१५ १५ नवपुराणवग्गो

१. कम्मनिरोधसुत्तम्

१४६. ‘‘नवपुराणानि , भिक्खवे, कम्मानि देसेस्सामि कम्मनिरोधं कम्मनिरोधगामिनिञ्च पटिपदम्। तं सुणाथ, साधुकं मनसि करोथ; भासिस्सामीति। कतमञ्च, भिक्खवे, पुराणकम्मं? चक्खु, भिक्खवे, पुराणकम्मं अभिसङ्खतं अभिसञ्चेतयितं वेदनियं दट्ठब्बं…पे॰… जिव्हा पुराणकम्मा अभिसङ्खता अभिसञ्चेतयिता वेदनिया दट्ठब्बा…पे॰… मनो पुराणकम्मो अभिसङ्खतो अभिसञ्चेतयितो वेदनियो दट्ठब्बो। इदं वुच्चति, भिक्खवे, पुराणकम्मम्। कतमञ्च, भिक्खवे, नवकम्मं? यं खो, भिक्खवे, एतरहि कम्मं करोति कायेन वाचाय मनसा, इदं वुच्चति, भिक्खवे, नवकम्मम्। कतमो च, भिक्खवे, कम्मनिरोधो? यो खो, भिक्खवे, कायकम्मवचीकम्ममनोकम्मस्स निरोधा विमुत्तिं फुसति, अयं वुच्चति, भिक्खवे, कम्मनिरोधो। कतमा च, भिक्खवे, कम्मनिरोधगामिनी पटिपदा? अयमेव अरियो अट्ठङ्गिको मग्गो, सेय्यथिदं – सम्मादिट्ठि, सम्मासङ्कप्पो, सम्मावाचा, सम्माकम्मन्तो, सम्माआजीवो, सम्मावायामो, सम्मासति, सम्मासमाधि – अयं वुच्चति, भिक्खवे, कम्मनिरोधगामिनी पटिपदा। इति खो, भिक्खवे, देसितं मया पुराणकम्मं, देसितं नवकम्मं, देसितो कम्मनिरोधो, देसिता कम्मनिरोधगामिनी पटिपदा। यं खो, भिक्खवे, सत्थारा करणीयं सावकानं हितेसिना अनुकम्पकेन अनुकम्पं उपादाय, कतं वो तं मया। एतानि, भिक्खवे, रुक्खमूलानि, एतानि सुञ्ञागारानि। झायथ, भिक्खवे, मा पमादत्थ; मा पच्छाविप्पटिसारिनो अहुवत्थ। अयं वो अम्हाकं अनुसासनी’’ति। पठमम्।

२. अनिच्चनिब्बानसप्पायसुत्तम्

१४७. ‘‘निब्बानसप्पायं वो, भिक्खवे, पटिपदं देसेस्सामि। तं सुणाथ…पे॰… कतमा च सा, भिक्खवे, निब्बानसप्पाया पटिपदा? इध, भिक्खवे, भिक्खु चक्खुं अनिच्चन्ति पस्सति, रूपा अनिच्चाति पस्सति, चक्खुविञ्ञाणं अनिच्चन्ति पस्सति, चक्खुसम्फस्सो अनिच्चोति पस्सति। यम्पिदं चक्खुसम्फस्सपच्चया उप्पज्जति वेदयितं सुखं वा दुक्खं वा अदुक्खमसुखं वा तम्पि अनिच्चन्ति पस्सति…पे॰… जिव्हा अनिच्चाति पस्सति, रसा अनिच्चाति पस्सति, जिव्हाविञ्ञाणं अनिच्चन्ति पस्सति, जिव्हासम्फस्सो अनिच्चोति पस्सति , यम्पिदं जिव्हासम्फस्सपच्चया उप्पज्जति वेदयितं सुखं वा दुक्खं वा अदुक्खमसुखं वा तम्पि अनिच्चन्ति पस्सति…पे॰… मनो अनिच्चोति पस्सति, धम्मा अनिच्चाति पस्सति, मनोविञ्ञाणं अनिच्चन्ति पस्सति, मनोसम्फस्सो अनिच्चोति पस्सति, यम्पिदं मनोसम्फस्सपच्चया उप्पज्जति वेदयितं सुखं वा दुक्खं वा अदुक्खमसुखं वा तम्पि अनिच्चन्ति पस्सति। अयं खो सा, भिक्खवे, निब्बानसप्पाया पटिपदा’’ति। दुतियम्।

३. दुक्खनिब्बानसप्पायसुत्तम्

१४८. ‘‘निब्बानसप्पायं वो, भिक्खवे, पटिपदं देसेस्सामि। तं सुणाथ…पे॰… कतमा च सा, भिक्खवे, निब्बानसप्पाया पटिपदा? इध, भिक्खवे, चक्खुं दुक्खन्ति पस्सति, रूपा दुक्खाति पस्सति, चक्खुविञ्ञाणं दुक्खन्ति पस्सति, चक्खुसम्फस्सो दुक्खोति पस्सति, यम्पिदं चक्खुसम्फस्सपच्चया उप्पज्जति वेदयितं सुखं वा दुक्खं वा अदुक्खमसुखं वा तम्पि दुक्खन्ति पस्सति…पे॰… जिव्हा दुक्खाति पस्सति…पे॰… मनो दुक्खोति पस्सति, धम्मा दुक्खाति पस्सति, मनोविञ्ञाणं दुक्खन्ति पस्सति, मनोसम्फस्सो दुक्खोति पस्सति, यम्पिदं मनोसम्फस्सपच्चया उप्पज्जति वेदयितं सुखं वा दुक्खं वा अदुक्खमसुखं वा तम्पि दुक्खन्ति पस्सति। अयं खो सा, भिक्खवे, निब्बानसप्पाया पटिपदा’’ति। ततियम्।

४. अनत्तनिब्बानसप्पायसुत्तम्

१४९. ‘‘निब्बानसप्पायं वो, भिक्खवे, पटिपदं देसेस्सामि। तं सुणाथ…पे॰… कतमा च सा, भिक्खवे, निब्बानसप्पाया पटिपदा? इध, भिक्खवे, भिक्खु चक्खुं अनत्ताति पस्सति, रूपा अनत्ताति पस्सति, चक्खुविञ्ञाणं अनत्ताति पस्सति, चक्खुसम्फस्सो अनत्ताति पस्सति, यम्पिदं चक्खुसम्फस्सपच्चया उप्पज्जति वेदयितं सुखं वा दुक्खं वा अदुक्खमसुखं वा तम्पि अनत्ताति पस्सति…पे॰… मनो अनत्ताति पस्सति, धम्मा अनत्ताति पस्सति, मनोविञ्ञाणं अनत्ताति पस्सति, मनोसम्फस्सो अनत्ताति पस्सति, यम्पिदं मनोसम्फस्सपच्चया उप्पज्जति वेदयितं सुखं वा दुक्खं वा अदुक्खमसुखं वा तम्पि अनत्ताति पस्सति। अयं खो सा, भिक्खवे, निब्बानसप्पाया पटिपदा’’ति। चतुत्थम्।

५. निब्बानसप्पायपटिपदासुत्तम्

१५०. ‘‘निब्बानसप्पायं वो, भिक्खवे, पटिपदं देसेस्सामि। तं सुणाथ…पे॰… कतमा च सा, भिक्खवे, निब्बानसप्पाया पटिपदा? तं किं मञ्ञथ, भिक्खवे, चक्खु निच्चं वा अनिच्चं वा’’ति?
‘‘अनिच्चं , भन्ते’’।
‘‘यं पनानिच्चं दुक्खं वा तं सुखं वा’’ति?
‘‘दुक्खं, भन्ते’’।
‘‘यं पनानिच्चं दुक्खं विपरिणामधम्मं, कल्लं नु तं समनुपस्सितुं – ‘एतं मम, एसोहमस्मि, एसो मे अत्ता’’’ति?
‘‘नो हेतं, भन्ते’’।
‘‘रूपा निच्चा वा अनिच्चा वा’’ति?
‘‘अनिच्चा, भन्ते’’…पे॰…।
‘‘चक्खुविञ्ञाणं… चक्खुसम्फस्सो…पे॰… यम्पिदं मनोसम्फस्सपच्चया उप्पज्जति वेदयितं सुखं वा दुक्खं वा अदुक्खमसुखं वा तम्पि निच्चं वा अनिच्चं वा’’ति?
‘‘अनिच्चं, भन्ते’’।
‘‘यं पनानिच्चं दुक्खं वा तं सुखं वा’’ति?
‘‘दुक्खं, भन्ते’’।
‘‘यं पनानिच्चं दुक्खं विपरिणामधम्मं, कल्लं नु तं समनुपस्सितुं – ‘एतं मम, एसोहमस्मि, एसो मे अत्ता’’’ति?
‘‘नो हेतं, भन्ते’’।
‘‘एवं पस्सं, भिक्खवे, सुतवा अरियसावको चक्खुस्मिम्पि निब्बिन्दति, रूपेसुपि निब्बिन्दति, चक्खुविञ्ञाणेपि निब्बिन्दति, चक्खुसम्फस्सेपि निब्बिन्दति…पे॰… यम्पिदं मनोसम्फस्सपच्चया उप्पज्जति वेदयितं सुखं वा दुक्खं वा अदुक्खमसुखं वा तस्मिम्पि निब्बिन्दति । निब्बिन्दं विरज्जति; विरागा विमुच्चति …पे॰… नापरं इत्थत्तायाति पजानाति। अयं खो सा, भिक्खवे, निब्बानसप्पाया पटिपदा’’ति । पञ्चमम्।

६. अन्तेवासिकसुत्तम्

१५१. ‘‘अनन्तेवासिकमिदं , भिक्खवे, ब्रह्मचरियं वुस्सति अनाचरियकम्। सन्तेवासिको, भिक्खवे, भिक्खु साचरियको दुक्खं न फासु [फासुं (सी॰ पी॰)] विहरति। अनन्तेवासिको, भिक्खवे, भिक्खु अनाचरियको सुखं फासु विहरति। कथञ्च, भिक्खु, सन्तेवासिको साचरियको दुक्खं न फासु विहरति? इध, भिक्खवे, भिक्खुनो चक्खुना रूपं दिस्वा उप्पज्जन्ति पापका अकुसला धम्मा सरसङ्कप्पा संयोजनिया। त्यास्स अन्तो वसन्ति, अन्तस्स वसन्ति पापका अकुसला धम्माति। तस्मा सन्तेवासिकोति वुच्चति। ते नं समुदाचरन्ति, समुदाचरन्ति नं पापका अकुसला धम्माति। तस्मा साचरियकोति वुच्चति…पे॰…।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, भिक्खुनो जिव्हाय रसं सायित्वा उप्पज्जन्ति पापका अकुसला धम्मा सरसङ्कप्पा संयोजनिया। त्यास्स अन्तो वसन्ति, अन्तस्स वसन्ति पापका अकुसला धम्माति। तस्मा सन्तेवासिकोति वुच्चति। ते नं समुदाचरन्ति, समुदाचरन्ति नं पापका अकुसला धम्माति। तस्मा साचरियकोति वुच्चति…पे॰…।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, भिक्खुनो मनसा धम्मं विञ्ञाय उप्पज्जन्ति पापका अकुसला धम्मा सरसङ्कप्पा संयोजनिया। त्यास्स अन्तो वसन्ति, अन्तस्स वसन्ति पापका अकुसला धम्माति। तस्मा सन्तेवासिकोति वुच्चति। ते नं समुदाचरन्ति, समुदाचरन्ति नं पापका अकुसला धम्माति। तस्मा साचरियकोति वुच्चति। एवं खो , भिक्खवे, भिक्खु सन्तेवासिको साचरियको दुक्खं, न फासु विहरति।
‘‘कथञ्च, भिक्खवे, भिक्खु अनन्तेवासिको अनाचरियको सुखं फासु विहरति? इध, भिक्खवे, भिक्खुनो चक्खुना रूपं दिस्वा न उप्पज्जन्ति पापका अकुसला धम्मा सरसङ्कप्पा संयोजनिया। त्यास्स न अन्तो वसन्ति, नास्स अन्तो वसन्ति पापका अकुसला धम्माति । तस्मा अनन्तेवासिकोति वुच्चति। ते नं न समुदाचरन्ति, न समुदाचरन्ति नं पापका अकुसला धम्माति। तस्मा अनाचरियकोति वुच्चति…पे॰…।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, भिक्खुनो जिव्हाय रसं सायित्वा न उप्पज्जन्ति पापका अकुसला धम्मा सरसङ्कप्पा संयोजनिया। त्यास्स न अन्तो वसन्ति, नास्स अन्तो वसन्ति पापका अकुसला धम्माति। तस्मा अनन्तेवासिकोति वुच्चति। ते नं न समुदाचरन्ति, न समुदाचरन्ति नं पापका अकुसला धम्माति। तस्मा अनाचरियकोति वुच्चति…पे॰…।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, भिक्खुनो मनसा धम्मं विञ्ञाय न उप्पज्जन्ति पापका अकुसला धम्मा सरसङ्कप्पा संयोजनिया। त्यास्स न अन्तो वसन्ति, नास्स अन्तो वसन्ति पापका अकुसला धम्माति। तस्मा अनन्तेवासिकोति वुच्चति। ते नं न समुदाचरन्ति, न समुदाचरन्ति नं पापका अकुसला धम्माति। तस्मा अनाचरियकोति वुच्चति। एवं खो, भिक्खवे, भिक्खु अनन्तेवासिको अनाचरियको सुखं फासु विहरति। अनन्तेवासिकमिदं, भिक्खवे, ब्रह्मचरियं वुस्सति । अनाचरियकं सन्तेवासिको , भिक्खवे, भिक्खु साचरियको दुक्खं, न फासु विहरति। अनन्तेवासिको, भिक्खवे, भिक्खु अनाचरियको सुखं फासु विहरती’’ति। छट्ठम्।

७. किमत्थियब्रह्मचरियसुत्तम्

१५२. ‘‘सचे वो, भिक्खवे, अञ्ञतित्थिया परिब्बाजका एवं पुच्छेय्युं – ‘किमत्थियं, आवुसो, समणे गोतमे ब्रह्मचरियं वुस्सती’ति? एवं पुट्ठा तुम्हे, भिक्खवे, तेसं अञ्ञतित्थियानं परिब्बाजकानं एवं ब्याकरेय्याथ – ‘दुक्खस्स खो, आवुसो, परिञ्ञाय भगवति ब्रह्मचरियं वुस्सती’ति। सचे पन वो, भिक्खवे, अञ्ञतित्थिया परिब्बाजका एवं पुच्छेय्युं – ‘कतमं पनावुसो, दुक्खं, यस्स परिञ्ञाय समणे गोतमे ब्रह्मचरियं वुस्सती’ति? एवं पुट्ठा तुम्हे, भिक्खवे, तेसं अञ्ञतित्थियानं परिब्बाजकानं एवं ब्याकरेय्याथ –
‘‘चक्खु खो, आवुसो, दुक्खं; तस्स परिञ्ञाय भगवति ब्रह्मचरियं वुस्सति। रूपा दुक्खा ; तेसं परिञ्ञाय भगवति ब्रह्मचरियं वुस्सति। चक्खुविञ्ञाणं दुक्खं; तस्स परिञ्ञाय भगवति ब्रह्मचरियं वुस्सति। चक्खुसम्फस्सो दुक्खो; तस्स परिञ्ञाय भगवति ब्रह्मचरियं वुस्सति। यम्पिदं चक्खुसम्फस्सपच्चया उप्पज्जति वेदयितं सुखं वा दुक्खं वा अदुक्खमसुखं वा तम्पि दुक्खं; तस्स परिञ्ञाय भगवति ब्रह्मचरियं वुस्सति…पे॰… जिव्हा दुक्खा… मनो दुक्खो; तस्स परिञ्ञाय भगवति ब्रह्मचरियं वुस्सति…पे॰… यम्पिदं मनोसम्फस्सपच्चया उप्पज्जति वेदयितं सुखं वा दुक्खं वा अदुक्खमसुखं वा तम्पि दुक्खं; तस्स परिञ्ञाय भगवति ब्रह्मचरियं वुस्सति। इदं खो, आवुसो , दुक्खं; यस्स परिञ्ञाय भगवति ब्रह्मचरियं वुस्सती’ति। एवं पुट्ठा तुम्हे, भिक्खवे, तेसं अञ्ञतित्थियानं परिब्बाजकानं एवं ब्याकरेय्याथा’’ति। सत्तमम्।

८. अत्थिनुखोपरियायसुत्तम्

१५३. ‘‘अत्थि नु खो, भिक्खवे, परियायो यं परियायं आगम्म भिक्खु अञ्ञत्रेव सद्धाय, अञ्ञत्र रुचिया, अञ्ञत्र अनुस्सवा, अञ्ञत्र आकारपरिवितक्का, अञ्ञत्र दिट्ठिनिज्झानक्खन्तिया अञ्ञं ब्याकरेय्य – ‘खीणा जाति, वुसितं ब्रह्मचरियं, कतं करणीयं, नापरं इत्थत्ताया’ति पजानामी’’ति [पजानातीति (स्या॰ कं॰ पी॰ क॰)]? ‘‘भगवंमूलका नो, भन्ते, धम्मा, भगवंनेत्तिका भगवंपटिसरणा। साधु वत, भन्ते, भगवन्तंयेव पटिभातु एतस्स भासितस्स अत्थो। भगवतो सुत्वा भिक्खू धारेस्सन्ती’’ति। ‘‘तेन हि, भिक्खवे, सुणाथ, साधुकं मनसि करोथ; भासिस्सामी’’ति। ‘‘एवं, भन्ते’’ति खो ते भिक्खू भगवतो पच्चस्सोसुम्। भगवा एतदवोच – ‘‘अत्थि, भिक्खवे, परियायो यं परियायं आगम्म भिक्खु अञ्ञत्रेव सद्धाय, अञ्ञत्र रुचिया, अञ्ञत्र अनुस्सवा, अञ्ञत्र आकारपरिवितक्का, अञ्ञत्र दिट्ठिनिज्झानक्खन्तिया अञ्ञं ब्याकरेय्य – ‘खीणा जाति, वुसितं ब्रह्मचरियं, कतं करणीयं, नापरं इत्थत्ताया’ति पजानामी’’ति।
‘‘कतमो च, भिक्खवे, परियायो, यं परियायं आगम्म भिक्खु अञ्ञत्रेव सद्धाय…पे॰… अञ्ञत्र दिट्ठिनिज्झानक्खन्तिया अञ्ञं ब्याकरोति – ‘खीणा जाति, वुसितं ब्रह्मचरियं, कतं करणीयं, नापरं इत्थत्तायाति पजानामी’ति? इध, भिक्खवे, भिक्खु चक्खुना रूपं दिस्वा सन्तं वा अज्झत्तं रागदोसमोहं, अत्थि मे अज्झत्तं रागदोसमोहोति पजानाति ; असन्तं वा अज्झत्तं रागदोसमोहं, नत्थि मे अज्झत्तं रागदोसमोहोति पजानाति। यं तं, भिक्खवे, भिक्खु चक्खुना रूपं दिस्वा सन्तं वा अज्झत्तं रागदोसमोहं, अत्थि मे अज्झत्तं रागदोसमोहोति पजानाति; असन्तं वा अज्झत्तं रागदोसमोहं, नत्थि मे अज्झत्तं रागदोसमोहोति पजानाति। अपि नुमे, भिक्खवे, धम्मा सद्धाय वा वेदितब्बा, रुचिया वा वेदितब्बा, अनुस्सवेन वा वेदितब्बा, आकारपरिवितक्केन वा वेदितब्बा, दिट्ठिनिज्झानक्खन्तिया वा वेदितब्बा’’ति? ‘‘नो हेतं , भन्ते’’। ‘‘ननुमे, भिक्खवे, धम्मा पञ्ञाय दिस्वा वेदितब्बा’’ति? ‘‘एवं, भन्ते’’। ‘‘अयं खो, भिक्खवे, परियायो यं परियायं आगम्म भिक्खु अञ्ञत्रेव सद्धाय, अञ्ञत्र रुचिया, अञ्ञत्र अनुस्सवा, अञ्ञत्र आकारपरिवितक्का, अञ्ञत्र दिट्ठिनिज्झानक्खन्तिया अञ्ञं ब्याकरोति – ‘खीणा जाति, वुसितं ब्रह्मचरियं, कतं करणीयं, नापरं इत्थत्ताया’ति पजानामी’’ति…पे॰…।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, भिक्खु जिव्हाय रसं सायित्वा सन्तं वा अज्झत्तं…पे॰… रागदोसमोहोति पजानाति; असन्तं वा अज्झत्तं रागदोसमोहं, नत्थि मे अज्झत्तं रागदोसमोहोति पजानाति । यं तं, भिक्खवे, जिव्हाय रसं सायित्वा सन्तं वा अज्झत्तं रागदोसमोहं, अत्थि मे अज्झत्तं रागदोसमोहोति पजानाति; असन्तं वा अज्झत्तं रागदोसमोहं, नत्थि मे अज्झत्तं रागदोसमोहोति पजानाति; अपि नुमे, भिक्खवे, धम्मा सद्धाय वा वेदितब्बा, रुचिया वा वेदितब्बा, अनुस्सवेन वा वेदितब्बा, आकारपरिवितक्केन वा वेदितब्बा, दिट्ठिनिज्झानक्खन्तिया वा वेदितब्बा’’ति? ‘‘नो हेतं, भन्ते’’। ‘‘ननुमे, भिक्खवे, धम्मा पञ्ञाय दिस्वा वेदितब्बा’’ति? ‘‘एवं, भन्ते’’। ‘‘अयम्पि खो, भिक्खवे, परियायो यं परियायं आगम्म भिक्खु अञ्ञत्रेव सद्धाय, अञ्ञत्र रुचिया, अञ्ञत्र अनुस्सवा, अञ्ञत्र आकारपरिवितक्का, अञ्ञत्र दिट्ठिनिज्झानक्खन्तिया अञ्ञं ब्याकरोति – ‘खीणा जाति, वुसितं ब्रह्मचरियं, कतं करणीयं, नापरं इत्थत्ताया’ति पजानामी’’ति [पजानातीति (स्या॰ कं॰ पी॰ क॰)] …पे॰…।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, भिक्खु मनसा धम्मं विञ्ञाय सन्तं वा अज्झत्तं रागदोसमोहं, अत्थि मे अज्झत्तं रागदोसमोहोति पजानाति; असन्तं वा अज्झत्तं रागदोसमोहं, नत्थि मे अज्झत्तं रागदोसमोहोति पजानाति। यं तं, भिक्खवे, भिक्खु मनसा धम्मं विञ्ञाय सन्तं वा अज्झत्तं रागदोसमोहं, अत्थि मे अज्झत्तं रागदोसमोहोति पजानाति; असन्तं वा अज्झत्तं रागदोसमोहं, नत्थि मे अज्झत्तं रागदोसमोहोति पजानाति; अपि नुमे, भिक्खवे, धम्मा सद्धाय वा वेदितब्बा, रुचिया वा वेदितब्बा, अनुस्सवेन वा वेदितब्बा, आकारपरिवितक्केन वा वेदितब्बा, दिट्ठिनिज्झानक्खन्तिया वा वेदितब्बा’’ति? ‘‘नो हेतं, भन्ते’’। ‘‘ननुमे, भिक्खवे, धम्मा पञ्ञाय दिस्वा वेदितब्बा’’ति? ‘‘एवं, भन्ते’’। ‘‘अयम्पि खो, भिक्खवे, परियायो यं परियायं आगम्म भिक्खु अञ्ञत्रेव सद्धाय, अञ्ञत्र रुचिया, अञ्ञत्र अनुस्सवा, अञ्ञत्र आकारपरिवितक्का, अञ्ञत्र दिट्ठिनिज्झानक्खन्तिया अञ्ञं ब्याकरोति – ‘खीणा जाति, वुसितं ब्रह्मचरियं, कतं करणीयं, नापरं इत्थत्ताया’ति पजानामी’’ति। अट्ठमम्।

९. इन्द्रियसम्पन्नसुत्तम्

१५४. अथ खो अञ्ञतरो भिक्खु येन भगवा तेनुपसङ्कमि…पे॰… एकमन्तं निसिन्नो खो सो भिक्खु भगवन्तं एतदवोच – ‘‘‘इन्द्रियसम्पन्नो, इन्द्रियसम्पन्नो’ति, भन्ते, वुच्चति। कित्तावता नु खो, भन्ते, इन्द्रियसम्पन्नो होती’’ति?
‘‘चक्खुन्द्रिये चे, भिक्खु, उदयब्बयानुपस्सी विहरन्तो चक्खुन्द्रिये निब्बिन्दति…पे॰… जिव्हिन्द्रिये चे, भिक्खु, उदयब्बयानुपस्सी विहरन्तो जिव्हिन्द्रिये निब्बिन्दति…पे॰… मनिन्द्रिये चे, भिक्खु, उदयब्बयानुपस्सी विहरन्तो मनिन्द्रिये निब्बिन्दति। निब्बिन्दं विरज्जति…पे॰… विमुत्तस्मिं विमुत्तमिति ञाणं होति। ‘खीणा जाति, वुसितं ब्रह्मचरियं, कतं करणीयं, नापरं इत्थत्ताया’ति पजानाति। एत्तावता खो, भिक्खु, इन्द्रियसम्पन्नो होती’’ति। नवमम्।

१०. धम्मकथिकपुच्छसुत्तम्

१५५. अथ खो अञ्ञतरो भिक्खु येन भगवा तेनुपसङ्कमि…पे॰… एकमन्तं निसिन्नो खो सो भिक्खु भगवन्तं एतदवोच – ‘‘‘धम्मकथिको , धम्मकथिको’ति, भन्ते, वुच्चति। कित्तावता नु खो, भन्ते, धम्मकथिको होती’’ति?
‘‘चक्खुस्स चे, भिक्खु निब्बिदाय विरागाय निरोधाय धम्मं देसेति, ‘धम्मकथिको भिक्खू’ति अलंवचनाय। चक्खुस्स चे, भिक्खु, निब्बिदाय विरागाय निरोधाय पटिपन्नो होति, ‘धम्मानुधम्मप्पटिपन्नो भिक्खू’ति अलंवचनाय। चक्खुस्स चे, भिक्खु, निब्बिदा विरागा निरोधा अनुपादाविमुत्तो होति, ‘दिट्ठधम्मनिब्बानप्पत्तो भिक्खू’ति अलंवचनाय…पे॰… जिव्हाय चे, भिक्खु, निब्बिदाय विरागाय निरोधाय धम्मं देसेति, ‘धम्मकथिको भिक्खू’ति अलंवचनाय…पे॰… मनस्स चे, भिक्खु, निब्बिदाय विरागाय निरोधाय धम्मं देसेति, ‘धम्मकथिको भिक्खू’ति अलंवचनाय। मनस्स चे, भिक्खु, निब्बिदाय विरागाय निरोधाय पटिपन्नो होति, ‘धम्मानुधम्मप्पटिपन्नो भिक्खू’ति अलंवचनाय। मनस्स चे, भिक्खु, निब्बिदा विरागा निरोधा अनुपादाविमुत्तो होति, ‘दिट्ठधम्मनिब्बानप्पत्तो भिक्खू’ति अलंवचनाया’’ति। दसमम्।
नवपुराणवग्गो पञ्चदसमो।
तस्सुद्दानं –
कम्मं चत्तारि सप्पाया, अनन्तेवासि किमत्थिया।
अत्थि नु खो परियायो, इन्द्रियकथिकेन चाति॥
सळायतनवग्गे ततियपण्णासको समत्तो।
तस्स वग्गुद्दानं –
योगक्खेमि च लोको च, गहपति देवदहेन च।
नवपुराणेन पण्णासो, ततियो तेन वुच्चतीति॥