१. पठमपुञ्ञाभिसन्दसुत्तम्
१०२७. सावत्थिनिदानम्। ‘‘चत्तारोमे, भिक्खवे, पुञ्ञाभिसन्दा कुसलाभिसन्दा सुखस्साहारा। कतमे चत्तारो? इध, भिक्खवे, अरियसावको बुद्धे अवेच्चप्पसादेन समन्नागतो होति – इतिपि सो भगवा…पे॰… सत्था देवमनुस्सानं बुद्धो भगवाति। अयं पठमो पुञ्ञाभिसन्दो कुसलाभिसन्दो सुखस्साहारो।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, अरियसावको धम्मे अवेच्चप्पसादेन समन्नागतो होति – स्वाक्खातो भगवता धम्मो…पे॰… पच्चत्तं वेदितब्बो विञ्ञूहीति। अयं दुतियो पुञ्ञाभिसन्दो कुसलाभिसन्दो सुखस्साहारो।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, अरियसावको सङ्घे अवेच्चप्पसादेन समन्नागतो होति – सुप्पटिपन्नो भगवतो सावकसङ्घो…पे॰… अनुत्तरं पुञ्ञक्खेत्तं लोकस्साति। अयं ततियो पुञ्ञाभिसन्दो कुसलाभिसन्दो सुखस्साहारो।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, अरियसावको अरियकन्तेहि सीलेहि समन्नागतो होति अखण्डेहि…पे॰… समाधिसंवत्तनिकेहि। अयं चतुत्थो पुञ्ञाभिसन्दो कुसलाभिसन्दो सुखस्साहारो। इमे खो, भिक्खवे, चत्तारो पुञ्ञाभिसन्दा कुसलाभिसन्दा सुखस्साहारा’’ति। पठमम्।
२. दुतियपुञ्ञाभिसन्दसुत्तम्
१०२८. ‘‘चत्तारोमे, भिक्खवे, पुञ्ञाभिसन्दा कुसलाभिसन्दा सुखस्साहारा। कतमे चत्तारो? इध, भिक्खवे, अरियसावको बुद्धे अवेच्चप्पसादेन समन्नागतो होति – इतिपि सो भगवा…पे॰… सत्था देवमनुस्सानं बुद्धो भगवाति। अयं पठमो पुञ्ञाभिसन्दो कुसलाभिसन्दो सुखस्साहारो।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, अरियसावको धम्मे…पे॰… सङ्घे…पे॰…।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, अरियसावको विगतमलमच्छेरेन चेतसा अगारं अज्झावसति मुत्तचागो पयतपाणि वोस्सग्गरतो याचयोगो दानसंविभागरतो। अयं चतुत्थो पुञ्ञाभिसन्दो कुसलाभिसन्दो सुखस्साहारो। इमे खो, भिक्खवे, चत्तारो पुञ्ञाभिसन्दा कुसलाभिसन्दा सुखस्साहारा’’ति। दुतियम्।
३. ततियपुञ्ञाभिसन्दसुत्तम्
१०२९. ‘‘चत्तारोमे, भिक्खवे, पुञ्ञाभिसन्दा कुसलाभिसन्दा सुखस्साहारा। कतमे चत्तारो? इध, भिक्खवे, अरियसावको बुद्धे अवेच्चप्पसादेन समन्नागतो होति – इतिपि सो भगवा…पे॰… सत्था देवमनुस्सानं बुद्धो भगवाति। अयं पठमो पुञ्ञाभिसन्दो कुसलाभिसन्दो सुखस्साहारो।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, अरियसावको धम्मे…पे॰… सङ्घे…पे॰…।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, अरियसावको पञ्ञवा होति उदयत्थगामिनिया पञ्ञाय समन्नागतो अरियाय निब्बेधिकाय सम्मा दुक्खक्खयगामिनिया। अयं चतुत्थो पुञ्ञाभिसन्दो कुसलाभिसन्दो सुखस्साहारो। इमे खो, भिक्खवे, चत्तारो पुञ्ञाभिसन्दा कुसलाभिसन्दा सुखस्साहारा’’ति। ततियम्।
४. पठमदेवपदसुत्तम्
१०३०. सावत्थिनिदानम्। चत्तारिमानि, भिक्खवे, देवानं देवपदानि अविसुद्धानं सत्तानं विसुद्धिया अपरियोदातानं सत्तानं परियोदपनाय।
कतमानि चत्तारि? इध, भिक्खवे, अरियसावको बुद्धे अवेच्चप्पसादेन समन्नागतो होति – इतिपि सो भगवा…पे॰… सत्था देवमनुस्सानं बुद्धो भगवाति। इदं पठमं देवानं देवपदं अविसुद्धानं सत्तानं विसुद्धिया अपरियोदातानं सत्तानं परियोदपनाय।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, अरियसावको धम्मे…पे॰… सङ्घे…पे॰…।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, अरियसावको अरियकन्तेहि सीलेहि समन्नागतो होति अखण्डेहि…पे॰… समाधिसंवत्तनिकेहि। इदं चतुत्थं देवानं देवपदं अविसुद्धानं सत्तानं विसुद्धिया अपरियोदातानं सत्तानं परियोदपनाय। इमानि खो, भिक्खवे, चत्तारि देवानं देवपदानि अविसुद्धानं सत्तानं विसुद्धिया अपरियोदातानं सत्तानं परियोदपनाया’’ति। चतुत्थम्।
५. दुतियदेवपदसुत्तम्
१०३१. ‘‘चत्तारिमानि, भिक्खवे, देवानं देवपदानि अविसुद्धानं सत्तानं विसुद्धिया अपरियोदातानं सत्तानं परियोदपनाय।
‘‘कतमानि चत्तारि? इध, भिक्खवे, अरियसावको बुद्धे अवेच्चप्पसादेन समन्नागतो होति – इतिपि सो भगवा…पे॰… सत्था देवमनुस्सानं बुद्धो भगवाति। सो इति पटिसञ्चिक्खति – ‘किं नु खो देवानं देवपद’न्ति? सो एवं पजानाति – ‘अब्याबज्झपरमे ख्वाहं एतरहि देवे सुणामि। न च खो पनाहं किञ्चि ब्याबाधेमि तसं वा थावरं वा। अद्धाहं देवपदधम्मसमन्नागतो विहरामी’’’ति। इदं पठमं देवानं देवपदं अविसुद्धानं सत्तानं विसुद्धिया अपरियोदातानं सत्तानं परियोदपनाय।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, अरियसावको धम्मे…पे॰… सङ्घे…पे॰…।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, अरियसावको अरियकन्तेहि सीलेहि समन्नागतो होति अखण्डेहि…पे॰… समाधिसंवत्तनिकेहि। सो इति पटिसञ्चिक्खति – ‘किं नु खो देवानं देवपद’न्ति ? सो एवं पजानाति – ‘अब्याबज्झपरमे ख्वाहं एतरहि देवे सुणामि। न खो पनाहं किञ्चि ब्याबाधेमि तसं वा थावरं वा। अद्धाहं देवपदधम्मसमन्नागतो विहरामी’ति। इदं चतुत्थं देवानं देवपदं अविसुद्धानं सत्तानं विसुद्धिया अपरियोदातानं सत्तानं परियोदपनाय। इमानि खो, भिक्खवे, चत्तारि देवानं देवपदानि अविसुद्धानं सत्तानं विसुद्धिया अपरियोदातानं सत्तानं परियोदपनाया’’ति। पञ्चमम्।
६. देवसभागसुत्तम्
१०३२. ‘‘चतूहि, भिक्खवे, धम्मेहि समन्नागतं अत्तमना देवा सभागतं कथेन्ति। कतमेहि चतूहि? इध, भिक्खवे, अरियसावको बुद्धे अवेच्चप्पसादेन समन्नागतो होति – इतिपि सो भगवा…पे॰… सत्था देवमनुस्सानं बुद्धो भगवाति। या ता देवता बुद्धे अवेच्चप्पसादेन समन्नागता इतो चुता तत्रूपपन्ना तासं एवं होति – ‘यथारूपेन खो मयं बुद्धे अवेच्चप्पसादेन समन्नागता ततो चुता इधूपपन्ना, अरियसावकोपि तथारूपेन बुद्धे अवेच्चप्पसादेन समन्नागतो एहीति देवानं सन्तिके’’’ति।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, अरियसावको धम्मे…पे॰… सङ्घे…पे॰… अरियकन्तेहि सीलेहि समन्नागतो होति अखण्डेहि…पे॰… समाधिसंवत्तनिकेहि। या ता देवता अरियकन्तेहि सीलेहि समन्नागता इतो चुता तत्रूपपन्ना तासं एवं होति – ‘यथारूपेहि खो मयं अरियकन्तेहि सीलेहि समन्नागता ततो चुता इधूपपन्ना, अरियसावकोपि तथारूपेहि अरियकन्तेहि सीलेहि समन्नागतो एहीति देवानं सन्तिके’ति। इमेहि खो, भिक्खवे, चतूहि धम्मेहि समन्नागतं अत्तमना देवा सभागतं कथेन्ती’’ति। छट्ठम्।
७. महानामसुत्तम्
१०३३. एकं समयं भगवा सक्केसु विहरति कपिलवत्थुस्मिं निग्रोधारामे। अथ खो महानामो सक्को येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्नो खो महानामो सक्को भगवन्तं एतदवोच –
‘‘कित्तावता नु खो, भन्ते, उपासको होती’’ति? ‘‘यतो खो, महानाम, बुद्धं सरणं गतो होति, धम्मं सरणं गतो होति, सङ्घं सरणं गतो होति – एत्तावता खो, महानाम, उपासको होती’’ति।
‘‘कित्तावता पन, भन्ते, उपासको सीलसम्पन्नो होती’’ति? ‘‘यतो खो, महानाम, उपासको पाणातिपाता पटिविरतो होति, अदिन्नादाना पटिविरतो होति, कामेसुमिच्छाचारा पटिविरतो होति, मुसावादा पटिविरतो होति, सुरामेरयमज्जप्पमादट्ठाना पटिविरतो होति, – एत्तावता खो, महानाम, उपासको सीलसम्पन्नो होती’’ति।
‘‘कित्तावता पन, भन्ते, उपासको सद्धासम्पन्नो होती’’ति? ‘‘इध, महानाम, उपासको सद्धो होति, सद्दहति तथागतस्स बोधिं – इतिपि सो भगवा…पे॰… सत्था देवमनुस्सानं बुद्धो भगवाति। एत्तावता खो, महानाम, उपासको सद्धासम्पन्नो होती’’ति।
‘‘कित्तावता पन, भन्ते, उपासको चागसम्पन्नो होती’’ति? ‘‘इध, महानाम, उपासको विगतमलमच्छेरेन चेतसा अगारं अज्झावसति मुत्तचागो पयतपाणि वोस्सग्गरतो याचयोगो दानसंविभागरतो – एत्तावता खो, महानाम, उपासको चागसम्पन्नो होती’’ति।
‘‘कित्तावता पन, भन्ते, उपासको पञ्ञासम्पन्नो होती’’ति? ‘‘इध, महानाम, उपासको पञ्ञवा होति उदयत्थगामिनिया पञ्ञाय समन्नागतो अरियाय निब्बेधिकाय सम्मा दुक्खक्खयगामिनिया – एत्तावता खो, महानाम, उपासको पञ्ञासम्पन्नो होती’’ति। सत्तमम्।
८. वस्ससुत्तम्
१०३४. ‘‘सेय्यथापि , भिक्खवे, उपरिपब्बते थुल्लफुसितके देवे वस्सन्ते तं उदकं यथानिन्नं पवत्तमानं पब्बतकन्दरपदरसाखा परिपूरेति, पब्बतकन्दरपदरसाखा परिपूरा कुसोब्भे परिपूरेन्ति, कुसोब्भा परिपूरा महासोब्भे परिपूरेन्ति, महासोब्भा परिपूरा कुन्नदियो परिपूरेन्ति, कुन्नदियो परिपूरा महानदियो परिपूरेन्ति, महानदियो परिपूरा महासमुद्दं [महासमुद्दसागरं (सब्बत्थ) सं॰ नि॰ ४.७०] परिपूरेन्ति; एवमेव खो, भिक्खवे, अरियसावकस्स यो च बुद्धे अवेच्चप्पसादो, यो च धम्मे अवेच्चप्पसादो, यो च सङ्घे अवेच्चप्पसादो, यानि च अरियकन्तानि सीलानि – इमे धम्मा सन्दमाना पारं गन्त्वा आसवानं खयाय संवत्तन्ती’’ति। अट्ठमम्।
९. काळिगोधसुत्तम्
१०३५. एकं समयं भगवा सक्केसु विहरति कपिलवत्थुस्मिं निग्रोधारामे। अथ खो भगवा पुब्बण्हसमयं निवासेत्वा पत्तचीवरमादाय येन काळिगोधाय साकियानिया निवेसनं तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा पञ्ञत्ते आसने निसीदि। अथ खो काळिगोधा साकियानी येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्नं खो काळिगोधं साकियानिं भगवा एतदवोच –
‘‘चतूहि खो, गोधे, धम्मेहि समन्नागता अरियसाविका सोतापन्ना होति अविनिपातधम्मा नियता सम्बोधिपरायणा। कतमेहि चतूहि? इध, गोधे, अरियसाविका बुद्धे अवेच्चप्पसादेन समन्नागता होति – इतिपि सो भगवा…पे॰… सत्था देवमनुस्सानं बुद्धो भगवाति। धम्मे…पे॰… सङ्घे…पे॰… विगतमलमच्छेरेन चेतसा अगारं अज्झावसति मुत्तचागा पयतपाणिनी [पयतपाणी (सब्बत्थ) ३.३० मोग्गल्लानसुत्तं ओलोकेतब्बं] वोस्सग्गरता याचयोगा दानसंविभागरता। इमेहि खो, गोधे, चतूहि धम्मेहि समन्नागता अरियसाविका सोतापन्ना होति अविनिपातधम्मा नियता सम्बोधिपरायणा’’ति।
‘‘यानिमानि, भन्ते, भगवता चत्तारि सोतापत्तियङ्गानि देसितानि, संविज्जन्ते ते धम्मा मयि, अहञ्च तेसु धम्मेसु सन्दिस्सामि। अहञ्हि, भन्ते, बुद्धे अवेच्चप्पसादेन समन्नागता – इतिपि सो भगवा…पे॰… सत्था देवमनुस्सानं बुद्धो भगवाति। धम्मे…पे॰… सङ्घे…पे॰… यं खो पन किञ्चि कुले देय्यधम्मं सब्बं तं अप्पटिविभत्तं सीलवन्तेहि कल्याणधम्मेही’’ति। ‘‘लाभा ते, गोधे, सुलद्धं ते, गोधे! सोतापत्तिफलं तया, गोधे, ब्याकत’’न्ति। नवमम्।
१०. नन्दियसक्कसुत्तम्
१०३६. एकं समयं भगवा सक्केसु विहरति कपिलवत्थुस्मिं निग्रोधारामे। अथ खो नन्दियो सक्को येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्नो खो नन्दियो सक्को भगवन्तं एतदवोच – ‘‘यस्सेव नु खो, भन्ते, अरियसावकस्स चत्तारि सोतापत्तियङ्गानि सब्बेन सब्बं सब्बथा सब्बं नत्थि स्वेव नु खो, भन्ते, अरियसावको पमादविहारी’’ति।
‘‘‘यस्स खो, नन्दिय, चत्तारि सोतापत्तियङ्गानि सब्बेन सब्बं सब्बथा सब्बं नत्थि तमहं बाहिरो पुथुज्जनपक्खे ठितो’ति वदामि। अपि च, नन्दिय, यथा अरियसावको पमादविहारी चेव होति, अप्पमादविहारी च तं सुणाहि, साधुकं मनसि करोहि; भासिस्सामी’’ति। ‘‘एवं , भन्ते’’ति खो नन्दियो सक्को भगवतो पच्चस्सोसि। भगवा एतदवोच –
‘‘कथञ्च, नन्दिय, अरियसावको पमादविहारी होति? इध नन्दिय, अरियसावको बुद्धे अवेच्चप्पसादेन समन्नागतो होति – इतिपि सो भगवा…पे॰… सत्था देवमनुस्सानं बुद्धो भगवाति। सो तेन बुद्धे अवेच्चप्पसादेन सन्तुट्ठो न उत्तरि वायमति दिवा पविवेकाय, रत्तिं पटिसल्लानाय। तस्स एवं पमत्तस्स विहरतो पामोज्जं न होति। पामोज्जे असति, पीति न होति। पीतिया असति, पस्सद्धि न होति। पस्सद्धिया असति, दुक्खं विहरति। दुक्खिनो चित्तं न समाधियति। असमाहिते चित्ते धम्मा न पातुभवन्ति। धम्मानं अपातुभावा पमादविहारी त्वेव सङ्ख्यं गच्छति।
‘‘पुन चपरं, नन्दिय, अरियसावको धम्मे…पे॰… सङ्घे…पे॰… अरियकन्तेहि सीलेहि समन्नागतो होति अखण्डेहि…पे॰… समाधिसंवत्तनिकेहि। सो तेहि अरियकन्तेहि सीलेहि सन्तुट्ठो न उत्तरि वायमति दिवा पविवेकाय रत्तिं पटिसल्लानाय। तस्स एवं पमत्तस्स विहरतो पामोज्जं न होति। पामोज्जे असति, पीति न होति। पीतिया असति, पस्सद्धि न होति। पस्सद्धिया असति, दुक्खं विहरति। दुक्खिनो चित्तं न समाधियति । असमाहिते चित्ते धम्मा न पातुभवन्ति। धम्मानं अपातुभावा पमादविहारी त्वेव सङ्ख्यं गच्छति। एवं खो, नन्दिय, अरियसावको पमादविहारी होति।
‘‘कथञ्च, नन्दिय, अरियसावको अप्पमादविहारी होति? इध, नन्दिय, अरियसावको बुद्धे अवेच्चप्पसादेन समन्नागतो होति – इतिपि सो भगवा…पे॰… सत्था देवमनुस्सानं बुद्धो भगवाति। सो तेन बुद्धे अवेच्चप्पसादेन असन्तुट्ठो उत्तरि वायमति दिवा पविवेकाय रत्तिं पटिसल्लानाय। तस्स एवं अप्पमत्तस्स विहरतो पामोज्जं जायति। पमुदितस्स पीति जायति। पीतिमनस्स कायो पस्सम्भति। पस्सद्धकायो सुखं वेदियति। सुखिनो चित्तं समाधियति। समाहिते चित्ते धम्मा पातुभवन्ति। धम्मानं पातुभावा अप्पमादविहारी त्वेव सङ्ख्यं गच्छति ।
‘‘पुन चपरं, नन्दिय, अरियसावको धम्मे…पे॰… सङ्घे…पे॰… अरियकन्तेहि सीलेहि समन्नागतो होति अखण्डेहि…पे॰… समाधिसंवत्तनिकेहि। सो तेहि अरियकन्तेहि सीलेहि असन्तुट्ठो उत्तरि वायमति दिवा पविवेकाय रत्तिं पटिसल्लानाय । तस्स एवं अप्पमत्तस्स विहरतो पामोज्जं जायति। पमुदितस्स पीति जायति। पीतिमनस्स कायो पस्सम्भति। पस्सद्धकायो सुखं वेदियति। सुखिनो चित्तं समाधियति। समाहिते चित्ते धम्मा पातुभवन्ति। धम्मानं पातुभावा अप्पमादविहारी त्वेव सङ्ख्यं गच्छति। एवं खो, नन्दिय, अरियसावको अप्पमादविहारी होती’’ति। दसमम्।
पुञ्ञाभिसन्दवग्गो चतुत्थो।
तस्सुद्दानं –
अभिसन्दा तयो वुत्ता, दुवे देवपदानि च।
सभागतं महानामो, वस्सं काळी च नन्दियाति॥