११ ११ चीवरसुत्तम्

१५४. एकं समयं आयस्मा महाकस्सपो राजगहे विहरति वेळुवने कलन्दकनिवापे। तेन खो पन समयेन आयस्मा आनन्दो दक्खिणगिरिस्मिं चारिकं चरति महता भिक्खुसङ्घेन सद्धिम्।
तेन खो पन समयेन आयस्मतो आनन्दस्स तिंसमत्ता सद्धिविहारिनो भिक्खू सिक्खं पच्चक्खाय हीनायावत्ता भवन्ति येभुय्येन कुमारभूता। अथ खो आयस्मा आनन्दो दक्खिणगिरिस्मिं यथाभिरन्तं चारिकं चरित्वा येन राजगहं वेळुवनं कलन्दकनिवापो येनायस्मा महाकस्सपो तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा आयस्मन्तं महाकस्सपं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्नं खो आयस्मन्तं आनन्दं आयस्मा महाकस्सपो एतदवोच – ‘‘कति नु खो, आवुसो आनन्द, अत्थवसे पटिच्च भगवता कुलेसु तिकभोजनं पञ्ञत्त’’न्ति?
‘‘तयो खो, भन्ते कस्सप, अत्थवसे पटिच्च भगवता कुलेसु तिकभोजनं पञ्ञत्तं – दुम्मङ्कूनं पुग्गलानं निग्गहाय पेसलानं भिक्खूनं फासुविहाराय, मा पापिच्छा पक्खं निस्साय सङ्घं भिन्देय्युं [विनयपिटके चूळवग्गे संघभेदकक्खन्धके वजिरबुद्धियं अञ्ञथा सम्बन्धो दस्सितो], कुलानुद्दयताय च। इमे खो, भन्ते कस्सप, तयो अत्थवसे पटिच्च भगवता कुलेसु तिकभोजनं पञ्ञत्त’’न्ति।
‘‘अथ किञ्चरहि त्वं, आवुसो आनन्द, इमेहि नवेहि भिक्खूहि इन्द्रियेसु अगुत्तद्वारेहि भोजने अमत्तञ्ञूहि जागरियं अननुयुत्तेहि सद्धिं चारिकं चरसि? सस्सघातं मञ्ञे चरसि, कुलूपघातं मञ्ञे चरसि। ओलुज्जति [उल्लुज्जति (सी॰ अट्ठकथासु च)] खो ते, आवुसो आनन्द, परिसा; पलुज्जन्ति खो ते, आवुसो, नवप्पाया। न वायं कुमारको मत्तमञ्ञासी’’ति।
‘‘अपि मे, भन्ते कस्सप, सिरस्मिं पलितानि जातानि। अथ च पन मयं अज्जापि आयस्मतो महाकस्सपस्स कुमारकवादा न मुच्चामा’’ति। ‘‘तथा हि पन त्वं, आवुसो आनन्द, इमेहि नवेहि भिक्खूहि इन्द्रियेसु अगुत्तद्वारेहि भोजने अमत्तञ्ञूहि जागरियं अननुयुत्तेहि सद्धिं चारिकं चरसि, सस्सघातं मञ्ञे चरसि, कुलूपघातं मञ्ञे चरसि। ओलुज्जति खो ते, आवुसो आनन्द, परिसा; पलुज्जन्ति खो ते, आवुसो, नवप्पाया। [पलुज्जति खो ते आवुसो आनन्द परिसा (क॰ सी॰)] न वायं कुमारको मत्तमञ्ञासी’’ति।
अस्सोसि खो थुल्लनन्दा भिक्खुनी – ‘‘अय्येन किर महाकस्सपेन अय्यो आनन्दो वेदेहमुनि कुमारकवादेन अपसादितो’’ति।
अथ खो थुल्लनन्दा भिक्खुनी अनत्तमना अनत्तमनवाचं निच्छारेसि – ‘‘किं पन अय्यो महाकस्सपो अञ्ञतित्थियपुब्बो समानो अय्यं आनन्दं वेदेहमुनिं कुमारकवादेन अपसादेतब्बं मञ्ञती’’ति! अस्सोसि खो आयस्मा महाकस्सपो थुल्लनन्दाय भिक्खुनिया इमं वाचं भासमानाय।
अथ खो आयस्मा महाकस्सपो आयस्मन्तं आनन्दं एतदवोच – ‘‘तग्घावुसो आनन्द, थुल्लनन्दाय भिक्खुनिया सहसा अप्पटिसङ्खा वाचा भासिता। यत्वाहं, आवुसो, केसमस्सुं ओहारेत्वा कासायानि वत्थानि अच्छादेत्वा अगारस्मा अनगारियं पब्बजितो, नाभिजानामि अञ्ञं सत्थारं उद्दिसिता [उद्दिसितुं (सी॰ पी॰ क॰)], अञ्ञत्र तेन भगवता अरहता सम्मासम्बुद्धेन। पुब्बे मे, आवुसो, अगारिकभूतस्स सतो एतदहोसि – ‘सम्बाधो घरावासो रजापथो [रजोपथो (सी॰)], अब्भोकासो पब्बज्जा। नयिदं सुकरं अगारं अज्झावसता एकन्तपरिपुण्णं एकन्तपरिसुद्धं सङ्खलिखितं ब्रह्मचरियं चरितुम्। यंनूनाहं केसमस्सुं ओहारेत्वा कासायानि वत्थानि अच्छादेत्वा अगारस्मा अनगारियं पब्बजेय्य’न्ति। सो ख्वाहं, आवुसो, अपरेन समयेन पटपिलोतिकानं सङ्घाटिं कारेत्वा [करित्वा (सी॰ स्या॰ कं॰ पी॰)] ये लोके अरहन्तो ते उद्दिस्स केसमस्सुं ओहारेत्वा कासायानि वत्थानि अच्छादेत्वा अगारस्मा अनगारियं पब्बजिम्।
सो एवं पब्बजितो समानो अद्धानमग्गप्पटिपन्नो अद्दसं भगवन्तं अन्तरा च राजगहं अन्तरा च नाळन्दं बहुपुत्ते चेतिये निसिन्नम्। दिस्वान मे एतदहोसि – ‘सत्थारञ्च वताहं पस्सेय्यं, भगवन्तमेव पस्सेय्यं; सुगतञ्च वताहं पस्सेय्यं, भगवन्तमेव पस्सेय्यं; सम्मासम्बुद्धञ्च वताहं पस्सेय्यं; भगवन्तमेव पस्सेय्य’न्ति। सो ख्वाहं, आवुसो, तत्थेव भगवतो पादेसु सिरसा निपतित्वा भगवन्तं एतदवोचं – ‘सत्था मे, भन्ते, भगवा, सावकोहमस्मि; सत्था मे, भन्ते, भगवा, सावकोहमस्मी’ति । एवं वुत्ते मं, आवुसो, भगवा एतदवोच – ‘यो खो, कस्सप, एवं सब्बचेतसा समन्नागतं सावकं अजानञ्ञेव वदेय्य जानामीति, अपस्सञ्ञेव वदेय्य पस्सामीति, मुद्धापि तस्स विपतेय्य। अहं खो पन, कस्सप, जानञ्ञेव वदामि जानामीति, पस्सञ्ञेव वदामि पस्सामी’ति।
तस्मातिह ते, कस्सप, एवं सिक्खितब्बं – ‘तिब्बं मे हिरोत्तप्पं पच्चुपट्ठितं भविस्सति थेरेसु नवेसु मज्झिमेसू’ति। एवञ्हि ते, कस्सप, सिक्खितब्बम्।
तस्मातिह ते, कस्सप, एवं सिक्खितब्बं – ‘यं किञ्चि धम्मं सुणिस्सामि कुसलूपसंहितं सब्बं तं अट्ठिं कत्वा मनसि करित्वा सब्बचेतसा समन्नाहरित्वा ओहितसोतो धम्मं सुणिस्सामी’ति। एवञ्हि ते, कस्सप, सिक्खितब्बम्।
तस्मातिह ते, कस्सप, एवं सिक्खितब्बं – ‘सातसहगता च मे कायगतासति न विजहिस्सती’ति। एवञ्हि ते, कस्सप, सिक्खितब्बन्ति।
‘‘अथ खो मं, आवुसो, भगवा इमिना ओवादेन ओवदित्वा उट्ठायासना पक्कामि। सत्ताहमेव ख्वाहं, आवुसो, सरणो [साणो (सी॰)] रट्ठपिण्डं भुञ्जिं’’। अट्ठमिया अञ्ञा उदपादि।
‘‘अथ खो, आवुसो, भगवा मग्गा ओक्कम्म येन अञ्ञतरं रुक्खमूलं तेनुपसङ्कमि। अथ ख्वाहं, आवुसो, पटपिलोतिकानं सङ्घाटिं चतुग्गुणं पञ्ञपेत्वा भगवन्तं एतदवोचं – ‘इध, भन्ते, भगवा निसीदतु, यं ममस्स दीघरत्तं हिताय सुखाया’ति। निसीदि खो, आवुसो, भगवा पञ्ञत्ते आसने। निसज्ज खो मं, आवुसो, भगवा एतदवोच – ‘मुदुका खो त्यायं, कस्सप, पटपिलोतिकानं सङ्घाटी’ति। ‘पटिग्गण्हातु मे, भन्ते, भगवा पटपिलोतिकानं सङ्घाटिं अनुकम्पं उपादाया’ति। ‘धारेस्ससि पन मे त्वं, कस्सप, साणानि पंसुकूलानि निब्बसनानी’ति। ‘धारेस्सामहं, भन्ते, भगवतो साणानि पंसुकूलानि निब्बसनानी’ति। ‘‘सो ख्वाहं, आवुसो, पटपिलोतिकानं सङ्घाटिं भगवतो पादासिम्। अहं पन भगवतो साणानि पंसुकूलानि निब्बसनानि पटिपज्जिं’’।
‘‘यञ्हि तं, आवुसो, सम्मा वदमानो वदेय्य – ‘भगवतो पुत्तो ओरसो मुखतो जातो धम्मजो धम्मनिम्मितो धम्मदायादो, पटिग्गहितानि [पटिग्गहेता (सी॰)] साणानि पंसुकूलानि निब्बसनानी’ति, ममं तं सम्मा वदमानो वदेय्य – ‘भगवतो पुत्तो ओरसो मुखतो जातो धम्मजो धम्मनिम्मितो धम्मदायादो, पटिग्गहितानि साणानि पंसुकूलानि निब्बसनानी’’’ति।
‘‘अहं खो, आवुसो, यावदेव आकङ्खामि विविच्चेव कामेहि विविच्च अकुसलेहि धम्मेहि सवितक्कं सविचारं विवेकजं पीतिसुखं पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरामि। अहं खो, आवुसो, यावदे आकङ्खामि…पे॰… (नवन्नं अनुपुब्बविहारसमापत्तिनं पञ्चन्नञ्च अभिञ्ञानं एवं वित्थारो वेदितब्बो) ।
‘‘अहं खो, आवुसो, आसवानं खया अनासवं चेतोविमुत्तिं पञ्ञाविमुत्तिं दिट्ठेव धम्मे सयं अभिञ्ञा सच्छिकत्वा उपसम्पज्ज विहरामि; सत्तरतनं वा, आवुसो, नागं अड्ढट्ठमरतनं वा तालपत्तिकाय छादेतब्बं मञ्ञेय्य, यो मे छ अभिञ्ञा छादेतब्बं मञ्ञेय्या’’ति।
चवित्थ च पन थुल्लनन्दा भिक्खुनी ब्रह्मचरियम्हाति। एकादसमम्।