०५ ५ चक्कवत्तिवग्गो

१. विधासुत्तम्

२२२. सावत्थिनिदानम्। ‘‘ये हि केचि, भिक्खवे, अतीतमद्धानं समणा वा ब्राह्मणा वा तिस्सो विधा पजहिंसु, सब्बे ते सत्तन्नं बोज्झङ्गानं भावितत्ता बहुलीकतत्ता। ये हि केचि, भिक्खवे, अनागतमद्धानं समणा वा ब्राह्मणा वा तिस्सो विधा पजहिस्सन्ति, सब्बे ते सत्तन्नं बोज्झङ्गानं भावितत्ता बहुलीकतत्ता। ये हि केचि, भिक्खवे, एतरहि समणा वा ब्राह्मणा वा तिस्सो विधा पजहन्ति, सब्बे ते सत्तन्नं बोज्झङ्गानं भावितत्ता बहुलीकतत्ता। कतमेसं सत्तन्नं बोज्झङ्गानं? सतिसम्बोज्झङ्गस्स…पे॰… उपेक्खासम्बोज्झङ्गस्स। ये हि केचि, भिक्खवे, अतीतमद्धानं समणा वा ब्राह्मणा वा तिस्सो विधा पजहिंसु…पे॰… पजहिस्सन्ति…पे॰… पजहन्ति, सब्बे ते इमेसंयेव सत्तन्नं बोज्झङ्गानं भावितत्ता बहुलीकतत्ता’’ति। पठमम्।

२. चक्कवत्तिसुत्तम्

२२३. ‘‘रञ्ञो , भिक्खवे, चक्कवत्तिस्स पातुभावा सत्तन्नं रतनानं पातुभावो होति। कतमेसं सत्तन्नं? चक्करतनस्स पातुभावो होति, हत्थिरतनस्स पातुभावो होति, अस्सरतनस्स पातुभावो होति, मणिरतनस्स पातुभावो होति, इत्थिरतनस्स पातुभावो होति, गहपतिरतनस्स पातुभावो होति, परिणायकरतनस्स पातुभावो होति । रञ्ञो, भिक्खवे, चक्कवत्तिस्स पातुभावा इमेसं सत्तन्नं रतनानं पातुभावो होति।
‘‘तथागतस्स, भिक्खवे, पातुभावा अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स सत्तन्नं बोज्झङ्गरतनानं पातुभावो होति। कतमेसं सत्तन्नं? सतिसम्बोज्झङ्गस्स रतनस्स पातुभावो होति…पे॰… उपेक्खासम्बोज्झङ्गस्स रतनस्स पातुभावो होति। तथागतस्स, भिक्खवे, पातुभावा अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स इमेसं सत्तन्नं बोज्झङ्गरतनानं पातुभावो होती’’ति। दुतियम्।

३. मारसुत्तम्

२२४. ‘‘मारसेनप्पमद्दनं वो, भिक्खवे, मग्गं देसेस्सामि; तं सुणाथ। कतमो च, भिक्खवे, मारसेनप्पमद्दनो मग्गो? यदिदं – सत्त बोज्झङ्गा। कतमे सत्त? सतिसम्बोज्झङ्गो…पे॰… उपेक्खासम्बोज्झङ्गो – अयं खो, भिक्खवे, मारसेनप्पमद्दनो मग्गो’’ति। ततियम्।

४. दुप्पञ्ञसुत्तम्

२२५. अथ खो अञ्ञतरो भिक्खु येन भगवा तेनुपसङ्कमि…पे॰… एकमन्तं निसिन्नो खो सो भिक्खु भगवन्तं एतदवोच – ‘‘‘दुप्पञ्ञो एळमूगो, दुप्पञ्ञो एळमूगो’ति , भन्ते, वुच्चति। कित्तावता नु खो, भन्ते, ‘दुप्पञ्ञो एळमूगो’ति वुच्चती’’ति? ‘‘सत्तन्नं खो, भिक्खु, बोज्झङ्गानं अभावितत्ता अबहुलीकतत्ता ‘दुप्पञ्ञो एळमूगो’ति वुच्चति। कतमेसं सत्तन्नं? सतिसम्बोज्झङ्गस्स…पे॰… उपेक्खासम्बोज्झङ्गस्स – इमेसं खो, भिक्खु , सत्तन्नं बोज्झङ्गानं अभावितत्ता अबहुलीकतत्ता ‘दुप्पञ्ञो एळमूगो’ति वुच्चती’’ति। चतुत्थम्।

५. पञ्ञवन्तसुत्तम्

२२६. ‘‘‘पञ्ञवा अनेळमूगो, पञ्ञवा अनेळमूगो’ति, भन्ते, वुच्चति। कित्तावता नु खो, भन्ते, ‘पञ्ञवा अनेळमूगो’ति वुच्चती’’ति? ‘‘सत्तन्नं खो, भिक्खु, बोज्झङ्गानं भावितत्ता बहुलीकतत्ता ‘पञ्ञवा अनेळमूगो’ति वुच्चति। कतमेसं सत्तन्नं? सतिसम्बोज्झङ्गस्स…पे॰… उपेक्खासम्बोज्झङ्गस्स – इमेसं खो, भिक्खु, सत्तन्नं बोज्झङ्गानं भावितत्ता बहुलीकतत्ता ‘पञ्ञवा अनेळमूगो’ति वुच्चती’’ति। पञ्चमम्।

६. दलिद्दसुत्तम्

२२७. ‘‘‘दलिद्दो, दलिद्दो’ति, भन्ते, वुच्चति। कित्तावता नु खो, भन्ते, ‘दलिद्दो’ति वुच्चती’’ति? ‘‘सत्तन्नं खो, भिक्खु, बोज्झङ्गानं अभावितत्ता अबहुलीकतत्ता ‘दलिद्दो’ति वुच्चति। कतमेसं सत्तन्नं? सतिसम्बोज्झङ्गस्स…पे॰… उपेक्खासम्बोज्झङ्गस्स – इमेसं खो, भिक्खु, सत्तन्नं बोज्झङ्गानं अभावितत्ता अबहुलीकतत्ता ‘दलिद्दो’ति वुच्चती’’ति। छट्ठम्।

७. अदलिद्दसुत्तम्

२२८. ‘‘‘अदलिद्दो , अदलिद्दो’ति, भन्ते, वुच्चति। कित्तावता नु खो, भन्ते, ‘अदलिद्दो’ति वुच्चती’’ति? ‘‘सत्तन्नं खो, भिक्खु, बोज्झङ्गानं भावितत्ता बहुलीकतत्ता ‘अदलिद्दो’ति वुच्चति। कतमेसं सत्तन्नं? सतिसम्बोज्झङ्गस्स …पे॰… उपेक्खासम्बोज्झङ्गस्स – इमेसं खो, भिक्खु, सत्तन्नं बोज्झङ्गानं भावितत्ता बहुलीकतत्ता ‘अदलिद्दो’ति वुच्चती’’ति। सत्तमम्।

८. आदिच्चसुत्तम्

२२९. ‘‘आदिच्चस्स , भिक्खवे, उदयतो एतं पुब्बङ्गमं एतं पुब्बनिमित्तं, यदिदं – अरुणुग्गम्। एवमेव खो, भिक्खवे, भिक्खुनो सत्तन्नं बोज्झङ्गानं उप्पादाय एतं पुब्बङ्गमं एतं पुब्बनिमित्तं, यदिदं – कल्याणमित्तता। कल्याणमित्तस्सेतं, भिक्खवे, भिक्खुनो पाटिकङ्खं – सत्त बोज्झङ्गे भावेस्सति, सत्त बोज्झङ्गे बहुलीकरिस्सति। कथञ्च, भिक्खवे, भिक्खु कल्याणमित्तो सत्त बोज्झङ्गे भावेति, सत्त बोज्झङ्गे बहुलीकरोति? इध, भिक्खवे, भिक्खु सतिसम्बोज्झङ्गं भावेति विवेकनिस्सितं…पे॰… उपेक्खासम्बोज्झङ्गं भावेति विवेकनिस्सितं विरागनिस्सितं निरोधनिस्सितं वोस्सग्गपरिणामिम्। एवं खो, भिक्खवे, भिक्खु कल्याणमित्तो सत्त बोज्झङ्गे भावेति, सत्त बोज्झङ्गे बहुलीकरोती’’ति। अट्ठमम्।

९. अज्झत्तिकङ्गसुत्तम्

२३०. ‘‘अज्झत्तिकं, भिक्खवे, अङ्गन्ति करित्वा नाञ्ञं एकङ्गम्पि समनुपस्सामि सत्तन्नं बोज्झङ्गानं उप्पादाय, यथयिदं – भिक्खवे, योनिसोमनसिकारो। योनिसोमनसिकारसम्पन्नस्सेतं, भिक्खवे, भिक्खुनो पाटिकङ्खं – सत्त बोज्झङ्गे भावेस्सति, सत्त बोज्झङ्गे बहुलीकरिस्सति। कथञ्च, भिक्खवे, भिक्खु योनिसोमनसिकारसम्पन्नो सत्त बोज्झङ्गे भावेति, सत्त बोज्झङ्गे बहुलीकरोति? इध, भिक्खवे, भिक्खु सतिसम्बोज्झङ्गं भावेति विवेकनिस्सितं…पे॰… उपेक्खासम्बोज्झङ्गं भावेति विवेकनिस्सितं विरागनिस्सितं निरोधनिस्सितं वोस्सग्गपरिणामिम्। एवं खो, भिक्खवे, भिक्खु योनिसोमनसिकारसम्पन्नो सत्त बोज्झङ्गे भावेति, सत्त बोज्झङ्गे बहुलीकरोती’’ति। नवमम्।

१०. बाहिरङ्गसुत्तम्

२३१. ‘‘बाहिरं , भिक्खवे, अङ्गन्ति करित्वा नाञ्ञं एकङ्गम्पि समनुपस्सामि सत्तन्नं बोज्झङ्गानं उप्पादाय, यथयिदं – भिक्खवे, कल्याणमित्तता। कल्याणमित्तस्सेतं, भिक्खवे, भिक्खुनो पाटिकङ्खं – सत्त बोज्झङ्गे भावेस्सति, सत्त बोज्झङ्गे बहुलीकरिस्सति। कथञ्च, भिक्खवे, भिक्खु कल्याणमित्तो सत्त बोज्झङ्गे भावेति, सत्त बोज्झङ्गे बहुलीकरोति? इध, भिक्खवे, भिक्खु सतिसम्बोज्झङ्गं भावेति विवेकनिस्सितं…पे॰… उपेक्खासम्बोज्झङ्गं भावेति विवेकनिस्सितं विरागनिस्सितं निरोधनिस्सितं वोस्सग्गपरिणामिम्। एवं खो, भिक्खवे, भिक्खु कल्याणमित्तो सत्त बोज्झङ्गे भावेति, सत्त बोज्झङ्गे बहुलीकरोती’’ति। दसमम्।
चक्कवत्तिवग्गो पञ्चमो।
तस्सुद्दानं –
विधा चक्कवत्ति मारो, दुप्पञ्ञो पञ्ञवेन च।
दलिद्दो अदलिद्दो च, आदिच्चङ्गेन ते दसाति॥