भीष्म उवाच 12273001
वृत्रस्य तु महाराज ज्वराविष्टस्य सर्वशः 12273001a
अभवन्यानि लिङ्गानि शरीरे तानि मे शृणु 12273001c
ज्वलितास्योऽभवद्घोरो वैवर्ण्यं चागमत्परम् 12273002a
गात्रकम्पश्च सुमहाञ्श्वासश्चाप्यभवन्महान् 12273002c
रोमहर्षश्च तीव्रोऽभून्निःश्वासश्च महान्नृप 12273002e
शिवा चाशिवसङ्काशा तस्य वक्त्रात्सुदारुणा 12273003a
निष्पपात महाघोरा स्मृतिः सा तस्य भारत 12273003c
उल्काश्च ज्वलितास्तस्य दीप्ताः पार्श्वे प्रपेदिरे 12273003e
गृध्रकङ्कवडाश्चैव वाचोऽमुञ्चन्सुदारुणाः 12273004a
वृत्रस्योपरि संहृष्टाश्चक्रवत्परिबभ्रमुः 12273004c
ततस्तं रथमास्थाय देवाप्यायितमाहवे 12273005a
वज्रोद्यतकरः शक्रस्तं दैत्यं प्रत्यवैक्षत 12273005c
अमानुषमथो नादं स मुमोच महासुरः 12273006a
व्यजृम्भत च राजेन्द्र तीव्रज्वरसमन्वितः 12273006c
अथास्य जृम्भतः शक्रस्ततो वज्रमवासृजत् 12273006e
स वज्रः सुमहातेजाः कालाग्निसदृशोपमः 12273007a
क्षिप्रमेव महाकायं वृत्रं दैत्यमपातयत् 12273007c
ततो नादः समभवत्पुनरेव समन्ततः 12273008a
वृत्रं विनिहतं दृष्ट्वा देवानां भरतर्षभ 12273008c
वृत्रं तु हत्वा भगवान्दानवारिर्महायशाः 12273009a
वज्रेण विष्णुयुक्तेन दिवमेव समाविशत् 12273009c
अथ वृत्रस्य कौरव्य शरीरादभिनिःसृता 12273010a
ब्रह्महत्या महाघोरा रौद्रा लोकभयावहा 12273010c
करालदशना भीमा विकृता कृष्णपिङ्गला 12273011a
प्रकीर्णमूर्धजा चैव घोरनेत्रा च भारत 12273011c
कपालमालिनी चैव कृशा च भरतर्षभ 12273012a
रुधिरार्द्रा च धर्मज्ञ चीरवस्त्रनिवासिनी 12273012c
साभिनिष्क्रम्य राजेन्द्र तादृग्रूपा भयावहा 12273013a
वज्रिणं मृगयामास तदा भरतसत्तम 12273013c
कस्यचित्त्वथ कालस्य वृत्रहा कुरुनन्दन 12273014a
स्वर्गायाभिमुखः प्रायाल्लोकानां हितकाम्यया 12273014c
बिसान्निःसरमाणं तु दृष्ट्वा शक्रं महौजसम् 12273015a
कण्ठे जग्राह देवेन्द्रं सुलग्ना चाभवत्तदा 12273015c
स हि तस्मिन्समुत्पन्ने ब्रह्महत्याकृते भये 12273016a
नलिन्यां बिसमध्यस्थो बभूवाब्दगणान्बहून् 12273016c
अनुसृत्य तु यत्नात्स तया वै ब्रह्महत्यया 12273017a
तदा गृहीतः कौरव्य निश्चेष्टः समपद्यत 12273017c
तस्या व्यपोहने शक्रः परं यत्नं चकार ह 12273018a
न चाशकत्तां देवेन्द्रो ब्रह्महत्यां व्यपोहितुम् 12273018c
गृहीत एव तु तया देवेन्द्रो भरतर्षभ 12273019a
पितामहमुपागम्य शिरसा प्रत्यपूजयत् 12273019c
ज्ञात्वा गृहीतं शक्रं तु द्विजप्रवरहत्यया 12273020a
ब्रह्मा सञ्चिन्तयामास तदा भरतसत्तम 12273020c
तामुवाच महाबाहो ब्रह्महत्यां पितामहः 12273021a
स्वरेण मधुरेणाथ सान्त्वयन्निव भारत 12273021c
मुच्यतां त्रिदशेन्द्रोऽयं मत्प्रियं कुरु भामिनि 12273022a
ब्रूहि किं ते करोम्यद्य कामं कं त्वमिहेच्छसि 12273022c
ब्रह्महत्योवाच 12273023
त्रिलोकपूजिते देवे प्रीते त्रैलोक्यकर्तरि 12273023a
कृतमेवेह मन्येऽहं निवासं तु विधत्स्व मे 12273023c
त्वया कृतेयं मर्यादा लोकसंरक्षणार्थिना 12273024a
स्थापना वै सुमहती त्वया देव प्रवर्तिता 12273024c
प्रीते तु त्वयि धर्मज्ञ सर्वलोकेश्वरे प्रभो 12273025a
शक्रादपगमिष्यामि निवासं तु विधत्स्व मे 12273025c
भीष्म उवाच 12273026
तथेति तां प्राह तदा ब्रह्महत्यां पितामहः 12273026a
उपायतः स शक्रस्य ब्रह्महत्यां व्यपोहत 12273026c
ततः स्वयम्भुवा ध्यातस्तत्र वह्निर्महात्मना 12273027a
ब्रह्माणमुपसङ्गम्य ततो वचनमब्रवीत् 12273027c
प्राप्तोऽस्मि भगवन्देव त्वत्सकाशमरिन्दम 12273028a
यत्कर्तव्यं मया देव तद्भवान्वक्तुमर्हति 12273028c
ब्रह्मोवाच 12273029
बहुधा विभजिष्यामि ब्रह्महत्यामिमामहम् 12273029a
शक्रस्याद्य विमोक्षार्थं चतुर्भागं प्रतीच्छ मे 12273029c
अग्निरुवाच 12273030
मम मोक्षस्य कोऽन्तो वै ब्रह्मन्ध्यायस्व वै प्रभो 12273030a
एतदिच्छामि विज्ञातुं तत्त्वतो लोकपूजित 12273030c
ब्रह्मोवाच 12273031
यस्त्वां ज्वलन्तमासाद्य स्वयं वै मानवः क्वचित् 12273031a
बीजौषधिरसैर्वह्ने न यक्ष्यति तमोवृतः 12273031c
तमेषा यास्यति क्षिप्रं तत्रैव च निवत्स्यति 12273032a
ब्रह्महत्या हव्यवाह व्येतु ते मानसो ज्वरः 12273032c
भीष्म उवाच 12273033
इत्युक्तः प्रतिजग्राह तद्वचो हव्यकव्यभुक् 12273033a
पितामहस्य भगवांस्तथा च तदभूत्प्रभो 12273033c
ततो वृक्षौषधितृणं समाहूय पितामहः 12273034a
इममर्थं महाराज वक्तुं समुपचक्रमे 12273034c
ततो वृक्षौषधितृणं तथैवोक्तं यथातथम् 12273035a
व्यथितं वह्निवद्राजन्ब्रह्माणमिदमब्रवीत् 12273035c
अस्माकं ब्रह्महत्यातो कोऽन्तो लोकपितामह 12273036a
स्वभावनिहतानस्मान्न पुनर्हन्तुमर्हसि 12273036c
वयमग्निं तथा शीतं वर्षं च पवनेरितम् 12273037a
सहामः सततं देव तथा छेदनभेदनम् 12273037c
ब्रह्महत्यामिमामद्य भवतः शासनाद्वयम् 12273038a
ग्रहीष्यामस्त्रिलोकेश मोक्षं चिन्तयतां भवान् 12273038c
ब्रह्मोवाच 12273039
पर्वकाले तु सम्प्राप्ते यो वै छेदनभेदनम् 12273039a
करिष्यति नरो मोहात्तमेषानुगमिष्यति 12273039c
भीष्म उवाच 12273040
ततो वृक्षौषधितृणमेवमुक्तं महात्मना 12273040a
ब्रह्माणमभिसम्पूज्य जगामाशु यथागतम् 12273040c
आहूयाप्सरसो देवस्ततो लोकपितामहः 12273041a
वाचा मधुरया प्राह सान्त्वयन्निव भारत 12273041c
इयमिन्द्रादनुप्राप्ता ब्रह्महत्या वराङ्गनाः 12273042a
चतुर्थमस्या भागं हि मयोक्ताः सम्प्रतीच्छत 12273042c
अप्सरस ऊचुः 12273043
ग्रहणे कृतबुद्धीनां देवेश तव शासनात् 12273043a
मोक्षं समयतोऽस्माकं चिन्तयस्व पितामह 12273043c
ब्रह्मोवाच 12273044
रजस्वलासु नारीषु यो वै मैथुनमाचरेत् 12273044a
तमेषा यास्यति क्षिप्रं व्येतु वो मानसो ज्वरः 12273044c
भीष्म उवाच 12273045
तथेति हृष्टमनस उक्त्वाथाप्सरसां गणाः 12273045a
स्वानि स्थानानि सम्प्राप्य रेमिरे भरतर्षभ 12273045c
ततस्त्रिलोककृद्देवः पुनरेव महातपाः 12273046a
अपः सञ्चिन्तयामास ध्यातास्ताश्चाप्यथागमन् 12273046c
तास्तु सर्वाः समागम्य ब्रह्माणममितौजसम् 12273047a
इदमूचुर्वचो राजन्प्रणिपत्य पितामहम् 12273047c
इमाः स्म देव सम्प्राप्तास्त्वत्सकाशमरिन्दम 12273048a
शासनात्तव देवेश समाज्ञापय नो विभो 12273048c
ब्रह्मोवाच 12273049
इयं वृत्रादनुप्राप्ता पुरुहूतं महाभया 12273049a
ब्रह्महत्या चतुर्थांशमस्या यूयं प्रतीच्छत 12273049c
आप ऊचुः 12273050
एवं भवतु लोकेश यथा वदसि नः प्रभो 12273050a
मोक्षं समयतोऽस्माकं सञ्चिन्तयितुमर्हसि 12273050c
त्वं हि देवेश सर्वस्य जगतः परमो गुरुः 12273051a
कोऽन्यः प्रसादो हि भवेद्यः कृच्छ्रान्नः समुद्धरेत् 12273051c
ब्रह्मोवाच 12273052
अल्पा इति मतिं कृत्वा यो नरो बुद्धिमोहितः 12273052a
श्लेष्ममूत्रपुरीषाणि युष्मासु प्रतिमोक्ष्यति 12273052c
तमेषा यास्यति क्षिप्रं तत्रैव च निवत्स्यति 12273053a
तथा वो भविता मोक्ष इति सत्यं ब्रवीमि वः 12273053c
भीष्म उवाच 12273054
ततो विमुच्य देवेन्द्रं ब्रह्महत्या युधिष्ठिर 12273054a
यथानिसृष्टं तं देशमगच्छद्देवशासनात् 12273054c
एवं शक्रेण सम्प्राप्ता ब्रह्महत्या जनाधिप 12273055a
पितामहमनुज्ञाप्य सोऽश्वमेधमकल्पयत् 12273055c
श्रूयते हि महाराज सम्प्राप्ता वासवेन वै 12273056a
ब्रह्महत्या ततः शुद्धिं हयमेधेन लब्धवान् 12273056c
समवाप्य श्रियं देवो हत्वारींश्च सहस्रशः 12273057a
प्रहर्षमतुलं लेभे वासवः पृथिवीपते 12273057c
वृत्रस्य रुधिराच्चैव खुखुण्डाः पार्थ जज्ञिरे 12273058a
द्विजातिभिरभक्ष्यास्ते दीक्षितैश्च तपोधनैः 12273058c
सर्वावस्थं त्वमप्येषां द्विजातीनां प्रियं कुरु 12273059a
इमे हि भूतले देवाः प्रथिताः कुरुनन्दन 12273059c
एवं शक्रेण कौरव्य बुद्धिसौक्ष्म्यान्महासुरः 12273060a
उपायपूर्वं निहतो वृत्रोऽथामिततेजसा 12273060c
एवं त्वमपि कौरव्य पृथिव्यामपराजितः 12273061a
भविष्यसि यथा देवः शतक्रतुरमित्रहा 12273061c
ये तु शक्रकथां दिव्यामिमां पर्वसु पर्वसु 12273062a
विप्रमध्ये पठिष्यन्ति न ते प्राप्स्यन्ति किल्बिषम् 12273062c
इत्येतद्वृत्रमाश्रित्य शक्रस्यात्यद्भुतं महत् 12273063a
कथितं कर्म ते तात किं भूयः श्रोतुमिच्छसि 12273063c