०१ १ पठमवग्गो

१. पठमकस्सपसुत्तम्

८२. एवं मे सुतं – एकं समयं भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। अथ खो कस्सपो देवपुत्तो अभिक्कन्ताय रत्तिया अभिक्कन्तवण्णो केवलकप्पं जेतवनं ओभासेत्वा येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं अट्ठासि। एकमन्तं ठितो खो कस्सपो देवपुत्तो भगवन्तं एतदवोच – ‘‘भिक्खुं भगवा पकासेसि, नो च भिक्खुनो अनुसास’’न्ति। ‘‘तेन हि कस्सप, तञ्ञेवेत्थ पटिभातू’’ति।
‘‘सुभासितस्स सिक्खेथ, समणूपासनस्स च।
एकासनस्स च रहो, चित्तवूपसमस्स चा’’ति॥
इदमवोच कस्सपो देवपुत्तो; समनुञ्ञो सत्था अहोसि। अथ खो कस्सपो देवपुत्तो ‘‘समनुञ्ञो मे सत्था’’ति भगवन्तं अभिवादेत्वा पदक्खिणं कत्वा तत्थेवन्तरधायीति।

२. दुतियकस्सपसुत्तम्

८३. सावत्थिनिदानम्। एकमन्तं ठितो खो कस्सपो देवपुत्तो भगवतो सन्तिके इमं गाथं अभासि –
‘‘भिक्खु सिया झायी विमुत्तचित्तो,
आकङ्खे चे हदयस्सानुपत्तिम्।
लोकस्स ञत्वा उदयब्बयञ्च,
सुचेतसो अनिस्सितो तदानिसंसो’’ति॥

३. माघसुत्तम्

८४. सावत्थिनिदानम्। अथ खो माघो देवपुत्तो अभिक्कन्ताय रत्तिया अभिक्कन्तवण्णो केवलकप्पं जेतवनं ओभासेत्वा येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं अट्ठासि । एकमन्तं ठितो खो माघो देवपुत्तो भगवन्तं गाथाय अज्झभासि –
‘‘किंसु छेत्वा सुखं सेति, किंसु छेत्वा न सोचति।
किस्सस्सु एकधम्मस्स, वधं रोचेसि गोतमा’’ति॥
‘‘कोधं छेत्वा सुखं सेति, कोधं छेत्वा न सोचति।
कोधस्स विसमूलस्स, मधुरग्गस्स वत्रभू।
वधं अरिया पसंसन्ति, तञ्हि छेत्वा न सोचती’’ति॥

४. मागधसुत्तम्

८५. सावत्थिनिदानम्। एकमन्तं ठितो खो मागधो देवपुत्तो भगवन्तं गाथाय अज्झभासि –
‘‘कति लोकस्मिं पज्जोता, येहि लोको पकासति।
भवन्तं पुट्ठुमागम्म, कथं जानेमु तं मय’’न्ति॥
‘‘चत्तारो लोके पज्जोता, पञ्चमेत्थ न विज्जति।
दिवा तपति आदिच्चो, रत्तिमाभाति चन्दिमा॥
‘‘अथ अग्गि दिवारत्तिं, तत्थ तत्थ पकासति।
सम्बुद्धो तपतं सेट्ठो, एसा आभा अनुत्तरा’’ति॥

५. दामलिसुत्तम्

८६. सावत्थिनिदानम्। अथ खो दामलि देवपुत्तो अभिक्कन्ताय रत्तिया अभिक्कन्तवण्णो केवलकप्पं जेतवनं ओभासेत्वा येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं अट्ठासि। एकमन्तं ठितो खो दामलि देवपुत्तो भगवतो सन्तिके इमं गाथं अभासि –
‘‘करणीयमेतं ब्राह्मणेन, पधानं अकिलासुना।
कामानं विप्पहानेन, न तेनासीसते भव’’न्ति॥
‘‘नत्थि किच्चं ब्राह्मणस्स (दामलीति भगवा),
कतकिच्चो हि ब्राह्मणो॥
‘‘याव न गाधं लभति नदीसु,
आयूहति सब्बगत्तेभि जन्तु।
गाधञ्च लद्धान थले ठितो यो,
नायूहती पारगतो हि सोव [सोति (सी॰ पी॰ क॰), होति (स्या॰ कं॰), सो (?)]॥
‘‘एसूपमा दामलि ब्राह्मणस्स,
खीणासवस्स निपकस्स झायिनो।
पप्पुय्य जातिमरणस्स अन्तं,
नायूहती पारगतो हि सो’’ति [होतीति (स्या॰ कं॰)]॥

६. कामदसुत्तम्

८७. सावत्थिनिदानम्। एकमन्तं ठितो खो कामदो देवपुत्तो भगवन्तं एतदवोच – ‘‘दुक्करं भगवा, सुदुक्करं भगवा’’ति।
‘‘दुक्करं वापि करोन्ति (कामदाति भगवा),
सेखा सीलसमाहिता।
ठितत्ता अनगारियुपेतस्स,
तुट्ठि होति सुखावहा’’ति॥
‘‘दुल्लभा भगवा यदिदं तुट्ठी’’ति।
‘‘दुल्लभं वापि लभन्ति (कामदाति भगवा),
चित्तवूपसमे रता।
येसं दिवा च रत्तो च,
भावनाय रतो मनो’’ति॥
‘‘दुस्समादहं भगवा यदिदं चित्त’’न्ति।
‘‘दुस्समादहं वापि समादहन्ति (कामदाति भगवा),
इन्द्रियूपसमे रता।
ते छेत्वा मच्चुनो जालं,
अरिया गच्छन्ति कामदा’’ति॥
‘‘दुग्गमो भगवा विसमो मग्गो’’ति।
‘‘दुग्गमे विसमे वापि, अरिया गच्छन्ति कामद।
अनरिया विसमे मग्गे, पपतन्ति अवंसिरा।
अरियानं समो मग्गो, अरिया हि विसमे समा’’ति॥

७. पञ्चालचण्डसुत्तम्

८८. सावत्थिनिदानम्। एकमन्तं ठितो खो पञ्चालचण्डो देवपुत्तो भगवतो सन्तिके इमं गाथं अभासि –
‘‘सम्बाधे वत ओकासं, अविन्दि भूरिमेधसो।
यो झानमबुज्झि [झानमबुधा (क॰ सी॰), झानमबुद्धि (स्या॰ कं॰ पी॰ क॰)] बुद्धो, पटिलीननिसभो मुनी’’ति॥
‘‘सम्बाधे वापि विन्दन्ति (पञ्चालचण्डाति भगवा),
धम्मं निब्बानपत्तिया।
ये सतिं पच्चलत्थंसु,
सम्मा ते सुसमाहिता’’ति॥

८. तायनसुत्तम्

८९. सावत्थिनिदानम्। अथ खो तायनो देवपुत्तो पुराणतित्थकरो अभिक्कन्ताय रत्तिया अभिक्कन्तवण्णो केवलकप्पं जेतवनं ओभासेत्वा येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं अट्ठासि। एकमन्तं ठितो खो तायनो देवपुत्तो भगवतो सन्तिके इमा गाथायो अभासि –
‘‘छिन्द सोतं परक्कम्म, कामे पनुद ब्राह्मण।
नप्पहाय मुनी कामे, नेकत्तमुपपज्जति॥
‘‘कयिरा चे कयिराथेनं, दळ्हमेनं परक्कमे।
सिथिलो हि परिब्बाजो, भिय्यो आकिरते रजं॥
‘‘अकतं दुक्कटं [दुक्कतं (सी॰ पी॰)] सेय्यो, पच्छा तपति दुक्कटम्।
कतञ्च सुकतं सेय्यो, यं कत्वा नानुतप्पति॥
‘‘कुसो यथा दुग्गहितो, हत्थमेवानुकन्तति।
सामञ्ञं दुप्परामट्ठं, निरयायूपकड्ढति॥
‘‘यं किञ्चि सिथिलं कम्मं, संकिलिट्ठञ्च यं वतम्।
सङ्कस्सरं ब्रह्मचरियं, न तं होति महप्फल’’न्ति॥
इदमवोच तायनो देवपुत्तो; इदं वत्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा पदक्खिणं कत्वा तत्थेवन्तरधायीति।
अथ खो भगवा तस्सा रत्तिया अच्चयेन भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘इमं, भिक्खवे, रत्तिं तायनो नाम देवपुत्तो पुराणतित्थकरो अभिक्कन्ताय रत्तिया अभिक्कन्तवण्णो केवलकप्पं जेतवनं ओभासेत्वा येनाहं तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा मं अभिवादेत्वा एकमन्तं अट्ठासि। एकमन्तं ठितो खो, भिक्खवे, तायनो देवपुत्तो मम सन्तिके इमा गाथायो अभासि –
‘‘छिन्द सोतं परक्कम्म, कामे पनुद ब्राह्मण।
नप्पहाय मुनी कामे, नेकत्तमुपपज्जति॥
‘‘कयिरा चे कयिराथेनं, दळ्हमेनं परक्कमे।
सिथिलो हि परिब्बाजो, भिय्यो आकिरते रजं॥
‘‘अकतं दुक्कटं सेय्यो, पच्छा तपति दुक्कटम्।
कतञ्च सुकतं सेय्यो, यं कत्वा नानुतप्पति॥
‘‘कुसो यथा दुग्गहितो, हत्थमेवानुकन्तति।
सामञ्ञं दुप्परामट्ठं, निरयायूपकड्ढति॥
‘‘यं किञ्चि सिथिलं कम्मं, संकिलिट्ठञ्च यं वतम्।
सङ्कस्सरं ब्रह्मचरियं, न तं होति महप्फल’’न्ति॥
‘‘इदमवोच, भिक्खवे, तायनो देवपुत्तो, इदं वत्वा मं अभिवादेत्वा पदक्खिणं कत्वा तत्थेवन्तरधायि। उग्गण्हाथ, भिक्खवे, तायनगाथा; परियापुणाथ, भिक्खवे, तायनगाथा; धारेथ, भिक्खवे, तायनगाथा। अत्थसंहिता, भिक्खवे, तायनगाथा आदिब्रह्मचरियिका’’ति।

९. चन्दिमसुत्तम्

९०. सावत्थिनिदानम्। तेन खो पन समयेन चन्दिमा देवपुत्तो राहुना असुरिन्देन गहितो होति। अथ खो चन्दिमा देवपुत्तो भगवन्तं अनुस्सरमानो तायं वेलायं इमं गाथं अभासि –
‘‘नमो ते बुद्ध वीरत्थु, विप्पमुत्तोसि सब्बधि।
सम्बाधपटिपन्नोस्मि, तस्स मे सरणं भवा’’ति॥
अथ खो भगवा चन्दिमं देवपुत्तं आरब्भ राहुं असुरिन्दं गाथाय अज्झभासि –
‘‘तथागतं अरहन्तं, चन्दिमा सरणं गतो।
राहु चन्दं पमुञ्चस्सु, बुद्धा लोकानुकम्पका’’ति॥
अथ खो राहु असुरिन्दो चन्दिमं देवपुत्तं मुञ्चित्वा तरमानरूपो येन वेपचित्ति असुरिन्दो तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा संविग्गो लोमहट्ठजातो एकमन्तं अट्ठासि। एकमन्तं ठितं खो राहुं असुरिन्दं वेपचित्ति असुरिन्दो गाथाय अज्झभासि –
‘‘किं नु सन्तरमानोव, राहु चन्दं पमुञ्चसि।
संविग्गरूपो आगम्म, किं नु भीतोव तिट्ठसी’’ति॥
‘‘सत्तधा मे फले मुद्धा, जीवन्तो न सुखं लभे।
बुद्धगाथाभिगीतोम्हि, नो चे मुञ्चेय्य चन्दिम’’न्ति॥

१०. सूरियसुत्तम्

९१. सावत्थिनिदानम्। तेन खो पन समयेन सूरियो देवपुत्तो राहुना असुरिन्देन गहितो होति। अथ खो सूरियो देवपुत्तो भगवन्तं अनुस्सरमानो तायं वेलायं इमं गाथं अभासि –
‘‘नमो ते बुद्ध वीरत्थु, विप्पमुत्तोसि सब्बधि।
सम्बाधपटिपन्नोस्मि, तस्स मे सरणं भवा’’ति॥
अथ खो भगवा सूरियं देवपुत्तं आरब्भ राहुं असुरिन्दं गाथाहि अज्झभासि –
‘‘तथागतं अरहन्तं, सूरियो सरणं गतो।
राहु सूरियं [सुरियं (सी॰ स्या॰ कं॰ पी॰)] पमुञ्चस्सु, बुद्धा लोकानुकम्पका॥
‘‘यो अन्धकारे तमसि पभङ्करो,
वेरोचनो मण्डली उग्गतेजो।
मा राहु गिली चरमन्तलिक्खे,
पजं ममं राहु पमुञ्च सूरिय’’न्ति॥
अथ खो राहु असुरिन्दो सूरियं देवपुत्तं मुञ्चित्वा तरमानरूपो येन वेपचित्ति असुरिन्दो तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा संविग्गो लोमहट्ठजातो एकमन्तं अट्ठासि। एकमन्तं ठितं खो राहुं असुरिन्दं वेपचित्ति असुरिन्दो गाथाय अज्झभासि –
‘‘किं नु सन्तरमानोव, राहु सूरियं पमुञ्चसि।
संविग्गरूपो आगम्म, किं नु भीतोव तिट्ठसी’’ति॥
‘‘सत्तधा मे फले मुद्धा, जीवन्तो न सुखं लभे।
बुद्धगाथाभिगीतोम्हि, नो चे मुञ्चेय्य सूरिय’’न्ति॥
पठमो वग्गो।
तस्सुद्दानं –
द्वे कस्सपा च माघो च, मागधो दामलि कामदो।
पञ्चालचण्डो तायनो, चन्दिमसूरियेन ते दसाति॥