२४२. एकं समयं भगवा राजगहे विहरति सीतवने। तेन खो पन समयेन अनाथपिण्डिको गहपति राजगहं अनुप्पत्तो होति केनचिदेव करणीयेन। अस्सोसि खो अनाथपिण्डिको गहपति – ‘‘बुद्धो किर लोके उप्पन्नो’’ति। तावदेव च पन भगवन्तं दस्सनाय उपसङ्कमितुकामो होति। अथस्स अनाथपिण्डिकस्स गहपतिस्स एतदहोसि – ‘‘अकालो खो अज्ज भगवन्तं दस्सनाय उपसङ्कमितुम्। स्वे दानाहं कालेन भगवन्तं दस्सनाय गमिस्सामी’’ति बुद्धगताय सतिया निपज्जि। रत्तिया सुदं तिक्खत्तुं वुट्ठासि पभातन्ति मञ्ञमानो। अथ खो अनाथपिण्डिको गहपति येन सिवथिकद्वारं [सीवथिकद्वारं (सी॰ स्या॰ कं॰ पी॰)] तेनुपसङ्कमि। अमनुस्सा द्वारं विवरिंसु। अथ खो अनाथपिण्डिकस्स गहपतिस्स नगरम्हा निक्खमन्तस्स आलोको अन्तरधायि, अन्धकारो पातुरहोसि, भयं छम्भितत्तं लोमहंसो उदपादि, ततोव पुन निवत्तितुकामो अहोसि। अथ खो सिवको [सीवको (सी॰ पी॰)] यक्खो अन्तरहितो सद्दमनुस्सावेसि –
‘‘सतं हत्थी सतं अस्सा, सतं अस्सतरीरथा।
सतं कञ्ञासहस्सानि, आमुक्कमणिकुण्डला।
एकस्स पदवीतिहारस्स, कलं नाग्घन्ति सोळसिं॥
‘‘अभिक्कम गहपति, अभिक्कम गहपति।
अभिक्कमनं ते सेय्यो, नो पटिक्कमन’’न्ति॥
अथ खो अनाथपिण्डिकस्स गहपतिस्स अन्धकारो अन्तरधायि, आलोको पातुरहोसि, यं अहोसि भयं छम्भितत्तं लोमहंसो, सो पटिप्पस्सम्भि। दुतियम्पि खो अनाथपिण्डिकस्स गहपतिस्स आलोको अन्तरधायि, अन्धकारो पातुरहोसि, भयं छम्भितत्तं लोमहंसो उदपादि, ततोव पुन निवत्तितुकामो अहोसि। दुतियम्पि खो सिवको यक्खो अन्तरहितो सद्दमनुस्सावेसि –
‘‘सतं हत्थी सतं अस्सा…पे॰…
कलं नाग्घन्ति सोळसिं॥
‘‘अभिक्कम गहपति, अभिक्कम गहपति।
अभिक्कमनं ते सेय्यो, नो पटिक्कमन’’न्ति॥
अथ खो अनाथपिण्डिकस्स गहपतिस्स अन्धकारो अन्तरधायि , आलोको पातुरहोसि, यं अहोसि भयं छम्भितत्तं लोमहंसो, सो पटिप्पस्सम्भि। ततियम्पि खो अनाथपिण्डिकस्स गहपतिस्स आलोको अन्तरधायि, अन्धकारो पातुरहोसि, भयं छम्भितत्तं लोमहंसो उदपादि, ततोव पुन निवत्तितुकामो अहोसि। ततियम्पि खो सिवको यक्खो अन्तरहितो सद्दमनुस्सावेसि –
‘‘सतं हत्थी सतं अस्सा…पे॰…
कलं नाग्घन्ति सोळसिं॥
‘‘अभिक्कम गहपति, अभिक्कम गहपति।
अभिक्कमनं ते सेय्यो, नो पटिक्कमन’’न्ति॥
अथ खो अनाथपिण्डिकस्स गहपतिस्स अन्धकारो अन्तरधायि, आलोको पातुरहोसि, यं अहोसि भयं छम्भितत्तं लोमहंसो, सो पटिप्पस्सम्भि। अथ खो अनाथपिण्डिको गहपति येन सीतवनं येन भगवा तेनुपसङ्कमि।
तेन खो पन समयेन भगवा रत्तिया पच्चूससमयं पच्चुट्ठाय अब्भोकासे चङ्कमति। अद्दसा खो भगवा अनाथपिण्डिकं गहपतिं दूरतोव आगच्छन्तम्। दिस्वान चङ्कमा ओरोहित्वा पञ्ञत्ते आसने निसीदि। निसज्ज खो भगवा अनाथपिण्डिकं गहपतिं एतदवोच – ‘‘एहि सुदत्ता’’ति। अथ खो अनाथपिण्डिको गहपति, नामेन मं भगवा आलपतीति, हट्ठो उदग्गो तत्थेव भगवतो पादेसु सिरसा निपतित्वा भगवन्तं एतदवोच – ‘‘कच्चि, भन्ते, भगवा सुखमसयित्था’’ति?
‘‘सब्बदा वे सुखं सेति, ब्राह्मणो परिनिब्बुतो।
यो न लिम्पति कामेसु, सीतिभूतो निरूपधि॥
‘‘सब्बा आसत्तियो छेत्वा, विनेय्य हदये दरम्।
उपसन्तो सुखं सेति, सन्तिं पप्पुय्य चेतसा’’ति [चेतसोति (सी॰)]॥