०५. मुण्डराजवग्गो

५. मुण्डराजवग्गो

१. आदियसुत्तं

४१. एकं समयं भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। अथ खो अनाथपिण्डिको गहपति येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्नं खो अनाथपिण्डिकं गहपतिं भगवा एतदवोच – ‘‘पञ्चिमे, गहपति, भोगानं आदिया। कतमे पञ्च? इध, गहपति, अरियसावको उट्ठानवीरियाधिगतेहि भोगेहि बाहाबलपरिचितेहि सेदावक्खित्तेहि धम्मिकेहि धम्मलद्धेहि अत्तानं सुखेति पीणेति सम्मा सुखं परिहरति; मातापितरो सुखेति पीणेति सम्मा सुखं परिहरति; पुत्तदारदासकम्मकरपोरिसे सुखेति पीणेति सम्मा सुखं परिहरति। अयं पठमो भोगानं आदियो।
‘‘पुन चपरं, गहपति, अरियसावको उट्ठानवीरियाधिगतेहि भोगेहि बाहाबलपरिचितेहि सेदावक्खित्तेहि धम्मिकेहि धम्मलद्धेहि मित्तामच्चे सुखेति पीणेति सम्मा सुखं परिहरति। अयं दुतियो भोगानं आदियो।
‘‘पुन चपरं, गहपति, अरियसावको उट्ठानवीरियाधिगतेहि भोगेहि बाहाबलपरिचितेहि सेदावक्खित्तेहि धम्मिकेहि धम्मलद्धेहि या ता होन्ति आपदा – अग्गितो वा उदकतो वा राजतो वा चोरतो वा अप्पियतो वा दायादतो [अप्पियतो वा दायादतो वा (बहूसु) अ॰ नि॰ ४.६१; ५.१४८] – तथारूपासु आपदासु भोगेहि परियोधाय वत्तति, सोत्थिं अत्तानं करोति। अयं ततियो भोगानं आदियो।
‘‘पुन चपरं, गहपति, अरियसावको उट्ठानवीरियाधिगतेहि भोगेहि बाहाबलपरिचितेहि सेदावक्खित्तेहि धम्मिकेहि धम्मलद्धेहि पञ्चबलिं कत्ता होति। ञातिबलिं, अतिथिबलिं, पुब्बपेतबलिं, राजबलिं, देवताबलिं – अयं चतुत्थो भोगानं आदियो।
‘‘पुन चपरं, गहपति, अरियसावको उट्ठानवीरियाधिगतेहि भोगेहि बाहाबलपरिचितेहि सेदावक्खित्तेहि धम्मिकेहि धम्मलद्धेहि ये ते समणब्राह्मणा मदप्पमादा पटिविरता खन्तिसोरच्चे निविट्ठा एकमत्तानं दमेन्ति एकमत्तानं समेन्ति एकमत्तानं परिनिब्बापेन्ति, तथारूपेसु समणब्राह्मणेसु उद्धग्गिकं दक्खिणं पतिट्ठापेति सोवग्गिकं सुखविपाकं सग्गसंवत्तनिकं। अयं पञ्चमो भोगानं आदियो। इमे खो, गहपति, पञ्च भोगानं आदिया।
‘‘तस्स चे, गहपति, अरियसावकस्स इमे पञ्च भोगानं आदिये आदियतो भोगा परिक्खयं गच्छन्ति, तस्स एवं होति – ‘ये वत भोगानं आदिया ते चाहं आदियामि भोगा च मे परिक्खयं गच्छन्ती’ति। इतिस्स होति अविप्पटिसारो। तस्स चे, गहपति, अरियसावकस्स इमे पञ्च भोगानं आदिये आदियतो भोगा अभिवड्ढन्ति , तस्स एवं होति – ‘ये वत भोगानं आदिया ते चाहं आदियामि भोगा च मे अभिवड्ढन्ती’ति। इतिस्स होति [इतिस्स होति अविप्पटिसारो, (सी॰ स्या॰)] उभयेनेव अविप्पटिसारो’’ति।
‘‘भुत्ता भोगा भता भच्चा [गता तच्छा (क॰)], वितिण्णा आपदासु मे।
उद्धग्गा दक्खिणा दिन्ना, अथो पञ्चबलीकता।
उपट्ठिता सीलवन्तो, सञ्ञता ब्रह्मचारयो॥
‘‘यदत्थं भोगं इच्छेय्य, पण्डितो घरमावसं।
सो मे अत्थो अनुप्पत्तो, कतं अननुतापियं॥
‘‘एतं [एवं (क॰)] अनुस्सरं मच्चो, अरियधम्मे ठितो नरो।
इधेव नं पसंसन्ति, पेच्च सग्गे पमोदती’’ति [पेच्च सग्गे च मोदतीति (सी॰ स्या॰)]॥ पठमं।

२. सप्पुरिससुत्तं

४२. ‘‘सप्पुरिसो, भिक्खवे, कुले जायमानो बहुनो जनस्स अत्थाय हिताय सुखाय होति; मातापितूनं [मातापितुन्नं (सी॰ पी॰)] अत्थाय हिताय सुखाय होति; पुत्तदारस्स अत्थाय हिताय सुखाय होति; दासकम्मकरपोरिसस्स अत्थाय हिताय सुखाय होति; मित्तामच्चानं अत्थाय हिताय सुखाय होति; समणब्राह्मणानं अत्थाय हिताय सुखाय होति।
‘‘सेय्यथापि, भिक्खवे, महामेघो सब्बसस्सानि सम्पादेन्तो बहुनो जनस्स अत्थाय हिताय सुखाय होति; एवमेवं खो, भिक्खवे, सप्पुरिसो कुले जायमानो बहुनो जनस्स अत्थाय हिताय सुखाय होति; मातापितूनं अत्थाय हिताय सुखाय होति; पुत्तदारस्स अत्थाय हिताय सुखाय होति; दासकम्मकरपोरिसस्स अत्थाय हिताय सुखाय होति; मित्तामच्चानं अत्थाय हिताय सुखाय होति; समणब्राह्मणानं अत्थाय हिताय सुखाय होती’’ति।
‘‘हितो बहुन्नं पटिपज्ज भोगे, तं देवता रक्खति धम्मगुत्तं।
बहुस्सुतं सीलवतूपपन्नं, धम्मे ठितं न विजहति [विजहाति (सी॰ स्या॰ कं॰ पी॰)] कित्ति॥
‘‘धम्मट्ठं सीलसम्पन्नं, सच्चवादिं हिरीमनं।
नेक्खं जम्बोनदस्सेव, को तं निन्दितुमरहति।
देवापि नं पसंसन्ति, ब्रह्मुनापि पसंसितो’’ति॥ दुतियं।

३. इट्ठसुत्तं

४३. अथ खो अनाथपिण्डिको गहपति येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्नं खो अनाथपिण्डिकं गहपतिं भगवा एतदवोच –
‘‘पञ्चिमे, गहपति, धम्मा इट्ठा कन्ता मनापा दुल्लभा लोकस्मिं। कतमे पञ्च? आयु, गहपति, इट्ठो कन्तो मनापो दुल्लभो लोकस्मिं; वण्णो इट्ठो कन्तो मनापो दुल्लभो लोकस्मिं; सुखं इट्ठं कन्तं मनापं दुल्लभं लोकस्मिं; यसो इट्ठो कन्तो मनापो दुल्लभो लोकस्मिं; सग्गा इट्ठा कन्ता मनापा दुल्लभा लोकस्मिं। इमे खो, गहपति, पञ्च धम्मा इट्ठा कन्ता मनापा दुल्लभा लोकस्मिं।
‘‘इमेसं खो, गहपति, पञ्चन्नं धम्मानं इट्ठानं कन्तानं मनापानं दुल्लभानं लोकस्मिं न आयाचनहेतु वा पत्थनाहेतु वा [न पत्थनाहेतु वा (स्या॰ कं॰ पी॰)] पटिलाभं वदामि। इमेसं खो, गहपति, पञ्चन्नं धम्मानं इट्ठानं कन्तानं मनापानं दुल्लभानं लोकस्मिं आयाचनहेतु वा पत्थनाहेतु वा पटिलाभो अभविस्स, को इध केन हायेथ?
‘‘न खो, गहपति, अरहति अरियसावको आयुकामो आयुं आयाचितुं वा अभिनन्दितुं वा आयुस्स वापि हेतु। आयुकामेन, गहपति, अरियसावकेन आयुसंवत्तनिका पटिपदा पटिपज्जितब्बा। आयुसंवत्तनिका हिस्स पटिपदा पटिपन्ना आयुपटिलाभाय संवत्तति। सो लाभी होति आयुस्स दिब्बस्स वा मानुसस्स वा।
‘‘न खो, गहपति, अरहति अरियसावको वण्णकामो वण्णं आयाचितुं वा अभिनन्दितुं वा वण्णस्स वापि हेतु। वण्णकामेन, गहपति, अरियसावकेन वण्णसंवत्तनिका पटिपदा पटिपज्जितब्बा। वण्णसंवत्तनिका हिस्स पटिपदा पटिपन्ना वण्णपटिलाभाय संवत्तति। सो लाभी होति वण्णस्स दिब्बस्स वा मानुसस्स वा।
‘‘न खो, गहपति, अरहति अरियसावको सुखकामो सुखं आयाचितुं वा अभिनन्दितुं वा सुखस्स वापि हेतु। सुखकामेन, गहपति, अरियसावकेन सुखसंवत्तनिका पटिपदा पटिपज्जितब्बा। सुखसंवत्तनिका हिस्स पटिपदा पटिपन्ना सुखपटिलाभाय संवत्तति। सो लाभी होति सुखस्स दिब्बस्स वा मानुसस्स वा।
‘‘न खो, गहपति, अरहति अरियसावको यसकामो यसं आयाचितुं वा अभिनन्दितुं वा यसस्स वापि हेतु। यसकामेन, गहपति, अरियसावकेन यससंवत्तनिका पटिपदा पटिपज्जितब्बा। यससंवत्तनिका हिस्स पटिपदा पटिपन्ना यसपटिलाभाय संवत्तति। सो लाभी होति यसस्स दिब्बस्स वा मानुसस्स वा।
‘‘न खो, गहपति, अरहति अरियसावको सग्गकामो सग्गं आयाचितुं वा अभिनन्दितुं वा सग्गानं वापि हेतु। सग्गकामेन, गहपति, अरियसावकेन सग्गसंवत्तनिका पटिपदा पटिपज्जितब्बा। सग्गसंवत्तनिका हिस्स पटिपदा पटिपन्ना सग्गपटिलाभाय संवत्तति। सो लाभी होति सग्गान’’न्ति।
‘‘आयुं वण्णं यसं कित्तिं, सग्गं उच्चाकुलीनतं।
रतियो पत्थयानेन [पत्थयमानेन (क॰)], उळारा अपरापरा॥
‘‘अप्पमादं पसंसन्ति, पुञ्ञकिरियासु पण्डिता।
‘‘अप्पमत्तो उभो अत्थे, अधिगण्हाति पण्डितो॥
‘‘दिट्ठे धम्मे च [दिट्ठेव धम्मे (सी॰)] यो अत्थो, यो चत्थो सम्परायिको।
अत्थाभिसमया धीरो, पण्डितोति पवुच्चती’’ति॥ ततियं।

४. मनापदायीसुत्तं

४४. एकं समयं भगवा वेसालियं विहरति महावने कूटागारसालायं। अथ खो भगवा पुब्बण्हसमयं निवासेत्वा पत्तचीवरमादाय येन उग्गस्स गहपतिनो वेसालिकस्स निवेसनं तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा पञ्ञत्ते आसने निसीदि। अथ खो उग्गो गहपति वेसालिको येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्नो खो उग्गो गहपति वेसालिको भगवन्तं एतदवोच –
‘‘सम्मुखा मेतं, भन्ते, भगवतो सुतं सम्मुखा पटिग्गहितं – ‘मनापदायी लभते मनाप’न्ति। मनापं मे, भन्ते, सालपुप्फकं [सालिपुप्फकं (क॰)] खादनीयं; तं मे भगवा पटिग्गण्हातु अनुकम्पं उपादाया’’ति। पटिग्गहेसि भगवा अनुकम्पं उपादाय।
‘‘सम्मुखा मेतं, भन्ते, भगवतो सुतं सम्मुखा पटिग्गहितं – ‘मनापदायी लभते मनाप’न्ति। मनापं मे, भन्ते, सम्पन्नकोलकं सूकरमंसं [सम्पन्नसूकरमंसं (सी॰), सम्पन्नवरसूकरमंसं (स्या॰)]; तं मे भगवा पटिग्गण्हातु अनुकम्पं उपादाया’’ति। पटिग्गहेसि भगवा अनुकम्पं उपादाय।
‘‘सम्मुखा मेतं, भन्ते, भगवतो सुतं सम्मुखा पटिग्गहितं – ‘मनापदायी लभते मनाप’न्ति। मनापं मे, भन्ते, निब्बत्ततेलकं [निबद्धतेलकं (पी॰ सी॰ अट्ठ॰), निब्बट्टतेलकं (स्या॰ अट्ठ॰)] नालियसाकं; तं मे भगवा पटिग्गण्हातु अनुकम्पं उपादाया’’ति। पटिग्गहेसि भगवा अनुकम्पं उपादाय।
‘‘सम्मुखा मेतं, भन्ते, भगवतो सुतं सम्मुखा पटिग्गहितं – ‘मनापदायी लभते मनाप’न्ति। मनापो मे, भन्ते, सालीनं ओदनो विचितकाळको [विगतकालको (स्या॰ कं॰ पी॰ क॰)] अनेकसूपो अनेकब्यञ्जनो; तं मे भगवा पटिग्गण्हातु अनुकम्पं उपादाया’’ति। पटिग्गहेसि भगवा अनुकम्पं उपादाय।
‘‘सम्मुखा मेतं, भन्ते, भगवतो सुतं सम्मुखा पटिग्गहितं – ‘मनापदायी लभते मनाप’न्ति। मनापानि मे, भन्ते, कासिकानि वत्थानि; तानि मे भगवा पटिग्गण्हातु अनुकम्पं उपादाया’’ति। पटिग्गहेसि भगवा अनुकम्पं उपादाय।
‘‘सम्मुखा मेतं, भन्ते, भगवतो सुतं सम्मुखा पटिग्गहितं – ‘मनापदायी लभते मनाप’न्ति । मनापो मे, भन्ते, पल्लङ्को गोनकत्थतो पटलिकत्थतो कदलिमिगपवरपच्चत्थरणो [कादलिमिगपवरपच्चत्थरणो (सी॰)] सउत्तरच्छदो उभतोलोहितकूपधानो। अपि च, भन्ते, मयम्पेतं जानाम – ‘नेतं भगवतो कप्पती’ति। इदं मे, भन्ते, चन्दनफलकं अग्घति अधिकसतसहस्सं; तं मे भगवा पटिग्गण्हातु अनुकम्पं उपादाया’’ति। पटिग्गहेसि भगवा अनुकम्पं उपादाय। अथ खो भगवा उग्गं गहपतिं वेसालिकं इमिना अनुमोदनीयेन अनुमोदि –
‘‘मनापदायी लभते मनापं,
यो उज्जुभूतेसु [उजुभूतेसु (स्या॰ कं॰ पी॰)] ददाति छन्दसा।
अच्छादनं सयनमन्नपानं [सयनमथन्नपानं (सी॰ स्या॰ कं॰ पी॰)],
नानाप्पकारानि च पच्चयानि॥
‘‘चत्तञ्च मुत्तञ्च अनुग्गहीतं [अनग्गहीतं (सी॰ स्या॰ कं॰ पी॰)],
खेत्तूपमे अरहन्ते विदित्वा।
सो दुच्चजं सप्पुरिसो चजित्वा,
मनापदायी लभते मनाप’’न्ति॥
अथ खो भगवा उग्गं गहपतिं वेसालिकं इमिना अनुमोदनीयेन अनुमोदित्वा उट्ठायासना पक्कामि।
अथ खो उग्गो गहपति वेसालिको अपरेन समयेन कालमकासि। कालङ्कतो [कालकतो (सी॰ स्या॰ कं॰ पी॰)] च उग्गो गहपति वेसालिको अञ्ञतरं मनोमयं कायं उपपज्जि। तेन खो पन समयेन भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। अथ खो उग्गो देवपुत्तो अभिक्कन्ताय रत्तिया अभिक्कन्तवण्णो केवलकप्पं जेतवनं ओभासेत्वा येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं अट्ठासि। एकमन्तं ठितं खो उग्गं देवपुत्तं भगवा एतदवोच – ‘‘कच्चि ते, उग्ग, यथाधिप्पायो’’ति? ‘‘तग्घ मे, भगवा, यथाधिप्पायो’’ति। अथ खो भगवा उग्गं देवपुत्तं गाथाहि अज्झभासि –
‘‘मनापदायी लभते मनापं,
अग्गस्स दाता लभते पुनग्गं।
वरस्स दाता वरलाभि होति,
सेट्ठं ददो सेट्ठमुपेति ठानं॥
‘‘यो अग्गदायी वरदायी, सेट्ठदायी च यो नरो।
दीघायु यसवा होति, यत्थ यत्थूपपज्जती’’ति॥ चतुत्थं।

५. पुञ्ञाभिसन्दसुत्तं

४५. ‘‘पञ्चिमे, भिक्खवे, पुञ्ञाभिसन्दा कुसलाभिसन्दा सुखस्साहारा सोवग्गिका सुखविपाका सग्गसंवत्तनिका इट्ठाय कन्ताय मनापाय हिताय सुखाय संवत्तन्ति।
‘‘कतमे पञ्च? यस्स, भिक्खवे, भिक्खु चीवरं परिभुञ्जमानो अप्पमाणं चेतोसमाधिं उपसम्पज्ज विहरति, अप्पमाणो तस्स पुञ्ञाभिसन्दो कुसलाभिसन्दो सुखस्साहारो सोवग्गिको सुखविपाको सग्गसंवत्तनिको इट्ठाय कन्ताय मनापाय हिताय सुखाय संवत्तति।
‘‘यस्स, भिक्खवे, भिक्खु पिण्डपातं परिभुञ्जमानो…पे॰… यस्स, भिक्खवे, भिक्खु विहारं परिभुञ्जमानो…पे॰… यस्स, भिक्खवे, भिक्खु मञ्चपीठं परिभुञ्जमानो…पे॰…।
‘‘यस्स, भिक्खवे, भिक्खु गिलानपच्चयभेसज्जपरिक्खारं परिभुञ्जमानो अप्पमाणं चेतोसमाधिं उपसम्पज्ज विहरति, अप्पमाणो तस्स पुञ्ञाभिसन्दो कुसलाभिसन्दो सुखस्साहारो सोवग्गिको सुखविपाको सग्गसंवत्तनिको इट्ठाय कन्ताय मनापाय हिताय सुखाय संवत्तति। इमे खो, भिक्खवे, पञ्च पुञ्ञाभिसन्दा कुसलाभिसन्दा सुखस्साहारा सोवग्गिका सुखविपाका सग्गसंवत्तनिका इट्ठाय कन्ताय मनापाय हिताय सुखाय संवत्तन्ति।
‘‘इमेहि च पन, भिक्खवे, पञ्चहि पुञ्ञाभिसन्देहि कुसलाभिसन्देहि समन्नागतस्स अरियसावकस्स न सुकरं पुञ्ञस्स पमाणं गहेतुं – ‘एत्तको पुञ्ञाभिसन्दो कुसलाभिसन्दो सुखस्साहारो सोवग्गिको सुखविपाको सग्गसंवत्तनिको इट्ठाय कन्ताय मनापाय हिताय सुखाय संवत्तती’ति। अथ खो असङ्खेय्यो अप्पमेय्यो महापुञ्ञक्खन्धोत्वेव सङ्खं गच्छति।
‘‘सेय्यथापि, भिक्खवे, महासमुद्दे न सुकरं उदकस्स पमाणं गहेतुं – ‘एत्तकानि उदकाळ्हकानीति वा एत्तकानि उदकाळ्हकसतानीति वा एत्तकानि उदकाळ्हकसहस्सानीति वा एत्तकानि उदकाळ्हकसतसहस्सानीति वा; अथ खो असङ्खेय्यो अप्पमेय्यो महाउदकक्खन्धोत्वेव सङ्खं गच्छति’। एवमेवं खो, भिक्खवे, इमेहि पञ्चहि पुञ्ञाभिसन्देहि कुसलाभिसन्देहि समन्नागतस्स अरियसावकस्स न सुकरं पुञ्ञस्स पमाणं गहेतुं – ‘एत्तको पुञ्ञाभिसन्दो कुसलाभिसन्दो सुखस्साहारो सोवग्गिको सुखविपाको सग्गसंवत्तनिको इट्ठाय कन्ताय मनापाय हिताय सुखाय संवत्तती’ति। अथ खो असङ्खेय्यो अप्पमेय्यो महापुञ्ञक्खन्धोत्वेव सङ्खं गच्छती’’ति।
‘‘महोदधिं अपरिमितं महासरं,
बहुभेरवं रत्नगणानमालयं।
नज्जो यथा नरगणसङ्घसेविता [मच्छ गणसंघसेविता (स्या॰ कं॰ क॰) सं॰ नि॰ ५.१०३७ पस्सितब्बं],
पुथू सवन्ती उपयन्ति सागरं॥
‘‘एवं नरं अन्नदपानवत्थदं,
सेय्यानिसज्जत्थरणस्स दायकं।
पुञ्ञस्स धारा उपयन्ति पण्डितं,
नज्जो यथा वारिवहाव सागर’’न्ति॥ पञ्चमं।

६. सम्पदासुत्तं

४६. ‘‘पञ्चिमा, भिक्खवे, सम्पदा। कतमा पञ्च? सद्धासम्पदा, सीलसम्पदा, सुतसम्पदा, चागसम्पदा, पञ्ञासम्पदा – इमा खो, भिक्खवे, पञ्च सम्पदा’’ति। छट्ठं।

७. धनसुत्तं

४७. ‘‘पञ्चिमानि, भिक्खवे, धनानि। कतमानि पञ्च? सद्धाधनं, सीलधनं, सुतधनं, चागधनं, पञ्ञाधनं।
‘‘कतमञ्च, भिक्खवे, सद्धाधनं? इध, भिक्खवे, अरियसावको सद्धो होति, सद्दहति तथागतस्स बोधिं – ‘इतिपि सो भगवा…पे॰… सत्था देवमनुस्सानं बुद्धो भगवा’ति। इदं वुच्चति, भिक्खवे, सद्धाधनं।
‘‘कतमञ्च , भिक्खवे, सीलधनं? इध, भिक्खवे, अरियसावको पाणातिपाता पटिविरतो होति…पे॰… सुरामेरयमज्जपमादट्ठाना पटिविरतो होति। इदं वुच्चति, भिक्खवे, सीलधनं।
‘‘कतमञ्च, भिक्खवे, सुतधनं? इध, भिक्खवे, अरियसावको बहुस्सुतो होति…पे॰… दिट्ठिया सुप्पटिविद्धो। इदं वुच्चति, भिक्खवे, सुतधनं।
‘‘कतमञ्च, भिक्खवे, चागधनं? इध, भिक्खवे, अरियसावको विगतमलमच्छेरेन चेतसा अगारं अज्झावसति मुत्तचागो पयतपाणि वोस्सग्गरतो याचयोगो दानसंविभागरतो। इदं वुच्चति, भिक्खवे, चागधनं।
‘‘कतमञ्च, भिक्खवे, पञ्ञाधनं? इध, भिक्खवे, अरियसावको पञ्ञवा होति, उदयत्थगामिनिया पञ्ञाय समन्नागतो अरियाय निब्बेधिकाय सम्मा दुक्खक्खयगामिनिया। इदं वुच्चति, भिक्खवे, पञ्ञाधनं। इमानि खो, भिक्खवे, पञ्च धनानी’’ति।
[अ॰ नि॰ ४.५२] ‘‘यस्स सद्धा तथागते, अचला सुप्पतिट्ठिता।
सीलञ्च यस्स कल्याणं, अरियकन्तं पसंसितं॥
‘‘सङ्घे पसादो यस्सत्थि, उजुभूतञ्च दस्सनं।
अदलिद्दोति तं आहु, अमोघं तस्स जीवितं॥
‘‘तस्मा सद्धञ्च सीलञ्च, पसादं धम्मदस्सनं।
अनुयुञ्जेथ मेधावी, सरं बुद्धान सासन’’न्ति॥ सत्तमं।

८. अलब्भनीयठानसुत्तं

४८. ‘‘पञ्चिमानि, भिक्खवे, अलब्भनीयानि ठानानि समणेन वा ब्राह्मणेन वा देवेन वा मारेन वा ब्रह्मुना वा केनचि वा लोकस्मिं। कतमानि पञ्च? ‘जराधम्मं मा जीरी’ति अलब्भनीयं ठानं समणेन वा ब्राह्मणेन वा देवेन वा मारेन वा ब्रह्मुना वा केनचि वा लोकस्मिं। ‘ब्याधिधम्मं मा ब्याधीयी’ति [व्याधिधम्मं ‘‘मा व्याधीयी’’ति (सी॰ पी॰)] …पे॰… ‘मरणधम्मं मा मीयी’ति… ‘खयधम्मं मा खीयी’ति… ‘नस्सनधम्मं मा नस्सी’ति अलब्भनीयं ठानं समणेन वा ब्राह्मणेन वा देवेन वा मारेन वा ब्रह्मुना वा केनचि वा लोकस्मिं।
‘‘अस्सुतवतो , भिक्खवे, पुथुज्जनस्स जराधम्मं जीरति। सो जराधम्मे जिण्णे न इति पटिसञ्चिक्खति – ‘न खो मय्हेवेकस्स [मय्हमेवेकस्स (सी॰)] जराधम्मं जीरति, अथ खो यावता सत्तानं आगति गति चुति उपपत्ति सब्बेसं सत्तानं जराधम्मं जीरति। अहञ्चेव [अहञ्चे (?)] खो पन जराधम्मे जिण्णे सोचेय्यं किलमेय्यं परिदेवेय्यं, उरत्ताळिं कन्देय्यं, सम्मोहं आपज्जेय्यं, भत्तम्पि मे नच्छादेय्य, कायेपि दुब्बण्णियं ओक्कमेय्य, कम्मन्तापि नप्पवत्तेय्युं [कम्मन्तोपि नप्पवत्तेय्य (क॰)], अमित्तापि अत्तमना अस्सु, मित्तापि दुम्मना अस्सू’ति। सो जराधम्मे जिण्णे सोचति किलमति परिदेवति, उरत्ताळिं कन्दति, सम्मोहं आपज्जति। अयं वुच्चति, भिक्खवे – ‘अस्सुतवा पुथुज्जनो विद्धो सविसेन सोकसल्लेन अत्तानंयेव परितापेति’’’।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, अस्सुतवतो पुथुज्जनस्स ब्याधिधम्मं ब्याधीयति…पे॰… मरणधम्मं मीयति… खयधम्मं खीयति… नस्सनधम्मं नस्सति। सो नस्सनधम्मे नट्ठे न इति पटिसञ्चिक्खति – ‘न खो मय्हेवेकस्स नस्सनधम्मं नस्सति, अथ खो यावता सत्तानं आगति गति चुति उपपत्ति सब्बेसं सत्तानं नस्सनधम्मं नस्सति। अहञ्चेव खो पन नस्सनधम्मे नट्ठे सोचेय्यं किलमेय्यं परिदेवेय्यं, उरत्ताळिं कन्देय्यं , सम्मोहं आपज्जेय्यं, भत्तम्पि मे नच्छादेय्य, कायेपि दुब्बण्णियं ओक्कमेय्य, कम्मन्तापि नप्पवत्तेय्युं, अमित्तापि अत्तमना अस्सु, मित्तापि दुम्मना अस्सू’ति। सो नस्सनधम्मे नट्ठे सोचति किलमति परिदेवति, उरत्ताळिं कन्दति, सम्मोहं आपज्जति। अयं वुच्चति, भिक्खवे – ‘अस्सुतवा पुथुज्जनो विद्धो सविसेन सोकसल्लेन अत्तानंयेव परितापेति’’’।
‘‘सुतवतो च खो, भिक्खवे, अरियसावकस्स जराधम्मं जीरति। सो जराधम्मे जिण्णे इति पटिसञ्चिक्खति – ‘न खो मय्हेवेकस्स जराधम्मं जीरति, अथ खो यावता सत्तानं आगति गति चुति उपपत्ति सब्बेसं सत्तानं जराधम्मं जीरति। अहञ्चेव खो पन जराधम्मे जिण्णे सोचेय्यं किलमेय्यं परिदेवेय्यं, उरत्ताळिं कन्देय्यं, सम्मोहं आपज्जेय्यं, भत्तम्पि मे नच्छादेय्य, कायेपि दुब्बण्णियं ओक्कमेय्य, कम्मन्तापि नप्पवत्तेय्युं, अमित्तापि अत्तमना अस्सु, मित्तापि दुम्मना अस्सू’ति। सो जराधम्मे जिण्णे न सोचति न किलमति न परिदेवति, न उरत्ताळिं कन्दति, न सम्मोहं आपज्जति । अयं वुच्चति, भिक्खवे – ‘सुतवा अरियसावको अब्बुहि [अब्बहि (सी॰)] सविसं सोकसल्लं, येन विद्धो अस्सुतवा पुथुज्जनो अत्तानंयेव परितापेति। असोको विसल्लो अरियसावको अत्तानंयेव परिनिब्बापेति’’’।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, सुतवतो अरियसावकस्स ब्याधिधम्मं ब्याधीयति…पे॰… मरणधम्मं मीयति… खयधम्मं खीयति… नस्सनधम्मं नस्सति। सो नस्सनधम्मे नट्ठे इति पटिसञ्चिक्खति – ‘न खो मय्हेवेकस्स नस्सनधम्मं नस्सति, अथ खो यावता सत्तानं आगति गति चुति उपपत्ति सब्बेसं सत्तानं नस्सनधम्मं नस्सति। अहञ्चेव खो पन नस्सनधम्मे नट्ठे सोचेय्यं किलमेय्यं परिदेवेय्यं, उरत्ताळिं कन्देय्यं, सम्मोहं आपज्जेय्यं, भत्तम्पि मे नच्छादेय्य, कायेपि दुब्बण्णियं ओक्कमेय्य, कम्मन्तापि नप्पवत्तेय्युं, अमित्तापि अत्तमना अस्सु, मित्तापि दुम्मना अस्सू’ति। सो नस्सनधम्मे नट्ठे न सोचति न किलमति न परिदेवति, न उरत्ताळिं कन्दति, न सम्मोहं आपज्जति। अयं वुच्चति, भिक्खवे – ‘सुतवा अरियसावको अब्बुहि सविसं सोकसल्लं, येन विद्धो अस्सुतवा पुथुज्जनो अत्तानंयेव परितापेति। असोको विसल्लो अरियसावको अत्तानंयेव परिनिब्बापेती’’’ति।
‘‘इमानि खो, भिक्खवे, पञ्च अलब्भनीयानि ठानानि समणेन वा ब्राह्मणेन वा देवेन वा मारेन वा ब्रह्मुना वा केनचि वा लोकस्मि’’न्ति।
[जा॰ १.५.९६ जातकेपि] ‘‘न सोचनाय परिदेवनाय,
अत्थोध लब्भा [अत्थो इध लब्भति (स्या॰), अत्थो इध लब्भा (पी॰)] अपि अप्पकोपि।
सोचन्तमेनं दुखितं विदित्वा,
पच्चत्थिका अत्तमना भवन्ति॥
‘‘यतो च खो पण्डितो आपदासु,
न वेधती अत्थविनिच्छयञ्ञू।
पच्चत्थिकास्स दुखिता भवन्ति,
दिस्वा मुखं अविकारं पुराणं॥
‘‘जप्पेन मन्तेन सुभासितेन,
अनुप्पदानेन पवेणिया वा।
यथा यथा यत्थ [यथा यथा यत्थ यत्थ (क॰)] लभेथ अत्थं,
तथा तथा तत्थ परक्कमेय्य॥
‘‘सचे पजानेय्य अलब्भनेय्यो,
मयाव [मया वा (स्या॰ कं॰ पी॰)] अञ्ञेन वा एस अत्थो।
असोचमानो अधिवासयेय्य,
कम्मं दळ्हं किन्ति करोमि दानी’’ति॥ अट्ठमं।

९. कोसलसुत्तं

४९. एकं समयं भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। अथ खो राजा पसेनदि कोसलो येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि।
(तेन खो पन समयेन मल्लिका देवी कालङ्कता होति।) [( ) नत्थि (सी॰)] अथ खो अञ्ञतरो पुरिसो येन राजा पसेनदि कोसलो तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा रञ्ञो पसेनदिस्स कोसलस्स उपकण्णके आरोचेति – ‘‘मल्लिका देवी, देव [देव देवी (स्या॰ कं॰ पी॰)], कालङ्कता’’ति। एवं वुत्ते राजा पसेनदि कोसलो दुक्खी दुम्मनो पत्तक्खन्धो अधोमुखो पज्झायन्तो अप्पटिभानो निसीदि।
अथ खो भगवा राजानं पसेनदिं कोसलं दुक्खिं दुम्मनं पत्तक्खन्धं अधोमुखं पज्झायन्तं अप्पटिभानं विदित्वा राजानं पसेनदिं कोसलं एतदवोच – ‘‘पञ्चिमानि, महाराज, अलब्भनीयानि ठानानि समणेन वा ब्राह्मणेन वा देवेन वा मारेन वा ब्रह्मुना वा केनचि वा लोकस्मिं। कतमानि पञ्च? ‘जराधम्मं मा जीरी’ति अलब्भनीयं ठानं…पे॰… न सोचनाय परिदेवनाय…पे॰… कम्मं दळ्हं किन्ति करोमि दानी’’ति। नवमं।

१०. नारदसुत्तं

५०. एकं समयं आयस्मा नारदो पाटलिपुत्ते विहरति कुक्कुटारामे। तेन खो पन समयेन मुण्डस्स रञ्ञो भद्दा देवी कालङ्कता होति पिया मनापा। सो भद्दाय देविया कालङ्कताय पियाय मनापाय नेव न्हायति [नहायति (सी॰ स्या॰ कं॰ पी॰)] न विलिम्पति न भत्तं भुञ्जति न कम्मन्तं पयोजेति – रत्तिन्दिवं [रत्तिदिवं (क॰)] भद्दाय देविया सरीरे अज्झोमुच्छितो। अथ खो मुण्डो राजा पियकं कोसारक्खं [सोकारक्खं (स्या॰)] आमन्तेसि – ‘‘तेन हि, सम्म पियक , भद्दाय देविया सरीरं आयसाय तेलदोणिया पक्खिपित्वा अञ्ञिस्सा आयसाय दोणिया पटिकुज्जथ, यथा मयं भद्दाय देविया सरीरं चिरतरं पस्सेय्यामा’’ति। ‘‘एवं, देवा’’ति खो पियको कोसारक्खो मुण्डस्स रञ्ञो पटिस्सुत्वा भद्दाय देविया सरीरं आयसाय तेलदोणिया पक्खिपित्वा अञ्ञिस्सा आयसाय दोणिया पटिकुज्जि।
अथ खो पियकस्स कोसारक्खस्स एतदहोसि – ‘‘इमस्स खो मुण्डस्स रञ्ञो भद्दा देवी कालङ्कता पिया मनापा। सो भद्दाय देविया कालङ्कताय पियाय मनापाय नेव न्हायति न विलिम्पति न भत्तं भुञ्जति न कम्मन्तं पयोजेति – रत्तिन्दिवं भद्दाय देविया सरीरे अज्झोमुच्छितो। कं [किं (क॰)] नु खो मुण्डो राजा समणं वा ब्राह्मणं वा पयिरुपासेय्य, यस्स धम्मं सुत्वा सोकसल्लं पजहेय्या’’ति!
अथ खो पियकस्स कोसारक्खस्स एतदहोसि – ‘‘अयं खो आयस्मा नारदो पाटलिपुत्ते विहरति कुक्कुटारामे। तं खो पनायस्मन्तं नारदं एवं कल्याणो कित्तिसद्दो अब्भुग्गतो – ‘पण्डितो वियत्तो [व्यत्तो (सी॰ पी॰), ब्यत्तो (स्या॰ कं॰, दी॰ नि॰ २.४०७)] मेधावी बहुस्सुतो चित्तकथी कल्याणपटिभानो वुद्धो चेव [बुद्धो चेव (क॰)] अरहा च’ [अरहा चा’ति (?)]। यंनून मुण्डो राजा आयस्मन्तं नारदं पयिरुपासेय्य, अप्पेव नाम मुण्डो राजा आयस्मतो नारदस्स धम्मं सुत्वा सोकसल्लं पजहेय्या’’ति।
अथ खो पियको कोसारक्खो येन मुण्डो राजा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा मुण्डं राजानं एतदवोच – ‘‘अयं खो, देव, आयस्मा नारदो पाटलिपुत्ते विहरति कुक्कुटारामे। तं खो पनायस्मन्तं नारदं एवं कल्याणो कित्तिसद्दो अब्भुग्गतो – ‘पण्डितो वियत्तो मेधावी बहुस्सुतो चित्तकथी कल्याणपटिभानो वुद्धो चेव अरहा च’ [अरहा चा’ति (?)]। यदि पन देवो आयस्मन्तं नारदं पयिरुपासेय्य, अप्पेव नाम देवो आयस्मतो नारदस्स धम्मं सुत्वा सोकसल्लं पजहेय्या’’ति। ‘‘तेन हि, सम्म पियक , आयस्मन्तं नारदं पटिवेदेहि। कथञ्हि नाम मादिसो समणं वा ब्राह्मणं वा विजिते वसन्तं पुब्बे अप्पटिसंविदितो उपसङ्कमितब्बं मञ्ञेय्या’’ति ! ‘‘एवं, देवा’’ति खो पियको कोसारक्खो मुण्डस्स रञ्ञो पटिस्सुत्वा येनायस्मा नारदो तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा आयस्मन्तं नारदं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्नो खो पियको कोसारक्खो आयस्मन्तं नारदं एतदवोच –
‘‘इमस्स , भन्ते, मुण्डस्स रञ्ञो भद्दा देवी कालङ्कता पिया मनापा। सो भद्दाय देविया कालङ्कताय पियाय मनापाय नेव न्हायति न विलिम्पति न भत्तं भुञ्जति न कम्मन्तं पयोजेति – रत्तिन्दिवं भद्दाय देविया सरीरे अज्झोमुच्छितो। साधु, भन्ते, आयस्मा नारदो मुण्डस्स रञ्ञो तथा धम्मं देसेतु यथा मुण्डो राजा आयस्मतो नारदस्स धम्मं सुत्वा सोकसल्लं पजहेय्या’’ति। ‘‘यस्सदानि, पियक, मुण्डो राजा कालं मञ्ञती’’ति।
अथ खो पियको कोसारक्खो उट्ठायासना आयस्मन्तं नारदं अभिवादेत्वा पदक्खिणं कत्वा येन मुण्डो राजा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा मुण्डं राजानं एतदवोच – ‘‘कतावकासो खो, देव, आयस्मता नारदेन। यस्सदानि देवो कालं मञ्ञती’’ति। ‘‘तेन हि, सम्म पियक, भद्रानि भद्रानि यानानि योजापेही’’ति। ‘‘एवं, देवा’’ति खो पियको कोसारक्खो मुण्डस्स रञ्ञो पटिस्सुत्वा भद्रानि भद्रानि यानानि योजापेत्वा मुण्डं राजानं एतदवोच – ‘‘युत्तानि खो ते, देव, भद्रानि भद्रानि यानानि। यस्सदानि देवो कालं मञ्ञती’’ति।
अथ खो मुण्डो राजा भद्रं यानं [भद्रं भद्रं यानं (स्या॰ कं॰ क॰), भद्दं यानं (पी॰)] अभिरुहित्वा भद्रेहि भद्रेहि यानेहि येन कुक्कुटारामो तेन पायासि महच्चा [महच्च (बहूसु)] राजानुभावेन आयस्मन्तं नारदं दस्सनाय। यावतिका यानस्स भूमि यानेन गन्त्वा, याना पच्चोरोहित्वा पत्तिकोव आरामं पाविसि। अथ खो मुण्डो राजा येन आयस्मा नारदो तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा आयस्मन्तं नारदं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्नं खो मुण्डं राजानं आयस्मा नारदो एतदवोच –
‘‘पञ्चिमानि, महाराज, अलब्भनीयानि ठानानि समणेन वा ब्राह्मणेन वा देवेन वा मारेन वा ब्रह्मुना वा केनचि वा लोकस्मिं। कतमानि पञ्च? ‘जराधम्मं मा जीरी’ति अलब्भनीयं ठानं समणेन वा ब्राह्मणेन वा देवेन वा मारेन वा ब्रह्मुना वा केनचि वा लोकस्मिं। ‘ब्याधिधम्मं मा ब्याधीयी’ति…पे॰… ‘मरणधम्मं मा मीयी’ति… ‘खयधम्मं मा खीयी’ति… ‘नस्सनधम्मं मा नस्सी’ति अलब्भनीयं ठानं समणेन वा ब्राह्मणेन वा देवेन वा मारेन वा ब्रह्मुना वा केनचि वा लोकस्मिं।
‘‘अस्सुतवतो , महाराज, पुथुज्जनस्स जराधम्मं जीरति। सो जराधम्मे जिण्णे न इति पटिसञ्चिक्खति – ‘न खो मय्हेवेकस्स जराधम्मं जीरति, अथ खो यावता सत्तानं आगति गति चुति उपपत्ति सब्बेसं सत्तानं जराधम्मं जीरति। अहञ्चेव खो पन जराधम्मे जिण्णे सोचेय्यं किलमेय्यं परिदेवेय्यं, उरत्ताळिं कन्देय्यं, सम्मोहं आपज्जेय्यं, भत्तम्पि मे नच्छादेय्य, कायेपि दुब्बण्णियं ओक्कमेय्य, कम्मन्तापि नप्पवत्तेय्युं, अमित्तापि अत्तमना अस्सु, मित्तापि दुम्मना अस्सू’ति। सो जराधम्मे जिण्णे सोचति किलमति परिदेवति, उरत्ताळिं कन्दति, सम्मोहं आपज्जति। अयं वुच्चति, महाराज – ‘अस्सुतवा पुथुज्जनो विद्धो सविसेन सोकसल्लेन अत्तानंयेव परितापेति’’’।
‘‘पुन चपरं, महाराज, अस्सुतवतो पुथुज्जनस्स ब्याधिधम्मं ब्याधीयति…पे॰… मरणधम्मं मीयति… खयधम्मं खीयति… नस्सनधम्मं नस्सति। सो नस्सनधम्मे नट्ठे न इति पटिसञ्चिक्खति – ‘न खो मय्हेवेकस्स नस्सनधम्मं नस्सति, अथ खो यावता सत्तानं आगति गति चुति उपपत्ति सब्बेसं सत्तानं नस्सनधम्मं नस्सति। अहञ्चेव खो पन नस्सनधम्मे नट्ठे सोचेय्यं किलमेय्यं परिदेवेय्यं, उरत्ताळिं कन्देय्यं, सम्मोहं आपज्जेय्यं, भत्तम्पि मे नच्छादेय्य, कायेपि दुब्बण्णियं ओक्कमेय्य, कम्मन्तापि नप्पवत्तेय्युं, अमित्तापि अत्तमना अस्सु, मित्तापि दुम्मना अस्सू’ति। सो नस्सनधम्मे नट्ठे सोचति किलमति परिदेवति, उरत्ताळिं कन्दति, सम्मोहं आपज्जति। अयं वुच्चति, महाराज – ‘अस्सुतवा पुथुज्जनो विद्धो सविसेन सोकसल्लेन अत्तानंयेव परितापेति’’’।
‘‘सुतवतो च खो, महाराज, अरियसावकस्स जराधम्मं जीरति। सो जराधम्मे जिण्णे इति पटिसञ्चिक्खति – ‘न खो मय्हेवेकस्स जराधम्मं जीरति, अथ खो यावता सत्तानं आगति गति चुति उपपत्ति सब्बेसं सत्तानं जराधम्मं जीरति। अहञ्चेव खो पन जराधम्मे जिण्णे सोचेय्यं किलमेय्यं परिदेवेय्यं, उरत्ताळिं कन्देय्यं, सम्मोहं आपज्जेय्यं, भत्तम्पि मे नच्छादेय्य, कायेपि दुब्बण्णियं ओक्कमेय्य, कम्मन्तापि नप्पवत्तेय्युं, अमित्तापि अत्तमना अस्सु, मित्तापि दुम्मना अस्सू’ति। सो जराधम्मे जिण्णे न सोचति न किलमति न परिदेवति, न उरत्ताळिं कन्दति, न सम्मोहं आपज्जति। अयं वुच्चति, महाराज – ‘सुतवा अरियसावको अब्बुहि सविसं सोकसल्लं, येन विद्धो अस्सुतवा पुथुज्जनो अत्तानंयेव परितापेति। असोको विसल्लो अरियसावको अत्तानंयेव परिनिब्बापेति’’’।
‘‘पुन चपरं, महाराज, सुतवतो अरियसावकस्स ब्याधिधम्मं ब्याधीयति…पे॰… मरणधम्मं मीयति… खयधम्मं खीयति… नस्सनधम्मं नस्सति। सो नस्सनधम्मे नट्ठे इति पटिसञ्चिक्खति – ‘न खो मय्हेवेकस्स नस्सनधम्मं नस्सति, अथ खो यावता सत्तानं आगति गति चुति उपपत्ति सब्बेसं सत्तानं नस्सनधम्मं नस्सति। अहञ्चेव खो पन नस्सनधम्मे नट्ठे सोचेय्यं किलमेय्यं परिदेवेय्यं, उरत्ताळिं कन्देय्यं, सम्मोहं आपज्जेय्यं, भत्तम्पि मे नच्छादेय्य, कायेपि दुब्बण्णियं ओक्कमेय्य, कम्मन्तापि नप्पवत्तेय्युं, अमित्तापि अत्तमना अस्सु, मित्तापि दुम्मना अस्सू’ति। सो नस्सनधम्मे नट्ठे न सोचति न किलमति न परिदेवति, न उरत्ताळिं कन्दति, न सम्मोहं आपज्जति। अयं वुच्चति, महाराज – ‘सुतवा अरियसावको अब्बुहि सविसं सोकसल्लं, येन विद्धो अस्सुतवा पुथुज्जनो अत्तानंयेव परितापेति। असोको विसल्लो अरियसावको अत्तानंयेव परिनिब्बापेति ’’’।
‘‘इमानि खो, महाराज, पञ्च अलब्भनीयानि ठानानि समणेन वा ब्राह्मणेन वा देवेन वा मारेन वा ब्रह्मुना वा केनचि वा लोकस्मि’’न्ति।
‘‘न सोचनाय परिदेवनाय,
अत्थोध लब्भा अपि अप्पकोपि।
सोचन्तमेनं दुखितं विदित्वा,
पच्चत्थिका अत्तमना भवन्ति॥
‘‘यतो च खो पण्डितो आपदासु,
न वेधती अत्थविनिच्छयञ्ञू।
पच्चत्थिकास्स दुखिता भवन्ति,
दिस्वा मुखं अविकारं पुराणं॥
‘‘जप्पेन मन्तेन सुभासितेन,
अनुप्पदानेन पवेणिया वा।
यथा यथा यत्थ लभेथ अत्थं,
तथा तथा तत्थ परक्कमेय्य॥
‘‘सचे पजानेय्य अलब्भनेय्यो,
मयाव अञ्ञेन वा एस अत्थो।
असोचमानो अधिवासयेय्य,
कम्मं दळ्हं किन्ति करोमि दानी’’ति [जा॰ १ जातकेपि]॥
एवं वुत्ते मुण्डो राजा आयस्मन्तं नारदं एतदवोच – ‘‘को नामो [को नु खो (सी॰ पी॰)] अयं, भन्ते, धम्मपरियायो’’ति? ‘‘सोकसल्लहरणो नाम अयं, महाराज, धम्मपरियायो’’ति। ‘‘तग्घ, भन्ते, सोकसल्लहरणो [तग्घ भन्ते सोकसल्लहरणो, तग्घ भन्ते सोकसल्लहरणो (सी॰ स्या॰ कं॰ पी॰)]! इमञ्हि मे, भन्ते, धम्मपरियायं सुत्वा सोकसल्लं पहीन’’न्ति।
अथ खो मुण्डो राजा पियकं कोसारक्खं आमन्तेसि – ‘‘तेन हि, सम्म पियक, भद्दाय देविया सरीरं झापेथ; थूपञ्चस्सा करोथ। अज्जतग्गे दानि मयं न्हायिस्साम चेव विलिम्पिस्साम भत्तञ्च भुञ्जिस्साम कम्मन्ते च पयोजेस्सामा’’ति। दसमं।
मुण्डराजवग्गो पञ्चमो।
तस्सुद्दानं –
आदियो सप्पुरिसो इट्ठा, मनापदायीभिसन्दं।
सम्पदा च धनं ठानं, कोसलो नारदेन चाति॥
पठमपण्णासकं समत्तं।
२. दुतियपण्णासकं