०७ ७ मिगजालवग्गो

१. पठममिगजालसुत्तम्

६३. सावत्थिनिदानम्। अथ खो आयस्मा मिगजालो येन भगवा…पे॰… एकमन्तं निसिन्नो खो आयस्मा मिगजालो भगवन्तं एतदवोच – ‘‘‘एकविहारी, एकविहारी’ति, भन्ते, वुच्चति। कित्तावता नु खो, भन्ते, एकविहारी होति, कित्तावता च पन सदुतियविहारी होती’’ति?
‘‘सन्ति खो, मिगजाल, चक्खुविञ्ञेय्या रूपा इट्ठा कन्ता मनापा पियरूपा कामूपसंहिता रजनीया। तञ्चे भिक्खु अभिनन्दति अभिवदति अज्झोसाय तिट्ठति। तस्स तं अभिनन्दतो अभिवदतो अज्झोसाय तिट्ठतो उप्पज्जति नन्दी [नन्दि (सी॰ स्या॰ कं॰ पी॰)]। नन्दिया सति सारागो होति; सारागे सति संयोगो होति। नन्दिसंयोजनसंयुत्तो खो, मिगजाल, भिक्खु सदुतियविहारीति वुच्चति। सन्ति…पे॰… सन्ति खो, मिगजाल, जिव्हाविञ्ञेय्या रसा इट्ठा कन्ता मनापा पियरूपा कामूपसंहिता रजनीया। तञ्चे भिक्खु अभिनन्दति अभिवदति अज्झोसाय तिट्ठति। तस्स तं अभिनन्दतो अभिवदतो अज्झोसाय तिट्ठतो उप्पज्जति नन्दी। नन्दिया सति सारागो होति; सारागे सति संयोगो होति। नन्दिसंयोजनसंयुत्तो खो, मिगजाल, भिक्खु सदुतियविहारीति वुच्चति। एवंविहारी च, मिगजाल, भिक्खु किञ्चापि अरञ्ञवनपत्थानि पन्तानि सेनासनानि पटिसेवति अप्पसद्दानि अप्पनिग्घोसानि विजनवातानि मनुस्सराहस्सेय्यकानि [मनुस्सराहसेय्यकानि (सी॰ स्या॰ कं॰ पी॰)] पटिसल्लानसारुप्पानि; अथ खो सदुतियविहारीति वुच्चति। तं किस्स हेतु? तण्हा हिस्स दुतिया, सास्स अप्पहीना। तस्मा सदुतियविहारी’’ति वुच्चति।
‘‘सन्ति च खो, मिगजाल, चक्खुविञ्ञेय्या रूपा इट्ठा कन्ता मनापा पियरूपा कामूपसंहिता रजनीया। तञ्चे भिक्खु नाभिनन्दति नाभिवदति नाज्झोसाय तिट्ठति। तस्स तं अनभिनन्दतो अनभिवदतो अनज्झोसाय तिट्ठतो नन्दी निरुज्झति। नन्दिया असति सारागो न होति; सारागे असति संयोगो न होति। नन्दिसंयोजनविसंयुत्तो खो, मिगजाल, भिक्खु एकविहारीति वुच्चति…पे॰… सन्ति च खो, मिगजाल, जिव्हाविञ्ञेय्या रसा…पे॰… सन्ति च खो, मिगजाल, मनोविञ्ञेय्या धम्मा इट्ठा कन्ता मनापा पियरूपा कामूपसंहिता रजनीया। तञ्चे भिक्खु नाभिनन्दति नाभिवदति नाज्झोसाय तिट्ठति। तस्स तं अनभिनन्दतो अनभिवदतो अनज्झोसाय तिट्ठतो नन्दी निरुज्झति। नन्दिया असति सारागो न होति; सारागे असति संयोगो न होति। नन्दिसंयोजनविप्पयुत्तो खो, मिगजाल, भिक्खु एकविहारीति वुच्चति। एवंविहारी च, मिगजाल, भिक्खु किञ्चापि गामन्ते विहरति आकिण्णो भिक्खूहि भिक्खुनीहि उपासकेहि उपासिकाहि राजूहि राजमहामत्तेहि तित्थियेहि तित्थियसावकेहि । अथ खो एकविहारीति वुच्चति। तं किस्स हेतु? तण्हा हिस्स दुतिया, सास्स पहीना। तस्मा एकविहारीति वुच्चती’’ति। पठमम्।

२. दुतियमिगजालसुत्तम्

६४. अथ खो आयस्मा मिगजालो येन भगवा तेनुपसङ्कमि…पे॰… एकमन्तं निसिन्नो खो आयस्मा मिगजालो भगवन्तं एतदवोच – ‘‘साधु मे, भन्ते, भगवा संखित्तेन धम्मं देसेतु, यमहं भगवतो धम्मं सुत्वा एको वूपकट्ठो अप्पमत्तो आतापी पहितत्तो विहरेय्य’’न्ति।
‘‘सन्ति खो, मिगजाल, चक्खुविञ्ञेय्या रूपा इट्ठा कन्ता मनापा पियरूपा कामूपसंहिता रजनीया। तञ्चे भिक्खु अभिनन्दति अभिवदति अज्झोसाय तिट्ठति। तस्स तं अभिनन्दतो अभिवदतो अज्झोसाय तिट्ठतो उप्पज्जति नन्दी। नन्दिसमुदया दुक्खसमुदयो, मिगजालाति वदामि…पे॰… सन्ति च खो, मिगजाल, जिव्हाविञ्ञेय्या रसा…पे॰… सन्ति च खो, मिगजाल, मनोविञ्ञेय्या धम्मा इट्ठा कन्ता मनापा पियरूपा कामूपसंहिता रजनीया। तञ्चे भिक्खु अभिनन्दति अभिवदति अज्झोसाय तिट्ठति। तस्स तं अभिनन्दतो अभिवदतो अज्झोसाय तिट्ठतो उप्पज्जति नन्दी । नन्दिसमुदया दुक्खसमुदयो, मिगजालाति वदामि।
‘‘सन्ति च खो, मिगजाल, चक्खुविञ्ञेय्या रूपा इट्ठा कन्ता मनापा पियरूपा कामूपसंहिता रजनीया। तञ्चे भिक्खु नाभिनन्दति नाभिवदति नाज्झोसाय तिट्ठति। तस्स तं अनभिनन्दतो अनभिवदतो अनज्झोसाय तिट्ठतो नन्दी निरुज्झति। नन्दिनिरोधा दुक्खनिरोधो, मिगजालाति वदामि…पे॰… सन्ति च खो, मिगजाल, जिव्हाविञ्ञेय्या रसा इट्ठा कन्ता…पे॰… सन्ति च खो, मिगजाल, मनोविञ्ञेय्या धम्मा इट्ठा कन्ता मनापा पियरूपा कामूपसंहिता रजनीया। तञ्चे भिक्खु नाभिनन्दति नाभिवदति नाज्झोसाय तिट्ठति। तस्स तं अनभिनन्दतो अनभिवदतो अनज्झोसाय तिट्ठतो नन्दी निरुज्झति। नन्दिनिरोधा दुक्खनिरोधो, मिगजालाति वदामी’’ति।
अथ खो आयस्मा मिगजालो भगवतो भासितं अभिनन्दित्वा अनुमोदित्वा उट्ठायासना भगवन्तं अभिवादेत्वा पदक्खिणं कत्वा पक्कामि। अथ खो आयस्मा मिगजालो एको वूपकट्ठो अप्पमत्तो आतापी पहितत्तो विहरतो नचिरस्सेव – यस्सत्थाय कुलपुत्ता सम्मदेव अगारस्मा अनगारियं पब्बजन्ति तदनुत्तरं – ब्रह्मचरियपरियोसानं दिट्ठेव धम्मे सयं अभिञ्ञा सच्छिकत्वा उपसम्पज्ज विहासि। ‘खीणा जाति, वुसितं ब्रह्मचरियं, कतं करणीयं, नापरं इत्थत्ताया’ति अब्भञ्ञासि। अञ्ञतरो च पनायस्मा मिगजालो अरहतं अहोसीति। दुतियम्।

३. पठमसमिद्धिमारपञ्हासुत्तम्

६५. एकं समयं भगवा राजगहे विहरति वेळुवने कलन्दकनिवापे। अथ खो आयस्मा समिद्धि येन भगवा…पे॰… भगवन्तं एतदवोच – ‘‘‘मारो, मारो’ति, भन्ते, वुच्चति। कित्तावता नु खो, भन्ते, मारो वा अस्स मारपञ्ञत्ति वा’’ति?
‘‘यत्थ खो, समिद्धि, अत्थि चक्खु, अत्थि रूपा, अत्थि चक्खुविञ्ञाणं , अत्थि चक्खुविञ्ञाणविञ्ञातब्बा धम्मा, अत्थि तत्थ मारो वा मारपञ्ञत्ति वा। अत्थि सोतं, अत्थि सद्दा, अत्थि सोतविञ्ञाणं, अत्थि सोतविञ्ञाणविञ्ञातब्बा धम्मा, अत्थि तत्थ मारो वा मारपञ्ञत्ति वा। अत्थि घानं, अत्थि गन्धा, अत्थि घानविञ्ञाणं, अत्थि घानविञ्ञाणविञ्ञातब्बा धम्मा, अत्थि तत्थ मारो वा मारपञ्ञत्ति वा। अत्थि जिव्हा, अत्थि रसा, अत्थि जिव्हाविञ्ञाणं, अत्थि जिव्हाविञ्ञाणविञ्ञातब्बा धम्मा, अत्थि तत्थ मारो वा मारपञ्ञत्ति वा। अत्थि कायो, अत्थि फोट्ठब्बा, अत्थि कायविञ्ञाणं, अत्थि कायविञ्ञाणविञ्ञातब्बा धम्मा, अत्थि तत्थ मारो वा मारपञ्ञत्ति वा। अत्थि मनो, अत्थि धम्मा, अत्थि मनोविञ्ञाणं, अत्थि मनोविञ्ञाणविञ्ञातब्बा धम्मा, अत्थि तत्थ मारो वा मारपञ्ञत्ति वा।
‘‘यत्थ च खो, समिद्धि, नत्थि चक्खु, नत्थि रूपा, नत्थि चक्खुविञ्ञाणं, नत्थि चक्खुविञ्ञाणविञ्ञातब्बा धम्मा, नत्थि तत्थ मारो वा मारपञ्ञत्ति वा। नत्थि सोतं…पे॰… नत्थि घानं…पे॰… नत्थि जिव्हा, नत्थि रसा, नत्थि जिव्हाविञ्ञाणं, नत्थि जिव्हाविञ्ञाणविञ्ञातब्बा धम्मा, नत्थि तत्थ मारो वा मारपञ्ञत्ति वा। नत्थि कायो…पे॰…। नत्थि मनो, नत्थि धम्मा, नत्थि मनोविञ्ञाणं, नत्थि मनोविञ्ञाणविञ्ञातब्बा धम्मा, नत्थि तत्थ मारो वा मारपञ्ञत्ति वा’’ति। ततियम्।

४. समिद्धिसत्तपञ्हासुत्तम्

६६. ‘‘‘सत्तो , सत्तो’ति, भन्ते, वुच्चति। कित्तावता नु खो, भन्ते, सत्तो वा अस्स सत्तपञ्ञत्ति वा’’ति…पे॰…। चतुत्थम्।

५. समिद्धिदुक्खपञ्हासुत्तम्

६७. ‘‘‘दुक्खं , दुक्ख’न्ति, भन्ते, वुच्चति। कित्तावता नु खो, भन्ते, दुक्खं वा अस्स दुक्खपञ्ञत्ति वा’’ति…पे॰…। पञ्चमम्।

६. समिद्धिलोकपञ्हासुत्तम्

६८. ‘‘‘लोको, लोको’ति, भन्ते, वुच्चति। कित्तावता नु खो, भन्ते, लोको वा अस्स लोकपञ्ञत्ति वा’’ति? यत्थ खो, समिद्धि, अत्थि चक्खु, अत्थि रूपा, अत्थि चक्खुविञ्ञाणं, अत्थि चक्खुविञ्ञाणविञ्ञातब्बा धम्मा, अत्थि तत्थ लोको वा लोकपञ्ञत्ति वाति…पे॰… अत्थि जिव्हा…पे॰… अत्थि मनो, अत्थि धम्मा, अत्थि मनोविञ्ञाणं, अत्थि मनोविञ्ञाणविञ्ञातब्बा धम्मा, अत्थि तत्थ लोको वा लोकपञ्ञत्ति वा।
‘‘यत्थ च खो, समिद्धि, नत्थि चक्खु, नत्थि रूपा, नत्थि चक्खुविञ्ञाणं, नत्थि चक्खुविञ्ञाणविञ्ञातब्बा धम्मा, नत्थि तत्थ लोको वा लोकपञ्ञत्ति वा…पे॰… नत्थि जिव्हा…पे॰… नत्थि मनो, नत्थि धम्मा, नत्थि मनोविञ्ञाणं, नत्थि मनोविञ्ञाणविञ्ञातब्बा धम्मा, नत्थि तत्थ लोको वा लोकपञ्ञत्ति वा’’ति। छट्ठम्।

७. उपसेनआसीविससुत्तम्

६९. एकं समयं आयस्मा च सारिपुत्तो आयस्मा च उपसेनो राजगहे विहरन्ति सीतवने सप्पसोण्डिकपब्भारे। तेन खो पन समयेन आयस्मतो उपसेनस्स काये आसीविसो पतितो होति। अथ खो आयस्मा उपसेनो भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘एथ मे, आवुसो, इमं कायं मञ्चकं आरोपेत्वा बहिद्धा नीहरथ। पुरायं कायो इधेव विकिरति; सेय्यथापि भुसमुट्ठी’’ति।
एवं वुत्ते, आयस्मा सारिपुत्तो आयस्मन्तं उपसेनं एतदवोच – ‘‘न खो पन मयं पस्साम आयस्मतो उपसेनस्स कायस्स वा अञ्ञथत्तं इन्द्रियानं वा विपरिणामम्। अथ च पनायस्मा उपसेनो एवमाह – ‘एथ मे, आवुसो, इमं कायं मञ्चकं आरोपेत्वा बहिद्धा नीहरथ। पुरायं कायो इधेव विकिरति; सेय्यथापि भुसमुट्ठी’’’ति। ‘‘यस्स नून, आवुसो सारिपुत्त, एवमस्स – ‘अहं चक्खूति वा मम चक्खूति वा…पे॰… अहं जिव्हाति वा मम जिव्हाति वा… अहं मनोति वा मम मनोति वा’। तस्स, आवुसो सारिपुत्त, सिया कायस्स वा अञ्ञथत्तं इन्द्रियानं वा विपरिणामो। मय्हञ्च खो, आवुसो सारिपुत्त, न एवं होति – ‘अहं चक्खूति वा मम चक्खूति वा…पे॰… अहं जिव्हाति वा मम जिव्हाति वा…पे॰… अहं मनोति वा मम मनोति वा’। तस्स मय्हञ्च खो, आवुसो सारिपुत्त, किं कायस्स वा अञ्ञथत्तं भविस्सति, इन्द्रियानं वा विपरिणामो’’ति!
‘‘तथा हि पनायस्मतो उपसेनस्स दीघरत्तं अहङ्कारममङ्कारमानानुसयो सुसमूहतो। तस्मा आयस्मतो उपसेनस्स न एवं होति – ‘अहं चक्खूति वा मम चक्खूति वा…पे॰… अहं जिव्हाति वा मम जिव्हाति वा…पे॰… अहं मनोति वा मम मनोति वा’’’ति। अथ खो ते भिक्खू आयस्मतो उपसेनस्स कायं मञ्चकं आरोपेत्वा बहिद्धा नीहरिंसु। अथ खो आयस्मतो उपसेनस्स कायो तत्थेव विकिरि; सेय्यथापि भुसमुट्ठीति। सत्तमम्।

८. उपवाणसन्दिट्ठिकसुत्तम्

७०. अथ खो आयस्मा उपवाणो येन भगवा तेनुपसङ्कमि…पे॰… एकमन्तं निसिन्नो खो आयस्मा उपवाणो भगवन्तं एतदवोच – ‘‘‘सन्दिट्ठिको धम्मो, सन्दिट्ठिको धम्मो’ति, भन्ते, वुच्चति। कित्तावता नु खो, भन्ते, सन्दिट्ठिको धम्मो होति, अकालिको एहिपस्सिको ओपनेय्यिको पच्चत्तं वेदितब्बो विञ्ञूही’’ति?
‘‘इध पन, उपवाण, भिक्खु चक्खुना रूपं दिस्वा रूपप्पटिसंवेदी च होति रूपरागप्पटिसंवेदी च। सन्तञ्च अज्झत्तं रूपेसु रागं ‘अत्थि मे अज्झत्तं रूपेसु रागो’ति पजानाति। यं तं, उपवाण, भिक्खु चक्खुना रूपं दिस्वा रूपप्पटिसंवेदी च होति रूपरागप्पटिसंवेदी च। सन्तञ्च अज्झत्तं रूपेसु रागं ‘अत्थि मे अज्झत्तं रूपेसु रागो’ति पजानाति। एवम्पि खो, उपवाण, सन्दिट्ठिको धम्मो होति अकालिको एहिपस्सिको ओपनेय्यिको पच्चत्तं वेदितब्बो विञ्ञूही’’ति…पे॰…।
‘‘पुन चपरं, उपवाण, भिक्खु जिव्हाय रसं सायित्वा रसप्पटिसंवेदी च होति रसरागप्पटिसंवेदी च। सन्तञ्च अज्झत्तं रसेसु रागं ‘अत्थि मे अज्झत्तं रसेसु रागो’ति पजानाति। यं तं, उपवाण, भिक्खु जिव्हाय रसं सायित्वा रसप्पटिसंवेदी च होति रसरागप्पटिसंवेदी च। सन्तञ्च अज्झत्तं रसेसु रागं ‘अत्थि मे अज्झत्तं रसेसु रागो’ति पजानाति। एवम्पि खो, उपवाण, सन्दिट्ठिको धम्मो होति अकालिको एहिपस्सिको ओपनेय्यिको पच्चत्तं वेदितब्बो विञ्ञूही’’ति…पे॰…।
‘‘पुन चपरं, उपवाण, भिक्खु मनसा धम्मं विञ्ञाय धम्मप्पटिसंवेदी च होति धम्मरागप्पटिसंवेदी च। सन्तञ्च अज्झत्तं धम्मेसु रागं ‘अत्थि मे अज्झत्तं धम्मेसु रागो’ति पजानाति। यं तं, उपवाण, भिक्खु मनसा धम्मं विञ्ञाय धम्मप्पटिसंवेदी च होति धम्मरागप्पटिसंवेदी च। सन्तञ्च अज्झत्तं धम्मेसु रागं ‘अत्थि मे अज्झत्तं धम्मेसु रागो’ति पजानाति। एवम्पि खो, उपवाण, सन्दिट्ठिको धम्मो होति…पे॰… पच्चत्तं वेदितब्बो विञ्ञूही’’ति…पे॰…।
‘‘इध पन, उपवाण, भिक्खु चक्खुना रूपं दिस्वा रूपप्पटिसंवेदी च होति, नो च रूपरागप्पटिसंवेदी। असन्तञ्च अज्झत्तं रूपेसु रागं ‘नत्थि मे अज्झत्तं रूपेसु रागो’ति पजानाति। यं तं, उपवाण, भिक्खु चक्खुना रूपं दिस्वा रूपप्पटिसंवेदीहि खो होति, नो च रूपरागप्पटिसंवेदी। असन्तञ्च अज्झत्तं रूपेसु रागं ‘नत्थि मे अज्झत्तं रूपेसु रागो’ति पजानाति। एवम्पि खो, उपवाण, सन्दिट्ठिको धम्मो होति, अकालिको एहिपस्सिको ओपनेय्यिको पच्चत्तं वेदितब्बो विञ्ञूही’’ति…पे॰…।
‘‘पुन चपरं, उपवाण, भिक्खु जिव्हाय रसं सायित्वा रसप्पटिसंवेदीहि खो होति, नो च रसरागप्पटिसंवेदी। असन्तञ्च अज्झत्तं रसेसु रागं ‘नत्थि मे अज्झत्तं रसेसु रागो’ति पजानाति…पे॰…।
‘‘पुन चपरं, उपवाण, भिक्खु मनसा धम्मं विञ्ञाय धम्मप्पटिसंवेदीहि खो होति, नो च धम्मरागप्पटिसंवेदी। असन्तञ्च अज्झत्तं धम्मेसु रागं ‘नत्थि मे अज्झत्तं धम्मेसु रागो’ति पजानाति। यं तं, उपवाण, भिक्खु मनसा धम्मं विञ्ञाय धम्मप्पटिसंवेदीहि खो होति, नो च धम्मरागप्पटिसंवेदी। असन्तञ्च अज्झत्तं धम्मेसु रागं ‘नत्थि मे अज्झत्तं धम्मेसु रागो’ति पजानाति। एवम्पि खो, उपवाण, सन्दिट्ठिको धम्मो होति, अकालिको एहिपस्सिको ओपनेय्यिको पच्चत्तं वेदितब्बो विञ्ञूही’’ति। अट्ठमम्।

९. पठमछफस्सायतनसुत्तम्

७१. ‘‘यो हि कोचि, भिक्खवे, भिक्खु छन्नं फस्सायतनानं समुदयञ्च अत्थङ्गमञ्च अस्सादञ्च आदीनवञ्च निस्सरणञ्च यथाभूतं नप्पजानाति। अवुसितं तेन ब्रह्मचरियं, आरका सो इमस्मा धम्मविनया’’ति।
एवं वुत्ते, अञ्ञतरो भिक्खु भगवन्तं एतदवोच – ‘‘एत्थाहं, भन्ते, अनस्ससं [अनस्ससिं (सी॰), अनस्सासं (स्या॰ कं॰), अनस्सासिं (पी॰)]। अहञ्हि, भन्ते, छन्नं फस्सायतनानं समुदयञ्च अत्थङ्गमञ्च अस्सादञ्च आदीनवञ्च निस्सरणञ्च यथाभूतं नप्पजानामी’’ति।
‘‘तं किं मञ्ञसि, भिक्खु, चक्खुं ‘एतं मम, एसोहमस्मि , एसो मे अत्ता’ति समनुपस्ससी’’ति?
‘‘नो हेतं, भन्ते’’।
‘‘साधु, भिक्खु, एत्थ च ते, भिक्खु, चक्खु ‘नेतं मम, नेसोहमस्मि, न मेसो अत्ता’ति एवमेतं यथाभूतं सम्मप्पञ्ञाय सुदिट्ठं भविस्सति। एसेवन्तो दुक्खस्स…पे॰… जिव्हं ‘एतं मम, एसोहमस्मि, एसो मे अत्ता’ति समनुपस्ससी’’ति?
‘‘नो हेतं, भन्ते’’।
‘‘साधु, भिक्खु, एत्थ च ते, भिक्खु, जिव्हा ‘नेतं मम, नेसोहमस्मि, न मेसो अत्ता’ति एवमेतं यथाभूतं सम्मप्पञ्ञाय सुदिट्ठं भविस्सति। एसेवन्तो दुक्खस्स…पे॰… मनं ‘एतं मम, एसोहमस्मि, एसो मे अत्ता’ति समनुपस्ससी’’ति?
‘‘नो हेतं, भन्ते’’।
‘‘साधु, भिक्खु, एत्थ च ते, भिक्खु, मनो ‘नेतं मम, नेसोहमस्मि, न मेसो अत्ता’ति एवमेतं यथाभूतं सम्मप्पञ्ञाय सुदिट्ठं भविस्सति। एसेवन्तो दुक्खस्सा’’ति। नवमम्।

१०. दुतियछफस्सायतनसुत्तम्

७२. ‘‘यो हि कोचि, भिक्खवे, भिक्खु छन्नं फस्सायतनानं समुदयञ्च अत्थङ्गमञ्च अस्सादञ्च आदीनवञ्च निस्सरणञ्च यथाभूतं नप्पजानाति। अवुसितं तेन ब्रह्मचरियं, आरका सो इमस्मा धम्मविनया’’ति।
एवं वुत्ते, अञ्ञतरो भिक्खु भगवन्तं एतदवोच – ‘‘एत्थाहं, भन्ते, अनस्ससं पनस्ससम्। अहञ्हि, भन्ते, छन्नं फस्सायतनानं समुदयञ्च अत्थङ्गमञ्च अस्सादञ्च आदीनवञ्च निस्सरणञ्च यथाभूतं नप्पजानामी’’ति।
‘‘तं किं मञ्ञसि, भिक्खु, चक्खुं ‘नेतं मम, नेसोहमस्मि , न मेसो अत्ता’ति समनुपस्ससी’’ति?
‘‘एवं, भन्ते’’।
‘‘साधु, भिक्खु, एत्थ च ते, भिक्खु, चक्खु ‘नेतं मम, नेसोहमस्मि न मेसो अत्ता’ति एवमेतं यथाभूतं सम्मप्पञ्ञाय सुदिट्ठं भविस्सति। एवं ते एतं पठमं फस्सायतनं पहीनं भविस्सति आयतिं अपुनब्भवाय…पे॰…।
‘‘जिव्हं ‘नेतं मम, नेसोहमस्मि, न मेसो अत्ता’ति समनुपस्ससी’’ति?
‘‘एवं, भन्ते’’।
‘‘साधु , भिक्खु, एत्थ च ते, भिक्खु, जिव्हा ‘नेतं मम, नेसोहमस्मि न मेसो अत्ता’ति एवमेतं यथाभूतं सम्मप्पञ्ञाय सुदिट्ठं भविस्सति। एवं ते एतं चतुत्थं फस्सायतनं पहीनं भविस्सति आयतिं अपुनब्भवाय…पे॰…।
‘‘मनं ‘नेतं मम, नेसोहमस्मि, न मेसो अत्ता’ति समनुपस्ससी’’ति?
‘‘एवं, भन्ते’’।
‘‘साधु, भिक्खु, एत्थ च ते, भिक्खु, मनो ‘नेतं मम, नेसोहमस्मि, न मेसो अत्ता’ति एवमेतं यथाभूतं सम्मप्पञ्ञाय सुदिट्ठं भविस्सति। एवं ते एतं छट्ठं फस्सायतनं पहीनं भविस्सति आयतिं अपुनब्भवाया’’ति। दसमम्।

११. ततियछफस्सायतनसुत्तम्

७३. ‘‘यो हि कोचि, भिक्खवे, भिक्खु छन्नं फस्सायतनानं समुदयञ्च अत्थङ्गमञ्च अस्सादञ्च आदीनवञ्च निस्सरणञ्च यथाभूतं नप्पजानाति। अवुसितं तेन ब्रह्मचरियं, आरका सो इमस्मा धम्मविनया’’ति।
एवं वुत्ते, अञ्ञतरो भिक्खु भगवन्तं एतदवोच – ‘‘एत्थाहं, भन्ते, अनस्ससं पनस्ससम्। अहञ्हि, भन्ते, छन्नं फस्सायतनानं समुदयञ्च अत्थङ्गमञ्च अस्सादञ्च आदीनवञ्च निस्सरणञ्च यथाभूतं नप्पजानामी’’ति।
‘‘तं किं मञ्ञसि, भिक्खु, चक्खु निच्चं वा अनिच्चं वा’’ति?
‘‘अनिच्चं, भन्ते’’।
‘‘यं पनानिच्चं दुक्खं वा तं सुखं वा’’ति?
‘‘दुक्खं, भन्ते’’।
‘‘यं पनानिच्चं दुक्खं विपरिणामधम्मं, कल्लं नु तं समनुपस्सितुं – ‘एतं मम, एसोहमस्मि, एसो मे अत्ता’’’ति?
‘‘नो हेतं, भन्ते’’।
‘‘सोतं… घानं… जिव्हा… कायो… मनो निच्चो वा अनिच्चो वा’’ति?
‘‘अनिच्चो, भन्ते’’।
‘‘यं पनानिच्चं दुक्खं वा तं सुखं वा’’ति?
‘‘दुक्खं, भन्ते’’।
‘‘यं पनानिच्चं दुक्खं विपरिणामधम्मं, कल्लं नु तं समनुपस्सितुं – ‘एतं मम, एसोहमस्मि, एसो मे अत्ता’’’ति?
‘‘नो हेतं, भन्ते’’।
‘‘एवं पस्सं, भिक्खु, सुतवा अरियसावको चक्खुस्मिम्पि निब्बिन्दति, सोतस्मिम्पि निब्बिन्दति, घानस्मिम्पि निब्बिन्दति, जिव्हायपि निब्बिन्दति, कायस्मिम्पि निब्बिन्दति, मनस्मिम्पि निब्बिन्दति। निब्बिन्दं विरज्जति; विरागा विमुच्चति; विमुत्तस्मिं विमुत्तमिति ञाणं होति। ‘खीणा जाति, वुसितं ब्रह्मचरियं, कतं करणीयं, नापरं इत्थत्ताया’ति पजानाती’’ति। एकादसमम्।
मिगजालवग्गो सत्तमो।
तस्सुद्दानं –
मिगजालेन द्वे वुत्ता, चत्तारो च समिद्धिना।
उपसेनो उपवाणो, छफस्सायतनिका तयोति॥