्गरतो वग्गनन्दी, वग्गकरणिं वाचं भासिता होति।
‘‘फरुसवाचो होति – या सा वाचा अण्डका कक्कसा परकटुका पराभिसज्जनी कोधसामन्ता असमाधिसंवत्तनिका, तथारूपिं वाचं भासिता होति।
‘‘सम्फप्पलापी होति अकालवादी अभूतवादी अनत्थवादी अधम्मवादी अविनयवादी, अनिधानवतिं वाचं भासिता होति अकालेन अनपदेसं अपरियन्तवतिं अनत्थसंहितं।
‘‘अभिज्झालु होति। यं तं परस्स परवित्तूपकरणं तं अभिज्झाता होति – ‘अहो वत यं परस्स तं मम अस्सा’ति।
‘‘ब्यापन्नचित्तो होति पदुट्ठमनसङ्कप्पो – ‘इमे सत्ता हञ्ञन्तु वा बज्झन्तु वा उच्छिज्जन्तु वा विनस्सन्तु वा मा वा अहेसु’न्ति।
‘‘मिच्छादिट्ठिको होति विपरीतदस्सनो – ‘नत्थि दिन्नं, नत्थि यिट्ठं, नत्थि हुतं, नत्थि सुकतदुक्कटानं कम्मानं फलं विपाको, नत्थि अयं लोको, नत्थि परो लोको, नत्थि माता, नत्थि पिता, नत्थि सत्ता ओपपातिका, नत्थि लोके समणब्राह्मणा सम्मग्गता सम्मापटिपन्ना ये इमञ्च लोकं परञ्च लोकं सयं अभिञ्ञा सच्छिकत्वा पवेदेन्ती’ति। इमेहि खो, भिक्खवे, दसहि धम्मेहि समन्नागतो यथाभतं निक्खित्तो एवं निरये।
‘‘दसहि, भिक्खवे, धम्मेहि समन्नागतो यथाभतं निक्खित्तो एवं सग्गे। कतमेहि दसहि? इध, भिक्खवे, एकच्चो पाणातिपातं पहाय पाणातिपाता पटिविरतो होति निहितदण्डो निहितसत्थो लज्जी दयापन्नो, सब्बपाणभूतहितानुकम्पी विहरति।
‘‘अदिन्नादानं पहाय अदिन्नादाना पटिविरतो होति। यं तं परस्स परवित्तूपकरणं गामगतं वा अरञ्ञगतं वा, न तं अदिन्नं थेय्यसङ्खातं आदाता होति।
‘‘कामेसुमिच्छाचारं पहाय कामेसुमिच्छाचारा पटिविरतो होति। या ता मातुरक्खिता…पे॰… अन्तमसो मालागुळपरिक्खित्तापि, तथारूपासु न चारित्तं आपज्जिता होति।
‘‘मुसावादं पहाय मुसावादा पटिविरतो होति। सभग्गतो वा परिसग्गतो वा ञातिमज्झगतो वा पूगमज्झगतो वा राजकुलमज्झगतो वा अभिनीतो सक्खिपुट्ठो – ‘एहम्भो पुरिस, यं जानासि तं वदेही’ति, सो अजानं वा आह ‘न जानामी’ति, जानं वा आह ‘जानामी’ति, अपस्सं वा आह ‘न पस्सामी’ति, पस्सं वा आह ‘पस्सामी’ति। इति अत्तहेतु वा परहेतु वा आमिसकिञ्चिक्खहेतु वा न सम्पजानमुसा भासिता होति।
‘‘पिसुणवाचं पहाय पिसुणाय वाचाय पटिविरतो होति – न इतो सुत्वा अमुत्र अक्खाता इमेसं भेदाय, अमुत्र वा सुत्वा इमेसं अक्खाता अमूसं भेदाय। इति भिन्नानं वा सन्धाता सहितानं वा अनुप्पदाता समग्गारामो समग्गरतो समग्गनन्दी, समग्गकरणिं वाचं भासिता होति।
‘‘फरुसवाचं पहाय फरुसाय वाचाय पटिविरतो होति। या सा वाचा नेला कण्णसुखा पेमनीया हदयङ्गमा पोरी बहुजनकन्ता बहुजनमनापा, तथारूपिं वाचं भासिता होति।
‘‘सम्फप्पलापं पहाय सम्फप्पलापा पटिविरतो होति कालवादी भूतवादी, अत्थवादी धम्मवादी विनयवादी, निधानवतिं वाचं भासिता होति कालेन सापदेसं परियन्तवतिं अत्थसंहितं।
‘‘अनभिज्झालु होति । यं तं परस्स परवित्तूपकरणं तं अनभिज्झाता होति – ‘अहो वत यं परस्स तं मम अस्सा’ति।
‘‘अब्यापन्नचित्तो होति अप्पदुट्ठमनसङ्कप्पो – ‘इमे सत्ता अवेरा होन्तु अब्यापज्जा अनीघा, सुखी अत्तानं परिहरन्तू’ति।
‘‘सम्मादिट्ठिको होति अविपरीतदस्सनो – ‘अत्थि दिन्नं, अत्थि यिट्ठं, अत्थि हुतं, अत्थि सुकटदुक्कटानं कम्मानं फलं विपाको, अत्थि अयं लोको, अत्थि परो लोको, अत्थि माता, अत्थि पिता, अत्थि सत्ता ओपपातिका, अत्थि लोके समणब्राह्मणा सम्मग्गता सम्मापटिपन्ना ये इमञ्च लोकं परञ्च लोकं सयं अभिञ्ञा सच्छिकत्वा पवेदेन्ती’ति। इमेहि खो, भिक्खवे, दसहि धम्मेहि समन्नागतो यथाभतं निक्खित्तो एवं सग्गे’’ति। पठमं।
२. दुतियनिरयसग्गसुत्तं
२१२. ‘‘दसहि, भिक्खवे, धम्मेहि समन्नागतो यथाभतं निक्खित्तो एवं निरये। कतमेहि दसहि? इध, भिक्खवे, एकच्चो पाणातिपाती होति लुद्दो लोहितपाणि हतपहते निविट्ठो अदयापन्नो सब्बपाणभूतेसु।
‘‘अदिन्नादायी होति… कामेसुमिच्छाचारी होति… मुसावादी होति… पिसुणवाचो होति… फरुसवाचो होति … सम्फप्पलापी होति… अभिज्झालु होति… ब्यापन्नचित्तो होति… मिच्छादिट्ठिको होति विपरीतदस्सनो – ‘नत्थि दिन्नं…पे॰… सयं अभिञ्ञा सच्छिकत्वा पवेदेन्ती’ति। इमेहि खो, भिक्खवे, दसहि धम्मेहि समन्नागतो यथाभतं निक्खित्तो एवं निरये।
‘‘दसहि, भिक्खवे, धम्मेहि समन्नागतो यथाभतं निक्खित्तो एवं सग्गे। कतमेहि दसहि? इध, भिक्खवे, एकच्चो पाणातिपातं पहाय पाणातिपाता पटिविरतो होति निहितदण्डो निहितसत्थो लज्जी दयापन्नो, सब्बपाणभूतहितानुकम्पी विहरति।
‘‘अदिन्नादानं पहाय अदिन्नादाना पटिविरतो होति… कामेसुमिच्छाचारं पहाय कामेसुमिच्छाचारा पटिविरतो होति… मुसावादं पहाय मुसावादा पटिविरतो होति… पिसुणं वाचं पहाय पिसुणाय वाचाय पटिविरतो होति… फरुसं वाचं पहाय फरुसाय वाचाय पटिविरतो होति… सम्फप्पलापं पहाय सम्फप्पलापा पटिविरतो होति… अनभिज्झालु होति… अब्यापन्नचित्तो होति… सम्मादिट्ठिको होति अविपरीतदस्सनो – ‘अत्थि दिन्नं…पे॰… ये इमञ्च लोकं परञ्च लोकं सयं अभिञ्ञा सच्छिकत्वा पवेदेन्ती’ति। इमेहि खो, भिक्खवे, दसहि धम्मेहि समन्नागतो यथाभतं निक्खित्तो एवं सग्गे’’ति। दुतियं।
३. मातुगामसुत्तं
२१३. ‘‘दसहि , भिक्खवे, धम्मेहि समन्नागतो मातुगामो यथाभतं निक्खित्तो एवं निरये। कतमेहि दसहि? पाणातिपाती होति…पे॰… अदिन्नादायी होति… कामेसुमिच्छाचारी होति… मुसावादी होति… पिसुणवाचो होति… फरुसवाचो होति… सम्फप्पलापी होति… अभिज्झालु होति… ब्यापन्नचित्तो होति… मिच्छादिट्ठिको होति…। इमेहि खो, भिक्खवे, दसहि धम्मेहि समन्नागतो मातुगामो यथाभतं निक्खित्तो एवं निरये।
‘‘दसहि, भिक्खवे, धम्मेहि समन्नागतो मातुगामो यथाभतं निक्खित्तो एवं सग्गे। कतमेहि दसहि? पाणातिपाता पटिविरतो होति…पे॰… अदिन्नादाना पटिविरतो होति… कामेसुमिच्छाचारा पटिविरतो होति… मुसावादा पटिविरतो होति… पिसुणाय वाचाय पटिविरतो होति… फरुसाय वाचाय पटिविरतो होति… सम्फप्पलापा पटिविरतो होति… अनभिज्झालु होति… अब्यापन्नचित्तो होति… सम्मादिट्ठिको होति… इमेहि खो, भिक्खवे, दसहि धम्मेहि समन्नागतो मातुगामो यथाभतं निक्खित्तो एवं सग्गे’’ति। ततियं।
४. उपासिकासुत्तं
२१४. ‘‘दसहि, भिक्खवे, धम्मेहि समन्नागता उपासिका यथाभतं निक्खित्ता एवं निरये। कतमेहि दसहि? पाणातिपातिनी होति…पे॰… मिच्छादिट्ठिका होति…। इमेहि खो, भिक्खवे, दसहि धम्मेहि समन्नागता उपासिका यथाभतं निक्खित्ता एवं निरये।
‘‘दसहि, भिक्खवे, धम्मेहि समन्नागता उपासिका यथाभतं निक्खित्ता एवं सग्गे। कतमेहि दसहि? पाणातिपाता पटिविरता होति…पे॰… सम्मादिट्ठिका होति…। इमेहि खो, भिक्खवे, दसहि धम्मेहि समन्नागता उपासिका यथाभतं निक्खित्ता एवं सग्गे’’। चतुत्थं।
५. विसारदसुत्तं
२१५. ‘‘दसहि , भिक्खवे, धम्मेहि समन्नागता उपासिका अविसारदा अगारं अज्झावसति। कतमेहि दसहि? पाणातिपातिनी होति… अदिन्नादायिनी होति… कामेसुमिच्छाचारिनी होति… मुसावादिनी होति… पिसुणावाचा होति… फरुसवाचा होति… सम्फप्पलापिनी होति… अभिज्झालुनी होति… ब्यापन्नचित्ता होति… मिच्छादिट्ठिका होति…। इमेहि खो, भिक्खवे, दसहि धम्मेहि समन्नागता उपासिका अविसारदा अगारं अज्झावसति।
‘‘दसहि, भिक्खवे, धम्मेहि समन्नागता उपासिका विसारदा अगारं अज्झावसति। कतमेहि दसहि? पाणातिपाता पटिविरता होति… अदिन्नादाना पटिविरता होति… कामेसुमिच्छाचारा पटिविरता होति… मुसावादा पटिविरता होति… पिसुणाय वाचाय पटिविरता होति… फरुसाय वाचाय पटिविरता होति… सम्फप्पलापा पटिविरता होति… अनभिज्झालुनी होति… अब्यापन्नचित्ता होति… सम्मादिट्ठिका होति…। इमेहि खो, भिक्खवे, दसहि धम्मेहि समन्नागता उपासिका विसारदा अगारं अज्झावसती’’ति। पञ्चमं।
६. संसप्पनीयसुत्तं
२१६. ‘‘संसप्पनीयपरियायं वो, भिक्खवे, धम्मपरियायं देसेस्सामि। तं सुणाथ, साधुकं मनसि करोथ; भासिस्सामी’’ति। ‘‘एवं, भन्ते’’ति खो ते भिक्खू भगवतो पच्चस्सोसुं। भगवा एतदवोच –
‘‘कतमो च, भिक्खवे, संसप्पनीयपरियायो धम्मपरियायो? कम्मस्सका, भिक्खवे, सत्ता कम्मदायादा कम्मयोनी कम्मबन्धू कम्मपटिसरणा, यं कम्मं करोन्ति – कल्याणं वा पापकं वा – तस्स दायादा भवन्ति।
‘‘इध , भिक्खवे, एकच्चो पाणातिपाती होति लुद्दो लोहितपाणि हतपहते निविट्ठो, अदयापन्नो सब्बपाणभूतेसु। सो संसप्पति कायेन, संसप्पति वाचाय, संसप्पति मनसा। तस्स जिम्हं कायकम्मं होति, जिम्हं वचीकम्मं, जिम्हं मनोकम्मं, जिम्हा गति, जिम्हुपपत्ति।
‘‘जिम्हगतिकस्स खो पनाहं, भिक्खवे, जिम्हुपपत्तिकस्स द्विन्नं गतीनं अञ्ञतरं गतिं वदामि – ये वा एकन्तदुक्खा निरया या वा संसप्पजातिका तिरच्छानयोनि। कतमा च सा, भिक्खवे, संसप्पजातिका तिरच्छानयोनि? अहि विच्छिका सतपदी नकुला बिळारा मूसिका उलूका, ये वा पनञ्ञेपि केचि तिरच्छानयोनिका सत्ता मनुस्से दिस्वा संसप्पन्ति। इति खो, भिक्खवे, भूता भूतस्स उपपत्ति होति। यं करोति तेन उपपज्जति। उपपन्नमेनं फस्सा फुसन्ति। एवमहं, भिक्खवे, ‘कम्मदायादा सत्ता’ति वदामि।
‘‘इध पन, भिक्खवे, एकच्चो अदिन्नादायी होति…पे॰… कामेसुमिच्छाचारी होति… मुसावादी होति… पिसुणवाचो होति… फरुसवाचो होति… सम्फप्पलापी होति… अभिज्झालु होति… ब्यापन्नचित्तो होति… मिच्छादिट्ठिको होति विपरीतदस्सनो – ‘नत्थि दिन्नं…पे॰… सयं अभिञ्ञा सच्छिकत्वा पवेदेन्ती’ति। सो संसप्पति कायेन, संसप्पति वाचाय, संसप्पति मनसा। तस्स जिम्हं कायकम्मं होति, जिम्हं वचीकम्मं, जिम्हं मनोकम्मं, जिम्हा गति, जिम्हुपपत्ति ।
‘‘जिम्हगतिकस्स खो पनाहं, भिक्खवे, जिम्हुपपत्तिकस्स द्विन्नं गतीनं अञ्ञतरं गतिं वदामि – ये वा एकन्तदुक्खा निरया या वा संसप्पजातिका तिरच्छानयोनि। कतमा च सा, भिक्खवे, संसप्पजातिका तिरच्छानयोनि ? अहि विच्छिका सतपदी नकुला बिळारा मूसिका उलूका, ये वा पनञ्ञेपि केचि तिरच्छानयोनिका सत्ता मनुस्से दिस्वा संसप्पन्ति। इति खो, भिक्खवे, भूता भूतस्स उपपत्ति होति, यं करोति तेन उपपज्जति। उपपन्नमेनं फस्सा फुसन्ति। एवमहं, भिक्खवे, ‘कम्मदायादा सत्ता’ति वदामि। कम्मस्सका, भिक्खवे, सत्ता कम्मदायादा कम्मयोनी कम्मबन्धू कम्मपटिसरणा, यं कम्मं करोन्ति – कल्याणं वा पापकं वा – तस्स दायादा भवन्ति।
‘‘इध, भिक्खवे, एकच्चो पाणातिपातं पहाय पाणातिपाता पटिविरतो होति निहितदण्डो निहितसत्थो, लज्जी दयापन्नो सब्बपाणभूतहितानुकम्पी विहरति। सो न संसप्पति कायेन, न संसप्पति वाचाय, न संसप्पति मनसा। तस्स उजु कायकम्मं होति, उजु वचीकम्मं, उजु मनोकम्मं, उजु गति, उजुपपत्ति।
‘‘उजुगतिकस्स खो पनाहं, भिक्खवे, उजुपपत्तिकस्स द्विन्नं गतीनं अञ्ञतरं गतिं वदामि – ये वा एकन्तसुखा सग्गा यानि वा पन तानि उच्चाकुलानि खत्तियमहासालकुलानि वा ब्राह्मणमहासालकुलानि वा गहपतिमहासालकुलानि वा अड्ढानि महद्धनानि महाभोगानि पहूतजातरूपरजतानि पहूतवित्तूपकरणानि पहूतधनधञ्ञानि। इति खो, भिक्खवे, भूता भूतस्स उपपत्ति होति। यं करोति तेन उपपज्जति। उपपन्नमेनं फस्सा फुसन्ति। एवमहं, भिक्खवे, ‘कम्मदायादा सत्ता’ति वदामि।
‘‘इध पन, भिक्खवे, एकच्चो अदिन्नादानं पहाय अदिन्नादाना पटिविरतो होति…पे॰… कामेसुमिच्छाचारा पटिविरतो होति… मुसावादं पहाय मुसावादा पटिविरतो होति… पिसुणं वाचं पहाय पिसुणाय वाचाय पटिविरतो होति… फरुसं वाचं पहाय फरुसाय वाचाय पटिविरतो होति… सम्फप्पलापं पहाय सम्फप्पलापा पटिविरतो होति… अनभिज्झालु होति… अब्यापन्नचित्तो होति… सम्मादिट्ठिको होति अविपरीतदस्सनो – ‘अत्थि दिन्नं…पे॰… ये इमञ्च लोकं परञ्च लोकं सयं अभिञ्ञा सच्छिकत्वा पवेदेन्ती’ति। सो न संसप्पति कायेन, न संसप्पति वाचाय, न संसप्पति मनसा। तस्स उजु कायकम्मं होति, उजु वचीकम्मं, उजु मनोकम्मं, उजु गति, उजुपपत्ति।
‘‘उजुगतिकस्स खो पन अहं, भिक्खवे, उजुपपत्तिकस्स द्विन्नं गतीनं अञ्ञतरं गतिं वदामि – ये वा एकन्तसुखा सग्गा यानि वा पन तानि उच्चाकुलानि खत्तियमहासालकुलानि वा ब्राह्मणमहासालकुलानि वा गहपतिमहासालकुलानि वा अड्ढानि महद्धनानि महाभोगानि पहूतजातरूपरजतानि पहूतवित्तूपकरणानि पहूतधनधञ्ञानि। इति खो, भिक्खवे, भूता भूतस्स उपपत्ति होति। यं करोति तेन उपपज्जति। उपपन्नमेनं फस्सा फुसन्ति। एवमहं, भिक्खवे, ‘कम्मदायादा सत्ता’ति वदामि।
‘‘कम्मस्सका , भिक्खवे, सत्ता कम्मदायादा कम्मयोनी कम्मबन्धू कम्मपटिसरणा, यं कम्मं करोन्ति – कल्याणं वा पापकं वा – तस्स दायादा भवन्ति। अयं खो सो, भिक्खवे, संसप्पनीयपरियायो धम्मपरियायो’’ति। छट्ठं।
७. पठमसञ्चेतनिकसुत्तं
२१७. ‘‘नाहं , भिक्खवे, सञ्चेतनिकानं कम्मानं कतानं उपचितानं अप्पटिसंवेदित्वा [अप्पटिसंविदित्वा (सी॰ स्या॰ पी॰)] ब्यन्तीभावं वदामि। तञ्च खो दिट्ठेव धम्मे उपपज्जे वा [उपपज्जं वा (क॰) अ॰ नि॰ ६.६३ पस्सितब्बं, उपपज्ज वा (म॰ नि॰ ३.३०३)] अपरे वा परियाये। न त्वेवाहं, भिक्खवे, सञ्चेतनिकानं कम्मानं कतानं उपचितानं अप्पटिसंवेदित्वा दुक्खस्सन्तकिरियं वदामि।
‘‘तत्र, भिक्खवे, तिविधा कायकम्मन्तसन्दोसब्यापत्ति अकुसलसञ्चेतनिका दुक्खुद्रया दुक्खविपाका [अकुसलं सञ्चेतनिकं दुक्खुद्रयं दुक्खविपाकं (क॰)] होति; चतुब्बिधा वचीकम्मन्तसन्दोसब्यापत्ति अकुसलसञ्चेतनिका दुक्खुद्रया दुक्खविपाका होति; तिविधा मनोकम्मन्तसन्दोसब्यापत्ति अकुसलसञ्चेतनिका दुक्खुद्रया दुक्खविपाका होति।
‘‘कथञ्च, भिक्खवे, तिविधा कायकम्मन्तसन्दोसब्यापत्ति अकुसलसञ्चेतनिका दुक्खुद्रया दुक्खविपाका होति? इध, भिक्खवे, एकच्चो पाणातिपाती होति लुद्दो लोहितपाणि हतपहते निविट्ठो अदयापन्नो सब्बपाणभूतेसु।
‘‘अदिन्नादायी होति। यं तं परस्स परवित्तूपकरणं गामगतं वा अरञ्ञगतं वा, तं अदिन्नं थेय्यसङ्खातं आदाता होति।
‘‘कामेसुमिच्छाचारी होति। या ता मातुरक्खिता…पे॰… अन्तमसो मालागुळपरिक्खित्तापि , तथारूपासु चारित्तं आपज्जिता होति। एवं खो, भिक्खवे, तिविधा कायकम्मन्तसन्दोसब्यापत्ति अकुसलसञ्चेतनिका दुक्खुद्रया दुक्खविपाका होति।
‘‘कथञ्च, भिक्खवे, चतुब्बिधा वचीकम्मन्तसन्दोसब्यापत्ति अकुसलसञ्चेतनिका दुक्खुद्रया दुक्खविपाका होति? इध , भिक्खवे, एकच्चो मुसावादी होति। सभग्गतो वा परिसग्गतो वा ञातिमज्झगतो वा पूगमज्झगतो वा राजकुलमज्झगतो वा अभिनीतो सक्खिपुट्ठो ‘एहम्भो पुरिस, यं जानासि तं वदेही’ति, सो अजानं वा आह ‘जानामी’ति, जानं वा आह ‘न जानामी’ति, अपस्सं वा आह ‘पस्सामी’ति, पस्सं वा आह ‘न पस्सामी’ति, इति अत्तहेतु वा परहेतु वा आमिसकिञ्चिक्खहेतु वा सम्पजानमुसा भासिता होति।
‘‘पिसुणवाचो होति। इतो सुत्वा अमुत्र अक्खाता इमेसं भेदाय, अमुत्र वा सुत्वा इमेसं अक्खाता अमूसं भेदाय। इति समग्गानं वा भेत्ता भिन्नानं वा अनुप्पदाता वग्गारामो वग्गरतो वग्गनन्दी, वग्गकरणिं वाचं भासिता होति।
‘‘फरुसवाचो होति। या सा वाचा अण्डका कक्कसा परकटुका पराभिसज्जनी कोधसामन्ता। असमाधिसंवत्तनिका, तथारूपिं वाचं भासिता होति।
‘‘सम्फप्पलापी होति अकालवादी अभूतवादी अनत्थवादी अधम्मवादी अविनयवादी, अनिधानवतिं वाचं भासिता होति अकालेन अनपदेसं अपरियन्तवतिं अनत्थसंहितं। एवं खो, भिक्खवे, चतुब्बिधा वचीकम्मन्तसन्दोसब्यापत्ति अकुसलसञ्चेतनिका दुक्खुद्रया दुक्खविपाका होति।
‘‘कथञ्च , भिक्खवे, तिविधा मनोकम्मन्तसन्दोसब्यापत्ति अकुसलसञ्चेतनिका दुक्खुद्रया दुक्खविपाका होति? इध, भिक्खवे, एकच्चो अभिज्झालु होति। यं तं परस्स परवित्तूपकरणं, तं अभिज्झाता होति – ‘अहो वत, यं परस्स तं मम अस्सा’ति।
‘‘ब्यापन्नचित्तो होति पदुट्ठमनसङ्कप्पो – ‘इमे सत्ता हञ्ञन्तु वा बज्झन्तु वा उच्छिज्जन्तु वा विनस्सन्तु वा मा वा अहेसु’न्ति।
मिच्छादिट्ठिको होति विपरीतदस्सनो – ‘नत्थि दिन्नं…पे॰ … ये इमञ्च लोकं परञ्च लोकं सयं अभिञ्ञा सच्छिकत्वा पवेदेन्ती’ति। एवं खो, भिक्खवे, तिविधा मनोकम्मन्तसन्दोसब्यापत्ति अकुसलसञ्चेतनिका दुक्खुद्रया दुक्खविपाका होति।
‘‘तिविध कायकम्मन्तसन्दोसब्यापत्ति अकुसलसञ्चेतनिकाहेतु [… सञ्चेतनिकहेतु (क॰)] वा, भिक्खवे, सत्ता कायस्स भेदा परं मरणा अपायं दुग्गतिं विनिपातं निरयं उपपज्जन्ति; चतुब्बिधवचीकम्मन्तसन्दोसब्यापत्ति अकुसलसञ्चेतनिकाहेतु वा, भिक्खवे, सत्ता कायस्स भेदा परं मरणा अपायं दुग्गतिं विनिपातं निरयं उपपज्जन्ति; तिविधमनोकम्मन्तसन्दोसब्यापत्ति अकुसलसञ्चेतनिकाहेतु वा, भिक्खवे, सत्ता कायस्स भेदा परं मरणा अपायं दुग्गतिं विनिपातं निरयं उपपज्जन्ति।
‘‘सेय्यथापि, भिक्खवे, अपण्णको मणि उद्धंखित्तो येन येनेव पतिट्ठाति सुप्पतिट्ठितंयेव पतिट्ठाति ; एवमेवं खो, भिक्खवे, तिविधकायकम्मन्तसन्दोसब्यापत्ति अकुसलसञ्चेतनिकाहेतु वा सत्ता कायस्स भेदा परं मरणा अपायं दुग्गतिं विनिपातं निरयं उपपज्जन्ति; चतुब्बिधवचीकम्मन्तसन्दोसब्यापत्ति अकुसलसञ्चेतनिकाहेतु वा सत्ता कायस्स भेदा परं मरणा अपायं दुग्गतिं विनिपातं निरयं उपपज्जन्ति; तिविधमनोकम्मन्तसन्दोसब्यापत्ति अकुसलसञ्चेतनिकाहेतु वा सत्ता कायस्स भेदा परं मरणा अपायं दुग्गतिं विनिपातं निरयं उपपज्जन्तीति।
‘‘नाहं, भिक्खवे, सञ्चेतनिकानं कम्मानं कतानं उपचितानं अप्पटिसंवेदित्वा ब्यन्तीभावं वदामि, तञ्च खो दिट्ठेव धम्मे उपपज्जे वा अपरे वा परियाये। न त्वेवाहं, भिक्खवे, सञ्चेतनिकानं कम्मानं कतानं उपचितानं अप्पटिसंवेदित्वा दुक्खस्सन्तकिरियं वदामि।
‘‘तत्र, भिक्खवे, तिविधा कायकम्मन्तसम्पत्ति कुसलसञ्चेतनिका सुखुद्रया सुखविपाका होति; चतुब्बिधा वचीकम्मन्तसम्पत्ति कुसलसञ्चेतनिका सुखुद्रया सुखविपाका होति; तिविधा मनोकम्मन्तसम्पत्ति कुसलसञ्चेतनिका सुखुद्रया सुखविपाका होति।
‘‘कथञ्च , भिक्खवे, तिविधा कायकम्मन्तसम्पत्ति कुसलसञ्चेतनिका सुखुद्रया सुखविपाका होति? इध, भिक्खवे, एकच्चो पाणातिपातं पहाय पाणातिपाता पटिविरतो होति निहितदण्डो निहितसत्थो लज्जी दयापन्नो, सब्बपाणभूतहितानुकम्पी विहरति…पे॰…।
‘‘अदिन्नादानं पहाय, अदिन्नादाना पटिविरतो होति। यं तं परस्स परवित्तूपकरणं गामगतं वा अरञ्ञगतं वा, न तं अदिन्नं थेय्यसङ्खातं आदाता होति।
‘‘कामेसुमिच्छाचारं पहाय, कामेसुमिच्छाचारा पटिविरतो होति। या ता मातुरक्खिता …पे॰… अन्तमसो मालागुळपरिक्खित्तापि, तथारूपासु न चारित्तं आपज्जिता होति। एवं खो, भिक्खवे, तिविधा कायकम्मन्तसम्पत्ति कुसलसञ्चेतनिका सुखुद्रया सुखविपाका होति।
‘‘कथञ्च, भिक्खवे, चतुब्बिधा वचीकम्मन्तसम्पत्ति कुसलसञ्चेतनिका सुखुद्रया सुखविपाका होति? इध, भिक्खवे, एकच्चो मुसावादं पहाय मुसावादा पटिविरतो होति। सभग्गतो वा परिसग्गतो वा ञातिमज्झगतो वा पूगमज्झगतो वा राजकुलमज्झगतो वा अभिनीतो सक्खिपुट्ठो ‘एहम्भो पुरिस, यं जानासि तं वदेही’ति, सो अजानं वा आह ‘न जानामी’ति, जानं वा आह ‘जानामी’ति, अपस्सं वा आह ‘न पस्सामी’ति, पस्सं वा आह ‘पस्सामी’ति, इति अत्तहेतु वा परहेतु वा आमिसकिञ्चिक्खहेतु वा न सम्पजानमुसा भासिता होति।
‘‘पिसुणं वाचं पहाय, पिसुणाय वाचाय पटिविरतो होति – न इतो सुत्वा अमुत्र अक्खाता इमेसं भेदाय, अमुत्र वा सुत्वा न इमेसं अक्खाता अमूसं भेदाय। इति भिन्नानं वा सन्धाता सहितानं वा अनुप्पदाता समग्गारामो समग्गरतो समग्गनन्दिं, समग्गकरणिं वाचं भासिता होति।
‘‘फरुसं वाचं पहाय, फरुसाय वाचाय पटिविरतो होति। या सा वाचा नेला कण्णसुखा पेमनीया हदयङ्गमा पोरी बहुजनकन्ता बहुजनमनापा, तथारूपिं वाचं भासिता होति।
‘‘सम्फप्पलापं पहाय, सम्फप्पलापा पटिविरतो होति कालवादी भूतवादी अत्थवादी धम्मवादी विनयवादी, निधानवतिं वाचं भासिता होति कालेन सापदेसं परियन्तवतिं अत्थसंहितं। एवं खो, भिक्खवे, चतुब्बिधा वचीकम्मन्तसम्पत्ति कुसलसञ्चेतनिका सुखुद्रया सुखविपाका होति।
‘‘कथञ्च, भिक्खवे, तिविधा मनोकम्मन्तसम्पत्ति कुसलसञ्चेतनिका सुखुद्रया सुखविपाका होति? इध, भिक्खवे, एकच्चो अनभिज्झालु होति। यं तं परस्स परवित्तूपकरणं तं अनभिज्झाता होति – ‘अहो वत, यं परस्स तं ममस्सा’ति।
‘‘अब्यापन्नचित्तो होति अप्पदुट्ठमनसङ्कप्पो – ‘इमे सत्ता अवेरा होन्तु अब्यापज्जा अनीघा, सुखी अत्तानं परिहरन्तू’ति।
‘‘सम्मादिट्ठिको होति अविपरीतदस्सनो – ‘अत्थि दिन्नं, अत्थि यिट्ठं…पे॰… ये इमञ्च लोकं परञ्च लोकं सयं अभिञ्ञा सच्छिकत्वा पवेदेन्ती’ति। एवं खो, भिक्खवे, तिविधा मनोकम्मन्तसम्पत्ति कुसलसञ्चेतनिका सुखुद्रया सुखविपाका होति।
‘‘तिविधकायकम्मन्तसम्पत्तिकुसलसञ्चेतनिकाहेतु वा, भिक्खवे, सत्ता कायस्स भेदा परं मरणा सुगतिं सग्गं लोकं उपपज्जन्ति; चतुब्बिधवचीकम्मन्तसम्पत्तिकुसलसञ्चेतनिकाहेतु वा, भिक्खवे, सत्ता कायस्स भेदा परं मरणा सुगतिं सग्गं लोकं उपपज्जन्ति; तिविधमनोकम्मन्तसम्पत्तिकुसलसञ्चेतनिकाहेतु वा, भिक्खवे, सत्ता कायस्स भेदा परं मरणा सुगतिं सग्गं लोकं उपपज्जन्ति।
‘‘सेय्यथापि, भिक्खवे, अपण्णको मणि उद्धंखित्तो येन येनेव पतिट्ठाति सुप्पतिट्ठितंयेव पतिट्ठाति; एवमेवं खो, भिक्खवे, तिविधकायकम्मन्तसम्पत्तिकुसलसञ्चेतनिकाहेतु वा सत्ता कायस्स भेदा परं मरणा सुगतिं सग्गं लोकं उपपज्जन्ति; चतुब्बिधवचीकम्मन्तसम्पत्तिकुसलसञ्चेतनिकाहेतु वा सत्ता कायस्स भेदा परं मरणा सुगतिं सग्गं लोकं उपपज्जन्ति; तिविधमनोकम्मन्तसम्पत्तिकुसलसञ्चेतनिकाहेतु वा सत्ता कायस्स भेदा परं मरणा सुगतिं सग्गं लोकं उपपज्जन्ति। नाहं, भिक्खवे, सञ्चेतनिकानं कम्मानं कतानं उपचितानं अप्पटिसंवेदित्वा ब्यन्तीभावं वदामि। तञ्च खो दिट्ठेव धम्मे उपपज्जे वा अपरे वा परियाये। न त्वेवाहं, भिक्खवे, सञ्चेतनिकानं कम्मानं कतानं उपचितानं अप्पटिसंवेदित्वा दुक्खस्सन्तकिरियं वदामी’’ति। सत्तमं। [अट्ठकथायं पन अट्ठमसुत्तम्पि एत्थेव परियापन्नं विय संवण्णना दिस्सति]
८. दुतियसञ्चेतनिकसुत्तं
२१८. ‘‘नाहं , भिक्खवे, सञ्चेतनिकानं कम्मानं कतानं उपचितानं अप्पटिसंवेदित्वा ब्यन्तीभावं वदामि, तञ्च खो दिट्ठेव धम्मे उपपज्जे वा अपरे वा परियाये। न त्वेवाहं, भिक्खवे, सञ्चेतनिकानं कम्मानं कतानं उपचितानं अप्पटिसंवेदित्वा दुक्खस्सन्तकिरियं वदामि।
‘‘तत्र, भिक्खवे, तिविधा कायकम्मन्तसन्दोसब्यापत्ति अकुसलसञ्चेतनिका दुक्खुद्रया दुक्खविपाका होति; चतुब्बिधा वचीकम्मन्तसन्दोसब्यापत्ति अकुसलसञ्चेतनिका दुक्खुद्रया दुक्खविपाका होति; तिविधा मनोकम्मन्तसन्दोसब्यापत्ति अकुसलसञ्चेतनिका दुक्खुद्रया दुक्खविपाका होति।
‘‘कथञ्च, भिक्खवे, तिविधा कायकम्मन्तसन्दोसब्यापत्ति अकुसलसञ्चेतनिका दुक्खुद्रया दुक्खविपाका होति…पे॰… एवं खो, भिक्खवे, तिविधा कायकम्मन्तसन्दोसब्यापत्ति अकुसलसञ्चेतनिका दुक्खुद्रया दुक्खविपाका होति।
‘‘कथञ्च, भिक्खवे, चतुब्बिधा वचीकम्मन्तसन्दोसब्यापत्ति अकुसलसञ्चेतनिका दुक्खुद्रया दुक्खविपाका होति…पे॰… एवं खो, भिक्खवे, चतुब्बिधा वचीकम्मन्तसन्दोसब्यापत्ति अकुसलसञ्चेतनिका दुक्खुद्रया दुक्खविपाका होति।
‘‘कथञ्च, भिक्खवे, तिविधा मनोकम्मन्तसन्दोसब्यापत्ति अकुसलसञ्चेतनिका दुक्खुद्रया दुक्खविपाका होति…पे॰… एवं खो, भिक्खवे, तिविधा मनोकम्मन्तसन्दोसब्यापत्ति अकुसलसञ्चेतनिका दुक्खुद्रया दुक्खविपाका होति।
‘‘तिविध कायकम्मन्तसन्दोसब्यापत्ति अकुसलसञ्चेतनिकाहेतु वा, भिक्खवे, सत्ता कायस्स भेदा परं मरणा अपायं दुग्गतिं विनिपातं निरयं उपपज्जन्ति, चतुब्बिधवचीकम्मन्त…पे॰… तिविधमनोकम्मन्तसन्दोसब्यापत्ति अकुसलसञ्चेतनिकाहेतु वा, भिक्खवे, सत्ता कायस्स भेदा परं मरणा अपायं दुग्गतिं विनिपातं निरयं उपपज्जन्ति।
‘‘नाहं, भिक्खवे, सञ्चेतनिकानं कम्मानं कतानं उपचितानं अप्पटिसंवेदित्वा ब्यन्तीभावं वदामि, तञ्च खो दिट्ठेव धम्मे उपपज्जे वा अपरे वा परियाये । न त्वेवाहं, भिक्खवे, सञ्चेतनिकानं कम्मानं कतानं उपचितानं अप्पटिसंवेदित्वा दुक्खस्सन्तकिरियं वदामि।
‘‘तत्र खो, भिक्खवे, तिविधा कायकम्मन्तसम्पत्ति कुसलसञ्चेतनिका सुखुद्रया सुखविपाका होति; चतुब्बिधा वचीकम्मन्तसम्पत्ति कुसलसञ्चेतनिका सुखुद्रया सुखविपाका होति; तिविधा मनोकम्मन्तसम्पत्ति कुसलसञ्चेतनिका सुखुद्रया सुखविपाका होति।
‘‘कथञ्च, भिक्खवे, तिविधा कायकम्मन्तसम्पत्ति कुसलसञ्चेतनिका सुखुद्रया सुखविपाका होति…पे॰… एवं खो, भिक्खवे, तिविधा कायकम्मन्तसम्पत्ति कुसलसञ्चेतनिका सुखुद्रया सुखविपाका होति।
‘‘कथञ्च , भिक्खवे, चतुब्बिधा वचीकम्मन्तसम्पत्ति कुसलसञ्चेतनिका सुखुद्रया सुखविपाका होति…पे॰… एवं खो, भिक्खवे, चतुब्बिधा वचीकम्मन्तसम्पत्ति कुसलसञ्चेतनिका सुखुद्रया सुखविपाका होति ।
‘‘कथञ्च, भिक्खवे, तिविधा मनोकम्मन्तसम्पत्ति कुसलसञ्चेतनिका सुखुद्रया सुखविपाका होति…पे॰… एवं खो, भिक्खवे, तिविधा मनोकम्मन्तसम्पत्ति कुसलसञ्चेतनिका सुखुद्रया सुखविपाका होति।
‘‘तिविधकायकम्मन्तसम्पत्तिकुसलसञ्चेतनिकाहेतु वा, भिक्खवे, सत्ता कायस्स भेदा परं मरणा सुगतिं सग्गं लोकं उपपज्जन्ति; चतुब्बिधवचीकम्मन्तसम्पत्ति…पे॰… तिविधमनोकम्मन्तसम्पत्तिकुसलसञ्चेतनिकाहेतु वा, भिक्खवे, सत्ता कायस्स भेदा परं मरणा सुगतिं सग्गं लोकं उपपज्जन्ति…पे॰…। [उपपज्जन्ति। (स्या॰ क॰) तथा सति ‘‘नाहं भिक्खवे सञ्चेतनिकान’’ मिच्चादिना वुच्चमानवचनेन सह एकसुत्तन्ति गहेतब्बं। पेय्यालेन पन पुरिमसुत्ते विय निगमनं दस्सितं] अट्ठमं।
९. करजकायसुत्तं
२१९. ‘‘नाहं, भिक्खवे, सञ्चेतनिकानं कम्मानं कतानं उपचितानं अप्पटिसंवेदित्वा ब्यन्तीभावं वदामि, तञ्च खो दिट्ठेव धम्मे उपपज्जे वा अपरे वा परियाये। न त्वेवाहं, भिक्खवे, सञ्चेतनिकानं कम्मानं कतानं उपचितानं अप्पटिसंवेदित्वा दुक्खस्सन्तकिरियं वदामि।
‘‘स खो सो, भिक्खवे, अरियसावको एवं विगताभिज्झो विगतब्यापादो असम्मूळ्हो सम्पजानो पटिस्सतो मेत्तासहगतेन चेतसा एकं दिसं फरित्वा विहरति तथा दुतियं तथा ततियं तथा चतुत्थं [चतुत्थिं (?)]। इति उद्धमधो तिरियं सब्बधि सब्बत्तताय सब्बावन्तं लोकं मेत्तासहगतेन चेतसा विपुलेन महग्गतेन अप्पमाणेन अवेरेन अब्यापज्जेन फरित्वा विहरति।
‘‘सो एवं पजानाति – ‘पुब्बे खो मे इदं चित्तं परित्तं अहोसि अभावितं, एतरहि पन मे इदं चित्तं अप्पमाणं सुभावितं। यं खो पन किञ्चि पमाणकतं कम्मं, न तं तत्रावसिस्सति न तं तत्रावतिट्ठती’ति ।
‘‘तं किं मञ्ञथ, भिक्खवे, दहरतग्गे चे सो अयं [चे अयं (स्या॰)] कुमारो मेत्तं चेतोविमुत्तिं भावेय्य, अपि नु खो [अपि नु सो (?)] पापकम्मं करेय्या’’ति? ‘‘नो हेतं, भन्ते’’।
‘‘अकरोन्तं खो पन पापकम्मं अपि नु खो दुक्खं फुसेय्या’’ति? ‘‘नो हेतं, भन्ते। अकरोन्तञ्हि, भन्ते, पापकम्मं कुतो दुक्खं फुसिस्सती’’ति!
‘‘भावेतब्बा खो पनायं, भिक्खवे, मेत्ताचेतोविमुत्ति इत्थिया वा पुरिसेन वा। इत्थिया वा, भिक्खवे, पुरिसस्स वा नायं कायो आदाय गमनीयो। चित्तन्तरो अयं, भिक्खवे , मच्चो। सो एवं पजानाति – ‘यं खो मे इदं किञ्चि पुब्बे इमिना करजकायेन पापकम्मं कतं, सब्बं तं इध वेदनीयं; न तं अनुगं भविस्सती’ति। एवं भाविता खो, भिक्खवे, मेत्ता चेतोविमुत्ति अनागामिताय संवत्तति, इध पञ्ञस्स भिक्खुनो उत्तरि [उत्तरिं (सी॰ स्या॰ पी॰)] विमुत्तिं अप्पटिविज्झतो।
‘‘करुणासहगतेन चेतसा… मुदितासहगतेन चेतसा… उपेक्खासहगतेन चेतसा एकं दिसं फरित्वा विहरति तथा दुतियं तथा ततियं तथा चतुत्थं। इति उद्धमधो तिरियं सब्बधि सब्बत्तताय सब्बावन्तं लोकं उपेक्खासहगतेन चेतसा विपुलेन महग्गतेन अप्पमाणेन अवेरेन अब्यापज्जेन फरित्वा विहरति।
‘‘सो एवं पजानाति – ‘पुब्बे खो मे इदं चित्तं परित्तं अहोसि अभावितं, एतरहि पन मे इदं चित्तं अप्पमाणं सुभावितं। यं खो पन किञ्चि पमाणकतं कम्मं , न तं तत्रावसिस्सति न तं तत्रावतिट्ठती’ति।
‘‘तं किं मञ्ञथ, भिक्खवे, दहरतग्गे चे सो अयं कुमारो उपेक्खं चेतोविमुत्तिं भावेय्य, अपि नु खो पापकम्मं करेय्या’’ति? ‘‘नो हेतं, भन्ते’’।
‘‘अकरोन्तं खो पन पापकम्मं अपि नु खो दुक्खं फुसेय्या’’ति? ‘‘नो हेतं, भन्ते। अकरोन्तञ्हि, भन्ते, पापकम्मं कुतो दुक्खं फुसिस्सती’’ति!
‘‘भावेतब्बा खो पनायं, भिक्खवे, उपेक्खा चेतोविमुत्ति इत्थिया वा पुरिसेन वा। इत्थिया वा, भिक्खवे, पुरिसस्स वा नायं कायो आदाय गमनीयो। चित्तन्तरो अयं, भिक्खवे, मच्चो। सो एवं पजानाति – ‘यं खो मे इदं किञ्चि पुब्बे इमिना करजकायेन पापकम्मं कतं, सब्बं तं इध वेदनीयं; न तं अनुगं भविस्सती’ति। एवं भाविता खो, भिक्खवे, उपेक्खा चेतोविमुत्ति अनागामिताय संवत्तति, इध पञ्ञस्स भिक्खुनो उत्तरि विमुत्तिं अप्पटिविज्झतो’’ति। नवमं।
१०. अधम्मचरियासुत्तं
२२०. [अ॰ नि॰ २.१६] अथ खो अञ्ञतरो ब्राह्मणो येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवता सद्धिं सम्मोदि। सम्मोदनीयं कथं सारणीयं वीतिसारेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्नो खो सो ब्राह्मणो भगवन्तं एतदवोच – ‘‘को नु खो, भो गोतम, हेतु को पच्चयो येनमिधेकच्चे सत्ता कायस्स भेदा परं मरणा अपायं दुग्गतिं विनिपातं निरयं उपपज्जन्ती’’ति? ‘‘अधम्मचरियाविसमचरियाहेतु खो, ब्राह्मण, एवमिधेकच्चे सत्ता कायस्स भेदा परं मरणा अपायं दुग्गतिं विनिपातं निरयं उपपज्जन्ती’’ति।
‘‘को पन, भो गोतम, हेतु को पच्चयो येनमिधेकच्चे सत्ता कायस्स भेदा परं मरणा सुगतिं सग्गं लोकं उपपज्जन्ती’’ति? ‘‘धम्मचरियासमचरियाहेतु खो, ब्राह्मण, एवमिधेकच्चे सत्ता कायस्स भेदा परं मरणा सुगतिं सग्गं लोकं उपपज्जन्ती’’ति।
‘‘न खो अहं इमस्स भोतो गोतमस्स संखित्तेन भासितस्स वित्थारेन अत्थं आजानामि। साधु मे भवं गोतमो तथा धम्मं देसेतु यथाहं इमस्स भोतो गोतमस्स संखित्तेन भासितस्स वित्थारेन अत्थं आजानेय्य’’न्ति। ‘‘तेन हि, ब्राह्मण, सुणाहि, साधुकं मनसि करोहि ; भासिस्सामी’’ति। ‘‘एवं, भो’’ति खो सो ब्राह्मणो भगवतो पच्चस्सोसि। भगवा एतदवोच –
‘‘तिविधा खो, ब्राह्मण, कायेन अधम्मचरियाविसमचरिया होति; चतुब्बिधा वाचाय अधम्मचरियाविसमचरिया होति; तिविधा मनसा अधम्मचरियाविसमचरिया होति।
‘‘कथञ्च, ब्राह्मण, तिविधा कायेन अधम्मचरियाविसमचरिया होति…पे॰… एवं खो, ब्राह्मण, तिविधा कायेन अधम्मचरिया विसमचरिया होति।
‘‘कथञ्च, ब्राह्मण, चतुब्बिधा वाचाय अधम्मचरियाविसमचरिया होति…पे॰… एवं खो, ब्राह्मण, चतुब्बिधा वाचाय अधम्मचरिया विसमचरिया होति।
‘‘कथञ्च , ब्राह्मण, तिविधा मनसा अधम्मचरियाविसमचरिया होति…पे॰… एवं खो, ब्राह्मण, तिविधा मनसा अधम्मचरियाविसमचरिया होति। एवं अधम्मचरियाविसमचरियाहेतु खो, ब्राह्मण, एवमिधेकच्चे सत्ता कायस्स भेदा परं मरणा अपायं दुग्गतिं विनिपातं निरयं उपपज्जन्ति।
‘‘तिविधा ब्राह्मण, कायेन धम्मचरियासमचरिया होति; चतुब्बिधा वाचाय धम्मचरियासमचरिया होति; तिविधा मनसा धम्मचरियासमचरिया होति।
‘‘कथञ्च, ब्राह्मण, तिविधा कायेन धम्मचरियासमचरिया होति…पे॰… एवं खो, ब्राह्मण, तिविधा कायेन धम्मचरियासमचरिया होति।
‘‘कथञ्च, ब्राह्मण, चतुब्बिधा वाचाय धम्मचरियासमचरिया होति…पे॰… एवं खो, ब्राह्मण, चतुब्बिधा वाचाय धम्मचरियासमचरिया होति।
‘‘कथञ्च, ब्राह्मण, तिविधा मनसा धम्मचरियासमचरिया होति…पे॰… एवं खो, ब्राह्मण, तिविधा मनसा धम्मचरियासमचरिया होति। एवं धम्मचरियासमचरियाहेतु खो, ब्राह्मण, एवमिधेकच्चे सत्ता कायस्स भेदा परं मरणा सुगतिं सग्गं लोकं उपपज्जन्ती’’ति।
‘‘अभिक्कन्तं, भो गोतम, अभिक्कन्तं, भो गोतम…पे॰… उपासकं मं भवं गोतमो धारेतु अज्जतग्गे पाणुपेतं सरणं गत’’न्ति। दसमं।
करजकायवग्गो पठमो।