०१. धनवग्गो

॥ नमो तस्स भगवतो अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स॥
अङ्गुत्तरनिकायो
सत्तकनिपातपाळि
पठमपण्णासकं
१. धनवग्गो

१. पठमपियसुत्तं

१. एवं मे सुतं – एकं समयं भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। तत्र खो भगवा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘भिक्खवो’’ति। ‘‘भदन्ते’’ति ते भिक्खू भगवतो पच्चस्सोसुं। भगवा एतदवोच –
‘‘सत्तहि, भिक्खवे, धम्मेहि समन्नागतो भिक्खु सब्रह्मचारीनं अप्पियो च होति अमनापो च अगरु च अभावनीयो च। कतमेहि सत्तहि? इध, भिक्खवे, भिक्खु लाभकामो च होति, सक्कारकामो च होति, अनवञ्ञत्तिकामो च होति, अहिरिको च होति, अनोत्तप्पी च, पापिच्छो च, मिच्छादिट्ठि च। इमेहि खो, भिक्खवे, सत्तहि धम्मेहि समन्नागतो भिक्खु सब्रह्मचारीनं अप्पियो च होति अमनापो च अगरु च अभावनीयो च।
‘‘सत्तहि, भिक्खवे, धम्मेहि समन्नागतो भिक्खु सब्रह्मचारीनं पियो च होति, मनापो च गरु च भावनीयो च। कतमेहि सत्तहि? इध , भिक्खवे, भिक्खु न लाभकामो च होति, न सक्कारकामो च होति, न अनवञ्ञत्तिकामो च होति, हिरिमा च होति, ओत्तप्पी च, अप्पिच्छो च, सम्मादिट्ठि च। इमेहि खो, भिक्खवे, सत्तहि धम्मेहि समन्नागतो भिक्खु सब्रह्मचारीनं पियो च होति मनापो च गरु च भावनीयो चा’’ति। पठमं।

२. दुतियपियसुत्तं

२. ‘‘सत्तहि, भिक्खवे, धम्मेहि समन्नागतो भिक्खु सब्रह्मचारीनं अप्पियो च होति अमनापो च अगरु च अभावनीयो च। कतमेहि सत्तहि? इध, भिक्खवे, भिक्खु लाभकामो च होति, सक्कारकामो च होति, अनवञ्ञत्तिकामो च होति, अहिरिको च होति, अनोत्तप्पी च, इस्सुकी च, मच्छरी च। इमेहि खो, भिक्खवे, सत्तहि धम्मेहि समन्नागतो भिक्खु सब्रह्मचारीनं अप्पियो च होति अमनापो च अगरु च अभावनीयो च।
‘‘सत्तहि, भिक्खवे, धम्मेहि समन्नागतो भिक्खु+? सब्रह्मचारीनं पियो च होति मनापो च गरु च भावनीयो च। कतमेहि सत्तहि? इध, भिक्खवे, भिक्खु न लाभकामो च होति, न सक्कारकामो च होति, न अनवञ्ञत्तिकामो च होति, हिरिमा च होति, ओत्तप्पी च, अनिस्सुकी च, अमच्छरी च। इमेहि खो, भिक्खवे, सत्तहि धम्मेहि समन्नागतो भिक्खु सब्रह्मचारीनं पियो च होति मनापो च गरु च भावनीयो चा’’ति। दुतियं।

३. संखित्तबलसुत्तं

३. एवं मे सुतं – एकं समयं भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे…पे॰… सत्तिमानि , भिक्खवे, बलानि। कतमानि सत्त? सद्धाबलं, वीरियबलं, हिरीबलं , ओत्तप्पबलं, सतिबलं, समाधिबलं, पञ्ञाबलं। इमानि खो, भिक्खवे, सत्त बलानीति।
‘‘सद्धाबलं वीरियञ्च, हिरी [हिरि (सी॰ पी॰ क॰)] ओत्तप्पियं बलं।
सतिबलं समाधि च, पञ्ञा वे सत्तमं बलं।
एतेहि बलवा भिक्खु, सुखं जीवति पण्डितो।
‘‘योनिसो विचिने धम्मं, पञ्ञायत्थं विपस्सति।
पज्जोतस्सेव निब्बानं, विमोक्खो होति चेतसो’’ति॥ ततियं।

४. वित्थतबलसुत्तं

४. ‘‘सत्तिमानि, भिक्खवे, बलानि। कतमानि सत्त? सद्धाबल, वीरियबलं, हिरीबलं, ओत्तप्पबलं, सतिबलं, समाधिबलं, पञ्ञाबलं।
‘‘कतमञ्च, भिक्खवे, सद्धाबलं? इध, भिक्खवे, अरियसावको सद्धो होति, सद्दहति तथागतस्स बोधिं – ‘इतिपि सो भगवा अरहं सम्मासम्बुद्धो…पे॰… सत्था देवमनुस्सानं बुद्धो भगवा’ति। इदं वुच्चति, भिक्खवे, सद्धाबलं।
‘‘कतमञ्च, भिक्खवे, वीरियबलं? इध, भिक्खवे, अरियसावको आरद्धवीरियो विहरति अकुसलानं धम्मानं पहानाय, कुसलानं धम्मानं उपसम्पदाय, थामवा दळ्हपरक्कमो अनिक्खित्तधुरो कुसलेसु धम्मेसु। इदं वुच्चति, भिक्खवे, वीरियबलं।
‘‘कतमञ्च, भिक्खवे, हिरीबलं? इध, भिक्खवे, अरियसावको हिरिमा होति, हिरीयति कायदुच्चरितेन वचीदुच्चरितेन मनोदुच्चरितेन, हिरीयति पापकानं अकुसलानं धम्मानं समापत्तिया। इदं वुच्चति, भिक्खवे, हिरीबलं।
‘‘कतमञ्च, भिक्खवे, ओत्तप्पबलं? इध, भिक्खवे, अरियसावको ओत्तप्पी होति, ओत्तप्पति कायदुच्चरितेन वचीदुच्चरितेन मनोदुच्चरितेन, ओत्तप्पति पापकानं अकुसलानं धम्मानं समापत्तिया। इदं वुच्चति, भिक्खवे, ओत्तप्पबलं।
‘‘कतमञ्च, भिक्खवे, सतिबलं? इध, भिक्खवे, अरियसावको सतिमा होति परमेन सतिनेपक्केन समन्नागतो चिरकतम्पि चिरभासितम्पि सरिता अनुस्सरिता। इदं, वुच्चति, भिक्खवे, सतिबलं।
‘‘कतमञ्च, भिक्खवे, समाधिबलं? इध, भिक्खवे, अरियसावको विविच्चेव कामेहि…पे॰… चतुत्थं झानं उपसम्पज्ज विहरति। इदं वुच्चति, भिक्खवे, समाधिबलं।
‘‘कतमञ्च , भिक्खवे, पञ्ञाबलं? इध, भिक्खवे, अरियसावको पञ्ञवा होति उदयत्थगामिनिया पञ्ञाय समन्नागतो अरियाय निब्बेधिकाय सम्मा दुक्खक्खयगामिनिया। इदं वुच्चति, भिक्खवे, पञ्ञाबलं। इमानि खो, भिक्खवे, सत्त बलानीति।
‘‘सद्धाबलं वीरियञ्च, हिरी ओत्तप्पियं बलं।
सतिबलं समाधि च, पञ्ञा वे सत्तमं बलं।
एतेहि बलवा भिक्खु, सुखं जीवति पण्डितो॥
‘‘योनिसो विचिने धम्मं, पञ्ञायत्थं विपस्सति।
पज्जोतस्सेव निब्बानं, विमोक्खो होति चेतसो’’ति॥ चतुत्थं।

५. संखित्तधनसुत्तं

५. ‘‘सत्तिमानि, भिक्खवे, धनानि। कतमानि सत्त? सद्धाधनं, सीलधनं, हिरीधनं, ओत्तप्पधनं, सुतधनं, चागधनं, पञ्ञाधनं। इमानि खो, भिक्खवे, सत्त धनानीति।
‘‘सद्धाधनं सीलधनं, हिरी ओत्तप्पियं धनं।
सुतधनञ्च चागो च, पञ्ञा वे सत्तमं धनं॥
‘‘यस्स एते धना अत्थि, इत्थिया पुरिसस्स वा।
अदलिद्दोति तं आहु, अमोघं तस्स जीवितं॥
‘‘तस्मा सद्धञ्च सीलञ्च, पसादं धम्मदस्सनं।
अनुयुञ्जेथ मेधावी, सरं [वरं (क॰)] बुद्धान सासन’’न्ति॥ पञ्चमं।

६. वित्थतधनसुत्तं

६. ‘‘सत्तिमानि, भिक्खवे, धनानि। कतमानि सत्त? सद्धाधनं, सीलधनं, हिरीधनं, ओत्तप्पधनं, सुतधनं, चागधनं, पञ्ञाधनं।
‘‘कतमञ्च, भिक्खवे, सद्धाधनं? इध, भिक्खवे, अरियसावको सद्धो होति, सद्दहति तथागतस्स बोधिं – ‘इतिपि सो भगवा अरहं सम्मासम्बुद्धो…पे॰… बुद्धो भगवा’ति। इदं वुच्चति, भिक्खवे, सद्धाधनं।
‘‘कतमञ्च , भिक्खवे, सीलधनं? इध, भिक्खवे, अरियसावको पाणातिपाता पटिविरतो होति…पे॰… सुरामेरयमज्जपमादट्ठाना पटिविरतो होति। इदं वुच्चति, भिक्खवे, सीलधनं।
‘‘कतमञ्च, भिक्खवे, हिरीधनं? इध, भिक्खवे, अरियसावको हिरीमा होति, हिरीयति कायदुच्चरितेन वचीदुच्चरितेन मनोदुच्चरितेन, हिरीयति पापकानं अकुसलानं धम्मानं समापत्तिया। इदं वुच्चति, भिक्खवे, हिरीधनं।
‘‘कतमञ्च, भिक्खवे, ओत्तप्पधनं? इध, भिक्खवे, अरियसावको ओत्तप्पी होति, ओत्तप्पति कायदुच्चरितेन वचीदुच्चरितेन मनोदुच्चरितेन, ओत्तप्पति पापकानं अकुसलानं धम्मानं समापत्तिया। इदं वुच्चति, भिक्खवे, ओत्तप्पधनं।
‘‘कतमञ्च , भिक्खवे, सुतधनं? इध , भिक्खवे, अरियसावको बहुस्सुतो होति सुतधरो सुतसन्निचयो। ये ते धम्मा आदिकल्याणा मज्झेकल्याणा परियोसानकल्याणा सात्थं सब्यञ्जनं, केवलपरिपुण्णं परिसुद्धं ब्रह्मचरियं अभिवदन्ति। तथारूपास्स धम्मा बहुस्सुता होन्ति धाता वचसा परिचिता मनसानुपेक्खिता दिट्ठिया सुप्पटिविद्धा। इदं वुच्चति, भिक्खवे, सुतधनं।
‘‘कतमञ्च, भिक्खवे, चागधनं? इध, भिक्खवे, अरियसावको विगतमलमच्छेरेन चेतसा अगारं अज्झावसति मुत्तचागो पयतपाणि वोस्सग्गरतो याचयोगो दानसंविभागरतो। इदं वुच्चति, भिक्खवे, चागधनं।
‘‘कतमञ्च, भिक्खवे, पञ्ञाधनं? इध, भिक्खवे, अरियसावको पञ्ञवा होति…पे॰… सम्मा दुक्खक्खयगामिनिया। इदं वुच्चति, भिक्खवे, पञ्ञाधनं। इमानि खो, भिक्खवे, सत्तधनानीति।
‘‘सद्धाधनं सीलधनं, हिरी ओत्तप्पियं धनं।
सुतधनञ्च चागो च, पञ्ञा वे सत्तमं धनं॥
‘‘यस्स एते धना अत्थि, इत्थिया पुरिसस्स वा।
अदलिद्दोति तं आहु, अमोघं तस्स जीवितं॥
‘‘तस्मा सद्धञ्च सीलञ्च, पसादं धम्मदस्सनं।
अनुयुञ्जेथ मेधावी, सरं बुद्धान सासन’’न्ति॥ छट्ठं।

७. उग्गसुत्तं

७. अथ खो उग्गो राजमहामत्तो येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्नो खो उग्गो राजमहामत्तो भगवन्तं एतदवोच –
‘‘अच्छरियं , भन्ते, अब्भुतं, भन्ते! याव अड्ढो चायं, भन्ते, मिगारो रोहणेय्यो याव महद्धनो याव महाभोगो’’ति। ‘‘कीव अड्ढो पनुग्ग, मिगारो रोहणेय्यो, कीव महद्धनो, कीव महाभोगो’’ति? ‘‘सतं, भन्ते, सतसहस्सानं [सहस्सानं (सी॰), सहस्सानि (स्या॰), सतसहस्सानि (?)] हिरञ्ञस्स, को पन वादो रूपियस्सा’’ति! ‘‘अत्थि खो एतं, उग्ग, धनं नेतं ‘नत्थी’ति वदामीति । तञ्च खो एतं, उग्ग, धनं साधारणं अग्गिना उदकेन राजूहि चोरेहि अप्पियेहि दायादेहि। सत्त खो इमानि, उग्ग, धनानि असाधारणानि अग्गिना उदकेन राजूहि चोरेहि अप्पियेहि दायादेहि। कतमानि सत्त? सद्धाधनं, सीलधनं, हिरीधनं, ओत्तप्पधनं, सुतधनं, चागधनं, पञ्ञाधनं। इमानि खो, उग्ग, सत्त धनानि असाधारणानि अग्गिना उदकेन राजूहि चोरेहि अप्पियेहि दायादेहीति।
‘‘सद्धाधनं सीलधनं, हिरी ओत्तप्पियं धनं।
सुतधनञ्च चागो च, पञ्ञा वे सत्तमं धनं॥
‘‘यस्स एते धना अत्थि, इत्थिया पुरिसस्स वा।
स वे महद्धनो लोके, अजेय्यो देवमानुसे॥
‘‘तस्मा सद्धञ्च सीलञ्च, पसादं धम्मदस्सनं।
अनुयुञ्जेथ मेधावी, सरं बुद्धान सासन’’न्ति॥ सत्तमं।

८. संयोजनसुत्तं

८. ‘‘सत्तिमानि, भिक्खवे, संयोजनानि। कतमानि सत्त? अनुनयसंयोजनं, पटिघसंयोजनं, दिट्ठिसंयोजनं, विचिकिच्छासंयोजनं, मानसंयोजनं, भवरागसंयोजनं, अविज्जासंयोजनं। इमानि खो, भिक्खवे, सत्त संयोजनानी’’ति। अट्ठमं।

९. पहानसुत्तं

९. ‘‘सत्तन्नं , भिक्खवे, संयोजनानं पहानाय समुच्छेदाय ब्रह्मचरियं वुस्सति। कतमेसं सत्तन्नं? अनुनयसंयोजनस्स पहानाय समुच्छेदाय ब्रह्मचरियं वुस्सति, पटिघसंयोजनस्स…पे॰… दिट्ठिसंयोजनस्स… विचिकिच्छासंयोजनस्स… मानसंयोजनस्स… भवरागसंयोजनस्स … अविज्जासंयोजनस्स पहानाय समुच्छेदाय ब्रह्मचरियं वुस्सति। इमेसं खो, भिक्खवे, सत्तन्नं संयोजनानं पहानाय समुच्छेदाय ब्रह्मचरियं वुस्सति। यतो च खो, भिक्खवे, भिक्खुनो अनुनयसंयोजनं पहीनं होति उच्छिन्नमूलं तालावत्थुकतं अनभावं कतं आयतिं अनुप्पादधम्मं। पटिघसंयोजनं…पे॰… दिट्ठिसंयोजनं… विचिकिच्छासंयोजनं… मानसंयोजनं… भवरागसंयोजनं… अविज्जासंयोजनं पहीनं होति उच्छिन्नमूलं तालावत्थुकतं अनभावं कतं आयतिं अनुप्पादधम्मं। अयं वुच्चति, भिक्खवे, भिक्खु अच्छेच्छि तण्हं, विवत्तयि संयोजनं, सम्मा मानाभिसमया अन्तमकासि दुक्खस्सा’’ति। नवमं।

१०. मच्छरियसुत्तं

१०. ‘‘सत्तिमानि, भिक्खवे, संयोजनानि। कतमानि सत्त? अनुनयसंयोजनं, पटिघसंयोजनं, दिट्ठिसंयोजनं, विचिकिच्छासंयोजनं, मानसंयोजनं, इस्सासंयोजनं, मच्छरियसंयोजनं। इमानि खो, भिक्खवे, सत्त संयोजनानी’’ति। दसमं।
धनवग्गो पठमो।
तस्सुद्दानं –
द्वे पियानि बलं धनं, संखित्तञ्चेव वित्थतं।
उग्गं संयोजनञ्चेव, पहानं मच्छरियेन चाति॥