೦೩

ಸೂ : ರಣಭಯಂಕರನೂ, ಶತ್ರುಯೋಧರನ್ನು ಹಣಿಯುವವನೂ ಆದ ಸಾತ್ಯಕಿಯು ಹೊಡೆದಾಡಿ ಕುರುಸೇನಾ ಮಹಾರ್ಣವವನ್ನು ಕೆಣಕಿ, ಕಲಕಿದನು.

ಹೊಯ್ದಾಡಿ-ಹೊಡೆದಾಡಿ, ಹಣಿ-ಹೊಡೆ, ಬಡಿ, ಅಹಿತ-ಶತ್ರು

1. ಶ್ರೇಷ್ಠರಾಜನಾದ ಕ್ಷೇಮಧೂರ್ತಿಯು ಸಾಯಲು, ಅವನ ಪರಿವಾರವು ರೋಷಾಗ್ನಿಯಿಂದ ಪ್ರಜ್ವಲಿಸುತ್ತಾ ಖಡ್ಗಗಳನ್ನು ಝಳಪಿಸುತ್ತ ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ, ‘ಆಳಿದವನಾದ ಕ್ಷೇಮಧೂರ್ತಿಯ ಉಪ್ಪನ್ನು ತಿಂದಂತಹ ಆಸೆಯ ಕುನ್ನಿಗಳಿರಾ,’ ಎನ್ನುತ್ತ ಗುಂಪಾಗಿ ‘ಇರೆನು ತಾಳು, ಭೀಮ ಫಡ ಫಡ ನಿಲ್ಲು ನಿಲ್ಲ್ಲು’ ಎನ್ನುತ್ತ ಮುತ್ತಿದರು.

ಒಗ್ಗು-ಗುಂಪು

2. ಜಿಂಕೆಯ ಮರಿಗಳು ಕರೆದು ಮೂದಲಿಸಿದರೆ ಮದಿಸಿದ ಆನೆ ಕೋಪಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆಯೆ? ಕರೂಷ ದೇಶದ ಕೊಬ್ಬಿನ ಜನರು ತನ್ನ ಹಿಂದೆ ಬಿದ್ದರೆ ಭೀಮನು ಹಿಂದಕ್ಕೆ ತಿರುಗಬಲ್ಲನೆ? ಅವರು ಶತ್ರುಗಳ ಸೈನ್ಯವು ಬೆದರುವಂತೆ ಅಬ್ಬರಿಸಿ ಕವಿದರು, ಇದಿರು ಸೈನ್ಯದವರು ಬೆದರುವಂತೆ ಹತ್ತು ಸಾವಿರ ಕುದುರೆಗಳು ವೇಗವಾಗಿ ರಣರಂಗಕ್ಕೆ ಬಂದವು .

ಕರೂಷ ದೇಶ -: ನೋಡಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಕನ್ನಡ ಪದಕೋಶ ನಿಘಂಟು (3-2) ಸಂ. 2. 613
ಕರೂಷ ದೇಶ ಇಂದ್ರನು ವೃತವಧೆಯನ್ನು ಮಾಡಿದಾಗ ಬ್ರಹ್ಮ ಹತ್ಯೆಯು ಅವನ ದೇಹವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಋಷಿಗಳೆಲ್ಲರೂ ಆ ಪಾತಕವನ್ನು ದೇಹದಿಂದ ಹೊರಕ್ಕೆ ತಳ್ಳಿದರು. ಆ ಪಾತಕವು ಬಿದ್ದ ದೇಶಕ್ಕೆ ‘ಕರೂಷ’ ವೆಂದು ಹೆಸರಾಯಿತು. ರಾಮಾಯಣ - ಈ ಪ್ರದೇಶವು ಈಗಿನ ಬಿಹಾರ ಸಂಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಸೇರಿದೆ.

3. ಭಲೆ ಭಲೆ, ಎಷ್ಟೊಂದು ಸಂಖ್ಯೆಯ ಸೈನಿಕರು ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಿದರು. ಜೋರಾಗಿ ಓಡುವುದರಿಂದ ಮೇಲೆದ್ದ ಧೂಳು ಸೂರ್ಯಮಂಡಲವನ್ನು ಮುಸುಕಿತು. ಆ ಭೀಮನ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಕಂಡು ಶತ್ರು ರಾವುತರ ಆಕ್ರಮಣ ದೃಢವಾಗಿದೆ ಎನ್ನುತ್ತ ಸಾತ್ಯಕಿ ಧನುವನ್ನು ತುಡುಕಿದನು.

ಪರಿಧಾವನ-ಓಡುವುದು,
ಲಾವಣಿಗೆ-ಹೊಂದಾಣಿಕೆ,

4. ಭಲೆ! ಭಲೆ! ಸ್ವಾಮಿಯ ಕಾರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಹಗೆಯನ್ನು ಹೊಡೆದಿರಿ. ವೀರರಲ್ಲವೆ ? ಎನ್ನುತ್ತ ಮೇಲೆ ನುಗ್ಗಿ ಬರುತ್ತಿರುವ ಕುದುರೆಯನ್ನು ಮುರಿಯಲು ಬಾಣವನ್ನು ಹೂಡುತ್ತ, ಕುದುರೆಯ ಕೊರಳನ್ನು, ಕಡಿವಾಣ ಹಿಡಿದ ಕೈಯ್ಯನ್ನು ರಾವುತರ ತಲೆಯನ್ನು ತೆಗೆದನು. ಈ ರೀತಿ ಹತ್ತು ಸಾವಿರ ರಾವುತರನ್ನು ಕೊಂದನು.

5. “ಲೆಕ್ಕವಿಲ್ಲದಷ್ಟು ಕುದುರೆಗಳ ದಳ ಬಿದ್ದವು. ಯಮನು ಇವುಗಳನ್ನು ನುಂಗಿದನು. ಸಾತ್ಯಕಿಯ ಎದುರು ಆಕ್ರಮಣಮಾಡಿದ ಶತ್ರುಗಳ ಸೈನ್ಯದಲ್ಲಿ ಜೀವಂತ ಇದ್ದವರನ್ನು ಕಾಣೆ. ನಿನ್ನವರು ಸಾಲಾಗಿ ಇದ್ದು ಹದ್ದು ಕಾಗೆಗಳಿಗೆ ಆಹಾರವಾದರು. ನಿಮಗೆ ಇನ್ನು ಸೈನ್ಯವಿದ್ದು ಮಾಡುವುದೇನು ಅರಸ " ಎಂದು ಸಂಜಯನು ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರನಿಗೆ ಹೇಳಿದನು.

ಕೈಮುದ್ದೆ-ಕೈತುತ್ತು

6. ನಮ್ಮ ಸೈನ್ಯ ಇದ್ದ ಜಾಗದಿಂದ ಹಿಂದೆ ಸರಿಯಿತು. ದೊರೆಗಳ ಎದುರು ಸಾತ್ಯಕಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡನು. ಇಷ್ಟು ಮುಷ್ಟಾಮುಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಬಂದ ಈ ದಿಟ್ಟನು ಯಾರು? ಎನ್ನುತ್ತ ಜಗಜಟ್ಟಿಗಳಾದ ವಿಂದಾನುವಿಂದರು ಎದುರಿನಲ್ಲಿ ನಿಂತರು.

7. ವಿಂದಾನುವಿಂದರ ಸೇನೆ ಕವಿದಿದೆ. ಸಾತ್ಯಕಿಯು ಶತ್ರುಗಳ ಪ್ರಮಾಣ ತಿಳಿಯದೆ ಅವರೊಳಹೊಕ್ಕು ಸಿಕ್ಕಿಕೊಂಡ. ಸುತ್ತಲು ಸಾವಿರ ಆನೆಗಳು. ಒಂಬತ್ತು ಸಾವಿರ ಕುದುರೆ, ಐವತ್ತು ಸಾವಿರ ಕಾಲಾಳುಗಳು ಮುತ್ತಿಕೊಂಡವು. ಅವುಗಳ ಹೆಜ್ಜೆಗಳ ತುಳಿತಕ್ಕೆ, ಭೂಮಿ ನುಗ್ಗಾಯಿತು.

ಅವಗಡಿಸು-ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸು, ಘಲ್ಲಣೆ-ಘಲ್‍ಘಲ್ ಶಬ್ದ

8. ವಿಂದಾನುವಿಂದರು ಹಾಗೂ ಅವರ ಸೇನೆ ಕೆಣಕಿದಾಗ ಸಾತ್ಯಕಿಯ ರಣ ಪರಾಕ್ರಮದ ಬೆಂಕಿ, ಭುಗಿಲೆಂದಿತು. ಕಾಳು ಕಿಚ್ಚಿನ ಬಾಯಿಯ ಗುಣಿಗೆ ಹುಲ್ಲಿನ ವಿಂದಾನುವಿಂದರ ಸೈನ್ಯ ಎಂಬ ಬಣವೆ ಸಿಕ್ಕಿದೆ. ಬಾಣವನ್ನು ಕಾಣುತ್ತಿಲ್ಲ. ಸುತ್ತಲೂ ಒಟ್ಟಿದ ಹೆಣಗಳನ್ನು ಕಂಡೆನು. ಇದಾವ ರೀತಿ ಹೊಡೆತವೋ. ವಿಂದಾನುವಿಂದರ ಸೈನ್ಯದ ಕುದುರೆಗಳು ಕೊಚ್ಚಿದ ಬಾಳೆಯ ಗಿಡಗಳಂತೆ ಕೆಳಗೆ ಬಿದ್ದವು. ನಿನ್ನ ಸೈನ್ಯ, ಕುದುರೆಗಳ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ನಾನು ಅರಿಯೆ ಎಂದು ಸಂಜಯನು ಹೇಳಿದನು.

9. ವಿಂದಾನುವಿಂದರು ತಮ್ಮ ಬಲ ಕುಸಿಯಿತಲ್ಲ ಎಂಬ ಅಪಮಾನದಲ್ಲಿ ಕೋಪಗೊಂಡು ನುಗ್ಗಿದರು. ಸಾತ್ಯಕಿಯ ಮೇಲೆ ಬಾಣಗಳ ಮಳೆ ಕರೆದರು. “ಬಾಣಗಳ ಬರವು ಒಳ್ಳೆಯದು ಮಹಾದೇವ. ರಾಜಪುತ್ರರಲ್ಲವೇ, ನಿಮ್ಮೊಡನೆ ವಿರೋಧವೆ? ಹರಹರ! ಅತಿಸಾಹಸಿಕರು! ಅಹುದು ಅಹುದು!” ಎನ್ನುತ್ತ ಸಾತ್ಯಕಿಯು ಬಾಣವನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದನು.

ಸಂವರಣೆ-ಗುಂಪು
ಹೇವ- ಅವಮಾನ
ಹೊಡಕರಿಸು-ಕೋಪಿಸು
ಬರವು-ಪ್ರಯೋಗವು, ಆಗಮನ

10. ಮೊದಲ ಲಗ್ಗೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಆ ಹರಿತವಾದ ಬಾಣದ ಹಿರಿಮೆಯನ್ನು ಏನೆಂದು ಹೇಳಲಿ! ದೈತ್ಯಭಟ ವಿಂದಾನುವಿಂದರ ಜೀವಗಳು ಯಮನ ಪಟ್ಟಣಕ್ಕೆ ಧುಮ್ಮಿಕ್ಕಿದವು. ಚೀನ, ಭೋಟ, ಕರೂಷ, ಖರ್ಪರಸೂನು, ಜೋನೆಗ, ತುರಕ, ಬರ್ಬರ ಸೇನೆಗಳು ಸಾತ್ಯಕಿಯನ್ನು ತಾಗಿದವು. ತಾಗಿದ ಕೂಡಲೇ ನಾಶ ಹೊಂದಿದವು.

11. ನಮ್ಮ ಈ ಸೈನ್ಯ ಭಂಗಗೊಂಡಿತು ಸಾತ್ಯಕಿಯ ರಭಸವನ್ನು ಎದುರಿಸುವವರು ಇಲ್ಲ. ಕೌರವನ ಸೈನ್ಯದ ಶಕ್ತಿ ಕುಸಿಯಿತೋ ದೊರೆ ಶಕ್ತಿಗುಂದಿದನೋ ಕೇಡಾಯಿತು ಎನ್ನುತ್ತ ಕುರುಸೇನೆ ಕಳವಳಿಸುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಕಲಿಕರ್ಣನು ಮಾದ್ರೇಶ್ವರ , ದುಶ್ಶಾಸನ, ಸೌಬಲ, ಅಶ್ವತ್ಥಾಮ, ಕೃತವರ್ಮಾದಿ ಪರಿವಾರವನ್ನು ಜರಿದು ಮೂದಲಿಸಿದನು.

ಉರುಬೆ-ರಭಸ ಒತ್ತಾಯ, ಕೈಮರೆ-ಕೈನೀಡಿ ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸು, ಕಾಳು-ಕೆಡುಕು

12. ಪೂತು! ಮಝ! ದಳಪತಿಯ ಚಿತ್ತದ ಕೋಪ ಹೆಚ್ಚಿತು. ನಮ್ಮ ಭುಜಬಲವು ಏತಕ್ಕಾಗಿ? ತಮಗೆ ಸಾತ್ಯಕಿ ಸರಸವೇ? ಪರಶಿವನ ಪರಾಕ್ರಮವನ್ನು ತಡೆಯುವ ಉತ್ತಮ ಕುಲದವರಲ್ಲವೆ ತಾವು ಎನ್ನುತ್ತ ಆಶ್ವತ್ಥಾಮ ಮೊದಲಾದವರು ತಮ್ಮ ಸೂತರನ್ನು ಸಂತೈಸಿ ಮುಂದುವರಿದರು.

13. ಮುರಿದ ಸೈನ್ಯವು ಒಟ್ಟಾಗಿ ಗರಿಗಟ್ಟಿತು. ನಿಸ್ಸಾಳ ಕಹಳೆಯ ಬಿರುಸಿನ ಸ್ವರದ ವಿವಿಧ ವಾದ್ಯಧ್ವನಿಗಳು ಅಬ್ಬರಿಸಿದುವು, ಕೂಗಿದವು. ಕಂಬಕ್ಕೆ ಕಟ್ಟಿರುವ ಬಿಚ್ಚಿ ತೊನೆದಾಡುವ ರಥಧ್ವಜ, ಇಳಿ ಬಿದ್ದಿರುವ ಕುಚ್ಚುಗಳು ಉದ್ದವಾದ ತೆರೆಯ ಬೆಳ್ಗೊಡೆಯ ಚಮರಗಳೊಡನೆ ದಲ್ಲಿ ಅತಿರಥರು ಒದಗಿದರು.

ಸೆಳೆ-ದಂಡ, ಪಲ್ಲವ-ಬಾವುಟದ ಬಟ್ಟೆ

14. ಎಂಟು ಸಾವಿರ ಯೋಧರು ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ದಟ್ಟವಾಗಿ ನೆರೆದರು. ಎಂಟು ಕೋಟಿ ಬಿಂಕದ ಅತಿರಥರು, ಕುದುರೆ, ಕಾಲಾಳುಗಳು ಬಂದರು. ಇನ್ನು ಯದುಕುಲದ ಪರಾಕ್ರಮಿಯು ಶಂಕಿಸುತ್ತಾನೆಯೆ? ಎಲ್ಲರಿಗೆ ಎದುರಾಗಿ ಸಾತ್ಯಕಿ ನಿಂತನು. ಅವನ ಮನಸ್ಥೈರ್ಯದ ವೈಖರಿಯನ್ನು ಏನೆಂದು ಹೇಳಲಿ?

ಮುಂಕಣಿ-ಮುಂಭಾಗ, ಭಾರಂಕದಾಳು-ಯೋಧರು, ಝಂಕೆ-ಆರ್ಭಟ, ಗದರಿಕೆ,

15. ಭಾರಿ ಯುದ್ಧ ನಡೆಯಿತು. ಸಾತ್ಯಕಿಯ ಎಲ್ಲ ಸೈನಿಕರ ಭಾರವು ದೇವಲೋಕದ ನಾರಿಯರ ತೋಳಿನಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದಿತು. ನೆಲದ ಋಣ ಹರಿದುದು ಕಾಣುತಿತ್ತು. ಹೋರಾಡಿದರೆ ಪ್ರಯೋಜನವಿಲ್ಲ ಎಂದು ಪರಿವಾರ ಕೂಗಿತು. ಆಗ ಭೀಮನು ಪಾಂಡ್ಯ, ಕೈಕೆಯ, ಕೇರಳದವರನ್ನು ಹಿಂದಿಕ್ಕಿ ಸಾತ್ಯಕಿಗೆ ಬೆಂಬಲವಾಗಿ ಬಂದನು.

16. ಉಪ-ಪಾಂಡವರು ಭೀಮನನ್ನು ಹಿಂದೆ ಉಳಿಸಿದರು. ಮುಂದೆ ಸಾಗಿ ಅವರು ಅಪಾರವಾದ ಚತುರ್ಬಲವನ್ನು ನಾಶಮಾಡಿದರು. ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಬಂದ ಚಿತ್ರಸೇನನನ್ನೂ, ಸಹಾಯಕನಾದ ಚಿತ್ರನನ್ನು ಕೊಂದರು. ಬಳಿಕ ಆಶ್ವತ್ಥಾಮನು ಅವರನ್ನು ಬೆದರಿಸಿ ತನ್ನ ರಥವನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸಿದನು.

17. ಹಿಂದೆ ಸರಿಯಿರಿ, ಪಕ್ಕಕ್ಕೆ ನಿಲ್ಲಿರಿ. ಮಕ್ಕಳು ಮರಿಗಳಿಗೆ ಯುದ್ಧವೇಕೆ? ಪಾಂಡವರ ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದ ಸಂತತಿ ನೀವು. ಅಕಟ, ಎನ್ನತ್ತ ಆಶ್ವತ್ಥಾಮನು ಅವರನ್ನು ಪಕ್ಕಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿ, ನೀನು ಹೋರಾಡುವ " ಬಹುಶೂರನೆ, ಯಾದವರ ಬಡಕರುವೆ ಬಾ ಬಾ” ಎಂದು ಸಾತ್ಯಕಿಯನ್ನು ಚಿಟಿಕೆಹೊಡೆದು ನಗೆಮಾಡಿ ಕರೆದು ತಾಗಿದನು.

ಚಿಟಕಿಸು-ಚಿಟಿಕೆಹೊಡೆ

18. ಅಶ್ವತ್ಥಾಮನು ಸಾತ್ಯಕಿಗೆ “ನೀನು ಪಕ್ಕಕ್ಕೆ ನಿಲ್ಲು. ಭೀಮನ ದಪ್ಪ ಕರುಳಿನ ದಂಡೆಯನ್ನು ನಾನು ಕೈಯಾರೆ ಮಾರಿಗೆ ಮುಡಿಸುವೆನು. ಫಡ! ಭೀಮ ನಿಲ್ಲು! " ಎಂದು ಆರ್ಭಟಿಸಿದನು. ಜಗತ್ತು ನಡುಗಿತು. ದೇವೇಂದ್ರನ ಶಕ್ತಿ ಕೆಡುವಂತೆ ಬೊಬ್ಬಿರಿದು ತಾನೇ ಭಾರತದ ಯುದ್ಧದ ಹೊಣೆ ಹೊತ್ತವನಂತೆ ಭೀಮನನ್ನು ಸಮೀಪಿಸಿದನು.

ಆರು-ಆರ್ಬಟಿಸು, ಭಾರಣೆ-ಹೊಣೆ

19. “ನಾನು, ಗುರುವಿನ ಮಗ ಆಶ್ವತ್ಥಾಮ ಕಣಾ. ವಿರೋಧಿಗಳೆಂಬ ಮನ್ಮಥನಿಗೆ ಈಶ್ವರನಿಂದ್ದಂತೆ ಕಣಾ. ಭೀಮನೆಂಬ ಆನೆಗೆ ಸಿಂಹವಿದ್ದಂತೆ ಕಣಾ. ನನ್ನ ಕಣಾಳಿಯಿಂದ(ನನ್ನ ಬಾಣಗಳ ಸಮೂಹದಿಂದ) ಕಾಪಾಡಿಕೊ” ಎನ್ನುತ್ತಾ ಬಾಣದಿಂದ ಹೊಡೆದನು. ಬಾಣದ ಬಳಿಕ ಬಾಣ, ಆ ಬಾಣದ ಅನಂತರ ಮತ್ತೊಂದು ಬಾಣ, ಅದರ ಅನಂತರ ಮತ್ತೊಂದು ಬಾಣ ಅದರ ಅನಂತರ ಮತ್ತೊಂದು ಬಾಣ - ಇದು ಯಾವ ಕೈಚಳಕವೊ ಶಿವಾ ಎಂದು ಸಂಜಯನು ಹೇಳಿದನು.

ಮುಂಚು-ಮೀರಿ ಹೋಗು,

20. ಭೀಮನು ತಿರುಗಿ ನಿಂತನು. “ಎಲೆ ಅಶ್ವತ್ಥಾಮನೆ, ನಿನ್ನ ಹಿರಿಮೆಗಳು ಜಗತ್ತು ತಿಳಿಯದವೆ? ಫಡ! ನಿನಗೆ ನೀನೇ ಪ್ರಶಂಸಕನಾದೆ ಎನ್ನುತ್ತ ಭೀಮನು ಬಾಣದ ಬಳಿಕ ಬಾಣಗಳನ್ನು, ವೇಗದಲ್ಲಿ ಬಿಟ್ಟು ತನ್ನ ಬಿಲ್ವಿದ್ಯೆಯ ಕೌಶಲವನ್ನು ತೋರಿದನು.

ವೇಗಾಯ್ಲತನ-ವೇಗಗಾರಿಕೆ,

21. ಜಾಗು! ಮಝರೇ! ಭೀಮ, ಮೆಚ್ಚಿದೆ ! ಬಲುಗೈ ಚಳಕವು ಮರೆತು ಹೋಗಿಲ್ಲವಲ್ಲವೆ? ಆ ಬಾಣಗಳ ರಾಶಿಯನ್ನು ಬಿಡುವ, ಅಸ್ತ್ರ ಪ್ರವರ ಬಂಧವನ್ನು ಮತ್ತೆ ನೋಡು ಎನ್ನುತ್ತ, ಬಾಣಗಳನ್ನು ಭೀಮನ ಮೇಲೆ ಪ್ರಯೋಗಿಸಲು “ನನಗೆ ಇದು ಆಕಾಶ, ಇದು ಭೂಮಿ, ದಿಕ್ಕುಗಳು ಎಲ್ಲಿವೆ ಎಂಬ ವಿವರಗಳೆ ತಿಳಿಯಲಿಲ್ಲ " ಎಂದು ಸಂಜಯನು ಧೃತರಾಷ್ಟನಿಗೆ ಹೇಳಿದನು. .

22. “ಎಲೆಲೆ ಬ್ರಾಹ್ಮಣನೆ, ನಿನಗೆ ಏಕೆ ಈ ಇಂದ್ರಜಾಲದ ಪ್ರದರ್ಶನ ? ಎದುರಾಗಿ ಮದ್ದಳೆಯನ್ನು ಬಡಿಯುವವರ ಬಿಂಕದ ಮೇಳವು ಇಲ್ಲವಲ್ಲ ನಿನಗೆ. ಭೀಮನು ಈ ಬಾಣಗಳಿಂದ ಧೈರ್ಯಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆಯೆ ? ಈ ಬಾಣದಲ್ಲಿ ಹುಸಿ ಏಕೆ?” ಎನ್ನುತ್ತ ಭೀಮನು ಆ ಬಾಣಗಳ ಸಮೂಹವನ್ನು ನಿಮಿಷದಲ್ಲಿ ಕಡಿದು ಅಶ್ವತ್ಥಾಮನನ್ನು ಬಾಣಗಳಿಂದ ಹೊಡೆದನು.

ಹರಿಮೇಖಲೆ-ಇಂದ್ರಜಾಲ, ಕೇಳಿಕೆ-ಆಟ, ಹೊಲಬುಗೆಡು-ದಾರಿತಪ್ಪು,

23. ರಥದ ಮೇಲೆ ಬಾಣಗಳು, ಶತ್ರುವಿನ ಸಾರಥಿಯ ಮೈಯಲ್ಲಿ ಗಾಯ, ಕುದುರೆಯ ವ್ಯಥೆಯನ್ನು ಏನೆಂದು ಹೇಳಲಿ. ಬಾವುಟಗಳು ಬಾಣಮಯವಾದವು. ಗಾಲಿಗಳು ಶಿಥಿಲವಾದುವು. ಸಮೀಪದಲ್ಲಿದ್ದ ರಥಿಕರು ಹಿಂದೆಸರಿದು ಈತನನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಓಡಿದರು. ಭೀಮನು ಮಹಾಬಲನಾದವಲ್ಲವೆ ? ಅವನು ಗುರುಪುತ್ರ ಅಶ್ವತ್ಥಾಮನನ್ನು ಬಾಣಗಳಿಂದ ಹೊಡೆದನು.

24. ಕುದುರೆಗಳು ರಥದ ನೊಗವನ್ನು ಬೀಳಿಸಿದವು. ಸಾರಥಿಯ ಮೈಯಿಂದ ನೆತ್ತರು ಸುರಿಯಿತು. ಬೀಮನ ಬಾಣಗಳು ತೇರು ಮತ್ತು ಅದರ ಬಾವುಟವನ್ನು ಕವಿದವು. ಭೀಮನ ಶರೀರದಲ್ಲಿಯೂ ಗಾಯಗಳಾಗಿ ನೆತ್ತರು ಚಿಮ್ಮುವಂತೆ ಅಶ್ವತ್ಥಾಮನು ಬಾಣಗಳಿಂದ ಅವನನ್ನು ಹೊಡೆದನು. ಭೀಮನಿಗೆ ಭಯ ಅಂಕುರಿಸತು.

ಒಗಡಿಸು-ವಾಂತಿಮಾಡಿಸು,
ನುಗುತೆಗಂಡಿ- ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರ

25. ಮತ್ತೆ ಭೀಮನೂ ಬಾಣಪ್ರಯೋಗ ಮಾಡಿದ. ಅದು ಬಾಣಗಳ ರಾಶಿಯೊ, ಆಶ್ವತ್ಥಾಮನ ದೇಹವೊ, ಹೂಬಿಟ್ಟ ಮುತ್ತುಗದ ಮರವೊ, ಕೊಳದಲ್ಲಿ ಚಿಗುರಿ ಶೋಭಿಸುತಿರುವ ಕೆಂಪು ತಾವರೆಗಳೋ ಎಂದು ತಿಳಿಯದಂತೆ ಹೆದರಿಕೆಯಾಯಿತು. ಆಗ ದಿಟ್ಟತನದ ಧೈರ್ಯ ಕುಂದಿತು. ಅದನ್ನು ನೋಡಿ ಕಣ್ಣುಗಳು ಸೋತು ಮೈಮರೆದ ಅಶ್ವತ್ಥಾಮನು ಈ ಕಡೆ ಮರಳಿದನು.

ಪೂತ-ಹೂಬಿಟ್ಟ,

26. ಭೀಮನ ದೇಹವೊ ಕೆಂಪು ಕಲ್ಲಿನ ಗಿರಿಯೊ? ಕಡಿದ ರಕ್ತಚಂದನದ ಬನವೊ, ರಥವೋ? ಚಿಗುರಿದ ಅಶೋಕ ಮರವೊ ಸಾರಥಿಯೊ? ಎಂದು ಪಾಂಡವ ಸೇನೆಯು ಕಳವಳಿಸಲು, ಭೀಮನು ಮನಸ್ಸು ಹಿಂಜರಿದು, ತುಟಿಯು ಒಣಗಿ, ನೋಟದ ಮೊನೆ ಮುರಿದು, ಜೋಲುತ್ತಾ ಮುಂಭಾಗಕ್ಕೆ ಜೋಲಿ ಹೊಡೆದು ಬಿದ್ದನು.

ನನೆ-ನೆನೆದ,
ಹಣುಗು-ಕುಗ್ಗಿ
ಜಾಜುಗಿರಿ-ಕೆಂಪು ಕಲ್ಲಿನ ಬೆಟ್ಟ

27. ಅಹಹ! ವೈರಿಗೂ ಭೂಮಿಗೂ ಪಾಣಿಗ್ರಹಣವಾಯಿತೆ? ಪಾಂಡುಸುತರಿಗೆ ಬರುವ ವಿಪತ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಒಂದೇ ಕಳಶಪ್ರಾಯವಾದುದಲ್ಲವೆ? ಶತ್ರುಗಳಿಗೆ ಗೆಲುವಾಯಿತು. ನಮಗೆ ಇಲ್ಲಿರುವುದು ಮತವಲ್ಲ ಎನ್ನುತ್ತ ಸಾರಥಿಯು ಆ ಪರಾಕ್ರಮಿ ಭೀಮನನ್ನು ಸಂತೈಸಿ ರಾಜಮಂದಿರಕ್ಕೆ ಕರೆದು ತಂದನು.

28. “ನಿಮ್ಮ ತಂದೆಯು ಅಳಿದಾಗಲೇ ಹಗೆಯನು ಕೊಂದು ಸಾಯದೆ ದೇಹದ ಮೋಹಕ್ಕೆ ನಿಂತು, ಈಗ ನೀನು ಅನುಮಾನಕ್ಕೆ ಆಸ್ಪದವಿಲ್ಲದೆ ಹೋರಾಡಿ ವೈರಿಯ ಬಾಣದ ಹೊಡೆತಕ್ಕೆ ಬಲಿಯಾದೆ “. ಎಂದು ಸಾರಥಿ ಶೋಕಿಸುತ್ತ ಅಶ್ವತ್ಥಾಮನನ್ನು ಕೊಂಡೊಯ್ದನು. ಇತ್ತ ಶಕುನಿ, ಶಲ್ಯ ಮೊದಲಾದ ಅತಿರಥರು ಸೇರಿದರು.

ಶರಹತಿ-ಬಾಣದ ಹೊಡೆತ, ನಿಶ್ಶಂಕ-ಸಂದೇಹವಿಲ್ಲದ, ಸಂದಣಿಸು-ಸೇರು

29. ಇಬ್ಬರು ವೀರರ ಸಮಬಲದ ಸೋಲನ್ನು ಕಂಡು ಶಲ್ಯ, ಶಕುನಿ, ಕೃತವರ್ಮ, ಕೃಪ, ದುಶ್ಶಾಸನ ಹಾಗೂ ಪಾಂಡವರ ಬಲದಲ್ಲಿ ದ್ರೌಪದಿಯ ಮಕ್ಕಳು, ಸಾತ್ಯಕಿ, ಮಾದ್ರೇಯ ಕೈಕೆಯ ವರ ಯುಧಾಮನ್ಯು, ಉತ್ತಮೌಂಜಸ ಪಾಂಡ್ಯ ಸೃಂಜಯ ಮೊದಲಾದವರೂ ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಮುನ್ನುಗ್ಗಿದರು.

30. ಮತ್ತೆ ಯುದ್ಧವು ಕೈಗಟ್ಟಿತು. ಚಾತುರ್ಬಲವು ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ಕಾದಾಡುತ್ತಿತ್ತು. ದ್ರೌಪದಿಯ ಐವರು ಸುತರು ಶಲ್ಯನೊಡನೆ ಮುನಿಸಿಕೊಂಡು ಯುದ್ಧಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಆಗ ಶಲ್ಯನು “ಅಯ್ಯೊ! ಮಕ್ಕಳಿರ, ಯುದ್ಧ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ! ನಿಮಗೇಕಿದು? ಯುಧಿಷ್ಠಿರ, ಫಲುಗುಣರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ” ಎನ್ನುತ್ತ ಮಹಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದ.

ಛಡಾಳಿಸು-ಅತಿಶಯವಾಗು, ಅಳವಿಗೊಡು-ಯುದ್ಧಮಾಡು,

31. ಅವರು ಪರಸ್ಪರ ಬಾಣವನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದರು, ಕೊಚ್ಚಿದರು, ಕೊಡಹಿದರು. ಶಲ್ಯನು ಬಾಣದಿಂದ ದ್ರೌಪದೀಸುತರನ್ನು ಚುಚ್ಚಿದನು. ಅವರ ದೇಹದಿಂದ ನೆಲಕ್ಕೆ ರಕ್ತದ ಓಕುಳಿ ಚಿಮ್ಮುವ ಹಾಗೆ ಮಾಡಿದನು. ಅವರ ರಥದ ಕುದುರೆಗಳು ಬೆಚ್ಚಿದವು. ರಥದ ಭಾಗಗಳು ಕಳಚಿ ರಥವು ನುಗ್ಗಾಯಿತು. ಶೌರ್ಯದ ಕೆಚ್ಚು ಮುರಿಯಿತು. ಉಪ ಪಾಂಡವರು ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟಿದರು.

ಹತ್ತಿಗೆ-ಕಟ್ಟುಗಳು