१५५. एकं समयं आयस्मा च महाकस्सपो आयस्मा च सारिपुत्तो बाराणसियं विहरन्ति इसिपतने मिगदाये। अथ खो आयस्मा सारिपुत्तो सायन्हसमयं पटिसल्लाना वुट्ठितो येनायस्मा महाकस्सपो तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा आयस्मता महाकस्सपेन सद्धिं सम्मोदि। सम्मोदनीयं कथं सारणीयं वीतिसारेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्नो खो आयस्मा सारिपुत्तो आयस्मन्तं महाकस्सपं एतदवोच – ‘‘किं नु खो, आवुसो कस्सप, होति तथागतो परं मरणा’’ति? ‘‘अब्याकतं खो एतं, आवुसो, भगवता – ‘होति तथागतो परं मरणा’’’ति। ‘‘किं पनावुसो, न होति तथागतो परं मरणा’’ति? ‘‘एवम्पि खो, आवुसो, अब्याकतं भगवता – ‘न होति तथागतो परं मरणा’’’ति। ‘‘किं नु खो, आवुसो, होति च न च होति तथागतो परं मरणा’’ति? ‘‘अब्याकतं खो एतं, आवुसो, भगवता – ‘होति च न च होति तथागतो परं मरणा’’’ति। ‘‘किं पनावुसो, नेव होति, न न होति तथागतो परं मरणा’’ति? ‘‘एवम्पि खो, आवुसो, अब्याकतं भगवता – ‘नेव होति न न होति तथागतो परं मरणा’’’ति। ‘‘कस्मा चेतं, आवुसो , अब्याकतं भगवता’’ति? ‘‘न हेतं, आवुसो, अत्थसंहितं नादिब्रह्मचरियकं न निब्बिदाय न विरागाय न निरोधाय न उपसमाय न अभिञ्ञाय न सम्बोधाय न निब्बानाय संवत्तति। तस्मा तं अब्याकतं भगवता’’ति।
‘‘अथ किञ्चरहावुसो, ब्याकतं भगवता’’ति? ‘‘इदं ‘दुक्ख’न्ति खो , आवुसो, ब्याकतं भगवता; अयं ‘दुक्खसमुदयो’ति ब्याकतं भगवता; अयं ‘दुक्खनिरोधो’ति ब्याकतं भगवता; अयं ‘दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा’ति ब्याकतं भगवता’’ति। ‘‘कस्मा चेतं, आवुसो, ब्याकतं भगवता’’ति? ‘‘एतञ्हि, आवुसो, अत्थसंहितं एतं आदिब्रह्मचरियकं एतं निब्बिदाय विरागाय निरोधाय उपसमाय अभिञ्ञाय सम्बोधाय निब्बानाय संवत्तति। तस्मा तं ब्याकतं भगवता’’ति। द्वादसमम्।