०४ ४ सतुल्लपकायिकवग्गो

१. सब्भिसुत्तम्

३१. एवं मे सुतं – एकं समयं भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। अथ खो सम्बहुला सतुल्लपकायिका देवतायो अभिक्कन्ताय रत्तिया अभिक्कन्तवण्णा केवलकप्पं जेतवनं ओभासेत्वा येन भगवा तेनुपसङ्कमिंसु; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं अट्ठंसु। एकमन्तं ठिता खो एका देवता भगवतो सन्तिके इमं गाथं अभासि –
‘‘सब्भिरेव समासेथ, सब्भि कुब्बेथ [क्रुब्बेथ (क॰)] सन्थवम्।
सतं सद्धम्ममञ्ञाय, सेय्यो होति न पापियो’’ति॥
अथ खो अपरा देवता भगवतो सन्तिके इमं गाथं अभासि –
‘‘सब्भिरेव समासेथ, सब्भि कुब्बेथ सन्थवम्।
सतं सद्धम्ममञ्ञाय, पञ्ञा लब्भति [पञ्ञं लभति (स्या॰ कं॰)] नाञ्ञतो’’ति॥
अथ खो अपरा देवता भगवतो सन्तिके इमं गाथं अभासि –
‘‘सब्भिरेव समासेथ, सब्भि कुब्बेथ सन्थवम्।
सतं सद्धम्ममञ्ञाय, सोकमज्झे न सोचती’’ति॥
अथ खो अपरा देवता भगवतो सन्तिके इमं गाथं अभासि –
‘‘सब्भिरेव समासेथ, सब्भि कुब्बेथ सन्थवम्।
सतं सद्धम्ममञ्ञाय, ञातिमज्झे विरोचती’’ति॥
अथ खो अपरा देवता भगवतो सन्तिके इमं गाथं अभासि –
‘‘सब्भिरेव समासेथ, सब्भि कुब्बेथ सन्थवम्।
सतं सद्धम्ममञ्ञाय, सत्ता गच्छन्ति सुग्गति’’न्ति॥
अथ खो अपरा देवता भगवतो सन्तिके इमं गाथं अभासि –
‘‘सब्भिरेव समासेथ, सब्भि कुब्बेथ सन्थवम्।
सतं सद्धम्ममञ्ञाय, सत्ता तिट्ठन्ति सातत’’न्ति॥
अथ खो अपरा देवता भगवन्तं एतदवोच – ‘‘कस्स नु खो, भगवा, सुभासित’’न्ति? सब्बासं वो सुभासितं परियायेन, अपि च ममपि सुणाथ –
‘‘सब्भिरेव समासेथ, सब्भि कुब्बेथ सन्थवम्।
सतं सद्धम्ममञ्ञाय, सब्बदुक्खा पमुच्चती’’ति॥
इदमवोच भगवा। अत्तमना ता देवतायो भगवन्तं अभिवादेत्वा पदक्खिणं कत्वा तत्थेवन्तरधायिंसूति।

२. मच्छरिसुत्तम्

३२. एकं समयं भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। अथ खो सम्बहुला सतुल्लपकायिका देवतायो अभिक्कन्ताय रत्तिया अभिक्कन्तवण्णा केवलकप्पं जेतवनं ओभासेत्वा येन भगवा तेनुपसङ्कमिंसु; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं अट्ठंसु। एकमन्तं ठिता खो एका देवता भगवतो सन्तिके इमं गाथं अभासि –
‘‘मच्छेरा च पमादा च, एवं दानं न दीयति [दिय्यति (क॰)]।
पुञ्ञं आकङ्खमानेन, देय्यं होति विजानता’’ति॥
अथ खो अपरा देवता भगवतो सन्तिके इमा गाथायो अभासि –
‘‘यस्सेव भीतो न ददाति मच्छरी, तदेवाददतो भयम्।
जिघच्छा च पिपासा च, यस्स भायति मच्छरी।
तमेव बालं फुसति, अस्मिं लोके परम्हि च॥
‘‘तस्मा विनेय्य मच्छेरं, दज्जा दानं मलाभिभू।
पुञ्ञानि परलोकस्मिं, पतिट्ठा होन्ति पाणिन’’न्ति॥
अथ खो अपरा देवता भगवतो सन्तिके इमा गाथायो अभासि –
‘‘ते मतेसु न मीयन्ति, पन्थानंव सहब्बजम्।
अप्पस्मिं ये पवेच्छन्ति, एस धम्मो सनन्तनो॥
‘‘अप्पस्मेके पवेच्छन्ति, बहुनेके न दिच्छरे।
अप्पस्मा दक्खिणा दिन्ना, सहस्सेन समं मिता’’ति॥
अथ खो अपरा देवता भगवतो सन्तिके इमा गाथायो अभासि –
‘‘दुद्ददं ददमानानं, दुक्करं कम्म कुब्बतम्।
असन्तो नानुकुब्बन्ति, सतं धम्मो दुरन्वयो [दुरन्नयो (सी॰)]॥
‘‘तस्मा सतञ्च असतं [असतञ्च (सी॰ स्या॰ कं॰)], नाना होति इतो गति।
असन्तो निरयं यन्ति, सन्तो सग्गपरायना’’ति॥
अथ खो अपरा देवता भगवतो सन्तिके एतदवोच – ‘‘कस्स नु खो, भगवा, सुभासित’’न्ति?
‘‘सब्बासं वो सुभासितं परियायेन; अपि च ममपि सुणाथ –
‘‘धम्मं चरे योपि समुञ्जकं चरे,
दारञ्च पोसं ददमप्पकस्मिम्।
सतं सहस्सानं सहस्सयागिनं,
कलम्पि नाग्घन्ति तथाविधस्स ते’’ति॥
अथ खो अपरा देवता भगवन्तं गाथाय अज्झभासि –
‘‘केनेस यञ्ञो विपुलो महग्गतो,
समेन दिन्नस्स न अग्घमेति।
कथं [इदं पदं कत्थचि सीहळपोत्थके नत्थि] सतं सहस्सानं सहस्सयागिनं,
कलम्पि नाग्घन्ति तथाविधस्स ते’’ति॥
‘‘ददन्ति हेके विसमे निविट्ठा,
छेत्वा वधित्वा अथ सोचयित्वा।
सा दक्खिणा अस्सुमुखा सदण्डा,
समेन दिन्नस्स न अग्घमेति॥
‘‘एवं सतं सहस्सानं सहस्सयागिनम्।
कलम्पि नाग्घन्ति तथाविधस्स ते’’ति॥

३. साधुसुत्तम्

३३. सावत्थिनिदानम्। अथ खो सम्बहुला सतुल्लपकायिका देवतायो अभिक्कन्ताय रत्तिया अभिक्कन्तवण्णा केवलकप्पं जेतवनं ओभासेत्वा येन भगवा तेनुपसङ्कमिंसु; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं अट्ठंसु। एकमन्तं ठिता खो एका देवता भगवतो सन्तिके इमं उदानं उदानेसि –
‘‘साधु खो, मारिस, दानम्।
मच्छेरा च पमादा च, एवं दानं न दीयति।
पुञ्ञं आकङ्खमानेन, देय्यं होति विजानता’’ति॥
अथ खो अपरा देवता भगवतो सन्तिके इमं उदानं उदानेसि –
‘‘साधु खो, मारिस, दानम्।
अपि च अप्पकस्मिम्पि साहु दानं’’॥
‘‘अप्पस्मेके पवेच्छन्ति, बहुनेके न दिच्छरे।
अप्पस्मा दक्खिणा दिन्ना, सहस्सेन समं मिता’’ति॥
अथ खो अपरा देवता भगवतो सन्तिके इमं उदानं उदानेसि –
‘‘साधु खो, मारिस, दानं; अप्पकस्मिम्पि साहु दानम्।
अपि च सद्धायपि साहु दानं’’॥
‘‘दानञ्च युद्धञ्च समानमाहु,
अप्पापि सन्ता बहुके जिनन्ति।
अप्पम्पि चे सद्दहानो ददाति,
तेनेव सो होति सुखी परत्था’’ति॥
अथ खो अपरा देवता भगवतो सन्तिके इमं उदानं उदानेसि –
‘‘साधु खो, मारिस, दानं; अप्पकस्मिम्पि साहु दानम्।
सद्धायपि साहु दानं; अपि च धम्मलद्धस्सापि साहु दानं’’॥
‘‘यो धम्मलद्धस्स ददाति दानं,
उट्ठानवीरियाधिगतस्स जन्तु।
अतिक्कम्म सो वेतरणिं यमस्स,
दिब्बानि ठानानि उपेति मच्चो’’ति॥
अथ खो अपरा देवता भगवतो सन्तिके इमं उदानं उदानेसि –
‘‘साधु खो, मारिस, दानं; अप्पकस्मिम्पि साहु दानम्।
सद्धायपि साहु दानं; धम्मलद्धस्सापि साहु दानम्।
अपि च विचेय्य दानम्पि साहु दानं’’॥
‘‘विचेय्य दानं सुगतप्पसत्थं,
ये दक्खिणेय्या इध जीवलोके।
एतेसु दिन्नानि महप्फलानि,
बीजानि वुत्तानि यथा सुखेत्ते’’ति॥
अथ खो अपरा देवता भगवतो सन्तिके इमं उदानं उदानेसि –
‘‘साधु खो, मारिस, दानं; अप्पकस्मिम्पि साहु दानम्।
सद्धायपि साहु दानं; धम्मलद्धस्सापि साहु दानम्।
विचेय्य दानम्पि साहु दानं; अपि च पाणेसुपि साधु संयमो’’॥
‘‘यो पाणभूतानि [पाणभूतेसु (सी॰ पी॰)] अहेठयं चरं,
परूपवादा न करोन्ति पापम्।
भीरुं पसंसन्ति न हि तत्थ सूरं,
भया हि सन्तो न करोन्ति पाप’’न्ति॥
अथ खो अपरा देवता भगवन्तं एतदवोच – ‘‘कस्स नु खो, भगवा, सुभासित’’न्ति?
‘‘सब्बासं वो सुभासितं परियायेन, अपि च ममपि सुणाथ –
‘‘सद्धा हि दानं बहुधा पसत्थं,
दाना च खो धम्मपदंव सेय्यो।
पुब्बे च हि पुब्बतरे च सन्तो,
निब्बानमेवज्झगमुं सपञ्ञा’’ति॥

४. नसन्तिसुत्तम्

३४. एकं समयं भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। अथ खो सम्बहुला सतुल्लपकायिका देवतायो अभिक्कन्ताय रत्तिया अभिक्कन्तवण्णा केवलकप्पं जेतवनं ओभासेत्वा येन भगवा तेनुपसङ्कमिंसु; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं अट्ठंसु। एकमन्तं ठिता खो एका देवता भगवतो सन्तिके इमं गाथं अभासि –
‘‘न सन्ति कामा मनुजेसु निच्चा,
सन्तीध कमनीयानि येसु [कामेसु (क॰)] बद्धो।
येसु पमत्तो अपुनागमनं,
अनागन्ता पुरिसो मच्चुधेय्या’’ति॥
‘‘छन्दजं अघं छन्दजं दुक्खम्।
छन्दविनया अघविनयो।
अघविनया दुक्खविनयो’’ति॥
‘‘न ते कामा यानि चित्रानि लोके,
सङ्कप्परागो पुरिसस्स कामो।
तिट्ठन्ति चित्रानि तथेव लोके,
अथेत्थ धीरा विनयन्ति छन्दं॥
‘‘कोधं जहे विप्पजहेय्य मानं,
संयोजनं सब्बमतिक्कमेय्य।
तं नामरूपस्मिमसज्जमानं,
अकिञ्चनं नानुपतन्ति दुक्खा॥
‘‘पहासि सङ्खं न विमानमज्झगा [न च मानमज्झगा (क॰ सी॰), न विमानमागा (स्या॰ कं॰)],
अच्छेच्छि तण्हं इध नामरूपे।
तं छिन्नगन्थं अनिघं निरासं,
परियेसमाना नाज्झगमुम्।
देवा मनुस्सा इध वा हुरं वा,
सग्गेसु वा सब्बनिवेसनेसू’’ति॥
‘‘तं चे हि नाद्दक्खुं तथाविमुत्तं (इच्चायस्मा मोघराजा),
देवा मनुस्सा इध वा हुरं वा।
नरुत्तमं अत्थचरं नरानं,
ये तं नमस्सन्ति पसंसिया ते’’ति॥
‘‘पसंसिया तेपि भवन्ति भिक्खू (मोघराजाति भगवा),
ये तं नमस्सन्ति तथाविमुत्तम्।
अञ्ञाय धम्मं विचिकिच्छं पहाय,
सङ्गातिगा तेपि भवन्ति भिक्खू’’ति॥

५. उज्झानसञ्ञिसुत्तम्

३५. एकं समयं भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। अथ खो सम्बहुला उज्झानसञ्ञिका देवतायो अभिक्कन्ताय रत्तिया अभिक्कन्तवण्णा केवलकप्पं जेतवनं ओभासेत्वा येन भगवा तेनुपसङ्कमिंसु; उपसङ्कमित्वा वेहासं अट्ठंसु। वेहासं ठिता खो एका देवता भगवतो सन्तिके इमं गाथं अभासि –
‘‘अञ्ञथा सन्तमत्तानं, अञ्ञथा यो पवेदये।
निकच्च कितवस्सेव, भुत्तं थेय्येन तस्स तं॥
‘‘यञ्हि कयिरा तञ्हि वदे, यं न कयिरा न तं वदे।
अकरोन्तं भासमानानं, परिजानन्ति पण्डिता’’ति॥
‘‘न यिदं भासितमत्तेन, एकन्तसवनेन वा।
अनुक्कमितवे सक्का, यायं पटिपदा दळ्हा।
याय धीरा पमुच्चन्ति, झायिनो मारबन्धना॥
‘‘न वे धीरा पकुब्बन्ति, विदित्वा लोकपरियायम्।
अञ्ञाय निब्बुता धीरा, तिण्णा लोके विसत्तिक’’न्ति॥
अथ खो ता देवतायो पथवियं पतिट्ठहित्वा भगवतो पादेसु सिरसा निपतित्वा भगवन्तं एतदवोचुं – ‘‘अच्चयो नो, भन्ते, अच्चगमा यथाबालं यथामूळ्हं यथाअकुसलं [यथाबाला यथामूळ्हा यथाअकुसला (सब्बत्थ)], या मयं भगवन्तं आसादेतब्बं अमञ्ञिम्हा। तासं नो, भन्ते, भगवा अच्चयं अच्चयतो पटिग्गण्हातु आयतिं संवराया’’ति। अथ खो भगवा सितं पात्वाकासि। अथ खो ता देवतायो भिय्योसोमत्ताय उज्झायन्तियो वेहासं अब्भुग्गञ्छुम्। एका देवता भगवतो सन्तिके इमं गाथं अभासि –
‘‘अच्चयं देसयन्तीनं, यो चे न पटिगण्हति।
कोपन्तरो दोसगरु, स वेरं पटिमुञ्चती’’ति॥
‘‘अच्चयो चे न विज्जेथ, नोचिधापगतं [नोचीध अपहतं (स्या॰ कं॰), नोचिधापकतं (?)] सिया।
वेरानि न च सम्मेय्युं, केनीध [वेरानि च सम्मेय्युं, तेनिध (सी॰)] कुसलो सिया’’ति॥
‘‘कस्सच्चया न विज्जन्ति, कस्स नत्थि अपागतम्।
को न सम्मोहमापादि, को च धीरो [कोध धीरो (स्या॰ कं॰)] सदा सतो’’ति॥
‘‘तथागतस्स बुद्धस्स, सब्बभूतानुकम्पिनो।
तस्सच्चया न विज्जन्ति, तस्स नत्थि अपागतम्।
सो न सम्मोहमापादि, सोव [सोध (स्या॰ कं॰)] धीरो सदा सतो’’ति॥
‘‘अच्चयं देसयन्तीनं, यो चे न पटिगण्हति।
कोपन्तरो दोसगरु, स वेरं पटिमुञ्चति।
तं वेरं नाभिनन्दामि, पटिग्गण्हामि वोच्चय’’न्ति॥

६. सद्धासुत्तम्

३६. एकं समयं भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। अथ खो सम्बहुला सतुल्लपकायिका देवतायो अभिक्कन्ताय रत्तिया अभिक्कन्तवण्णा केवलकप्पं जेतवनं ओभासेत्वा येन भगवा तेनुपसङ्कमिंसु; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं अट्ठंसु। एकमन्तं ठिता खो एका देवता भगवतो सन्तिके इमं गाथं अभासि –
‘‘सद्धा दुतिया पुरिसस्स होति,
नो चे अस्सद्धियं अवतिट्ठति।
यसो च कित्ती च तत्वस्स होति,
सग्गञ्च सो गच्छति सरीरं विहाया’’ति॥
अथ खो अपरा देवता भगवतो सन्तिके इमा गाथायो अभासि –
‘‘कोधं जहे विप्पजहेय्य मानं,
संयोजनं सब्बमतिक्कमेय्य।
तं नामरूपस्मिमसज्जमानं,
अकिञ्चनं नानुपतन्ति सङ्गा’’ति॥
‘‘पमादमनुयुञ्जन्ति , बाला दुम्मेधिनो जना।
अप्पमादञ्च मेधावी, धनं सेट्ठंव रक्खति॥
‘‘मा पमादमनुयुञ्जेथ, मा कामरति सन्थवम्।
अप्पमत्तो हि झायन्तो, पप्पोति परमं सुख’’न्ति॥

७. समयसुत्तम्

३७. एवं मे सुतं – एकं समयं भगवा सक्केसु विहरति कपिलवत्थुस्मिं महावने महता भिक्खुसङ्घेन सद्धिं पञ्चमत्तेहि भिक्खुसतेहि सब्बेहेव अरहन्तेहि; दसहि च लोकधातूहि देवता येभुय्येन सन्निपतिता होन्ति भगवन्तं दस्सनाय भिक्खुसङ्घञ्च। अथ खो चतुन्नं सुद्धावासकायिकानं देवतानं एतदहोसि – ‘‘अयं खो भगवा सक्केसु विहरति कपिलवत्थुस्मिं महावने महता भिक्खुसङ्घेन सद्धिं पञ्चमत्तेहि भिक्खुसतेहि सब्बेहेव अरहन्तेहि; दसहि च लोकधातूहि देवता येभुय्येन सन्निपतिता होन्ति भगवन्तं दस्सनाय भिक्खुसङ्घञ्च। यंनून मयम्पि येन भगवा तेनुपसङ्कमेय्याम; उपसङ्कमित्वा भगवतो सन्तिके पच्चेकं गाथं [पच्चेकगाथं (सी॰ स्या॰ कं॰ पी॰)] भासेय्यामा’’ति।
अथ खो ता देवता – सेय्यथापि नाम बलवा पुरिसो समिञ्जितं वा बाहं पसारेय्य पसारितं वा बाहं समिञ्जेय्य। एवमेव – सुद्धावासेसु देवेसु अन्तरहिता भगवतो पुरतो पातुरहेसुम्। अथ खो ता देवता भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं अट्ठंसु। एकमन्तं ठिता खो एका देवता भगवतो सन्तिके इमं गाथं अभासि –
‘‘महासमयो पवनस्मिं, देवकाया समागता।
आगतम्ह इमं धम्मसमयं, दक्खिताये अपराजितसङ्घ’’न्ति॥
अथ खो अपरा देवता भगवतो सन्तिके इमं गाथं अभासि –
‘‘तत्र भिक्खवो समादहंसु, चित्तमत्तनो उजुकं अकंसु [उजुकमकंसु (सी॰ स्या॰ कं॰ पी॰)]।
सारथीव नेत्तानि गहेत्वा, इन्द्रियानि रक्खन्ति पण्डिता’’ति॥
अथ खो अपरा देवता भगवतो सन्तिके इमं गाथं अभासि –
‘‘छेत्वा खीलं छेत्वा पलिघं, इन्दखीलं ऊहच्च मनेजा।
ते चरन्ति सुद्धा विमला, चक्खुमता सुदन्ता सुसुनागा’’ति॥
अथ खो अपरा देवता भगवतो सन्तिके इमं गाथं अभासि –
‘‘ये केचि बुद्धं सरणं गतासे, न ते गमिस्सन्ति अपायभूमिम्।
पहाय मानुसं देहं, देवकायं परिपूरेस्सन्ती’’ति॥

८. सकलिकसुत्तम्

३८. एवं मे सुतं – एकं समयं भगवा राजगहे विहरति मद्दकुच्छिस्मिं मिगदाये। तेन खो पन समयेन भगवतो पादो सकलिकाय [सक्खलिकाय (क॰)] खतो होति। भुसा सुदं भगवतो वेदना वत्तन्ति सारीरिका वेदना दुक्खा तिब्बा [तिप्पा (सी॰ स्या॰ कं॰ पी॰)] खरा कटुका असाता अमनापा; ता सुदं भगवा सतो सम्पजानो अधिवासेति अविहञ्ञमानो। अथ खो भगवा चतुग्गुणं सङ्घाटिं पञ्ञापेत्वा दक्खिणेन पस्सेन सीहसेय्यं कप्पेति पादे पादं अच्चाधाय सतो सम्पजानो।
अथ खो सत्तसता सतुल्लपकायिका देवतायो अभिक्कन्ताय रत्तिया अभिक्कन्तवण्णा केवलकप्पं मद्दकुच्छिं ओभासेत्वा येन भगवा तेनुपसङ्कमिंसु; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं अट्ठंसु। एकमन्तं ठिता खो एका देवता भगवतो सन्तिके इमं उदानं उदानेसि – ‘‘नागो वत, भो, समणो गोतमो; नागवता च समुप्पन्ना सारीरिका वेदना दुक्खा तिब्बा खरा कटुका असाता अमनापा सतो सम्पजानो अधिवासेति अविहञ्ञमानो’’ति।
अथ खो अपरा देवता भगवतो सन्तिके इमं उदानं उदानेसि – ‘‘सीहो वत, भो, समणो गोतमो; सीहवता च समुप्पन्ना सारीरिका वेदना दुक्खा तिब्बा खरा कटुका असाता अमनापा सतो सम्पजानो अधिवासेति अविहञ्ञमानो’’ति।
अथ खो अपरा देवता भगवतो सन्तिके इमं उदानं उदानेसि – ‘‘आजानीयो वत, भो, समणो गोतमो; आजानीयवता च समुप्पन्ना सारीरिका वेदना दुक्खा तिब्बा खरा कटुका असाता अमनापा सतो सम्पजानो अधिवासेति अविहञ्ञमानो’’ति।
अथ खो अपरा देवता भगवतो सन्तिके इमं उदानं उदानेसि – ‘‘निसभो वत, भो, समणो गोतमो; निसभवता च समुप्पन्ना सारीरिका वेदना दुक्खा तिब्बा खरा कटुका असाता अमनापा सतो सम्पजानो अधिवासेति अविहञ्ञमानो’’ति।
अथ खो अपरा देवता भगवतो सन्तिके इमं उदानं उदानेसि – ‘‘धोरय्हो वत, भो, समणो गोतमो; धोरय्हवता च समुप्पन्ना सारीरिका वेदना दुक्खा तिब्बा खरा कटुका असाता अमनापा सतो सम्पजानो अधिवासेति अविहञ्ञमानो’’ति।
अथ खो अपरा देवता भगवतो सन्तिके इमं उदानं उदानेसि – ‘‘दन्तो वत, भो, समणो गोतमो; दन्तवता च समुप्पन्ना सारीरिका वेदना दुक्खा तिब्बा खरा कटुका असाता अमनापा सतो सम्पजानो अधिवासेति अविहञ्ञमानो’’ति।
अथ खो अपरा देवता भगवतो सन्तिके इमं उदानं उदानेसि – ‘‘पस्स समाधिं सुभावितं चित्तञ्च सुविमुत्तं, न चाभिनतं न चापनतं न च ससङ्खारनिग्गय्हवारितगतं [ससङ्खारनिग्गय्हवारितवतं (सी॰ स्या॰ कं॰ पी॰), ससङ्खारनिग्गय्हवारिवावतं (क॰)]। यो एवरूपं पुरिसनागं पुरिससीहं पुरिसआजानीयं पुरिसनिसभं पुरिसधोरय्हं पुरिसदन्तं अतिक्कमितब्बं मञ्ञेय्य किमञ्ञत्र अदस्सना’’ति।
‘‘पञ्चवेदा सतं समं, तपस्सी ब्राह्मणा चरम्।
चित्तञ्च नेसं न सम्मा विमुत्तं, हीनत्थरूपा न पारङ्गमा ते॥
‘‘तण्हाधिपन्ना वतसीलबद्धा, लूखं तपं वस्ससतं चरन्ता।
चित्तञ्च नेसं न सम्मा विमुत्तं, हीनत्थरूपा न पारङ्गमा ते॥
‘‘न मानकामस्स दमो इधत्थि, न मोनमत्थि असमाहितस्स।
एको अरञ्ञे विहरं पमत्तो, न मच्चुधेय्यस्स तरेय्य पार’’न्ति॥
‘‘मानं पहाय सुसमाहितत्तो, सुचेतसो सब्बधि विप्पमुत्तो।
एको अरञ्ञे विहरमप्पमत्तो, स मच्चुधेय्यस्स तरेय्य पार’’न्ति॥

९. पठमपज्जुन्नधीतुसुत्तम्

३९. एवं मे सुतं – एकं समयं भगवा वेसालियं विहरति महावने कूटागारसालायम्। अथ खो कोकनदा पज्जुन्नस्स धीता अभिक्कन्ताय रत्तिया अभिक्कन्तवण्णा केवलकप्पं महावनं ओभासेत्वा येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं अट्ठासि। एकमन्तं ठिता खो सा देवता कोकनदा पज्जुन्नस्स धीता भगवतो सन्तिके इमा गाथायो अभासि –
‘‘वेसालियं वने विहरन्तं, अग्गं सत्तस्स सम्बुद्धम्।
कोकनदाहमस्मि अभिवन्दे, कोकनदा पज्जुन्नस्स धीता॥
‘‘सुतमेव पुरे आसि, धम्मो चक्खुमतानुबुद्धो।
साहं दानि सक्खि जानामि, मुनिनो देसयतो सुगतस्स॥
‘‘ये केचि अरियं धम्मं, विगरहन्ता चरन्ति दुम्मेधा।
उपेन्ति रोरुवं घोरं, चिररत्तं दुक्खं अनुभवन्ति॥
‘‘ये च खो अरिये धम्मे, खन्तिया उपसमेन उपेता।
पहाय मानुसं देहं, देवकाय परिपूरेस्सन्ती’’ति॥

१०. दुतियपज्जुन्नधीतुसुत्तम्

४०. एवं मे सुतं – एकं समयं भगवा वेसालियं विहरति महावने कूटागारसालायम्। अथ खो चूळकोकनदा [चुल्लकोकनदा (सी॰ स्या॰ कं॰)] पज्जुन्नस्स धीता अभिक्कन्ताय रत्तिया अभिक्कन्तवण्णा केवलकप्पं महावनं ओभासेत्वा येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं अट्ठासि। एकमन्तं ठिता खो सा देवता चूळकोकनदा पज्जुन्नस्स धीता भगवतो सन्तिके इमा गाथायो अभासि –
‘‘इधागमा विज्जुपभासवण्णा, कोकनदा पज्जुन्नस्स धीता।
बुद्धञ्च धम्मञ्च नमस्समाना, गाथाचिमा अत्थवती अभासि॥
‘‘बहुनापि खो तं विभजेय्यं, परियायेन तादिसो धम्मो।
संखित्तमत्थं [संखित्तमत्तं (क॰)] लपयिस्सामि, यावता मे मनसा परियत्तं॥
‘‘पापं न कयिरा वचसा मनसा,
कायेन वा किञ्चन सब्बलोके।
कामे पहाय सतिमा सम्पजानो,
दुक्खं न सेवेथ अनत्थसंहित’’न्ति॥
सतुल्लपकायिकवग्गो चतुत्थो।
तस्सुद्दानं –
सब्भिमच्छरिना साधु, न सन्तुज्झानसञ्ञिनो।
सद्धा समयो सकलिकं, उभो पज्जुन्नधीतरोति॥