೨೪

ಸೂಚನೆ : ಕೌರವ ರಾಯನ ಸಾಹಸಮಲ್ಲನಾದ ರಾಧೇಯನಿಗೂ ಶ್ರೇಷ್ಠರಾದ ವೀರರ ಶಿರೋಮಣಿಯಾದ ಪಾರ್ಥನಿಗೂ ನಡೆದ ಭಯಂಕರವಾದ ಯುದ್ಧ ಮೂರು ಲೋಕಗಳನ್ನೂ ರಂಜಿಸಿತು.

1. “ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರ ಕೇಳು, ಕಿವಿಗೆ ಹಿತವನ್ನುಂಟು ಮಾಡುವ ವಿಚಾರವನ್ನು ಹೇಳುತ್ತೇನೆ. ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಮಹಾವೀರರು ಸಾಯದೇ ಇರುತ್ತಾರೆಯೇ, ದೇವತೆಗಳೂ ರಾಕ್ಷಸರೂ ಸಾಯಲಿಲ್ಲವೇ. ಶತ್ರು ಸೈನ್ಯ ಬಾಯಿ ಬಾಯಿ ಬಿಡುವಂತೆ. ವೀರಕರ್ಣನು ಅರ್ಜುನನ ಭೀಮನ ಇಂದ್ರಿಯಗಳು ಎಂಬ ಕುದುರೆಗಳನ್ನು ಭಯವೆಂಬ ಲಾಯದಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಿ ಹಾಕಿದನು.” ಎಂದು ಸಂಜಯನು ಹೇಳಿದನು.

2. ಕರ್ಣನು ಬೊಬ್ಬೆ ಹಾಕುತ್ತಾ ‘ಎಲೆ ಕೃಷ್ಣ, ಇನ್ನು ಸಾಕು, ರಥದಿಂದ ಇಳಿದು ಬಾ, ಸುದರ್ಶನ ಚಕ್ರ ಎಲ್ಲಿದೆ? ಬಿಲ್ಲನ್ನು ತೆಗೆದುಕೋ, ಕೌಮೋದಕಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದುಕೋ, ಲಗಾಮುಗಳನ್ನು ಬಿಸುಡು, ನಾನು ನಿನ್ನನ್ನು ಸುಮ್ಮನೆ ಬಿಡುವುದಿಲ್ಲ’ ಎನ್ನುತ್ತಾ ಹಿಂಜರಿಯದೆ ಕೃಷ್ಣನನ್ನು ನೂರು ಬಾಣಗಳಿಂದ ಹೊಡೆದನು.

ಕೌಮೋದಕಿ -ಕೃಷ್ಣನ ಗದೆಯ ಹೆಸರು.

3. “ಕರ್ಣನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದ ಕವಲು ಬಾಣಗಳು ಕೃಷ್ಣನ ಕವಚ, ಶಿರಸ್ತ್ರಾಣಗಳ ಮೇಲೆ ಅವು ಪೂರ್ತಿ ಹಾಳಾಗುವ ಹಾಗೆ ನಾಟಿಕೊಂಡಿವು. ಅವನ ಬಾಣಗಳು ಗರಿಸಹಿತ ಕವಚಗಳನ್ನು ಚುಚ್ಚಿಕೊಂಡು ಒಳಗೆ ತೂರಿದವು. ನಿಜವಾಗಲೂ ಇದು ಒಂದು ದುಃಖದ ವಿಚಾರವೇ ! ಕೃಷ್ಣನ ದೇಹ ಲೋಕಗಳಿಗೆಲ್ಲಾ ಮನೆ. ಅವನು ಸುಮ್ಮನೆ ನಾಡಾಡಿಯಾದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಮನುಷ್ಯನಂತೆ ನಾಟಕವಾಡುತ್ತಿದ್ದಾನೆ. ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರ ಕೇಳು” ಎಂದ ಸಂಜಯ.

ಜೋಡು-ಕವಚ, ಸೀಸಕ > ಶೀರ್ಷಕ - ಶಿರಸ್ತ್ರಾಣ, ಅಕ್ಕಾಡು-ಪೂರ್ತಿನಷ್ಟವಾಗು, ನಾಡಾಡಿ-ಸಾಮಾನ್ಯ ಮನುಷ್ಯ, ನಾರಾಚ-ಬಾಣ

4. “ಕರ್ಣನ ಬಾಣಗಳ ಪ್ರಯೋಗದ ರೀತಿಯನ್ನು ಏನೆಂದು ಹೇಳಲಿ - “ರಥದ ಕುದುರೆಗಳ ಲಗಾಮನ್ನು, ಅವುಗಳ ಜೀನು, ಮೈಜೋಡು, ನೊಗ, ಹಾಗೂ ಅದಕ್ಕೆ ಕಟ್ಟುವ ಹಗ್ಗಗಳನ್ನು ಕರ್ಣನು ಕತ್ತರಿಸಿಹಾಕಿ ‘ನಿನಗೆ ಇನ್ನೇನು ಕೆಲಸ ಹನುಮಂತ, ನಾವು ಲಂಕೆಯ ರಾಕ್ಷಸರಲ್ಲ’ ಎಂದು ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಿದನು” ಎಂದು ಸಂಜಯನು ಹೇಳಿದನು.

ಹಕ್ಕರಿಕೆ-ಮೈಜೋಡು, ಆನೆ ಕುದುರೆಗಳ ಪಕ್ಕಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ ಸಾಧನ ಜೊತ್ತಗೆ-ನೊಗಕ್ಕೆ ಕಟ್ಟುವ ಹಗ್ಗ

5. ಕರ್ಣನು ‘ಅರ್ಜುನ, ಸಹಿಸಿಕೋ, ನೀನು ಶಿವನೊಡನೆ ಹೋರಾಡಿದವನು. ನಿನ್ನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದು ಸುಲಭವೇ. ನಾನು ಸ್ವಲ್ಪ ತಡಮಾಡಿದೆ. ಏನು ಹೇಳಲಿ’ ಎಂದು ಚೂಪಾದ ಬಾಣಗಳು ಹಿಂಭಾಗದವರೆಗೂ ಚುಚ್ಚಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಅರ್ಜುನನನ್ನು ಮುಚ್ಚಿಹಾಕಿದನು. ಅರ್ಜುನನು ಬೆಳಗ್ಗೆ ಯಾರ ಮುಖವನ್ನು ನೋಡಿದ್ದನೋ ಏನೂ ವಿಪರೀತ ನೋವನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿದನು.

6. ಅರ್ಜುನನ ಎರಡೂ ಕಡೆಯ ಕವಚಗಳು ಕತ್ತರಿಸಿ ಹೋದವು. ದೇಹದಲ್ಲಿ ರಕ್ತದ ಚಿಲುಮೆ ಉಕ್ಕಿತು. ರಥದಲ್ಲಿದ್ದ ಆಸನದ ಹೊರಭಾಗ ನೆನೆದು ಹೋಯಿತು. ಅವನ ಮೈ ಕಂಪಿಸಿ ಮೂರ್ಛೆಗೊಂಡು ಮಲಗಿದನು. ಅವನ ಇಂದ್ರಿಯಗಳು ತಮ್ಮ ಕೆಲಸವನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿ ಹಿಂಜರಿದವು. ಅರ್ಧ ತೆರೆದ ಕಣ್ಣುಗಳು ರೋಮಾಂಚನಗಳಲ್ಲಿ ಅರ್ಜುನನಿಗೆ ಅರ್ಧ ಘಳಿಗೆಯಷ್ಟು ಕಾಲ ನಡೆದ ಯುದ್ಧವೇ ತಿಳಿಯಲಿಲ್ಲ.

ಭದ್ರಪೀಠ-ಸಿಂಹಾಸನ, ಉರುಕುಗೊಳ್-ಹಿಂದೆ ಸರಿ, ಕೋಳಾಹಳ-ಯುದ್ಧ

7. “ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರ ,ಮುಂದಿನದನ್ನು ಕೇಳು. ಕರ್ಣನ ಬಾಣಗಳು ಭೀಮನನ್ನು ಎತ್ತಿ ಬಿಸಾಡಿದವು. ನಕುಲನನ್ನು ಚುಚ್ಚಿ ಹಾಕಿದವು. ಸಹದೇವನ, ದೇಹದಲ್ಲಿ ದಾರಿಯನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡವು ಎಂದರೆ ತೂರಿದವು. ಈ ಕಡೆಯ ಸಾತ್ಯಕಿ, ಚೇಕಿತಾನಕ, ಉತ್ತಮೌಂಜ, ಶಿಖಂಡಿ ಮೊದಲಾದ ಸೇನಾಪತಿಗಳು ಗಾಯಗೊಂಡ ದೇಹದಿಂದ ಭೂಮಿಯ ಧೂಳು ರಕ್ತದಲ್ಲಿ ನೆನೆಯುವಂತೆ ಹೊರಳಾಡಿದರು.

ಚೇಕಿತಾನಕ-ವೃಷ್ಣಿವಂಶದ ಕ್ಷತ್ರಿಯ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಕೌರವನು ಇವನನ್ನು ಕೊಂದನು.
ಉತ್ತಮೌಂಜ-ದ್ರುಪದನ ಒಬ್ಬ ಮಗ. ಅಶ್ವತ್ಥಾಮನಿಂದ ಯುದ್ಧ ಮುಗಿದ ರಾತ್ರಿ ಹತನಾದವನು.

8. ಆಗ ಕೌರವ ಸೈನ್ಯಕ್ಕೆ ಹಬ್ಬದಷ್ಟು ಸಂತೋಷವಾಯಿತು. ಭೂಮಿಯ ದಿಕ್ಕುಗಳ ಬೆಸುಗೆ ಬಿಚ್ಚಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ನಿಸ್ಸಾಳಗಳು ಗರ್ಜಿಸಿದವು. ಧ್ರುವ ಮಂಡಲ ಬೀಳುವಂತೆ ಸೈನಿಕರು ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ಬೊಬ್ಬೆ ಹಾಕಿದರು. ‘ಅಸಮ ಬಾಹುಬಲವುಳ್ಳವನೇ ಭೇಷ್, ನಿನ್ನ ಸಾಹಸಕ್ಕೆ ಭೇಷ್, ಭಯಂಕರವಾದ ರಣರಂಗದ ನರಸಿಂಹನೇ ಭಲೇ’ ಎಂದು ಸೈನಿಕರು ಕೂಗಿ ಹೊಗಳಿದರು.

9. ದೊರೆಯೇ ಕೇಳು, ಕರ್ಣನು ಯುದ್ಧ ಮುಂದುವರೆಸಿ. ಸುತಸೋಮ, ಶತಾನೀಕ ಮೊದಲಾದ ಐದು ಜನ ಶತ್ರುಪುತ್ರರನ್ನು ಬಾಣ ಪ್ರಯೋಗಿಸಿ ದೂರಕ್ಕೆ ಅಟ್ಟಿದನು. ಮತ್ತೆ ಭೀಮ ದ್ರುಪದನನ್ನು ಹೊಡೆದನು. ಕರ್ಣನ ಸಾಹಸದ ಹೊಸ ಮೋಡಗಳು ಮೂರು ಮೊನೆಗಳಿರುವ ಬೋಳೆಯ ಎಂಬ ಬಾಣಗಳ ಸುರಿಮಳೆಯನ್ನು ಸುರಿದವು.

10. ಕರ್ಣನ ಬಾಣಗಳ ಸಮೂಹ, ಝಲ್ಲರಿಗಳ ಸಾಲನ್ನು, ಬಾವುಟಗಳ ಸಮೂಹವನ್ನು ಚಾಮರಗಳನ್ನು ಗೋವಳಿಗೋಲನ್ನು, ಈಟಿಗಳನ್ನು, ಎತ್ತಿ ಹಿಡಿದ ಬಾವುಟಗಳನ್ನು, ಸೀಗುರಿಗಳನ್ನು, ಧೂಳೀಪಟ ಮಾಡಿದವು. ಸಾಹಸದ ವೀರರನ್ನು ಕೊಂದು ಹಾಕಿದವು. ಆನೆಗಳು ರಥ ಕುದುರೆಗಳನ್ನು ಮುತ್ತಿಗೆ ಹಾಕಿದವು.

11. ದೊರೆಯೇ ಕೇಳು, ಕರ್ಣನು, ಅರ್ಜುನ, ಹನುಮಂತ, ಕೃಷ್ಣ, ರಥದ ಕುದುರೆಗಳು, ರಥ, ಬಾಣ, ಬಿಲ್ಲುಗಳ ಸತ್ವವನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡಿದನು. ತನ್ನ ಭುಜಪರಾಕ್ರಮದ ಬೆಂಕಿಯೊಳಗೆ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಕಾಸಿದ ಬಾಣಗಳಿಗೆ ತನ್ನ ಶತ್ರುವಿನ ರಕ್ತವೆಂಬ ನೀರನ್ನು ಕುಡಿಸಿದನು.

12. ಕರ್ಣನ ಸಾಹಸದ ಬೆಂಕಿ ಹೇಳಲು ಅಸಾಧ್ಯವಾಗುವಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಯಿತು. ಅವನು ತನ್ನ ಚೂಪಾದ ಬಾಣಗಳ ಅಗ್ನಿ ಕುಂಡದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಶತ್ರು ಸೈನ್ಯ ಸಮೂಹವನ್ನು ಯಜ್ಞಕ್ಕೆ ಆಹುತಿಕೊಡುವಂತೆ, ಆಹುತಿ ನೀಡಿದನು. “ಇಂದಿನ ಯುದ್ಧವನ್ನು ನೋಡಿ, ಕಣ್ಣುಗಳು ಸಂತೋಷ ಪಡಲಿ, ದುರ್ಯೋಧನನನ್ನು ಬರಲು ಹೇಳು’ ಎನ್ನುತ್ತಾ ಬೊಬ್ಬೆ ಹಾಕಿದನು.

ಬೇಳು-ಯಾಗ ಮಾಡು,

13. ಕರ್ಣನ ಬಾಣಗಳ ಏಟಿಗೆ ಕಾಲಾಳುಗಳು ಕುದುರೆಯ ಸೈನ್ಯದ ಹಿಂದೆ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಪಡೆದರು. ಕುದುರೆಯ ಸೈನ್ಯ ಹಿಂದೆ ಸರಿದು ಆನೆಗಳ ಸಮೂಹದ ಹಿಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ನಿಂತಿತು. ಆನೆಗಳು, ಬಾಣಗಳ ರಭಸಕ್ಕೆ ಹೆದರಿ ರಥಗಳ ಹಿಂದೆ ರಕ್ಷಣೆ ಪಡೆದವು. ರಥದ ಸೈನ್ಯ, ಮಂಜಿನಂತೆ ಮುಸುಕಿದ ಬಾಣಗಳಿಗೆ ಹೆದರಿ ಚೆಲ್ಲಾಪಿಲ್ಲಿಯಾಯಿತು.

ನಿಹಾರ-ಮಂಜು, ಎಸುಗೆ-ಪ್ರಯೋಗ

14. ಪಾಂಡವರ ಕಡೆಯವರು ಕರ್ಣನ ಬಾಣಗಳ ಆಕ್ರಮಣಕ್ಕೆ ರಥದ ಗಾಲಿಗಳನ್ನು ಒಡ್ಡಿ ಎದುರಿಸಿದರು, ಗುರಾಣಿಯನ್ನು+++(=ವರ್ಮವನ್)+++ ಅಡ್ಡ ಹಿಡಿದರು, ಜೀನುಗಳ+++(=ಅಜಿನಗಳ)+++ ಹೊಸೆದ ಹಗ್ಗಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿ ಱಿಂಚೆಗಳನ್ನು ಮುಂದಕ್ಕೆ ಹಿಡಿದರು. ಗುರಾಣಿ, ಕವಚ, ಶಿರಸ್ತ್ರಾಣಗಳನ್ನು ಕಂಠದ ಪಟ್ಟಿ, ಡಾಬು, ಗುಳ, ಜೀನು, ಬಾಹುರಕ್ಷೆ ಮೊದಲಾದವುಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದು ಬಾಣಗಳನ್ನು ತಡೆದರು.

ಹರಿಗೆ-ಗುರಾಣಿ, ಹಮ್ಮುಗೆ-ಹಗ್ಗ, ಱೆಂಚೆ-ಆನೆ, ಕುದುರೆಗಳ ಪಕ್ಷ ರಕ್ಷೆಗಳು, ಕಂಬುಗ-ಕಂಠದ ಪಟ್ಟಿ, ನೂಲು-ಡಾಬು-ಸೊಂಟದ ಪಟ್ಟಿ, ಗುಳ-ಆನೆ ಕುದುರೆಗಳ ಮೇಲೆ ಹಾಕುವ ವಸ್ತ್ರ, ಹಲ್ಲಣ-ಜೀನು, ತನುತ್ರ-ಕವಚ

15. ಉರಿಯ ಮಳೆ ಬೀಳುತ್ತಿರುವಾಗ ಅರಗಿನ ತೆರೆಯನ್ನು ಹಿಡಿದು ರಕ್ಷಣೆ ಬಯಸಿದಂತಾಯಿತು. ಸೂರ್ಯನ ಆಕ್ರಮಣ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವಾಗ, ಕತ್ತಲೆಯ ಕೋಟೆಯನ್ನು ರಕ್ಷಣೆಗೆ ಒಡ್ಡಿದಂತಾಯಿತು. ಕರ್ಣನ ಬಾಣಗಳು ಕೆರಳಿದರೆ, ಗುರಾಣಿ, ಸೀಸಕ, ಕವಚಗಳು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತವೆಯೋ ? ಕರ್ಣನ ಆಶ್ಚರ್ಯಕರವಾದ ಯುದ್ಧದ ರಭಸವನ್ನು ನೋಡಿ, ದುರ್ಯೋಧನನು ಸಂತೋಷದಿಂದ ಉಬ್ಬಿ ಹೋದನು.

ದಡ್ಡಿ-ತೆರೆ

16. ದುರ್ಯೋಧನನು ಕೃಪಾಚಾರ್ಯನನ್ನು, ಅಶ್ವತ್ಥಾಮನನ್ನು, ಟೀಕಿಸುತ್ತಾ ‘ನೋಡಿ, ನಿಮ್ಮ ಪಾಂಡವರ ಸೈನ್ಯ, ನಮ್ಮ ಸೇನಾಪತಿಯ ಮೇಲೆ ಹೇಗೆ ಯುದ್ಧ ಮಾಡುತ್ತಿದೆ. ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಜುನ ಭೀಮರ ಉತ್ಸಾಹವನ್ನು ನೋಡಿ ನಿಮಗೆ ಹೆದರಿಕೆ ಅನಿಸಲಿಲ್ಲವೇ ? ಮಾತಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದೆ ನಿಮ್ಮ ನಾಲಗೆ ಸೇದಿ ಹೋಗಿದೆಯೇ ?’ ಎಂದನು.

ಖೋಡಿ-ದುಷ್ಟ , ಗೂಡುಗೊಳ್-ಮನೆಯನ್ನು ಸೇರು, ಸೇದು ಹೋಗು

17. ‘ಅರ್ಜುನನು ಮೂರ್ಛೆಯಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿದ್ದಾನೆ. ಭೀಮನ ಪ್ರಾಣ ಕುತ್ತಿಗೆಗೆ ಬಂದಿದೆ. ಕೃಷ್ಣನ ಉಸಿರು ಮೂಗಿನಲ್ಲಿ ಹೊರಳಾಡುತ್ತಿದೆ. ಬಿರುದಿನ ವೀರರಾದ ಸಾತ್ಯಕಿ, ನಕುಲ, ಸಹದೇವರಿಗೆ ಏನು ಗತಿ ಬಂದಿದೆಯೋ ನನಗೆ ತಿಳಿಯದು ನೀವೇ ನೋಡಿ’ ಎಂದನು ದುರ್ಯೋಧನ.

ವೈಹಾಳಿ-ಕುದುರೆ ಸವಾರಿ

18. “ಶತ್ರುಸೈನ್ಯದಲ್ಲಿ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಬಲಿಕೊಟ್ಟು ತಂದೆ ಎನಿಸಿಕೊಂಡವರು ಪಲಾಯನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಬಾಣಕ್ಕೆ ತಮ್ಮನನ್ನು ಬಲಿಕೊಟ್ಟು ಅಣ್ಣಂದಿರು ಜಾರಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಸ್ವಾಮಿಯನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ ಸೇವಕರು ಓಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ನೋಡು ಗುರುತನುಜ” ಎಂದು ದುರ್ಯೋಧನನು ಅಶ್ವತ್ಥಾಮನಿಗೆ ಹೇಳಿದನು.

ತಾಯಿಗೆ ಮಕ್ಕಳಾಗದೆ - ತಾಯಿಗೆ ಅವಮಾನ ಮಾಡುವ ಮಕ್ಕಳಾದರು
ಮುಮ್ಮಳಿ (<ಮಣ್ಮಳಿ) - ಕ್ಷೋಭೆ, ಗೊಂದಲ

19. “ಶತ್ರುಗಳಾದ ಪಾಂಡವರಸೈನ್ಯಕ್ಕೆ ಉಂಟಾದ ಸೋಲು ಅವಮಾನಗಳು ದೇವತೆಗಳವರೆಗೂ ಹಬ್ಬಿತು. ಅಯ್ಯೋ ಶಿವನೇ, ಇಂದ್ರನಿಗೂ ದುಃಖ ಆವರಿಸಿತು. ಭೀಷ್ಮ ದ್ರೋಣರು ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಈ ಬಗೆಯ ಸಾಹಸವನ್ನು ತೋರಿಸಿ ಯುದ್ಧ ಮಾಡಿದರೆ? ನಿಷ್ಠುರದ ಮಾತನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆಂದು ಭಾವಿಸಬೇಡಿ. ನೋಡಿದ್ದನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ ಅಷ್ಟೆ” ಎಂದ ದುರ್ಯೋಧನ.

20. ಅದಕ್ಕೆ ಅಶ್ವತ್ಥಾಮನು ‘ಹೌದು ಸ್ವಾಮಿ, ಶತ್ರುಸೈನ್ಯ ವಿಪರೀತ ಹೆದರುತ್ತಿದೆ. ಪಾಂಡವರ ಬಂಧುಗಳಿಗೆ ದುಃಖವಾಗಿದೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ಸುಳ್ಳೇನಿದೆ? ಈಗ ನಿಮಗೆ ಉಂಟಾದ ಎಂಟು ಮಡಿ ಜಯಕ್ಕೆ ಪಾಂಡವರು ಹದಿನೆಂಟು ಮಡಿ ಜಯವನ್ನು ಆ ಮೇಲೆ ಗಳಿಸುವುದು ಖಂಡಿತ. ನಾನು ಹೇಳುವುದು ಸುಳ್ಳಾದರೆ ನನ್ನ ನಾಲಗೆಯನ್ನೇ ಕೊಯ್ದು ಕೊಡುತ್ತೇನೆ’ ಎಂದನು.

ಕಂಟಣಿಸು-ಹೆದರು

21. ಜಯಲಕ್ಷ್ಮಿಯು ಒಬ್ಬನನ್ನು ಕಂಡು ಮುಗುಳ್ನಕ್ಕರೆ, ಇನ್ನೊಬ್ಬರ ಜೊತೆ ಸವಿಯಾದ ಮಾತುಗಳ ರಸವನ್ನೇ ಹರಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಒಬ್ಬರಿಗೆ ಕಡೆಗಣ್ಣಿನ ನೋಟದ ಮಿಂಚನ್ನು ಬೀರಿದರೆ, ಇನ್ನೊಬ್ಬರ ಜೊತೆಗೆ ಪ್ರೀತಿ ತೋರಿಸುತ್ತಾಳೆ. ತನ್ನ ಕಾಲಿನ ಗೆಜ್ಜೆಯ ಶಬ್ದದಿಂದ ಇನ್ನೊಬ್ಬರ ಜೊತೆ ಸ್ನೇಹವನ್ನು ಧಿಕ್ಕರಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಹೆಣ್ಣುಗಳ ಕ್ರೌರ್ಯ / ಶೌರ್ಯ ಹೀಗೆ ಸಹಜವಾದುದು - ಆದ್ದರಿಂದ ಈಕೆ ಜಾರಸ್ತ್ರೀ ಎಂದ.

ತಗಹು-ಅಡ್ಡಿ, ವಿಗಡತನ-ಕ್ರೌರ್ಯ

22. “ಈ ಜಯವನಿತೆ ಒಂದು ಕಡೆಗಣ್ಣಿನಿಂದ ಕೌರವ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಒಲಿದಂತೆ ನೋಡುತ್ತಾಳೆ. ಜೊತೆಯಲ್ಲೇ ಇನ್ನೊಂದು ಕಡೆಗಣ್ಣಿನಿಂದ ಶತ್ರು ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಮಾತನಾಡಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಈಕೆಯನ್ನು ದೃಢವಾದ ಪತಿವ್ರತೆ ಎಂದು ಯೋಚಿಸಿದೆಯಾ ದೊರೆಯೇ, ಅದು ಸುಳ್ಳು " ಎನ್ನುತ್ತಾ ಅಶ್ವತ್ಥಾಮನು ತನ್ನ ಸೈನ್ಯದ ಗುಂಪಿನ ಕಡೆಗೆ ಹೊರಟುಹೋದನು.

23. “ದೊರೆಯೇ ಗಮನವಿಟ್ಟು ಕೇಳು ಈ ಕಡೆ. ಅರ್ಜುನನ ಅರ್ಧ ಮುಚ್ಚಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಕಣ್ಣುಗಳು ತೆರೆದುಕೊಂಡವು. ಅವನ ಮನಸ್ಸು, ಪಂಚೇಂದ್ರಿಯಗಳಿಗೆ ಉಂಟಾಗಿದ್ದ ಚಿಂತೆಯ ನಂಟು ಕಡಿಮೆಯಾಯಿತು. ಸೋತು ಸುಣ್ಣವಾಗಿದ್ದ ತನ್ನ ಸೈನ್ಯದ ಕಡೆಗೆ ತಿರುಗಿ ನೋಡಿದನು. ಅವರ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಕಂಡು ಕೋಪದ ಜ್ವಾಲೆಯ ಆರ್ಭಟದಲ್ಲಿ ಅವನ ಮನಸ್ಸಿನ ಭಾವ ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ದ್ವಂದ್ವಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಯಿತು.” ಎಂದು ಸಂಜಯನು ಹೇಳಿದನು.

24. ಕಳಶದ ನೀರಿನಿಂದ ದೇಹಕ್ಕೆ ಮೆತ್ತಿಕೊಂಡಿದ್ದ ರಕ್ತವನ್ನು ತೊಳೆದುಕೊಂಡು, ಹೊಸ ಮಡಿ ಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ಗಂಟುಹಾಕಿ ಬಿಗಿದು ಉಟ್ಟುಕೊಂಡನು. ಸಾಧು ಜವಾಜಿ ಕಸ್ತೂರಿ ಮೊದಲಾದ ಸುಗಂಧಗಳನ್ನು ಲೇಪಿಸಿಕೊಂಡನು. ಹೊಳೆಯುತ್ತಿದ್ದ. ಹೊಸ ಶೀರ್ಷಕವನ್ನು, ಕವಚವನ್ನು ಧರಿಸಿ, ಕರ್ಪೂರದ ತಾಂಬೂಲವನ್ನು ಹಾಕಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ ಮತ್ತೆ ಗಾಂಡೀವವನ್ನು ಕೈಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡನು.

ಮಲಕ-ಗಂಟು, ಲುಳಿ-ಕಾಂತಿ,

25. ಅರ್ಜುನನು ಕೃಷ್ಣನನು ಕುರಿತು “ನಿನ್ನ ಸುಂದರವಾದ ದೇಹದಲ್ಲಿ ಕವಚದ ಕಟ್ಟುಗಳನ್ನು ಮುರಿದು ಹಾಕಿ ಬಾಣಗಳು ತೂರಿದವು. ಇದು ನಮ್ಮ ಪಾಪಕರ್ಮದ ಫಲವಲ್ಲವೇ? ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ನಿನಗೆ ಹೇಗೆ ನೋವಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಅದು ನಿನಗೇ ಗೊತ್ತು. ಹೀಗಿರುವಾಗ ನಮಗೆ ರಾಜ್ಯದ ನಂಟು ಹೇಗಾಗುತ್ತದೆ. ನೋಡು, ನಿಮ್ಮ ಹನುಮಂತನಿಗೆ ನೋವಾಗಿದೆ” ಎಂದನು.

ಹಮ್ಮುಗೆ-ಕಟ್ಟು

26. ಕೃಷ್ಣನು “ಸಾಕು, ಆ ಮಾತು ಹಾಗಿರಲಿ. ಯುದ್ಧರಂಗಕ್ಕೆ ಬರುವುದು ಎಂದರೆ ಕಬ್ಬಿನ ಗದ್ದೆಗೆ ಹೋದಂತೆಯೇ ? ಬಾಣಗಳಿಗೆ ಎದುರಾದಾಗ, ಸಾವು ನೋವು ಸಹಜ. ಅದನ್ನು ಗಣಿಸಬಾರದು. ಈ ದುಷ್ಟನನ್ನು ಈ ಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಬಲವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಪ್ರಯೋಗಿಸಿ ಯುದ್ಧ ಮಾಡದೆ, ಚತುರತೆಯಿಂದ ಜಯವನಿತೆಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೋ " ಎಂದು ಅರ್ಜುನನಿಗೆ ಹೇಳಿದನು.

ಕೈತೂಕ-ಬಲ

27. ಅರ್ಜುನನು ಕೃಷ್ಣನಿಗೆ ‘ರಥವನ್ನು ಕರ್ಣನ ಕಡೆಗೆ ಓಡಿಸು. ಅವನ ಧಾಳಿಗೆ ನಮ್ಮವರು ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಕರ್ಣನ ಕುತ್ತಿಗೆಯ ಚರ್ಮದಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಈ ಸಲಾಕೆಗಳಂತಹ ಬಾಣಗಳನ್ನು ಚುಚ್ಚಿಸುತ್ತೇನೆ’ ಎಂದನು. “ದೊರೆಯೇ ಕೇಳು, ಆ ಮಾತು ಮುಗಿಯುವುದಕ್ಕೆ ಮುಂಚೆಯೇ ಅರ್ಜುನನ ರಥ ಕರ್ಣನಿಗೆ ಹತ್ತಿರವಾಗಿ ಎದುರು ನಿಂತಿತು. ನಿಮಿಷದಲ್ಲಿ ಪಾಂಡವರ ಸೈನ್ಯಕ್ಕೆ ಧೈರ್ಯ ಬಂದಿತು.” ಎಂದು ಸಂಜಯನು ಹೇಳಿದನು.

ಉರುಬೆ -ಧಾಳಿ,
ಬಾರು-ಚರ್ಮ

28. ‘ಎಲೆ ಕರ್ಣ, ಅರ್ಜುನನ ಆಕ್ರಮಣದ ರಭಸಕ್ಕೆ ಎದುರಾಗಿ ನಿಲ್ಲುವುದು ಅಸಾಧ್ಯ. ನೀನು ಅರ್ಜುನನೆಂಬ ಹಾವನ್ನು ಅರ್ಧ ಕಡಿದು ಉಳಿಸಿ ಅಯ್ಯೋ ಪಾಪಿ, ರಾಯನಾದ ದುರ್ಯೋಧನನ ರಾಜಕಾರ್ಯವನ್ನು ಹಾಳು ಮಾಡಿದೆ. ರಥವನ್ನು ದೂರಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಲೇ ಎಂದು ಶಲ್ಯನು ಹಂಗಿಸಿದಾಗ ಕರ್ಣನು ಗರ್ವದಿಂದ ಅವನನ್ನು ನಿಂದಿಸುತ್ತಾ, ‘ಎಲವೋ ಈಗ ನೋಡು’ ಎನ್ನುತ್ತಾ ಅರ್ಜುನನ ಮೇಲೆ ಬಲವಾಗಿ ಬಾಣ ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದನು.

ಹೆಕ್ಕಳಿಸು-ಗರ್ವಿಸು

29. ಅರ್ಜುನನು ಮಧ್ಯದಲ್ಲೇ ಕರ್ಣನ ಬಾಣಗಳನ್ನೆಲ್ಲಾ ಕತ್ತರಿಸಿ ಹಾಕಿ ತಕ್ಷಣವೇ ಬಾಣಗಳನ್ನು ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದನು. ವೀರ ಅರ್ಜುನನು ತನ್ನ ರೋಷದ ಗಾಳಿಯ ಸಹಾಯದಿಂದ ಎರಡು ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚು ಮಾಡುವ ಕೋಪದ ಬೆಂಕಿಯಿಂದ ಶತ್ರುಗಳೆಂಬ ಹುಲ್ಲುಗಾವಲನ್ನು ಸುಡದೇ ಬಿಡುತ್ತಾನೆಯೇ?

30. ಕವಚದ ಮೇಲೆ ಬಲವಾಗಿ ಚುಚ್ಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ ಅದನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿ, ಬಾಣಗಳು, ಕರ್ಣನ ಎದೆಯ ಮೇಲೆ ತಮ್ಮ ಗರಿಯನ್ನು ತೋರಿಸುವಂತಾಯಿತು. ಅವುಗಳ ಇನ್ನೊಂದು ತುದಿ ಬೆನ್ನಿನ ಮೇಲೆ ಕಾಣಿಸಿತು. ರಕ್ತಧಾರೆಯಲ್ಲಿ ಕರ್ಣನು ನೆನೆದು ಹೋದನು. ಅವನ ಕೈಯಲ್ಲಿದ್ದ ಬಾಣಗಳು ಕೆಳಗೆ ಬಿದ್ದವು. ವಿಪರೀತ ರಕ್ತವನ್ನು ಕಾರುತ್ತಾ, ಚಿಂತೆಯಿಂದ ಕಂಪಿಸಿ, ತನ್ನ ರಥದ ರತ್ನ ಖಚಿತವಾದ ಪೀಠದ ಮೇಲೆ ಕುಸಿದು ಮೂರ್ಛೆ ಹೋದನು.

31. ಅರ್ಜುನನು ನಗುತ್ತಾ ’ ನಿನ್ನ ಸೇವಾ ವೃತ್ತಿಯನ್ನು ತೋರಿಸು. ನಮ್ಮ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಮೂರು ದಿಕ್ಕಿಗೆ ಅಟ್ಟಿ ಅಭಿಮಾನದಿಂದ ಮೆರೆದ ದೊಡ್ಡವನಲ್ಲವೇ ನೀನು. ನಿನ್ನ ಕೈಲಿದ್ದ ಬಾಣಗಳು ಕೆಳಕ್ಕೆ ಬಿದ್ದು ಹೋದವೇ? ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಗೆಲ್ಲುತ್ತಿದ್ದೇನೆ ಎಂಬ ಸಂಪತ್ತು ಈಗ ಹಾಳಾಗಿ ಹೋಯಿತೆ? ಶೌರ್ಯದ ನಿನ್ನ ಮುಖದಲ್ಲಿ ಏಕೆ ವಿಷಾದದ ಭಾವ?’ ಎಂದು ಟೀಕಿಸಿದನು.

ಓಲೆಯಕಾರತನ-ಸೇವಾವೃತ್ತಿ

32. ಅರ್ಜುನನು ಮತ್ತೆ ಶಲ್ಯನ ಮೇಲೆ ಬಾಣ ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದನು. ಅವನ ಕೈಯಲ್ಲಿದ್ದ ಲಗಾಮನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿದನು. ಅವನ ರಥದ ಕುದುರೆಗಳ ದೇಹದಲ್ಲಿ ಅಸಂಖ್ಯವಾದ ಬಾಣಗಳನ್ನು ಹೂತುಹಾಕಿದನು ಅಕ್ಕಪಕ್ಕದಲ್ಲಿದ್ದ ತಾಂಬೂಲದವರು. ಚಾಮರಧಾರಿಗಳನ್ನು ನೋಯಿಸಿದ ಕರ್ಣನ ಹಿರಿಮೆಯನ್ನು ಬಡ್ಡಿ ಸಹಿತ ಉಗುಳುವಂತೆ ಮಾಡಿದನು ಅರ್ಜುನ.

ಹೇರಾಳ-ಅಧಿಕ, ಹೆಚ್ಚು, ಹಡಪಗ-ತಾಂಬೂಲ ಹಿಡಿದಿರುವವನು, ಚಾಹಿ-ಛತ್ರಿ ಹಿಡಿಯುವವನು ?

33. ಸೇನಾಪತಿಯಾದ ಕರ್ಣನಿಗೆ ಒದಗಿದ ದುಃಖದಲ್ಲಿ, ಕೌರವರ ಸೈನ್ಯ ಚಿಂತೆಗೊಳಗಾಯಿತು. ಅರ್ಜುನನ ಬಾಣಗಳು ಕೌರವನ ಎದುರಿನಲ್ಲಿ ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿ ತಿವಿದಾಡಿದವು. ಹೆಚ್ಚೇನು ಹೇಳುವುದು ! ಅರ್ಜುನನು ಕೃಪ, ಕೌಸಲ, ಅಶ್ವತ್ಥಾಮ, ಶಕುನಿ, ಕೃತವರ್ಮರು ಸೋತು ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟುವಂತೆ ಬಾಣ ಪ್ರಯೋಗಿಸಿ ಬೊಬ್ಬೆ ಹಾಕಿದನು.

34. " ದುರ್ಯೋಧನ ಸಿಕ್ಕಿ ಬಿದ್ದ, ಅಶ್ವತ್ಥಾಮ ಮೊದಲಾದವರ ಯುದ್ಧ ಮಕ್ಕಳಾಟವಾಗಿ, ಅವರೆಲ್ಲ ಬಿದ್ದು ಹೋದರು. ನಮ್ಮ ಸೇನಾಪತಿ ಯುದ್ಧ ಮಾಡಿ ಬಳಲಿ ಹೋದನು. ಮುನ್ನುಗ್ಗಿದ ಅರ್ಜುನನು ಇವರೆಲ್ಲರ ದರ್ಪವನ್ನು ರಾಶಿ ಹಾಕಿ ತೂರಿಬಿಟ್ಟ. ಪರಿವಾರದವರಾದ ನಮ್ಮ ಮೇಲೆ ರಕ್ಷಣೆಯ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಬಂದಿದೆ. “ಎಂದುಕೊಂಡರು ಕೌರವನ ಕಡೆಯ ಸೈನಿಕರು.

ಪಂಥ-ಹೊಣೆ, ಅಧಿಕಾರ.

35. “ದೊರೆಯೇ ಕೇಳು, ಆರು ಸಾವಿರ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಮಹಾರಥರು, ಮಕರ ತೋರಣಗಳು, ದೊಣ್ಣೆಗಳು, ಅಲ್ಲಾಡುತ್ತಿರುವ ಚಾಮರಗಳು, ಬಾವುಟಗಳು ನೆಲ ಬಿರಿಯುವಂತೆ ಶಬ್ದ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ , ಮುರಜ, ಡಿಂಡಿಮ, ಪಟಹ ಮೊದಲಾದ ವಾದ್ಯಗಳ ಆರ್ಭಟದಲ್ಲಿ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿದ್ದ ಹೊಗಳುಭಟ್ಟರ ಹೊಗಳಿಕೆಯ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಮುನ್ನುಗ್ಗಿದರು.” ಎಂದು ಸಂಜಯನು ಹೇಳಿದನು.

ಝಲ್ಲರಿ-ಮಕರ ತೋರಣ, ಝಾಡಿ-ದಟ್ಟ, ಸೆಳೆ-ದೊಣ್ಣೆ, ಸಿಂಧ-ಧ್ವಜ, ಸೀಗುರಿ-ಒಂದು ಬಗೆಯ ಚಾಮರ

36. ಕೌರವನ ಕಡೆಯ ಮಾನ್ಯರಾದ ಪರಿವಾರದ ಸೈನಿಕರು “ಛೀ, ಅರ್ಜುನ, ದುರ್ಯೋಧನನನ್ನು ಹಿಡಿಯಲು ನಿನಗೆ ಆಗುತ್ತದೆಯೇ? ಕೃತಕ ಪರ್ವತದಿಂದ ಸಮುದ್ರವನ್ನು ಮುಚ್ಚಿ ಹಾಕಲು ಸಾಧ್ಯವೇ? ನೀನು ಮಹಾವೀರ. ಮಹಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಹಿಡಿದು ಪ್ರಯೋಗಿಸು. ಇನ್ನು ಮುಂದಕ್ಕೆ ಹೆಜ್ಜೆ ಇಟ್ಟರೆ ನಮ್ಮ ಆಣೆ” ಎನ್ನುತ್ತಾ ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿ ಮುನ್ನುಗ್ಗಿದರು.

ತುಡುಕು-ಹಿಡಿ

37. “ದೊರೆಯೇ ಕೇಳು, ಆ ಸೈನಿಕರ ತುಳಿತದಿಂದ ರಕ್ತದ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ನೆನೆದು ಹೋಗಿದ್ದ ನೆಲ, ಧೂಳೆದ್ದು, ಹೆಜ್ಜೆ ಹೆಜ್ಜೆಗೆ ಭಯವುಂಟಾಗುವಂತೆ. ಕೆಂಪು ಧೂಳಿನಿಂದ ಕತ್ತಲೆಯುಂಟಾಯಿತು. ಅಲ್ಲಿರುವುದು ಕರ್ಣನೋ, ಅರ್ಜುನನೋ, ಪಾಂಡವರ ಸೈನ್ಯವೋ, ಕೌರವರ ಸೈನ್ಯವೋ, ಯೋಚಿಸಿದರೆ ಒಂದು ಅರ್ಧಗಳಿಗೆ ನನಗೆ ಏನೂ ತಿಳಿಯಲಿಲ್ಲ” ಎಂದ ಸಂಜಯ

38. ‘ಮೇಲಕ್ಕೆ ಎದ್ದಿದ್ದ ಧೂಳಿನ ಅಬ್ಬರವು ಮಳೆಯಿಂದ ನಾಶವಾಗುವ ಹಾಗೆ, ಅರ್ಜುನನ ಬಾಣಗಳ ಪೆಟ್ಟಿನಿಂದ ಆನೆ, ಕುದುರೆ, ಮನುಷ್ಯರ ದೇಹಗಳು ಸೀಳಿ ಹೋಗಿ, ಸುರಿದ ಕೆಂಪು ರಕ್ತದ ಮಳೆಯಲ್ಲಿ ರಣರಂಗದ ಕೆಂಧೂಳು ಅಡಗಿತು. ಬಾಣಗಳ ಕತ್ತಲೆಯಲ್ಲಿ ಸೈನ್ಯದಲ್ಲಿ ಯಾರು ಯಾರು ಎಂಬುದು ಒಂದು ಅರ್ಧಗಳಿಗೆ ನನಗೆ ತಿಳಿಯಲಿಲ್ಲ’ ಎಂದ ಸಂಜಯ.

ಹಿಳಿ- ಸೀಳು

39. ರಾವುತರು ಶತ್ರು ಸಮೂಹದ ಒಳಕ್ಕೆ ನುಗ್ಗಿ ರಥದ ಕುದುರೆಗಳು ರಥದಿಂದ ಕಳಚಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಯುದ್ಧ ಮಾಡಿದರು. ಮದದಾನೆಗಳು ಸಾಹಸದಿಂದ ನುಗ್ಗಿದವು. ರಥಗಳು ಮುಂದಕ್ಕೆ ಚಲಿಸಿದವು. ಗುರಾಣಿಗಳನ್ನು ತಲೆಗೆ ಅಡ್ಡ ಹಿಡಿದ, ಕಕ್ಕಡ, ಪರಶು, ಬಂಡೆಯ ಮೊದಲಾದ ಆಯುಧಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದು, ಮಂಡಿಯೂರಿ ಮುನ್ನುಗ್ಗಿದ ವೀರರು ಅರ್ಜುನನ ರಥದ ಎರಡೂ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ನಿಂತು ಎದುರಿಸಿದರು.

ಮಂಡಿ-ಮಲ್ಲಗಾಳಗ, ಕತ್ತಿವರಸೆ, ಬಾಣಪ್ರಯೋಗ ಮುಂತಾದ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಮೊಳಕಾಲನ್ನೂರಿ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುವ ಒಂದು ಭಂಗ.

40. ದೊರೆಯೇ ಕೇಳು, ಜಯದ್ರಥನ ಸೈನ್ಯದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಈ ಹಿಂದೆ ಸಿಕ್ಕಿ ಹಾಕಿಕೊಳ್ಳದ ಅರ್ಜುನನ ರಥ ಈ ಟೊಳ್ಳು ಜನಗಳ ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ಹೆದರುತ್ತದೆಯೇ? ಆನೆಗಳ ಸಮೂಹಕ್ಕೆ ಒಂದು ಬಾಣ, ಕುದುರೆಗಳ ಸೈನ್ಯಕ್ಕೆ ಒಂದು ಬಾಣ, ಮತ್ತು ಎರಡು ಬಾಣಗಳಿಂದ ಕಾಲಾಳುಗಳು ಹಾಗೂ ರಥಗಳನ್ನು ಕೆಡವಿದನು.

ಹೊಳ್ಳುಗ-ಟೊಳ್ಳಾಗಿರುವವರು

41. ಅರ್ಜುನನು ‘ನಿಮ್ಮ ಕಾಲಾಳುಗಳು ಸೋತು ಹೋದರು. ಆರು ಸಾವಿರ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಮಹಾಶೂರರು ನಿಮ್ಮ ಸೈನ್ಯದ ಮಹಾರಥರು ಎದ್ದು ಬನ್ನಿ. ನೀವು ಒಟ್ಟಾಗಿ ಬಂದರೆ ಚೆನ್ನ. ಕರ್ಣನಿಗಾದ ಸೋಲಿನಿಂದ ನೀವು ಹಿಂದೆಗೆದರೆ ನಿಮ್ಮ ದೊರೆ ದುರ್ಯೋಧನನ ಮೇಲಿನ ಆಣೆ. ನೀವು ಬಲಿಷ್ಠರಾಗಿದ್ದೀರಿ’ ಎಂದು ಬಾಣಗಳಿಂದ ಹೊಡೆದನು.

ಸೀವರಿಸು-ತಿರಸ್ಕರಿಸು/ಹಿಂದೆಗೆ, ದೊಠಾರರು- ಬಲಿಷ್ಠರು

42. ಅರ್ಜುನನ ಬಾಣಗಳ ಪೆಟ್ಟಿಗೆ ರಾಜರ ಸಮೂಹ ನಿಂತು, ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟಿತು. ಸಾಹಸ ಎಂಬ ನಗರದ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ಒಳಕ್ಕೆ ನುಗ್ಗಿ ಒಡೆಯನ ಋಣವನ್ನು ತೀರಿಸಿದರು. “ಕತ್ತುಗಳ ಕುಯ್ಲನ್ನು ರಾಶಿ ಹಾಕಿದ, ಮೊದಲೇ ಅದರ ಗೇಣಿಯನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದ ಅರ್ಜುನನು ಆರ್ಭಟಿಸುತ್ತಿದ್ದಾನೆ. ಛೀ ಇನ್ನೇಕೆ ಮಾತ್ಸರ್ಯ” ಎಂದು ಸೈನಿಕರು ಸಾಹಸವನ್ನು ತೋರಿಸಿದರು.

ಅಕ್ಕುಡಿಸು-ಕುಗ್ಗು, ನಿಲ್ಲು, ಕಾವಣ-ಮಂಟಪ, ಕೇಣ-ಮತ್ಸರ, ಗೇಣಿ-ಭೂಮಿಯನ್ನು ಸಾಗುವಳಿಗೆ ಗುತ್ತಿಗೆ ಪಡೆಯುವುದು

43. ಅರ್ಜುನನು ಸಮರಥರನ್ನು ಸೀಳಿ ಹಾಕಿದನು. ಆಕ್ರಮಿಸಿದ ಸೈನಿಕರನ್ನು ಚಚ್ಚಿದನು. ಎಲ್ಲಾ ದೇಶದ ರಾಜವಂಶದ ರಾಜಕುಮಾರರನ್ನು ಸವರಿದನು. ಸೈನ್ಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಹಾಳಾಯಿತು. ಆದ ಮಾನಭಂಗವನ್ನು ಹೇಳೋಣವೆಂದರೆ ನಗೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಕೌರವ ಸೈನ್ಯ ಸಮೂಹದಲ್ಲಿ ಬಲಹೀನರಾದವರು ಅವಮಾನದ ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದುಹೋದರು.

ಜಳ್ಳುಗ-ಬಲಹೀನ

44. ಕೌರವನ ಕಡೆಯ ಸೈನ್ಯದವರು ‘ತಲೆಯ ಗಂಟು ಬಿಚ್ಚಿ ಹೋದರೂ ಗಮನಿಸದೆ ಓಡಿದರು. ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಬಿರುದುಗಳ ಆಭರಣಗಳನ್ನು ಬಿಸುಟರು. ವಾಹನಗಳ ತಂಟೆಯೆ ಬೇಡ ಎಂದು ಬಿಟ್ಟು ಹೋದರು. ಆಯುಧಗಳನ್ನು ನೆಲಕ್ಕೆ ಬಿಸಾಡಿದರು. ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದು ಸುಡುತ್ತಿರುವ ಅರ್ಜುನನ ಸಾಹಸದ ಬಿರು ಬಿಸಿಲಿನ ತಾಪದಲ್ಲಿ ಆ ಬಲಶಾಲಿ ವೀರರ ಮೋರೆಗಳು ಒಣಗಿ ಅವರ ಶೌರ್ಯದ ಮಡುಗಳು ಪೂರ್ತಿ ಬತ್ತಿಹೋದವು.

45. ಓಡುತ್ತಿದ್ದ ಮಹಾರಥರನ್ನು ಅಟ್ಟಿಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತ, " ನಿಮ್ಮ ಸೇನಾಪತಿಯ ಅವಸ್ಥೆಯನ್ನು ತಿಳಿಯದೆ ಹೋಗಬೇಡಿ, ಹೋಗಬೇಡಿ. ದುರ್ಯೋಧನನ ಗೌರವವನ್ನು ಯಾರಿಗೆ ಮಾರಿದ್ದೀರಾ? ನಾನಂತೂ ಕೊಂಡು ಕೊಳ್ಳುವವನಲ್ಲ. ಇಂತಹ ಶ್ರೇಷ್ಠರು ಹೀಗೆ ಪಲಾಯನ ಮಾಡುವ ಯೋಗ ಸಿದ್ಧಿಯನ್ನು ಪಡೆದಿರುವವರೇ? ಸಾಹಸಿಗಳು ನೀವು ಭೇಷ್” ಎಂದು ಅರ್ಜುನನು ಅವರನ್ನು ಪುಡಿ ಪುಡಿ ಮಾಡಿದನು.

46. ಅರ್ಜುನನು ಕೃಪಾಚಾರ್ಯ, ಅಶ್ವತ್ಥಾಮರನ್ನು ಕರೆಯುತ್ತಾ ‘ಈ ಮಹಾರಥರ ರೀತಿ ಹೀಗಾಯ್ತು. ಕರ್ಣನು ಹೇಳಿಕೊಟ್ಟಿರುವ ಮೋಸದ ಮಾತುಗಳನ್ನು ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ. ಕೌರವನೆಂಬ ಸೂರ್ಯನನ್ನು ಸರ್ವಗ್ರಾಸವಾಗಿ ನುಂಗಲು ರಾಹುಗಳು ಆತುರದಿಂದ ಕಾದಿವೆ. ನಿಮಗೆ ಯುದ್ಧದ ಆಟದಲ್ಲಿ ಯಾವುದಾದರೂ ಸಣ್ಣ ಉಳಿಯಂತಹ ಸಾಮಗ್ರಿ ಪಣವಾಗಿ ಒಡ್ಡಲು ಇದ್ದರೆ, ಪ್ರಯೋಗಿಸಿ. ನಿಮ್ಮ ಆಟವನ್ನು ನೋಡುತ್ತೇನೆ’ ಎಂದನು.

ಕವಡಿಕೆ-ಮೋಸ, ಹರಿಬ-ಕರ್ತವ್ಯ, ಮುಟ್ಟಿಗೆ-ಸಣ್ಣ ಉಳಿ, ರವಣ-ರಪಣ, ಆಸ್ತಿ, ಪಣ

47. “ದೊರೆಯೇ ಕೇಳು, ನಿಮ್ಮ ದಳಪತಿಯಾದ ಕರ್ಣನ ಮೂರ್ಛೆ ತಿಳಿಯಿತು. ಭಯ ತಗ್ಗಿತು. ಧೈರ್ಯದ ಸತ್ವ ಬಲವಾಯಿತು. ಕೋಪ ಮತ್ತೆ ಚಿಗುರಿತು. ಉಂಟಾಗಿದ್ದ ಹೀನಸ್ಥಿತಿ ನೀರಾಗಿ ಹರಿದುಹೋಯಿತು. ಪಲ್ಲಟವಾಗಿದ್ದ ಇಂದ್ರಿಯಗಳು ಸಮಾಧಾನಗೊಂಡವು. ವೀರರಸವು ಎಲ್ಲಾ ಇಂದ್ರಿಯಗಳನ್ನು ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ಆವರಿಸಿತು.” ಎಂದು ಸಂಜಯನು ಹೇಳಿದನು.

48. ಕರ್ಣನು ಆ ಕಡೆ ಈ ಕಡೆ ನೋಡಿದನು. ತನಗೆ ನಾಟಿದ್ದ ಬಾಣಗಳನ್ನು ಕಿತ್ತು ಹಾಕಿದನು. ಕಿತ್ತುಹೋಗಿದ್ದ ಕವಚವನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಿದನು. ದೇಹದ ಭಾಗಗಳಿಗೆ ಮೆತ್ತಿಕೊಂಡಿದ್ದ ರಕ್ತವನ್ನು ತೊಳೆದನು. ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಆಗಲೇ ಕಸ್ತೂರಿ ಗಂಧವನ್ನು ಲೇಪಿಸಿಕೊಂಡು ದಿವ್ಯವಾದ ರೇಷ್ಮೆ ವಸ್ತ್ರವನ್ನು ಹೊದ್ದು, ಉಪಮಾತೀತವಾದ ತೇಜಸ್ಸಿನಿಂದ ಮೆರೆದನು.

49. ಕರ್ಣನು ಶಲ್ಯನನ್ನು ಸಮಾಧಾನ ಪಡಿಸಿದನು. ತನ್ನ ಭುಜವನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ತಟ್ಟಿಕೊಂಡನು. ಅತಿಯಾದ ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ತನ್ನ ಬಿಲ್ಲಿನ ದನಿಯನ್ನು ಆಲಾಪನೆ ಮಾಡಿ ಪರೀಕ್ಷಿಸಿ ಸಂತೋಷಿಸಿದನು. ತನ್ನ ರಥವನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿ, ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಬತ್ತಳಿಕೆ ಹಾಗೂ ಬಾಣಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡು ‘ಶತ್ರುವನ್ನು ಸೀಳಬೇಕಾದರೆ ಈ ಬಾಣವೇ ಸರಿ’ ಎಂದು ಒಂದು ಬಾಣವನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸಿದನು.

ಬೋಳವಿಸು-ಸಮಾಧಾನ ಪಡಿಸು, ಸೂಳವಿಸು-ಹೊಡೆ, ತಟ್ಟು, ಆಳವಿಸು-ಆಲಾಪಿಸು, ಸಾನಕ-ಶಬ್ದ/ಧ್ವನಿ, ಪಾಳಿಸು-ಸೀಳು , ಜೋಳವಿಸು-ಜೋಳಿಸು-ಅಳವಡಿಸು,
ಹೊದೆ-ಬತ್ತಳಿಕೆ

50. ಕರ್ಣನು ‘ಎಲವೋ ಅರ್ಜುನ ಜೂಜಿನ ಒಪ್ಪಂದ ಇರುವುದು ನಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ನಡುವೆ. ಆ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಾದ ಕೃಪ, ಅಶ್ವತ್ಥಾಮರ ಜೊತೆ ಏಕೆ ಗರ್ವ ತೋರಿಸುತ್ತೀಯಾ ಹೋಗಬೇಡ, ನನ್ನನ್ನು ಎದುರಿಸು. ನೀನು ಹಿಡಿದಿರುವ ಎಲ್ಲಾ ಆಯುಧಗಳನ್ನು ಕೆಡವಿ, ನಿನ್ನ ಎದೆ ಮತ್ತು ಬೆರಳುಗಳನ್ನು ಘಾತಿಸದೆ ಬಿಡುತ್ತೇನೆಯೇ ಬಾ’ ಎನ್ನುತ್ತಾ ಕರೆದನು.

ಮುಷ್ಟಿಗೆ-ಸಣ್ಣ ಉಳಿಯಂತಹ ಒಂದು ಆಯುಧ

51. “ದೊರೆಯೇ ಕೇಳು, ಸಿಡಿಲ ಗರ್ಜನೆಯನ್ನು ಕೇಳಿ ಮುನ್ನುಗ್ಗುವ ಸಿಂಹದಂತೆ, ಕೃಪಾಚಾರ್ಯ ಅಶ್ವತ್ಥಾಮರನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಅರ್ಜುನನು ಶತ್ರುವಿನ ಮುಂದಕ್ಕೆ ನುಗ್ಗಿ ಬಂದನು. ‘ಬಿಲ್ಲಿನ ಕೊಪ್ಪನ್ನು ಕಂಡರೆ’ ನಿನಗೆ ಗೌರವವಿಲ್ಲ. ಬಾಣಗಳು ನಿನ್ನ ಕುತ್ತಿಗೆಯನ್ನು ಬಲವಾಗಿ ತಾಗುತ್ತವೆ. ನೀನು ಅಯೋಗ್ಯ, ಬಹಿಷ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಯೋಗ್ಯನಾದವನು ಛೀ ಕರ್ಣ ಹೋಗು’ ಎನ್ನುತ್ತಾ ಬಾಣ ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದನು.” ಎಂದು ಸಂಜಯನು ಹೇಳಿದನು.

ತಿರುಪು - ಕೊಪ್ಪು

52. ಕರ್ಣನು ಅರ್ಜುನನ ಮೇಲೆ ಬಲವಾಗಿ ಬಾಣ ಪ್ರಯೋಗಿಸುತ್ತ ‘ನೀವು ಭರತನ ನಾಟ್ಯಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಪರಿಣತರು. ವಿರಾಟನ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಆ ಕೆಲಸವನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದುದು ನನಗೆ ತಿಳಿಯದೇ. ನಿಮ್ಮ ವಿದ್ಯೆ ನನಗೆಲ್ಲಿ ಗೊತ್ತಿದೆ? ರಸಭರಿತವಾದ ನಾಟ್ಯದ ಮಾತು ಹಾಗಿರಲಿ. ಬಿಲ್ಲನ್ನು ಹಿಡಿಯುವ ಪ್ರತಿಭೆ. ಅದನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸುವ ಅಭಿನಯ. ಅಂಗಹಾರಗಳ ರೀತಿಯನ್ನು ತೋರಿಸು’ ಎಂದನು.

ಸ್ಫುರಣ-ಪ್ರತಿಭೆ, ಹೊಳಪು,
ಅಂಗಹಾರ-ಅಭಿನಯ
ಮುದ್ರೆ - ಅಂಗಗಳನ್ನು ಉಚಿತ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಚಲಿಸುವುದರಿಂದ ಭಾವಗಳನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುವುದು.

53. ಎರಡೂ ಕಡೆಯ ಸೇನಾರಂಗದಲ್ಲಿ, ಪರಿಪೂರ್ಣವಾದ ತೇಜಸ್ಸಿನ ಸಮೂಹ ವಿಜೃಂಭಿಸಿತು. ಕರ್ಣ ಅರ್ಜುನರ ತೀವ್ರತೆ ಹಬ್ಬಿ, ಆಕಾಶದಲ್ಲೆಲ್ಲಾ ವ್ಯಾಪಿಸಿತು. ಒಂದು ಬಾಣ ಇನ್ನೊಂದು ಬಾಣವನ್ನು ಹೆತ್ತಿತೋ ಚೂಪಾದ ಬಾಣಗಳನ್ನು ಚೂಪಾದ ಬಾಣಗಳು ಉಗುಳಿದವೋ, ಬಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಬಾಣಗಳು ಚಿಗುರಿದವೋ ಮೂರು ಲೋಕಗಳೆಲ್ಲಾ ಇವರಿಬ್ಬರ ಬಾಣಗಳಿಂದ ತುಂಬಿ ಹೋದವು.

ನಿಷ್ಕಲಿತ-ಪರಿಪೂರ್ಣವಾದ, ಹಳಹಳಿಕೆ-ತೀವ್ರತೆ , ಗಬ್ಬರಿಸು-ಆವರಿಸು

54. ದೇವತೆಗಳು ಅರ್ಜುನನ್ನು ‘ವೀರ ಅರ್ಜುನನೇ ನೀನು ಪರಶುರಾಮ, ಕಾರ್ತಎಲ್ಲ, ಶ್ರೇಷ್ಠನಾದ ದಿಲೀಪ, ದುಂದುಮರ, ಭರತ, ದಶರಥ, ನಹುಷ, ನಳ, ರಾಘು, ಲಕ್ಷಣರಗೊಂಡ ಸಮಾನರಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಒಂದು ಕೈ ಹೆಚ್ಚು ಹೀಗಿರುವಾಗ ಇವನಿಗೆ ಉಳಿದ ದೊರೆಗಳು ಯಾವ ಲೆಕ್ಕ’ ಎಂದೂ ಹೊಗಳಿದರು.

55. “ತಾರಕ, ಜಂಭ, ನಿಕುಂಭ, ತಾರಕಾಕ್ಷ, ಕಾಲನೇಮಿ, ಮಹಿಷಾಸುರ, ಬಾಣಸುರ, ರಾವಣ ಮೊದಲಾದ ಶೂರರ ಬಾಹುಬಲಕ್ಕೆ ಸಮಾನವಾದವನು ನೀನು , ಉಳಿದ ವೀರರು ಯಾರೂ ನಿನಗೆ ಸಮಾನರಿಲ್ಲ” ಎಂದು ದೇವತೆಗಳು ಕರ್ಣನನ್ನು ಹೊಗಳಿದರು.

ತೋರಹತ್ತ-ಶೂರ, ಅಸಾರಹೃದಯ- ಸತ್ವ ಹೀನರು

56. ಹನುಮಂತನೂ “ಕರ್ಣನ ಬಾಣಗಳಿಗೆ ಸಮಾನವಾದುದು ಇನ್ನಿಲ್ಲ. ಇವನ ಧನುರ್ವಿದ್ಯೆಯಲ್ಲಿ , ಲಂಕೆಯನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿದ ವೀರರ ಚತುರತೆಯನ್ನು ನೋಡಿದೆ. ಇವನ ಅತಿಶಯವಾದ ಬಾಣಪ್ರಯೋಗದ ಭಂಗಿಯು ಭೀಷ್ಮ ಮೊದಲಾದ ವೀರರಿಗೂ ಇರಲಿಲ್ಲ " ಎಂದು ಮೆಚ್ಚಿಕೊಂಡನು.

ವಿಶಿಖ-ಬಾಣ.

57. ಸಂಜಯನು ನಗುತ್ತಾ “ದುಃಖದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿದ್ದ ಕೌರವ ಸೈನ್ಯ ಚೇತರಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಅತ್ಯಂತ ಸಂತೋಷವೆಂಬ ಸಾರವತ್ತಾದ ಕ್ಷೀರ ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದಿತು. ನಿನ್ನ ಕಡೆಯವನು ಗೆದ್ದ. ಒಳ್ಳೆಯ ಸುದ್ದಿಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವ ಅತಿಥಿಗಳು ನಾವು ಶತ್ರುಗಳಾದ ಪಾಂಡವರಿಗೆ ಒಂದು ಆಘಾತವು ಉಂಟಾಯಿತು” ಎಂದನು.

ಹೊಡೆಮಗುಳ್-ಚೇತರಿಸು,
ಬಿದ್ದಿನರ್-ಅತಿಥಿಗಳು.