१. अज्झत्तसुत्तम्
१५०. सावत्थिनिदानम्। ‘‘किस्मिं नु खो, भिक्खवे, सति, किं उपादाय उप्पज्जति अज्झत्तं सुखदुक्ख’’न्ति? भगवंमूलका नो, भन्ते, धम्मा…पे॰… ‘‘रूपे खो, भिक्खवे, सति रूपं उपादाय उप्पज्जति अज्झत्तं सुखदुक्खम्। वेदनाय सति…पे॰… सञ्ञाय सति… सङ्खारेसु सति… विञ्ञाणे सति विञ्ञाणं उपादाय उप्पज्जति अज्झत्तं सुखदुक्खम्। तं किं मञ्ञथ, भिक्खवे, रूपं निच्चं वा अनिच्चं वा’’ति? ‘‘अनिच्चं, भन्ते’’। ‘‘यं पनानिच्चं दुक्खं वा तं सुखं वा’’ति? ‘‘दुक्खं, भन्ते’’। ‘‘यं पनानिच्चं दुक्खं विपरिणामधम्मं, अपि नु तं अनुपादाय उप्पज्जेय्य अज्झत्तं सुखदुक्ख’’न्ति? ‘‘नो हेतं, भन्ते’’। ‘‘वेदना…पे॰… सञ्ञा… सङ्खारा… विञ्ञाणं निच्चं वा अनिच्चं वा’’ति? ‘‘अनिच्चं, भन्ते’’। ‘‘यं पनानिच्चं, दुक्खं वा तं सुखं वा’’ति? ‘‘दुक्खं, भन्ते’’। ‘‘यं पनानिच्चं दुक्खं विपरिणामधम्मं, अपि नु तं अनुपादाय उप्पज्जेय्य अज्झत्तं सुखदुक्ख’’न्ति? ‘‘नो हेतं, भन्ते’’। ‘‘एवं पस्सं…पे॰… नापरं इत्थत्तायाति पजानाती’’ति। पठमम्।
२. एतंममसुत्तम्
१५१. सावत्थिनिदानम्। ‘‘किस्मिं नु खो, भिक्खवे, सति, किं उपादाय, किं अभिनिविस्स – ‘एतं मम, एसोहमस्मि, एसो मे अत्ता’ति समनुपस्सती’’ति ? भगवंमूलका नो, भन्ते, धम्मा…पे॰… ‘‘रूपे खो, भिक्खवे, सति, रूपं उपादाय, रूपं अभिनिविस्स …पे॰… विञ्ञाणे सति, विञ्ञाणं उपादाय, विञ्ञाणं अभिनिविस्स – ‘एतं मम, एसोहमस्मि, एसो मे अत्ता’ति समनुपस्सति। तं किं मञ्ञथ, भिक्खवे, रूपं निच्चं वा अनिच्चं वा’’ति? ‘‘अनिच्चं, भन्ते’’…पे॰… विपरिणामधम्मं, अपि नु तं अनुपादाय एतं मम, एसोहमस्मि, एसो मे अत्ताति समनुपस्सेय्याति? ‘‘नो हेतं, भन्ते’’। ‘‘वेदना… सञ्ञा… सङ्खारा… विञ्ञाणं निच्चं वा अनिच्चं वा’’ति? ‘‘अनिच्चं भन्ते’’…पे॰… विपरिणामधम्मं, अपि नु तं अनुपादाय एतं मम, एसोहमस्मि, एसो मे अत्ताति समनुपस्सेय्याति? ‘‘नो हेतं, भन्ते’’। ‘‘एवं पस्सं..पे॰… नापरं इत्थत्तायाति पजानाती’’ति। दुतियम्।
३. सोअत्तासुत्तम्
१५२. सावत्थिनिदानम्। ‘‘किस्मिं नु खो, भिक्खवे, सति, किं उपादाय, किं अभिनिविस्स एवं दिट्ठि उप्पज्जति – ‘सो अत्ता, सो लोको, सो पेच्च भविस्सामि निच्चो धुवो सस्सतो अविपरिणामधम्मो’’’ति? भगवंमूलका नो, भन्ते, धम्मा…पे॰…। ‘‘रूपे खो, भिक्खवे, सति, रूपं उपादाय, रूपं अभिनिविस्स एवं दिट्ठि उप्पज्जति – ‘सो अत्ता, सो लोको, सो पेच्च भविस्सामि निच्चो धुवो सस्सतो अविपरिणामधम्मो’ति। वेदनाय…पे॰… सञ्ञाय… सङ्खारेसु …पे॰… विञ्ञाणे सति, विञ्ञाणं उपादाय, विञ्ञाणं अभिनिविस्स एवं दिट्ठि उप्पज्जति – ‘सो अत्ता, सो लोको, सो पेच्च भविस्सामि निच्चो धुवो सस्सतो अविपरिणामधम्मो’’’ति।
‘‘तं किं मञ्ञथ, भिक्खवे, रूपं निच्चं वा अनिच्चं वा’’ति? ‘‘अनिच्चं, भन्ते’’। ‘‘यं पनानिच्चं, दुक्खं वा तं सुखं वा’’ति? ‘‘दुक्खं, भन्ते’’। ‘‘यं पनानिच्चं दुक्खं विपरिणामधम्मं, अपि नु तं अनुपादाय एवं दिट्ठि उप्पज्जेय्य – ‘सो अत्ता, सो लोको, सो पेच्च भविस्सामि निच्चो धुवो सस्सतो अविपरिणामधम्मो’’’ति? ‘‘नो हेतं, भन्ते’’। ‘‘वेदना… सञ्ञा… सङ्खारा… विञ्ञाणं निच्चं वा अनिच्चं वा’’ति? ‘‘अनिच्चं, भन्ते’’। ‘‘यं पनानिच्चं दुक्खं वा तं सुखं वा’’ति? ‘‘दुक्खं, भन्ते’’। ‘‘यं पनानिच्चं दुक्खं विपरिणामधम्मं, अपि नु तं अनुपादाय एवं दिट्ठि उप्पज्जेय्य – ‘सो अत्ता सो लोको, सो पेच्च भविस्सामि निच्चो धुवो सस्सतो अविपरिणामधम्मो’’’ति? ‘‘नो हेतं, भन्ते’’। एवं पस्सं…पे॰… नापरं इत्थत्तायाति पजानातीति। ततियम्।
४. नोचमेसियासुत्तम्
१५३. सावत्थिनिदानम्। ‘‘किस्मिं नु खो, भिक्खवे, सति, किं उपादाय, किं अभिनिविस्स एवं दिट्ठि उप्पज्जति – ‘नो चस्सं, नो च मे सिया, नाभविस्स, न मे भविस्सती’’’ति? भगवंमूलका नो, भन्ते, धम्मा…पे॰… ‘‘रूपे खो, भिक्खवे, सति, रूपं उपादाय, रूपं अभिनिविस्स एवं दिट्ठि उप्पज्जति – ‘नो चस्सं, नो च मे सिया, नाभविस्स, न मे भविस्सती’ति। वेदनाय सति… सञ्ञाय सति… सङ्खारेसु सति… विञ्ञाणे सति, विञ्ञाणं उपादाय, विञ्ञाणं अभिनिविस्स, एवं दिट्ठि उप्पज्जति – ‘नो चस्सं, नो च मे सिया, नाभविस्स, न मे भविस्सती’ति। तं किं मञ्ञथ, भिक्खवे, रूपं निच्चं वा अनिच्चं वा’’ति? ‘‘अनिच्चं, भन्ते’’। ‘‘यं पनानिच्चं, दुक्खं वा तं सुखं वा’’ति? ‘‘दुक्खं, भन्ते’’। ‘‘यं पनानिच्चं दुक्खं विपरिणामधम्मं, अपि नु तं अनुपादाय एवं दिट्ठि उप्पज्जेय्य – ‘नो चस्सं, नो च मे सिया, नाभविस्स, न मे भविस्सती’’’ति? ‘‘नो हेतं, भन्ते’’। ‘‘वेदना… सञ्ञा… सङ्खारा… विञ्ञाणं निच्चं वा अनिच्चं वा’’ति? ‘‘अनिच्चं, भन्ते’’। ‘‘यं पनानिच्चं, दुक्खं वा तं सुखं वा’’ति? ‘‘दुक्खं, भन्ते’’। ‘‘यं पनानिच्चं दुक्खं विपरिणामधम्मं, अपि नु तं अनुपादाय एवं दिट्ठि उप्पज्जेय्य – ‘नो चस्सं, नो च मे सिया, नाभविस्स, न मे भविस्सती’’’ति? ‘‘नो हेतं, भन्ते’’। ‘‘एवं पस्सं…पे॰… नापरं इत्थत्तायाति पजानाती’’ति। चतुत्थम्।
५. मिच्छादिट्ठिसुत्तम्
१५४. सावत्थिनिदानम्। ‘‘किस्मिं नु खो, भिक्खवे, सति, किं उपादाय, किं अभिनिविस्स मिच्छादिट्ठि उप्पज्जती’’ति? भगवंमूलका नो, भन्ते, धम्मा…पे॰… ‘‘रूपे खो, भिक्खवे, सति, रूपं उपादाय, रूपं अभिनिविस्स मिच्छादिट्ठि उप्पज्जति। वेदनाय सति… मिच्छादिट्ठि उप्पज्जति। सञ्ञाय सति… सङ्खारेसु सति… विञ्ञाणे सति, विञ्ञाणं उपादाय, विञ्ञाणं अभिनिविस्स मिच्छादिट्ठि उप्पज्जति। तं किं मञ्ञथ, भिक्खवे, रूपं निच्चं वा अनिच्चं वा’’ति? ‘‘अनिच्चं , भन्ते’’। ‘‘यं पनानिच्चं…पे॰… अपि नु तं अनुपादाय मिच्छादिट्ठि उप्पज्जेय्या’’ति? ‘‘नो हेतं, भन्ते’’। ‘‘वेदना… सञ्ञा… सङ्खारा… विञ्ञाणं निच्चं वा अनिच्चं वा’’ति? ‘‘अनिच्चं, भन्ते’’। ‘‘यं पनानिच्चं, दुक्खं वा तं सुखं वा’’ति? ‘‘दुक्खं, भन्ते’’। ‘‘यं पनानिच्चं दुक्खं विपरिणामधम्मं, अपि नु तं अनुपादाय मिच्छादिट्ठि उप्पज्जेय्या’’ति? ‘‘नो हेतं, भन्ते’’। ‘‘एवं पस्सं…पे॰… नापरं इत्थत्तायाति पजानाती’’ति।‘पञ्चमम्।
६. सक्कायदिट्ठिसुत्तम्
१५५. सावत्थिनिदानम्। ‘‘किस्मिं नु खो, भिक्खवे, सति, किं उपादाय, किं अभिनिविस्स सक्कायदिट्ठि उप्पज्जती’’ति? भगवंमूलका नो, भन्ते, धम्मा…पे॰… ‘‘रूपे खो, भिक्खवे, सति, रूपं उपादाय, रूपं अभिनिविस्स सक्कायदिट्ठि उप्पज्जति। वेदनाय सति… सञ्ञाय सति… सङ्खारेसु सति… विञ्ञाणे सति, विञ्ञाणं उपादाय, विञ्ञाणं अभिनिविस्स सक्कायदिट्ठि उप्पज्जति। तं किं मञ्ञथ, भिक्खवे, रूपं निच्चं वा अनिच्चं वा’’ति? ‘‘अनिच्चं, भन्ते’’ । ‘‘यं पनानिच्चं…पे॰… अपि नु तं अनुपादाय सक्कायदिट्ठि उप्पज्जेय्या’’ति? ‘‘नो हेतं, भन्ते’’। ‘‘वेदना… सञ्ञा… सङ्खारा… विञ्ञाणं निच्चं वा अनिच्चं वा’’ति? ‘‘अनिच्चं , भन्ते’’। ‘‘यं पनानिच्चं…पे॰… अपि नु तं अनुपादाय सक्कायदिट्ठि उप्पज्जेय्या’’ति? ‘‘नो हेतं, भन्ते’’। ‘‘एवं पस्सं…पे॰… नापरं इत्थत्तायाति पजानाती’’ति। छट्ठम्।
७. अत्तानुदिट्ठिसुत्तम्
१५६. सावत्थिनिदानम्। ‘‘किस्मिं नु खो, भिक्खवे, सति, किं उपादाय, किं अभिनिविस्स अत्तानुदिट्ठि उप्पज्जती’’ति? भगवंमूलका नो, भन्ते, धम्मा…पे॰… ‘‘रूपे खो, भिक्खवे, सति, रूपं उपादाय, रूपं अभिनिविस्स अत्तानुदिट्ठि उप्पज्जति। वेदनाय सति… सञ्ञाय सति… सङ्खारेसु सति… विञ्ञाणे सति, विञ्ञाणं उपादाय, विञ्ञाणं अभिनिविस्स अत्तानुदिट्ठि उप्पज्जति । तं किं मञ्ञथ, भिक्खवे, रूपं निच्चं वा अनिच्चं वा’’ति? ‘‘अनिच्चं, भन्ते’’। ‘‘यं पनानिच्चं…पे॰… अपि नु तं अनुपादाय अत्तानुदिट्ठि उप्पज्जेय्या’’ति? ‘‘नो हेतं, भन्ते’’। ‘‘वेदना… सञ्ञा… सङ्खारा… विञ्ञाणं निच्चं वा अनिच्चं वा’’ति? ‘‘अनिच्चं, भन्ते’’। ‘‘यं पनानिच्चं…पे॰… अपि नु तं अनुपादाय अत्तानुदिट्ठि उप्पज्जेय्या’’ति? ‘‘नो हेतं, भन्ते’’। ‘‘एवं पस्सं…पे॰… नापरं इत्थत्तायाति पजानाती’’ति। सत्तमम्।
८. अभिनिवेससुत्तम्
१५७. सावत्थिनिदानम्। ‘‘किस्मिं नु खो, भिक्खवे, सति, किं उपादाय, किं अभिनिविस्स उप्पज्जन्ति संयोजनाभिनिवेसविनिबन्धा’’ति? भगवंमूलका नो, भन्ते, धम्मा…पे॰… ‘‘रूपे खो, भिक्खवे, सति, रूपं उपादाय, रूपं अभिनिविस्स उप्पज्जन्ति संयोजनाभिनिवेसविनिबन्धा। वेदनाय सति… सञ्ञाय सति… सङ्खारेसु सति… विञ्ञाणे सति, विञ्ञाणं उपादाय, विञ्ञाणं अभिनिविस्स उप्पज्जन्ति संयोजनाभिनिवेसविनिबन्धा। तं किं मञ्ञथ, भिक्खवे, रूपं निच्चं वा अनिच्चं वा’’ति? ‘‘अनिच्चं, भन्ते’’। ‘‘यं पनानिच्चं…पे॰… अपि नु तं अनुपादाय उप्पज्जेय्युं संयोजनाभिनिवेसविनिबन्धा’’ति? ‘‘नो हेतं, भन्ते’’…पे॰… ‘‘एवं पस्सं…पे॰… नापरं इत्थत्तायाति पजानाती’’ति। अट्ठमम्।
९. दुतियअभिनिवेससुत्तम्
१५८. सावत्थिनिदानम्। ‘‘किस्मिं नु खो, भिक्खवे, सति, किं उपादाय, किं अभिनिविस्स उप्पज्जन्ति संयोजनाभिनिवेसविनिबन्धाज्झोसाना’’ति? [विनिबन्धा अज्झोसानाति (सी॰ क॰)] भगवंमूलका नो, भन्ते, धम्मा…पे॰… ‘‘रूपे खो, भिक्खवे, सति, रूपं उपादाय, रूपं अभिनिविस्स उप्पज्जन्ति संयोजनाभिनिवेसविनिबन्धाज्झोसाना। वेदनाय सति … सञ्ञाय सति… सङ्खारेसु सति… विञ्ञाणे सति, विञ्ञाणं उपादाय, विञ्ञाणं अभिनिविस्स उप्पज्जन्ति संयोजनाभिनिवेसविनिबन्धाज्झोसाना। तं किं मञ्ञथ, भिक्खवे, रूपं निच्चं वा अनिच्चं वा’’ति ? ‘‘अनिच्चं, भन्ते’’। ‘‘यं पनानिच्चं…पे॰… अपि नु तं अनुपादाय उप्पज्जेय्युं संयोजनाभिनिवेसविनिबन्धाज्झोसाना’’ति? ‘‘नो हेतं, भन्ते’’…पे॰… ‘‘एवं पस्सं…पे॰… नापरं इत्थत्तायाति पजानाती’’ति। नवमम्।
१०. आनन्दसुत्तम्
१५९. सावत्थिनिदानम्। अथ खो आयस्मा आनन्दो येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा…पे॰… भगवन्तं एतदवोच – ‘‘साधु मे, भन्ते, भगवा संखित्तेन धम्मं देसेतु, यमहं भगवतो धम्मं सुत्वा एको वूपकट्ठो अप्पमत्तो आतापी पहितत्तो विहरेय्य’’न्ति।
‘‘तं किं मञ्ञसि, आनन्द, रूपं निच्चं वा अनिच्चं वा’’ति? ‘‘अनिच्चं, भन्ते’’। ‘‘यं पनानिच्चं, दुक्खं वा तं सुखं वा’’ति? ‘‘दुक्खं, भन्ते’’। ‘‘यं पनानिच्चं दुक्खं विपरिणामधम्मं, कल्लं नु तं समनुपस्सितुं – ‘एतं मम, एसोहमस्मि, एसो मे अत्ता’’’ति? ‘‘नो हेतं, भन्ते’’। ‘‘वेदना… सञ्ञा… सङ्खारा… विञ्ञाणं निच्चं वा अनिच्चं वा’’ति? ‘‘अनिच्चं, भन्ते’’। ‘‘यं पनानिच्चं, दुक्खं वा तं सुखं वा’’ति? ‘‘दुक्खं, भन्ते’’। ‘‘यं पनानिच्चं दुक्खं विपरिणामधम्मं, कल्लं नु तं समनुपस्सितुं – ‘एतं मम, एसोहमस्मि, एसो मे अत्ता’’’ति? ‘‘नो हेतं, भन्ते’’ [नो हेतं भन्ते। तस्मातिहानन्द यं किञ्चि रूपं अतीतानागतपच्चुप्पन्नं…पे॰… दट्ठब्बम्। (सी॰ स्या॰ कं॰ पी॰)]। ‘‘एवं पस्सं…पे॰… नापरं इत्थत्तायाति पजानाती’’ति। दसमम्।
दिट्ठिवग्गो पञ्चदसमो।
तस्सुद्दानं –
अज्झत्तिकं एतंमम, सोअत्ता नोचमेसिया।
मिच्छासक्कायत्तानु द्वे, अभिनिवेसा आनन्देनाति॥
उपरिपण्णासको समत्तो।
तस्स उपरिपण्णासकस्स वग्गुद्दानं –
अन्तो धम्मकथिका विज्जा, कुक्कुळं दिट्ठिपञ्चमम्।
ततियो पण्णासको वुत्तो, निपातोति पवुच्चतीति [निपातो तेन वुच्चतीति (सी॰ स्या॰ कं॰)]॥
खन्धसंयुत्तं समत्तम्।