(सं) विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...
येषाम् अर्थे काङ्क्षितं नो
राज्यं भोगाः सुखानि च।
त इमे ऽवस्थिता युद्धे
प्राणांस् त्यक्त्वा धनानि च॥1.33॥+++(4)+++
(सं) मूलम् ...{Loading}...
येषामर्थे काङ्क्षितं नो राज्यं भोगाः सुखानि च।
त इमेऽवस्थिता युद्धे प्राणांस्त्यक्त्वा धनानि च।।1.33।।
रामानुज-सम्प्रदायः
(सं) रामानुजः मूलम् ...{Loading}...
।।1.33।। अन्तिमश्लोकव्याख्या दृश्या।
(सं) रामानुजः वेङ्कटनाथः ...{Loading}...
।। 1.33।। No commentary.
(सं) रामानुजः (Eng) आदिदेवानन्दः ...{Loading}...
1.26 - 1.47 Arjuna said - Sanjaya said Sanjaya continued: The high-minded Arjuna, extremely kind, deeply friendly, and supremely righteous, having brothers like himself, though repeatedly deceived by the treacherous attempts of your people like burning in the lac-house etc., and therefore fit to be killed by him with the help of the Supreme Person, nevertheless said, ‘I will not fight.’ He felt weak, overcome as he was by his love and extreme compassion for his relatives. He was also filled with fear, not knowing what was righteous and what unrighteous. His mind was tortured by grief, because of the thought of future separation from his relations. So he threw away his bow and arrow and sat on the chariot as if to fast to death.
अभिनवगुप्त-सम्प्रदायः
(सं) अभिनव-गुप्तः मूलम् ...{Loading}...
।।1.30 1.34।। न च श्रेयोऽनुपश्यामीत्यादि। अमी आचार्यदयः इति विशेषबुद्ध्या +++(N शेषबुद्ध्या)+++ बुद्धौ आरोप्यमाणाः वधकर्मतया अवश्यं पापदायिनः। तथा भोगसुखादिदृष्टार्थमेतद्युद्धं क्रियते इति बुद्ध्या क्रियमाणं युद्धे +++(S युद्धेषु वध्य K युद्धेष्ववध्य )+++ वध्यहननादि तदवश्यं पातककारि इति पूर्वपक्षाभिप्रायः। अत एव स्वधर्ममात्रतयैव कर्माणि अनुतिष्ठ न विशेषधियेति उत्तरं दास्यते।
(सं) अभिनव-गुप्तः (Eng) शङ्करनारायणः ...{Loading}...
1.30 1.34 Na ca sreyah, etc., upto mahikrte. Those who are wrongly conceived as object of slaying, with the individualizing idea that ’these are my teachers etc.‘8 would necessarily generate sin. Similarly, the act of slaying even of those deserving to be slain in the battle-if undertaken with the idea that ‘This battle is to be fought for the apparent results like pleasures, happiness etc.’- then it generates sin necessarily. This idea lurks in the objection [of Arjuna]. That is why a reply is going to be given [by Bhagavat] as ‘You must undertake actions simply as your own duty, and not with an individualizing idea’.
माध्व-सम्प्रदायः
(सं) मध्वः मूलम् ...{Loading}...
।।1.33।। Sri Madhvacharya did not comment on this sloka. The commentary starts from 2.11.
(सं) मध्वः जयतीर्थः ...{Loading}...
।।1.33।। Sri Jayatirtha did not comment on this sloka. The commentary starts from 2.11.
शाङ्कर-सम्प्रदायः
(सं) शङ्करः मूलम् ...{Loading}...
1.33 Sri Sankaracharya did not comment on this sloka. The commentary starts from 2.10.
(सं) शङ्करः (हि) हरिकृष्णदासः ...{Loading}...
।।1.33।। Sri Sankaracharya did not comment on this sloka.
(सं) शङ्करः (Eng) गम्भीरानन्दः ...{Loading}...
1.33 Sri Sankaracharya did not comment on this sloka. The commentary starts from 2.10.
(सं) शङ्करः आनन्दगिरिः ...{Loading}...
।।1.33।। तानेव विशिनष्टि **आचार्या इति।
**
(सं) शङ्करः मधुसूदन-सरस्वती ...{Loading}...
।।1.33।। प्राणधनशब्दौ तु तदाशालक्षकौ। स्वप्राणत्यागेऽपि स्वबन्धूनामुपभोगाय धनाशा संभवेदिति तद्वारणाय पृथग्धनग्रहणम्।
(सं) शङ्करः नीलकण्ठः ...{Loading}...
।। 1.33निमित्तानि लोकक्षयकराणि भूमिकम्पादीनि।
(सं) शङ्करः धनपतिः ...{Loading}...
।।1.33।। येषां स्वीयानामर्थे नो राज्यं भोगसाधनमाकाङ्क्षितमभिलषितं भोगाः सुखसाधनानि सुखानि य येषामर्थे आकाङ्क्षितानि त इमे प्रत्यक्षेणोपलभ्यमानाः प्राणान्धनानि च त्यक्त्वा युद्धेऽवस्थिताः। त्यक्तुमिति वक्तव्ये त्यक्त्वेति क्त्वाप्रत्ययेन प्राणादित्यागसाधने समरे प्रवृत्ते तत्त्यक्तुमवस्थिता अपि तत्प्रेमातिशयात्पलाय्य गमिष्यन्तीति शङ्का न कर्तव्येति सूचयति।
वल्लभ-सम्प्रदायः
(सं) वल्लभः मूलम् ...{Loading}...
।।1.31 1.33।। Sri Vallabhacharya did not comment on this sloka.
(सं) वल्लभः पुरुषोत्तमः ...{Loading}...
।।1.33।। ननु तवैकस्य नाकांक्षा तथापि स्वकीयसम्बन्धिनां सर्वेषामर्थे शत्रून्मारयित्वा राज्यं स्वकीयं कुर्वित्याशङ्कायामाह येषामर्थ इति। येषामर्थे नः राज्यमाकाङ्क्षितं भोगाः सुखानि च कांक्षितानि ते सर्व
इमे प्राणान् धनानि च त्यक्त्वा युद्धे सङ्ग्रामे **मर()**णार्थमवस्थिता इत्यर्थः। तस्मादेतन्मारणेन लौकिकसिद्धिरपि नास्माकमिति भावः।
संस्कृतटीकान्तरम्
(सं) श्रीधर-स्वामी ...{Loading}...
।। 1.33 विजयादिकं फलं किं न पश्यसीति चेत्तत्राह न काङ्क्ष इति। एतदेव प्रपञ्चयति किं न इति सार्धाभ्याम्। यदर्थमस्माकं राज्यादिकमपेक्षितं त एते प्राणधनानि त्यक्त्वा त्यागमङ्गीकृत्य युद्धार्थमवस्थिताः। अतः किमस्माकं राज्यादिभिः कृत्यमित्यर्थः।
हिन्दी-टीकाः
(हि) चिन्मयानन्दः ...{Loading}...
।।1.33।। No commentary.
(हि) तेजोमयानन्दः अनुवादः ...{Loading}...
।।1.33।। हमें जिनके लिये राज्य, भोग और सुखादि की इच्छा है, वे ही लोग धन और जीवन की आशा को त्यागकर युद्ध में खड़े हैं।
(हि) रामसुखदासः अनुवादः ...{Loading}...
।।1.33।। जिनके लिये हमारी राज्य, भोग और सुखकी इच्छा है, वे ही ये सब अपने प्राणों की और धन की आशा का त्याग करके युद्ध में खड़े हैं।
(हि) रामसुखदासः टीका ...{Loading}...
।।1.33।।**व्याख्या–‘येषामर्थे काङ्क्षितं नो राज्यं भोगाः सुखानि
च’–**हम राज्य, सुख, भोग आदि जो कुछ चाहते हैं, उनको अपने व्यक्तिगत सुखके
लिये नहीं चाहते, प्रत्युत इन कुटुम्बियों, प्रेमियों, मित्रों आदिके लिये
ही चाहते हैं। आचार्यों, पिताओं, पितामहों, पुत्रों आदिको सुख-आराम पहुँचे,
इनकी सेवा हो जाय, ये प्रसन्न रहें–इसके लिये ही हम युद्ध करके राज्य लेना
चाहते हैं, भोग-सामग्री इकट्ठी करना चाहते हैं।
**‘त इमेऽवस्थिता युद्धे प्राणांस्त्यक्त्वा धनानि च’–**पर वे ही ये
सब-के-सब अपने प्राणोंकी और धनकी आशाको छोड़कर युद्ध करनेके लिये हमारे
सामने इस रणभूमिमें खड़े हैं। इन्होंने ऐसा विचार कर लिया है कि हमें न
प्राणोंका मोह है और न धनकी तृष्णा है; हम मर बेशक जायँ, पर युद्धसे नहीं
हटेंगे। अगर ये सब मर ही जायँगे, हमें राज्य किसके लिये चाहिये; सुख किसके
लिये चाहिये धन किसके लिये चाहिये; अर्थात् इन सबकी इच्छा हम किसके लिये
करें;
**‘प्राणांस्त्यक्त्वा धनानि च’**का तात्पर्य है कि वे प्राणोंकी और धनकी
आशाका त्याग करके खड़े हैं अर्थात् हम जीवित रहेंगे और हमें धन मिलेगा–इस
इच्छाको छोड़कर वे खड़े हैं। अगर उनमें प्राणोंकी और धनकी इच्छा होती, तो
वे मरनेके लिये युद्धमें क्यों खड़े होते; अतः यहाँ प्राण और धनका त्याग
करनेका तात्पर्य उनकी आशाका त्याग करनेमें ही है।
आङ्ग्ल-टीकाः
(Eng) शङ्करनारायणः ...{Loading}...
1.33. [These are our] teachers, fathers, sons and also paternal grandfathers, maternal uncles, fathers-in-law, son’s sons, wives’ brothers, and (other) relatives.
(Eng) गम्भीरानन्दः ...{Loading}...
1.32 1.34 O Govinda! What need do we have of a kingdom, or what (need) of enjoyments and livelihood; Those for whom kingdom, enjoyments and pleasures ae desired by us, viz teachers, uncles, fathers-in-law, grandsons, brothers-in-law as also relatives-those very ones stand arrayed for battle risking their lives and wealth.
(Eng) पुरोहितस्वामी ...{Loading}...
1.33 When those for whose sake I desire these things stand here about to sacrifice their property and their lives:
(Eng) आदिदेवनन्दः ...{Loading}...
1.33 Those for whose sake we do desire empire, enjoyment and pleasures, stand here in war renouncing life and wealth—-
(Eng) शिवानन्दः अनुवादः ...{Loading}...
1.33. Those for whose sake we desire kingdom, enjoyments and pleasures, stand here in battle, having renounced life and wealth.
(Eng) शिवानन्दः टीका ...{Loading}...
1.33 येषाम् of whose; अर्थे sake; काङ्क्षितम् (is) desired; नः by us; राज्यम् kingdom; भोगाः enjoyment; सुखानि pleasures; च and; ते they; इमे these; अवस्थिताः stand; युद्धे in battle; प्राणान् life; त्यक्त्वा having abandoned; धनानि wealth; च and.No Commentary.