१०५. एवं मे सुतं – एकं समयं भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। तत्र खो भगवा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘भिक्खवो’’ति। ‘‘भदन्ते’’ति ते भिक्खू भगवतो पच्चस्सोसुम्। भगवा एतदवोच – ‘‘सप्पुरिसधम्मञ्च वो, भिक्खवे, देसेस्सामि असप्पुरिसधम्मञ्च। तं सुणाथ, साधुकं मनसि करोथ; भासिस्सामी’’ति। ‘‘एवं, भन्ते’’ति खो ते भिक्खू भगवतो पच्चस्सोसुम्। भगवा एतदवोच –
‘‘कतमो च, भिक्खवे, असप्पुरिसधम्मो? इध, भिक्खवे, असप्पुरिसो उच्चाकुला पब्बजितो होति। सो इति पटिसञ्चिक्खति – ‘अहं खोम्हि उच्चाकुला पब्बजितो, इमे पनञ्ञे भिक्खू न उच्चाकुला पब्बजिता’ति। सो ताय उच्चाकुलीनताय अत्तानुक्कंसेति, परं वम्भेति। अयं [अयम्पि (सी॰ पी॰)], भिक्खवे, असप्पुरिसधम्मो। सप्पुरिसो च खो, भिक्खवे, इति पटिसञ्चिक्खति – ‘न खो उच्चाकुलीनताय लोभधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति, दोसधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति , मोहधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति। नो चेपि उच्चाकुला पब्बजितो होति; सो च होति धम्मानुधम्मप्पटिपन्नो सामीचिप्पटिपन्नो अनुधम्मचारी , सो तत्थ पुज्जो, सो तत्थ पासंसो’ति। सो पटिपदंयेव अन्तरं करित्वा ताय उच्चाकुलीनताय नेवत्तानुक्कंसेति न परं वम्भेति। अयं, भिक्खवे, सप्पुरिसधम्मो।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, असप्पुरिसो महाकुला पब्बजितो होति…पे॰… [यथा उच्चाकुलवारे तथा वित्थारेतब्बं] महाभोगकुला पब्बजितो होति…पे॰… उळारभोगकुला पब्बजितो होति। सो इति पटिसञ्चिक्खति – ‘अहं खोम्हि उळारभोगकुला पब्बजितो, इमे पनञ्ञे भिक्खू न उळारभोगकुला पब्बजिता’ति। सो ताय उळारभोगताय अत्तानुक्कंसेति, परं वम्भेति। अयम्पि, भिक्खवे, असप्पुरिसधम्मो। सप्पुरिसो च खो, भिक्खवे, इति पटिसञ्चिक्खति – ‘न खो उळारभोगताय लोभधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति, दोसधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति, मोहधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति। नो चेपि उळारभोगकुला पब्बजितो होति; सो च होति धम्मानुधम्मप्पटिपन्नो सामीचिप्पटिपन्नो अनुधम्मचारी, सो तत्थ पुज्जो, सो तत्थ पासंसो’ति। सो पटिपदंयेव अन्तरं करित्वा ताय उळारभोगताय नेवत्तानुक्कंसेति, न परं वम्भेति। अयम्पि, भिक्खवे, सप्पुरिसधम्मो।
१०६. ‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, असप्पुरिसो ञातो होति यसस्सी। सो इति पटिसञ्चिक्खति – ‘अहं खोम्हि ञातो यसस्सी, इमे पनञ्ञे भिक्खू अप्पञ्ञाता अप्पेसक्खा’ति। सो तेन ञत्तेन [ञातेन (सी॰ क॰), ञातत्तेन (स्या॰ कं॰ पी॰)] अत्तानुक्कंसेति, परं वम्भेति। अयम्पि, भिक्खवे, असप्पुरिसधम्मो। सप्पुरिसो च खो, भिक्खवे, इति पटिसञ्चिक्खति – ‘न खो ञत्तेन लोभधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति, दोसधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति, मोहधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति। नो चेपि ञातो होति यसस्सी; सो च होति धम्मानुधम्मप्पटिपन्नो सामीचिप्पटिपन्नो अनुधम्मचारी, सो तत्थ पुज्जो , सो तत्थ पासंसो’ति। सो पटिपदंयेव अन्तरं करित्वा तेन ञत्तेन नेवत्तानुक्कंसेति, न परं वम्भेति। अयम्पि, भिक्खवे, सप्पुरिसधम्मो।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, असप्पुरिसो लाभी होति चीवरपिण्डपातसेनासनगिलानप्पच्चयभेसज्जपरिक्खारानम्। सो इति पटिसञ्चिक्खति – ‘अहं खोम्हि लाभी चीवरपिण्डपातसेनासनगिलानप्पच्चयभेसज्जपरिक्खारानं, इमे पनञ्ञे भिक्खू न लाभिनो चीवरपिण्डपातसेनासनगिलानप्पच्चयभेसज्जपरिक्खारान’न्ति। सो तेन लाभेन अत्तानुक्कंसेति, परं वम्भेति। अयम्पि, भिक्खवे, असप्पुरिसधम्मो। सप्पुरिसो च खो, भिक्खवे, इति पटिसञ्चिक्खति – ‘न खो लाभेन लोभधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति, दोसधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति, मोहधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति। नो चेपि लाभी होति चीवरपिण्डपातसेनासनगिलानप्पच्चयभेसज्जपरिक्खारानं; सो च होति धम्मानुधम्मप्पटिपन्नो सामीचिप्पटिपन्नो अनुधम्मचारी, सो तत्थ पुज्जो, सो तत्थ पासंसो’ति। सो पटिपदंयेव अन्तरं करित्वा तेन लाभेन नेवत्तानुक्कंसेति, न परं वम्भेति। अयम्पि, भिक्खवे, सप्पुरिसधम्मो।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, असप्पुरिसो बहुस्सुतो होति। सो इति पटिसञ्चिक्खति – ‘अहं खोम्हि बहुस्सुतो, इमे पनञ्ञे भिक्खू न बहुस्सुता’ति। सो तेन बाहुसच्चेन अत्तानुक्कंसेति, परं वम्भेति। अयम्पि, भिक्खवे, असप्पुरिसधम्मो। सप्पुरिसो च खो, भिक्खवे , इति पटिसञ्चिक्खति – ‘न खो बाहुसच्चेन लोभधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति , दोसधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति, मोहधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति। नो चेपि बहुस्सुतो होति; सो च होति धम्मानुधम्मप्पटिपन्नो सामीचिप्पटिपन्नो अनुधम्मचारी, सो तत्थ पुज्जो, सो तत्थ पासंसो’ति। सो पटिपदंयेव अन्तरं करित्वा तेन बाहुसच्चेन नेवत्तानुक्कंसेति, न परं वम्भेति। अयम्पि, भिक्खवे, सप्पुरिसधम्मो।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, असप्पुरिसो विनयधरो होति। सो इति पटिसञ्चिक्खति – ‘अहं खोम्हि विनयधरो, इमे पनञ्ञे भिक्खू न विनयधरा’ति। सो तेन विनयधरत्तेन अत्तानुक्कंसेति, परं वम्भेति। अयम्पि, भिक्खवे, असप्पुरिसधम्मो। सप्पुरिसो च खो, भिक्खवे, इति पटिसञ्चिक्खति – ‘न खो विनयधरत्तेन लोभधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति, दोसधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति, मोहधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति। नो चेपि विनयधरो होति; सो च होति धम्मानुधम्मप्पटिपन्नो सामीचिप्पटिपन्नो अनुधम्मचारी, सो तत्थ पुज्जो, सो तत्थ पासंसो’ति। सो पटिपदंयेव अन्तरं करित्वा तेन विनयधरत्तेन नेवत्तानुक्कंसेति, न परं वम्भेति। अयम्पि, भिक्खवे, सप्पुरिसधम्मो।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, असप्पुरिसो धम्मकथिको होति। सो इति पटिसञ्चिक्खति – ‘अहं खोम्हि धम्मकथिको, इमे पनञ्ञे भिक्खू न धम्मकथिका’ति। सो तेन धम्मकथिकत्तेन अत्तानुक्कंसेति, परं वम्भेति। अयम्पि, भिक्खवे, असप्पुरिसधम्मो। सप्पुरिसो च खो, भिक्खवे, इति पटिसञ्चिक्खति – ‘न खो धम्मकथिकत्तेन लोभधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति, दोसधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति, मोहधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति। नो चेपि धम्मकथिको होति; सो च होति धम्मानुधम्मप्पटिपन्नो सामीचिप्पटिपन्नो अनुधम्मचारी, सो तत्थ पुज्जो, सो तत्थ पासंसो’ति। सो पटिपदंयेव अन्तरं करित्वा तेन धम्मकथिकत्तेन नेवत्तानुक्कंसेति, न परं वम्भेति। अयम्पि, भिक्खवे, सप्पुरिसधम्मो।
१०७. ‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, असप्पुरिसो आरञ्ञिको होति। सो इति पटिसञ्चिक्खति – ‘अहं खोम्हि आरञ्ञिको इमे पनञ्ञे भिक्खू न आरञ्ञिका’ति। सो तेन आरञ्ञिकत्तेन अत्तानुक्कंसेति, परं वम्भेति। अयम्पि, भिक्खवे, असप्पुरिसधम्मो। सप्पुरिसो च खो, भिक्खवे, इति पटिसञ्चिक्खति – ‘न खो आरञ्ञिकत्तेन लोभधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति, दोसधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति, मोहधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति। नो चेपि आरञ्ञिको होति; सो च होति धम्मानुधम्मप्पटिपन्नो सामीचिप्पटिपन्नो अनुधम्मचारी, सो तत्थ पुज्जो, सो तत्थ पासंसो’ति। सो पटिपदंयेव अन्तरं करित्वा तेन आरञ्ञिकत्तेन नेवत्तानुक्कंसेति, न परं वम्भेति। अयम्पि, भिक्खवे, सप्पुरिसधम्मो।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, असप्पुरिसो पंसुकूलिको होति। सो इति पटिसञ्चिक्खति – ‘अहं खोम्हि पंसुकूलिको, इमे पनञ्ञे भिक्खू न पंसुकूलिका’ति। सो तेन पंसुकूलिकत्तेन अत्तानुक्कंसेति, परं वम्भेति । अयम्पि, भिक्खवे, असप्पुरिसधम्मो। सप्पुरिसो च खो, भिक्खवे, इति पटिसञ्चिक्खति – ‘न खो पंसुकूलिकत्तेन लोभधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति, दोसधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति, मोहधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति। नो चेपि पंसुकूलिको होति; सो च होति धम्मानुधम्मप्पटिपन्नो सामीचिप्पटिपन्नो अनुधम्मचारी, सो तत्थ पुज्जो, सो तत्थ पासंसो’ति। सो पटिपदंयेव अन्तरं करित्वा तेन पंसुकूलिकत्तेन नेवत्तानुक्कंसेति, न परं वम्भेति। अयम्पि, भिक्खवे, सप्पुरिसधम्मो।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, असप्पुरिसो पिण्डपातिको होति। सो इति पटिसञ्चिक्खति – ‘अहं खोम्हि पिण्डपातिको, इमे पनञ्ञे भिक्खू न पिण्डपातिका’ति। सो तेन पिण्डपातिकत्तेन अत्तानुक्कंसेति, परं वम्भेति। अयम्पि, भिक्खवे, असप्पुरिसधम्मो। सप्पुरिसो च खो, भिक्खवे, इति पटिसञ्चिक्खति – ‘न खो पिण्डपातिकत्तेन लोभधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति, दोसधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति, मोहधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति। नो चेपि पिण्डपातिको होति; सो च होति धम्मानुधम्मप्पटिपन्नो सामीचिप्पटिपन्नो अनुधम्मचारी, सो तत्थ पुज्जो, सो तत्थ पासंसो’ति। सो पटिपदंयेव अन्तरं करित्वा तेन पिण्डपातिकत्तेन नेवत्तानुक्कंसेति, न परं वम्भेति। अयम्पि, भिक्खवे, सप्पुरिसधम्मो।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, असप्पुरिसो रुक्खमूलिको होति। सो इति पटिसञ्चिक्खति – ‘अहं खोम्हि रुक्खमूलिको, इमे पनञ्ञे भिक्खू न रुक्खमूलिका’ति। सो तेन रुक्खमूलिकत्तेन अत्तानुक्कंसेति, परं वम्भेति। अयम्पि, भिक्खवे, असप्पुरिसधम्मो। सप्पुरिसो च खो, भिक्खवे, इति पटिसञ्चिक्खति – ‘न खो रुक्खमूलिकत्तेन लोभधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति, दोसधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति, मोहधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति। नो चेपि रुक्खमूलिको होति; सो च होति धम्मानुधम्मप्पटिपन्नो सामीचिप्पटिपन्नो अनुधम्मचारी, सो तत्थ पुज्जो, सो तत्थ पासंसो’ति। सो पटिपदंयेव अन्तरं करित्वा तेन रुक्खमूलिकत्तेन नेवत्तानुक्कंसेति, न परं वम्भेति। अयम्पि, भिक्खवे, सप्पुरिसधम्मो।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, असप्पुरिसो सोसानिको होति…पे॰… अब्भोकासिको होति… नेसज्जिको होति… यथासन्थतिको होति… एकासनिको होति। सो इति पटिसञ्चिक्खति – ‘अहं खोम्हि एकासनिको, इमे पनञ्ञे भिक्खू न एकासनिका’ति। सो तेन एकासनिकत्तेन अत्तानुक्कंसेति, परं वम्भेति। अयम्पि, भिक्खवे, असप्पुरिसधम्मो। सप्पुरिसो च खो, भिक्खवे, इति पटिसञ्चिक्खति – ‘न खो एकासनिकत्तेन लोभधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति, दोसधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति, मोहधम्मा वा परिक्खयं गच्छन्ति। नो चेपि एकासनिको होति; सो च होति धम्मानुधम्मप्पटिपन्नो सामीचिप्पटिपन्नो अनुधम्मचारी, सो तत्थ पुज्जो, सो तत्थ पासंसो’ति। सो पटिपदंयेव अन्तरं करित्वा तेन एकासनिकत्तेन नेवत्तानुक्कंसेति, न परं वम्भेति। अयम्पि, भिक्खवे, सप्पुरिसधम्मो।
१०८. ‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, असप्पुरिसो विविच्चेव कामेहि विविच्च अकुसलेहि धम्मेहि सवितक्कं सविचारं विवेकजं पीतिसुखं पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति। सो इति पटिसञ्चिक्खति – ‘अहं खोम्हि पठमज्झानसमापत्तिया लाभी, इमे पनञ्ञे भिक्खू पठमज्झानसमापत्तिया न लाभिनो’ति। सो ताय पठमज्झानसमापत्तिया अत्तानुक्कंसेति, परं वम्भेति। अयम्पि, भिक्खवे, असप्पुरिसधम्मो। सप्पुरिसो च खो, भिक्खवे, इति पटिसञ्चिक्खति – ‘पठमज्झानसमापत्तियापि खो अतम्मयता वुत्ता भगवता। येन येन हि मञ्ञन्ति ततो तं होति अञ्ञथा’ति। सो अतम्मयतञ्ञेव अन्तरं करित्वा ताय पठमज्झानसमापत्तिया नेवत्तानुक्कंसेति, न परं वम्भेति। अयम्पि, भिक्खवे, सप्पुरिसधम्मो।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, असप्पुरिसो वितक्कविचारानं वूपसमा अज्झत्तं सम्पसादनं चेतसो एकोदिभावं अवितक्कं अविचारं समाधिजं पीतिसुखं दुतियं झानं…पे॰… ततियं झानं… चतुत्थं झानं उपसम्पज्ज विहरति। सो इति पटिसञ्चिक्खति – ‘अहं खोम्हि चतुत्थज्झानसमापत्तिया लाभी, इमे पनञ्ञे भिक्खू चतुत्थज्झानसमापत्तिया न लाभिनो’ति। सो ताय चतुत्थज्झानसमापत्तिया अत्तानुक्कंसेति, परं वम्भेति। अयम्पि, भिक्खवे, असप्पुरिसधम्मो। सप्पुरिसो च खो , भिक्खवे, इति पटिसञ्चिक्खति – ‘चतुत्थज्झानसमापत्तियापि खो अतम्मयता वुत्ता भगवता। येन येन हि मञ्ञन्ति ततो तं होति अञ्ञथा’ति। सो अतम्मयतञ्ञेव अन्तरं करित्वा ताय चतुत्थज्झानसमापत्तिया नेवत्तानुक्कंसेति, न परं वम्भेति। अयम्पि, भिक्खवे, सप्पुरिसधम्मो।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, असप्पुरिसो सब्बसो रूपसञ्ञानं समतिक्कमा पटिघसञ्ञानं अत्थङ्गमा नानत्तसञ्ञानं अमनसिकारा ‘अनन्तो आकासो’ति आकासानञ्चायतनं उपसम्पज्ज विहरति। सो इति पटिसञ्चिक्खति – ‘अहं खोम्हि आकासानञ्चायतनसमापत्तिया लाभी, इमे पनञ्ञे भिक्खू आकासानञ्चायतनसमापत्तिया न लाभिनो’ति। सो ताय आकासानञ्चायतनसमापत्तिया अत्तानुक्कंसेति, परं वम्भेति। अयम्पि, भिक्खवे, असप्पुरिसधम्मो। सप्पुरिसो च खो, भिक्खवे, इति पटिसञ्चिक्खति – ‘आकासानञ्चायतनसमापत्तियापि खो अतम्मयता वुत्ता भगवता। येन येन हि मञ्ञन्ति ततो तं होति अञ्ञथा’ति। सो अतम्मयतञ्ञेव अन्तरं करित्वा ताय आकासानञ्चायतनसमापत्तिया नेवत्तानुक्कंसेति, न परं वम्भेति। अयम्पि, भिक्खवे, सप्पुरिसधम्मो।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, असप्पुरिसो सब्बसो आकासानञ्चायतनं समतिक्कम्म ‘अनन्तं विञ्ञाण’न्ति विञ्ञाणञ्चायतनं उपसम्पज्ज विहरति। सो इति पटिसञ्चिक्खति – ‘अहं खोम्हि विञ्ञाणञ्चायतनसमापत्तिया लाभी, इमे पनञ्ञे भिक्खू विञ्ञाणञ्चायतनसमापत्तिया न लाभिनो’ति। सो ताय विञ्ञाणञ्चायतनसमापत्तिया अत्तानुक्कंसेति, परं वम्भेति। अयम्पि, भिक्खवे, असप्पुरिसधम्मो। सप्पुरिसो च खो, भिक्खवे, इति पटिसञ्चिक्खति – ‘विञ्ञाणञ्चायतनसमापत्तियापि खो अतम्मयता वुत्ता भगवता। येन येन हि मञ्ञन्ति ततो तं होति अञ्ञथा’ति। सो अतम्मयतञ्ञेव अन्तरं करित्वा ताय विञ्ञाणञ्चायतनसमापत्तिया नेवत्तानुक्कंसेति, न परं वम्भेति। अयम्पि, भिक्खवे, सप्पुरिसधम्मो।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, असप्पुरिसो सब्बसो विञ्ञाणञ्चायतनं समतिक्कम्म ‘नत्थि किञ्ची’ति आकिञ्चञ्ञायतनं उपसम्पज्ज विहरति। सो इति पटिसञ्चिक्खति – ‘अहं खोम्हि आकिञ्चञ्ञायतनसमापत्तिया लाभी, इमे पनञ्ञे भिक्खू आकिञ्चञ्ञायतनसमापत्तिया न लाभिनो’ति। सो ताय आकिञ्चञ्ञायतनसमापत्तिया अत्तानुक्कंसेति, परं वम्भेति। अयम्पि, भिक्खवे, असप्पुरिसधम्मो। सप्पुरिसो च खो, भिक्खवे, इति पटिसञ्चिक्खति – ‘आकिञ्चञ्ञायतनसमापत्तियापि खो अतम्मयता वुत्ता भगवता। येन येन हि मञ्ञन्ति ततो तं होति अञ्ञथा’ति। सो अतम्मयतञ्ञेव अन्तरं करित्वा ताय आकिञ्चञ्ञायतनसमापत्तिया नेवत्तानुक्कंसेति, न परं वम्भेति। अयम्पि, भिक्खवे, सप्पुरिसधम्मो।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, असप्पुरिसो सब्बसो आकिञ्चञ्ञायतनं समतिक्कम्म नेवसञ्ञानासञ्ञायतनं उपसम्पज्ज विहरति। सो इति पटिसञ्चिक्खति – ‘अहं खोम्हि नेवसञ्ञानासञ्ञायतनसमापत्तिया लाभी, इमे पनञ्ञे भिक्खू नेवसञ्ञानासञ्ञायतनसमापत्तिया न लाभिनो’ति। सो ताय नेवसञ्ञानासञ्ञायतनसमापत्तिया अत्तानुक्कंसेति , परं वम्भेति। अयम्पि, भिक्खवे, असप्पुरिसधम्मो। सप्पुरिसो च खो, भिक्खवे , इति पटिसञ्चिक्खति – ‘नेवसञ्ञानासञ्ञायतनसमापत्तियापि खो अतम्मयता वुत्ता भगवता। येन येन हि मञ्ञन्ति ततो तं होति अञ्ञथा’ति। सो अतम्मयतञ्ञेव अन्तरं करित्वा ताय नेवसञ्ञानासञ्ञायतनसमापत्तिया नेवत्तानुक्कंसेति, न परं वम्भेति। अयम्पि, भिक्खवे, सप्पुरिसधम्मो।
‘‘पुन चपरं, भिक्खवे, सप्पुरिसो सब्बसो नेवसञ्ञानासञ्ञायतनं समतिक्कम्म सञ्ञावेदयितनिरोधं उपसम्पज्ज विहरति। पञ्ञाय चस्स दिस्वा आसवा [एकच्चे आसवा (क॰)] परिक्खीणा होन्ति। अयं [अयं खो (स्या॰ कं॰)], भिक्खवे, भिक्खु न किञ्चि मञ्ञति, न कुहिञ्चि मञ्ञति, न केनचि मञ्ञती’’ति।
इदमवोच भगवा। अत्तमना ते भिक्खू भगवतो भासितं अभिनन्दुन्ति।
सप्पुरिससुत्तं निट्ठितं ततियम्।