೧೮

ಸೂಚನೆ : ವೀರಪುರುಷ ಧರ್ಮರಾಯನಿಂದ, ಕರ್ಣನನ್ನು ವಧಿಸುವ ಅಪ್ಪಣೆಯನ್ನು ಪಡೆದು, ಯುದ್ಧ ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ಅರ್ಜುನನು ಹೊರಟನು.

1. “ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರ ದೊರೆಯೇ ಕೇಳು, ಭಾವಜ್ಞನಾದ ಕೃಷ್ಣನು ಧರ್ಮರಾಯನನ್ನು ಸಾಮೋಪಾಯದಿಂದ ಸಮಾಧಾನಪಡಿಸಿ, ಅವನ ಮನಸ್ಸಿನ ವ್ಯಥೆಯ ಬೆಂಕಿಯನ್ನು ಆರಿಸಿದನು. ಆಗ ಮೇಲುಸಿರು ಬಿಡುತ್ತಾ ಬಿಕ್ಕಳಿಸುತ್ತಾ ಮಾತನಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದೆ ಬಿಗಿಯಾದ ನಾಲಗೆಯಿಂದ ತೆರೆದ ಕಣ್ಣಿನ ಧರ್ಮರಾಯನು ಫಲುಗುಣನನ್ನು ಆಲಂಗಿಸಿಕೊಂಡನು.” ಎಂದು ಸಂಜಯನು ಹೇಳಿದನು

ಬೋಳವಿಸು-ಸಮಾಧಾನಪಡಿಸು, ಭಾವಜ್ಞ-ಮನಸ್ಸಿನ ಇಂಗಿತವನ್ನು ಅರಿಯುವವನು, ಮುಕ್ಕುಳಿ-ಬಾಯಿ

2. ಅರ್ಜುನನು ಅಳುತ್ತಾ ತನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಮುದುರಿಸಿಕೊಂಡು, ಧರ್ಮರಾಯನ ಪಾದಗಳಿಗೆ ನಮಸ್ಕರಿಸಿದನು. ಅವನು ಬಾಗಿ ಪಾರ್ಥನನ್ನು ಮತ್ತೆ ಆಲಂಗಿಸಿಕೊಂಡು ಗೋಳಿಟ್ಟನು. ದ್ರೌಪದಿಯು ಕಣ್ಣೀರು ಸುರಿಸುತ್ತ ಮರುಗಿದಳು. ಸಹದೇವ ನಕುಳರ ದುಃಖದ ದೊಡ್ಡ ಧ್ವನಿಯನ್ನು ಯಾವುದಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಲೋ ತಿಳಿಯುವುದಿಲ್ಲ.

ಮುರುಚಿಕೊ-ಮುದುರಿಕೊ

3. ಕೃಷ್ಣನ ಉಪದೇಶದಿಂದ ಅವರ ಶೋಕದ ಜ್ವರ ದೂರವಾಯಿತು. ಆ ಮೇಲೆ ದೊರೆಯು ತನ್ನ ಸಿರಿಮೊಗವನ್ನು ತೊಳೆದು, ವಸ್ತ್ರದ ಅಂಚಿನಿಂದ ತನ್ನ ಮುಖವನ್ನು ಒರೆಸಿಕೊಂಡು, ಅರ್ಜುನನನ್ನು ಸಮಾಧಾನಪಡಿಸಿ, ಬಿಡಾರಕ್ಕೆ ಹಿಂತಿರುಗಿದನು. ಪರಿವಾರದವರನ್ನು ಕರೆಸಿ ಸಂತೋಷದಿಂದ ಅವರು ಕೊಟ್ಟ ಕಾಣಿಕೆಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿ, ಗೌರವಿಸಿದನು.

4. ಒಟ್ಟಾಗಿ ಗುಂಪು ಸೇರಿದ ಶತ್ರು ಸೇನಾಸಾಗರಕ್ಕೆ ಕಟ್ಟೆಯಂತೆ ನಿಂತಿರುವ ಭೀಮನೊಬ್ಬನನ್ನೇ ಬಿಡುವುದು ಉಚಿತವಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ನಕುಲ ಸಹದೇವ, ಜಗಜಟ್ಟಿಯಾದ ಸಾತ್ಯಕಿ, ಧೃಷ್ಟದ್ಯುಮ್ಯ ಮೊದಲಾದ ದೊರೆಗಳು ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಸಿದ್ಧರಾಗಿ ಎಂದನು ಧರ್ಮರಾಯ.

5. ಅರ್ಜುನನು ಧರ್ಮರಾಯನನ್ನು ಕುರಿತು ‘ದೇವ, ಪರಿವಾರದವರಿಗೆ ನೇಮವನ್ನು ಕೊಡುವ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಇಂದು ನಿನ್ನ ಕರುಣೆಯ ದೃಷ್ಟಿ ದೊರೆಯಿತು. ನನ್ನ ಪರಾಕ್ರಮವೆಂಬ ಬೆಂಕಿಗೆ ನೀನು ಗಾಳಿಯಂತೆ. ಇನ್ನು ದುರ್ಯೋಧನನ ಪ್ರಾಣಮಿತ್ರನು ಯಾವ ಲೆಕ್ಕ. ವಿರೋಧಿಗಳ ವಂಶವನ್ನು ನಾಶ ಮಾಡುವಂತೆ ಆಜ್ಞೆಯನ್ನು ನನಗೆ ಕೊಡು’ ಎಂದು ಕೇಳಿದನು.

ವಿದ್ರಾವಣ-ಕರಗಿಸು

6. ಹೀಗೆಂದು ನನ್ನ ಪ್ರತಿಜ್ಞೆ : “ಇಂದು ಅರಳಿದ ತಾವರೆ ಮುದುಡುವುದರೊಳಗೆ, ಜಕವಕ್ಕಿಗಳು ತಮ್ಮ ಜೊತೆಯನ್ನು ಬಿಡುವುದಕ್ಕೆ ಮುಂಚೆ, ರಾತ್ರಿಯು ಅಂಕುರಿಸುವ ಮುಂಚೆ ಭೀಮನ ತಂದೆಯಾದ ವಾಯು ಸುಳಿಯುವುದನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿದರೂ ಕರ್ಣನ ತಲೆಯುಳಿದರೆ ನಾನು ನಿನ್ನ ತಮ್ಮನಲ್ಲ “ಎಂದ ಅರ್ಜುನ.

ಪೈಸರಿಸು-ಹಿಂಜರಿ

7. ಕರ್ಣನನ್ನು ಇಂದೇ ಕೊಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ನಾನು ದುಷ್ಟನು, ಹಿಂಸಾಪ್ರವೃತ್ತಿಯೂ, ಡಾಂಭಿಕನೂ, ಚಂಚಲಮತಿಯುಳ್ಳ ನಾಸ್ತಿಕ ನಿಂದಿಸುವ ಚಿಂತೆಯಲ್ಲಿರುವ ಇನ್ನೊಬ್ಬರ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಅಪಹರಿಸುವ ದಾನಗಳನ್ನು ಅಪಹರಿಸುವ ಇನ್ನೊಬ್ಬರ ಆಸ್ತಿಗೆ ಬೆಂಕಿ ಹಚ್ಚುವ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವ ಧರ್ಮವನ್ನು ತುಳಿವವರಿಗೆ ಸಿಗುವ ದುರ್ಗತಿಗಳಿಗೆ ಇಳಿಯುವೆನು.

ಜ್ವಲನ-ಅಗ್ನಿ, ಪರಿದಳಿತ-ತುಳಿದ

8. ಧರ್ಮರಾಯನು “ಸಹೋದರನೇ ನೀನು ಹೀಗೆ ಕಠಿಣವಾಗಿ ಮಾತನಾಡಬಹುದೇ” ಎನ್ನುತ್ತಾ ಅರ್ಜುನನನ್ನು ಆಲಂಗಿಸಿಕೊಂಡು, ‘ರಾಕ್ಷಸ ದೇವತೆಗಳಲ್ಲಿ ನಿನಗೆ ಸಮಾನರಾದ ಶೂರರು ಇಲ್ಲ ಎನ್ನುವುದು ಬರಿಯ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹ ಪ್ರೀತಿಗಳ ಮಾತಲ್ಲ ಲೋಕವೇ ಅದನ್ನು ತಿಳಿದಿದೆ’ ಎಂದನು.

9. ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಬನ್ನಿ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾ, ಶಕ್ತಿಯುತವಾದ ಕರ್ಪೂರದ ಪೊಟ್ಟಣಗಳನ್ನು ತರಿಸಿ, ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಅರ್ಜುನನಿಗೆ ತಾಂಬೂಲವನ್ನು ನೀಡಿ ಮತ್ತೆ ಆಲಂಗಿಸಿಕೊಂಡು, ಆನಂತರ ಎಲ್ಲಾ ಸೇನಾಧಿಪತಿಗಳನ್ನು ಕರೆದು, ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಾದ ಅವರಿಗೆ ಕರ್ಪೂರದ ವೀಳೆಯವನ್ನು ನೀಡಿದನು.

ತವಲಾಯಿ-ಕರ್ಪೂರದ ಪಟ್ಟಣ, ಪಸಾಯತ-ಅಧಿಕಾರಿ

10. ಧರ್ಮರಾಯನ ಅಪ್ಪಣೆಯಾಯಿತು. ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಉತ್ಸಾಹ ತಳೆದ ರಾಜರು, ದೊರೆಯು ನೀಡಿದ ಮೆಚ್ಚಿಗೆಗೆ ಉಬ್ಬಿ ಹೋದರು. ಸೋಮಕ, ನಕುಲ ಮೊದಲಾದವರು, ಸುತಸೋಮ ಮೊದಲಾದ ಉಪಪಾಂಡವರು, ತಮ್ಮ ಕಾಲಿನಲ್ಲಿ ತೊಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದ. ಚಿನ್ನದ ಬಳೆಯ ಆಭರಣಗಳಿಂದ ಶಬ್ದ ಹೊರಹೊಮ್ಮುತ್ತಿರಲು ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ಎದ್ದರು.

ಪತಿಕರಣೆ-ಮೆಚ್ಚಿಗೆ, ಖಡೆಯ-ಚಿನ್ನದ ಬಳೆ, ತೊಡರು-ಆಭರಣ

ಸೋಮಕ-ಒಬ್ಬ ದೊರೆ, ಚಂದ್ರವಂಶದ ಪಾಂಚಾಲ ರಾಜನಾದ ಸಹದೇವನೆಂಬುವವನ ಮಗ
ಸುತಸೋಮ-ಉಪಪಾಂಡವ, ದ್ರೌಪದಿ ಭೀಮಸೇನರ ಮಗ

11. ನುಡಿಸುತ್ತಿರುವ ವಾದ್ಯ, ಜೋರಾಗಿ ಮೊಳಗುತ್ತಿರುವ ಕಹಳೆ, ಹೊಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಭೇರಿಗಳ ಶಬ್ದದ ರಭಸದಿಂದ ದಿಕ್ಕಿನ ಗೋಡೆಗಳು ಒಡೆದು ಹೋದವೋ ಎನ್ನುವಂತಿತ್ತು. ಚಲಿಸುವ ಜೋರಾಗಿ ಆಡುತ್ತಿರುವ ಎತ್ತಿ ಹಿಡಿದ ಚಾಮರಗಳು, ಒಟ್ಟಾಗಿ ಬಾರಿಸುತ್ತಿರುವ ಡೋಲುಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಚತುರಂಗ ಸೈನ್ಯ ಸಿಡಿಲುಗಳನ್ನು ಒಂದು ಕಡೆ ಕೂಡಿ ಹಾಕಿದಂತೆ ಧರ್ಮರಾಯನ ಎದುರಿನಲ್ಲಿ ಸೇರಿತು.

12. ದ್ರೌಪದಿಯು ಅಕ್ಷತೆಯನ್ನು ಹಾಕಿ ಹರಸಿದಳು. ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ ಮನೋಹರವಾದ ಚತುರ್ವೇದ ಮಂತ್ರಗಳ ಮಂಗಳಕರವಾದ ಘೋಷದೊಡನೆ ಕೃಷ್ಣನ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಅರ್ಜುನನು ರಥವನ್ನು ಹತ್ತಿದನು. ಅಲ್ಲಿದ್ದ ಹೆಣ್ಣು ಮಕ್ಕಳು ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ತಟ್ಟೆಯನ್ನು ಹಿಡಿದು ರತ್ನದ ಆರತಿಯನ್ನು ಮಾಡಿದರು.

ತಳಿಗೆ-ತಟ್ಟೆ, ಸೇಸೆ-ಅಕ್ಷತೆ

13. ರಥಗಳಲ್ಲಿ ಹೂಡಿದ ಕುದುರೆಗಳು, ತಲೆ ಎತ್ತಿ ಸಿದ್ಧವಾಗಿ ನಿಂತವು. ಆನೆಗಳು ಗುಂಪು ಸೇರಿ ಸೊಂಡಿಲನ್ನು ಮೇಲಕ್ಕೆ ಎತ್ತಿ ಅಲ್ಲಾಡಿಸಿದವು. ಜೊತೆಗೆ ಜಯಜಯ ಧ್ವನಿ ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಎಲ್ಲ ಕಡೆಗೆ ಹರಡಿತು. ಹೊಗಳುಭಟ್ಟರ ಸಮೂಹ ಅರ್ಜುನನ ಬಿರುದು ಹಾಗೂ ಅತಿಮಾನುಷ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಹಾಡಿ ಹೊಗಳಿತು.

ಈಡಿರಿ-ಬಲವಾಗಿ ಜಗ್ಗು, ಪವಾಡ-ಅತಿಮಾನುಷ ಕೆಲಸ

14. ಅರ್ಜುನನು ಬಿಡಾರದಿಂದ ಹೊರಹೊರಟು ಬೀದಿಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆದು ಬರುತ್ತಿದ್ದಾಗ ತಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ತಾಂಬೂಲವನ್ನೂ ವೀರರಿಗೆ ಉಚಿತವಾದ ಅಕ್ಷತೆಯನ್ನೂ ಮಂಗಳಾರತಿಯನ್ನೂ ಹಣ್ಣುಗಳನ್ನೂ ಕಾಣಿಕೆಯಾಗಿ ಹಿಡಿದು ಎದುರಿಗೆ ಬಂದ ಕೋಮಲೆಯರು ಮಾಡಿದ ಉಪ್ಪಿನ ಆರತಿಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತ ನಡೆದನು.

ಮೋಹು-ಎದುರಾಗು, ಉಪ್ಪಾರತಿ-ಉಪ್ಪಿನ ಆರತಿ

15. ಮೇಲೆ ದೇವತೆಗಳು ಮೊಳಗಿಸಿದ ದುಂದುಭಿಗಳ ಮಂಗಳ ಧ್ವನಿ, ಪಕ್ಷಿ ಮೃಗಗಳು ಒಳ್ಳೆಯ ಮನಸ್ಸಿನಿಂದ ಮಾಡಿದ ಸುಂದರ ಅನುಕೂಲ ಶಕುನ ಧ್ವನಿ, ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಹಿತವಾಗಿ ಬೀಸಿದ ಮಂದಾನಿಲದ ಬೀಸುವಿಕೆಯಿಂದ ಹಾಗೂ ಎಲ್ಲಾ ಜೀವಿಗಳು ಅರ್ಜುನನನ್ನು ಗೌರವಿಸಿದವು.

16. ಧರ್ಮರಾಯನ ಸೈನ್ಯ ಮುಂಚೂಣಿಯ ವಾದ್ಯಧ್ವನಿಗಳ ಆರ್ಭಟದೊಂದಿಗೆ ಮುಂದಕ್ಕೆ ನಡೆದು ಬಂದಿತು. ಅದರ ರಭಸ ಶತ್ರುರಾಜರ ಚತುರಂಗ ಸೈನ್ಯದ ಚಂಚಲ ಮನಸ್ಸಿನವರ ಕಿವಿಯ ಪೊಟರೆಗಳಿಗೆ ಬಡಿಯಿತು. ಅದರಿಂದ ಅವರ ಕೈಯಲ್ಲಿದ್ದ ಆಯುಧಗಳು ನಡುಗಿದವು. ಮಾವುತರನ್ನು ಆನೆಗಳು ಕೆಳಕ್ಕೆ ಕೆಡಹಿದವು. ಕುದುರೆಗಳು ರಾವುತರನ್ನು ಬೀಳಿಸಿದವು.

ಕೋಟರ-ಸಮೂಹ ಪೊಟರೆ, ಥಟ್ಟಣೆ-ರಭಸ

17. “ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರನೇ ಕೇಳು, ಧರ್ಮರಾಯನ ದೂತರು ಯುದ್ಧ ಭೂಮಿಗೆ ಓಡಿ ಬಂದು “ಧರ್ಮರಾಯನ ಗಾಯಗಳಿಗೆ ಔಷಧಿಯನ್ನು ಹಾಕಿದುದರಿಂದ ಅದು ವಾಸಿಯಾಗಿ ಅವನು ಕ್ಷೇಮವಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಅರ್ಜುನನು ಮತ್ತೆ ಧರ್ಮರಾಯನಿಂದ ಅಪ್ಪಣೆ ಪಡೆದು ಯುದ್ಧ ಭೂಮಿಗೆ ಬರುತ್ತಿದ್ದಾನೆ. ನಿಮ್ಮ ಪಾದಕಮಲಗಳ ಆಣೆಯಾಗಿ ನಮ್ಮ ಮಾತು ನಿಜ” ಎಂದು ಭೀಮನಿಗೆ ಹೇಳಿದರು.” ಎಂದು ಸಂಜಯನು ಹೇಳಿದನು.

ಏರುಮದ್ದು-ಗಾಯಕ್ಕೆ ಹಾಕುವ ಔಷಧಿ

18. ಈ ಸುದ್ದಿಯಿಂದ ಭೀಮನಿಗೆ ಸಂತೋಷವಾಗಿ ಮೈಯುಬ್ಬಿ ತೊಟ್ಟಿದ್ದ ಕವಚ ಬಿರಿಯುವಂತಾಯಿತು. ಸಂತೋಷದ ಕಣ್ಣೀರು ಕೋಡಿ ಹರಿಯಿತು. ರೋಮಾಂಚನವಾಯಿತು. ಅವನು ತನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಸಂತೋಷದಿಂದ ಓಲಾಡಿಸಿದನು. ಕರೆದು ಕೊಡುವುದಕ್ಕೆ ಆರಂಭಿಸಿದರೆ ತಡವಾಗುತ್ತದೆಯೇನೋ ಎಂದು ತನ್ನ ಭುಜ, ಕುತ್ತಿಗೆ, ಕಿವಿ, ಕಾಲುಗಳಲ್ಲಿದ್ದ ರತ್ನ ಖಚಿತವಾದ ಆಭರಣಗಳನ್ನು ದೂತರ ಬಳಿಗೆ ಎಸೆದನು.

19. ಧರ್ಮರಾಯನು ಸುಧಾರಿಸಿಕೊಂಡನೇ ಶಿವನೇ ಇದು ಎಂತಹ ಪುಣ್ಯದ ಸುದ್ದಿ - ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಆಯಾಸವನ್ನು ಸಹಿಸಿಕೊಂಡು ಹೋರಾಡುತ್ತಿದ್ದ ತನಗೆ ಒಳ್ಳೆಯ ಪ್ರತಿಫಲ ಸಿಕ್ಕಂತಾಯಿತು. ಈಗ ನಮಗೆ ಅನುಕೂಲವಾದ ಹೊತ್ತು ಬಂದಂತಾಯಿತು. ಒಳ್ಳೆಯದಾಯಿತು. ಆಯುಧಗಳು ಎಷ್ಟು ಉಳಿದಿವೆ ಎಂಬ ಲೆಕ್ಕವನ್ನು ಹೇಳು ಎಂದು ವಿಶೋಕನನ್ನು ಕೇಳಿದನು.

ದಾಯ-ಅನುಕೂಲವಾದ ಹೊತ್ತು,

ವಿಶೋಕ-ಭೀಮನ ಸಾರಥಿ, ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನಿಗೆ ಕುಬ್ಜಾ ಅಥವಾ ತ್ರಿವಕ್ರೆಯೆಂಬವಳಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವನು. ಇವನಿಗೆ ಅಶೋಕನೆಂದೂ ಹೆಸರುಂಟು. (ಪುರಾಣನಾಮ ಚೂಡಾಮಣಿ)

20. ‘ರಥದಲ್ಲಿ ಉಪಯೋಗಕ್ಕೆ ಬರುವಂತಹ ಎಷ್ಟು ಆಯುಧಗಳು ಉಳಿದಿವೆ. ಎಷ್ಟು ಬಾಣಗಳ ಹೊರೆ ಉಳಿದಿದೆ. ಲೆಕ್ಕ ಹಾಕಿ ಹೇಳು ಸಾರಥಿ. ನಮ್ಮನ್ನು ಅಳಲಿಸಿದ ಕೌರವನ ರಕ್ತದ ಮಳೆಯಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲದೆ ನನ್ನ ಕೋಪದ ಬೆಂಕಿಯ ಝಳ ಕಡಿಮೆಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ’ ಎಂದು ಕೇಳಿದನು.

ಹೊದೆ-ಕಟ್ಟು, ರಾಶಿ

21. ‘ಅರಸನೇ ಕೇಳು ಹನ್ನೆರಡು ಸಾವಿರ ಬಿಲ್ಲುಗಳು ಉಳಿದಿವೆ. ಹನ್ನೊಂದು ಸಾವಿರ ಶಕ್ತಿಯುತವಾದ ಬಾಣಗಳು, ಐನೂರು ಮರದ ಬಾಣಗಳು, ಒಟ್ಟು ಇಪ್ಪತ್ತು ಸಾವಿರ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಅರ್ಧಚಂದ್ರ ಬಾಣಗಳು, ಆಕ್ರಮಣ ವೇಗದ ಬಾಣಗಳು, ಕಣಗಿಲ ಎಂಬ ಬಾಣಗಳು ಹಾಗೂ ಎರಡು ಸಾವಿರ ನಾರಾಚ ಬಾಣಗಳು ಉಳಿದಿವೆ’. ಎಂದನು ವಿಶೋಕ.

ಬೋಳೆ-ಮರದ ಬಾಣ, ಪರಿಗಳಿತ-ಎದುರಾಳಿಯನ್ನು ಚಚ್ಚುವ, ಲುಳಿಯಂಬು-ವೇಗದ ಬಾಣ, ನಾರಾಚ-ಬಾಣ

22. " ಕೇಳು, ಏಳು ಸಾವಿರ ಮುಗುಂಬು ಬಾಣಗಳು, ಒಂಬತ್ತು ಸಾವಿರ ‘ಕೋಲು’ ಬಾಣಗಳು, ಹನ್ನೆರಡು ಸಾವಿರ ಕವೆಗೋಲುಗಳು ಅದರ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ಸಾವಿರ ಚೂಪಾದ ಮರದ ಬಾಣಗಳು, ಹತ್ತು ಸಾವಿರ ‘ನಾಳಿ’ ಎಂಬ ಮರದ ಬಾಣಗಳು - ಇವು ನಮ್ಮ ಆರು ರಥಗಳಲ್ಲಿವೆ” ಎಂದು ವಿಶೋಕನು ಲೆಕ್ಕ ಒಪ್ಪಿಸಿದ.

ಮುಗುಳಂಬು - ಒಂದು ಬಗೆಯ ಚಿಕ್ಕ ಬಾಣ
ಮೀಂಟೆ-ಕವಣೆ
ಮುಮ್ಮೊನೆ-ಮೂರು ಮೊನೆ

23. “ಕೊಡಲಿ, ಒನಕೆ, ಮುಸುಂಡಿ, ಬರ್ಚಿ, ಕಬ್ಬಿಣದ ದೊಣ್ಣೆ, ತೋಮರ, ಚಕ್ರ, ಖಡ್ಗ, ಗದೆ, ತ್ರಿಶೂಲ, ಕಠಾರಿ, ಗುರಾಣಿ, ಪಿಂಡಿವಾಳ, ಸುರಗಿ ಮೊದಲಾದ ಎಲ್ಲಾ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ರಥದಲ್ಲಿ ಜೋಡಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಅವುಗಳನ್ನು ಶತ್ರುರಾಜರ ದೇಹದಲ್ಲಿ ಖರ್ಚು ಮಾಡು’ ಎಂದು ಹೇಳಿದ.

ಮುಸಲ-ಒನಕೆ, ಸೆಲ್ಲೆಹ-ಬರ್ಚಿ, ಪರಿಘ-ಕಬ್ಬಿಣದ ದೊಣ್ಣೆ, ಮುದ್ಗರ-ಗದೆ, ಖೇಟಕ-ಗುರಾಣಿ, ಪಿಂಡಿವಾಳ-(ಭಿಂಡಿವಾಳ ) - ಒಂದು ಆಯುಧ

24. ಭೀಮನು ‘ಭೇಷ್ ಸಾರಥಿ, ಇಷ್ಟೊಂದು ಬಾಣಗಳು ಉಳಿದಿವೆಯೇ, ಕೌರವ ನಿನಗೆ ನೆತ್ತಿಯ ಮೇಲೆ ಹೊಡೆಯುವುದರ ಮೂಲಕ ನನ್ನ ಕೈಗಳಿಗೆ ಆಗುತ್ತಿರುವ ನವೆಯನ್ನು ದೂರ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೇನೆ. ಧರ್ಮರಾಯನು ಸೋತು ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟಿದನು ಎಂಬ ಆತಂಕ ದೂರವಾಯಿತು. ಇನ್ನು ನನ್ನ ಶೌರ್ಯವನ್ನು ನೋಡು, ಎಂದು ಗರ್ಜಿಸಿದನು.

ಕಂಡೂತಿ-ನವೆ

25. ಅರ್ಜುನನ ಸೈನ್ಯ ಲಗುಬಗೆಯಿಂದ ಯುದ್ಧರಂಗವನ್ನು ಅನೇಕ ದಿಕ್ಕುಗಳಿಂದ ಪ್ರವೇಶಿಸಿತು. ಅನೇಕ ವಾದ್ಯಗಳ ಧ್ವನಿಯ ರಭಸದೊಂದಿಗೆ ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿ ನಿಂತುಕೊಂಡಿತು ಹೆದರಿತು. ನಮ್ಮ ಸೈನಿಕರು ‘ಭೀಮನ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ಸೊಪ್ಪಾಗಿ ಸೊರಗಿ ಹೋಗಿದ್ದೇವೆ. ಇನ್ನು ಅರ್ಜುನ ಬಂದು ಎಳೆದಾಡಿದರೆ ಹೇಗೆ ನಿಲ್ಲುವುದು’ ಎಂದು ದುಃಖದಲ್ಲಿ ಕುಗ್ಗಿ ಹೋದರು.

ಚಳಯ-ಲಗುಬಗೆ ,
ನೆಗ್ಗು-ಕುಗ್ಗು

26. ಸೈನ್ಯದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಒಂದು ರಥದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಾಶಿಸುತ್ತಾ, ಮುನ್ನುಗ್ಗಿ ಅರ್ಜುನನು ತನ್ನ ರಥವನ್ನು ಭೀಮನ ರಥದ ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲಿಸಿದನು. ಆನಂತರ ತನ್ನಿಂದಾದ ಅವಾಂತರವನ್ನೂ ಆಮೇಲೆ ಅದು ಚಿಂತಾದೂರವಾಗಿ ಸಮಾಧಾನವಾದುದನ್ನೂ ಭೀಮನ ಬಳಿ ಹೇಳಿಕೊಂಡನು.

ದುವ್ವಾಳಿಸು-ಮುನ್ನುಗ್ಗು, ಅವ್ಯಾಕುಲ-ಚಿಂತೆಯಿಲ್ಲದೆ

27. ಧೃತರಾಷ್ಟನೇ ಕೇಳು, ಭೀಮಾರ್ಜುನರ ಸೈನ್ಯದ ಮೇಲೆ ಶಕುನಿಯು ಬಂಗಾರದ ಅಲಂಕಾರದಿಂದ ಕೂಡಿದ ಐದು ಸಾವಿರ ರಥಗಳನ್ನು ಮುನ್ನುಗ್ಗಿಸಿದನು. ಭೀಮನು ‘ಅರ್ಜುನನೇ ನೀನು ದೂರ ಹೋಗು’ ಎನ್ನುತ್ತಾ ರಥದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತು ಶಕುನಿಯನ್ನು ಹಿಡಿಯಲು ಯತ್ನಿಸುತ್ತಾ ಪಕ್ಕೆ ಬಿರಿಯುವಂತೆ ತನ್ನ ಬಾಣಗಳ ಮೊನೆಯಿಂದ ಅವನಿಗೆ ಬಲವಾಗಿ ಹೊಡೆದನು.

ತೆಕ್ಕೆ-ಹಿಡಿತ, ತುಡುಕು-ಹಿಡಿ

28. ಒಂದು ಬಾರಿ ಬಾಣ ಪ್ರಯೋಗದಿಂದ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದ ಐದು ಸಾವಿರ ರಥಗಳನ್ನು ನಾಶ ಮಾಡಿ, ಒಂದೇ ಬಿಲ್ಲಿನ ಸಹಾಯದಿಂದ ಬಾಣಗಳ ಸಾಗರವನ್ನೇ ಭೀಮನು ಮೊಗಚಿ ಹಾಕಿದನು. ಗುಂಪು ಸೇರಿ ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಿದ ರಥಿಕರು, ಅವರ ಕುದುರೆಗಳು, ಸಾರಥಿಗಳು ಎಷ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಇದ್ದವೋ ಅದಕ್ಕೆ ಹತ್ತುಪಟ್ಟು ಬಾಣಗಳನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದನು.

29. ಒಟ್ಟಾಗಿ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದ ಐದು ಸಾವಿರ ರಥಗಳೂ ಬಾಣಗಳು ತಗುಲಿ ಮುಗ್ಗರಿಸಿದವು. ರಥಿಕರು ಕುಗ್ಗಿ ಹೋದರು. ಬಾಣಗಳು ಅವರ ಪ್ರಾಣಗಳನ್ನು ತೆಗೆದವು. ವ್ಯೂಹ ನಾಶವಾಗಿ ವೀರನಾದ ಶಕುನಿ ಹೆಚ್ಚು ಗಾಯಗಳನ್ನು ಪಡೆದು ಸೋತು ಸಂತೋಷವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡು ಮುಖ ಒಣಗಿಸಿಕೊಂಡು ಯದ್ಧರಂಗದಿಂದ ಹಿಂತಿರುಗಿದನು.

ಒಗ್ಗಿನ-ಒಟ್ಟಾಗಿ

30. ಶಕುನಿ ಸೋತು ಹಿಂದಿರುಗಿದನು. ಸಮರ್ಥರಾದ ಸೇನಾನಾಯಕರು ಹಿಂತಿರುಗಿದರು. ಭೀಮನ ಭಯಂಕರವಾದ ಸಿಂಹಧ್ವನಿಗೆ ಭಟರ ಎದೆಗಳು ನಡುಗಿದವು. ಅಯ್ಯೋ ಕೌರವನ ಸೈನ್ಯಕ್ಕೆ ನಾಯಕರು ಇಲ್ಲದಂತಾಯಿತೇ ಎನ್ನುತ್ತ ಮಂತ್ರಿಗಳು, ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಗುಂಪು ಸೇರಿ ನಿಂತು ಕಳವಳಗೊಂಡರು.

ಬೇಹ-ಸಮರ್ಥರಾದ