೦೪

ಸೂ : ಕೌರವ ಪಾಂಡವ ಸೇನೆಗಳು ಪರಸ್ಪರ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದು ಹೋರಾಡಿದವು ಶಿವಶಿವ ! ಮಹಾದೇವ ಅಮಮ ! ಆ ಸೇನೆಯ ಹೋರಾಟದಿಂದ ಮೇಲೆದ್ದ ಧೂಳು ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯನವರೆಗೆ ವ್ಯಾಪಿಸಿತು. ಆದಿಶೇಷನು ಕುಸಿದನು.

ನಳಿದನು-ಕೆಳಕ್ಕೆ ಕುಸಿದನು, ಪದರಜ-ಧೂಳು, ದಿವ-ಆಕಾಶ, ಕವಿದು-ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದು, ಹಳಚಿದುದು-ಹೋರಾಡಿದವು.

1. ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರನೇ ಆಲಿಸು, ಭೀಷ್ಮನ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆಯಲ್ಲಿ ಕುರುಸೇನೆ, ಧೃಷ್ಟದ್ಯುಮ್ನನ ರಕ್ಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಪಾಂಡವ ಸೇನೆ ಉತ್ಸಾಹ ಮೀರಿ ಒಗ್ಗೂಡಿತು. ಆ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಕೈಬೀಸಿ ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಅಪ್ಪಣೆ ನೀಡುವ ರಾಜರನ್ನು ಕಂಡು ದೇವತೆಗಳೆಲ್ಲರು ಬೆರಗಾದರು.

ಸುಯಿಧಾನ-ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ, ಮೋಹರಿಸಿ-ಒಗ್ಗೂಡಿ,

2. ಎರಡು ಕಡೆಯ ಸೈನ್ಯವೂ ಅಪ್ಪಣೆ ಕೊಡುವುದನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸುತ್ತಿರಲು ಯಮಪುರಿಗೆ ಶತ್ರುಸೇನೆ ಸೇರಬೇಕು ಎಂದು ತಿಳಿಸುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ರಾಜರು ಕೈಬೀಸಿ ಸನ್ನೆ ಮಾಡಿದರು. ಎಲಲಾ ! ಪೂರ್ವ ಸಮುದ್ರ ಪಶ್ಚಿಮ ಸಮುದ್ರವನ್ನು ಹಾಯಿತೋ ಎಂಬಂತೆ ಆ ಎರಡು ಸೇನೆಗಳ ರಣ ಸಾಹಸ ಪ್ರದರ್ಶನ ದೇವತೆಗಳ ಕಣ್ಗಳಿಗೆ ಕುತೂಹಲವನ್ನು ಉಂಟು ಮಾಡಿತು.

ಕೈಲಾಗನು-ಕೈಚಳಕವನ್ನು, ವಾಹಿನಿ-ಸೇನೆ, ರಣಚಮತ್ಕೃತಿ-ರಣಸಾಹಸ,

3. ಎಲೆ ಎಲೆ, ಸೈನಿಕರೆ ಮುತ್ತಿಗೆ ಹಾಕಿ ನುಗ್ಗಿರಿ, ನುಗ್ಗಿರಿ, ಗುಂಪಾಗಿ ತಿವಿಯಿರಿ, ಭಲರೆ ! ಭಲರೆ ! ಅತಿ ಭಲರೆ ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಸರಿಯದಿರಿ, ಇನ್ನೂ ನುಗ್ಗಿ ಹೊಡೆದಾಡಿ, ಎಂದು ಮುಂದಿದ್ದ ಸೈನಿಕರನ್ನು ಹುರಿದುಂಬಿಸುತ್ತಿರಲು, ಸೇನಾಸಾಗರ ಆವೇಶದಿಂದ ಅಧಿಕವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿ ಗರ್ವದಿಂದ ಬೀಗುತ್ತಾ ಮುನ್ನುಗ್ಗಿತು. ಆ ಒತ್ತಡಕ್ಕೆ ಒಟ್ಟಾಗಿದ್ದ ಸಪ್ತಗಿರಿಗಳು ಬೇರ್ಪಟ್ಟವು. ಆದಿಶೇಷನ ಕೊರಳು ಭಾರದಿಂದ ಜಗ್ಗಿತು. ಕೂರ್ಮನ ಎದೆಯೊಡೆಯಿತು.

ಕಮಠ-ಕೂರ್ಮ, ಹೆಕ್ಕಳಿಸಿ-ಗರ್ವದಿಂದ ಬೀಗಿ, ಚೂಣಿಗರು-ಸೇನೆಯ ಮುಂದಿದ್ದ ಸೈನಿಕರು

ಚೂಣೆಗರನೆನುತ –> ಚೂಣಿಗರನೆನುತ
ಚೂಣೆ ಎಂಬ ಪಾಠಕ್ಕೆ ಪರ್ಯಾಯವಾಗಿ ಮೈ.ವಿ.ವಿ.ಇಂದ ಪ್ರಕಟವಾಗಿರುವ ಭೀಷ್ಮಪರ್ವದಲ್ಲಿ ಚೂಣಿ ಎನ್ನುವ ಪಠವನ್ನು ಇರಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಇಲ್ಲಿಯೂ ಚೂಣಿ ಎಂಬ ಪಾಠವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ.

4. ನೆರೆದ ಸೇನೆಗಳು ಗರ್ಜಿಸಿ ಒಬ್ಬರಿಗೊಬ್ಬರು ಬಡಿದಾಡಿದಾಗ ಭೂಮಿ ನಡುಗಿತು. ದಿಗ್ಗಜಗಳು ಹಾರಿಬಿದ್ದು ಅವುಗಳ ಮದ ಅಡಗಿತು. ಸೇನೆಗಳು ಕುಣಿದು ಮೆಟ್ಟಿದಾಗ ಆದಿಶೇಷನ ಉದರದಲ್ಲಿ ಆತನ ಕೆದರಿದ ತಲೆ ಹೊಕ್ಕಿತು. (ಆದಿಶೇಷನು ಮುದುಡಿದನು). ಆಗ ಸೈನ್ಯವೆಲ್ಲ ತುದಿ ಬೆರಳನ್ನು ತುಟಿಗಿಟ್ಟು ಬೊಬ್ಬೆ ಇಟ್ಟಾಗ ಆ ಅಚ್ಚರಿಯ ಆರ್ಭಟಕ್ಕೆ ಸೂರ್ಯನು ತತ್ತರಿಸಿದನು. (ಹೀಗೆ) ಕೌರವ ಪಾಂಡವ ಸೇನೆಗಳೆರಡೂ ಪರಸ್ಪರ ಘೋರಾಕ್ರಮಣ ಮಾಡಿದವು.

ದಳವುಳಿಸು-ಘೋರಾಕ್ರಮಣ ಮಾಡು, ಅದಿರೆ-ತತ್ತರಿಸಲು, ಅಪ್ಪಳಿಸಿ-ಹಾರಿಬಿದ್ದು, ದಿಕ್ಕರಿ-ದಿಗ್ಗಜಗಳು, ಹಳಚಿದೊಡೆ-ಬಡಿದಾಡಿದಾಗ

5. ರಣರಂಗದಲ್ಲಿ ಅಡಿಗೆ ಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ, ಭೋಜನಕ್ಕೆ ಸಹಚರರೊಂದಿಗೆ ದಯ ಮಾಡಿಸಬೇಕು ಎಂದು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿ ವೀರಾಧಿವೀರರು ಯಮನಿಗೆ ತಮ್ಮ ದೂತರನ್ನು ಸಾಲು ಸಾಲಾಗಿ ಕಳಿಸಿದರೋ ಎನ್ನುವಂತೆ ಮುನ್ನುಗ್ಗುವಾಗ ಸೈನ್ಯದ ಕಾಲ್ತುಳಿತದಿಂದ ಮೇಲೆದ್ದ ಧೂಳು ಆಕಾಶಕ್ಕೆಲ್ಲಾ, ಅನಂತರ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡಕ್ಕೆಲ್ಲಾ ಆವರಿಸಿತು.

ಬೋನ-ಅಡಿಗೆ, ಆರೋಗಣೆ-ಭೋಜನ, ಅನುಚರಗಣ-ಸಹಚರರ ಗುಂಪು, ಅತಿಬಲರು-ವೀರಾಧಿವೀರರು, ಅಣಿಯೊಳು -ಸಾಲುಸಾಲಾಗಿ, ಉರವಣೆ-ಮುನ್ನುಗ್ಗುವುದು, ಪದಹತಧೂಳಿ-ಕಾಲ್ದುಳಿತದಿಂದ ಮೇಲೆದ್ದ ಧೂಳಿ, ಅಬುಜಭವಾಂಡಮಂಡಲ-ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡ, ಕವಿಯಿತು-ಆವರಿಸಿತು

6. ಸೇನೆಯ ಕಾಲ್ ತುಳಿತದಿಂದ ಮೇಲೆದ್ದ ಧೂಳು, ಸೇನೆಯ ಸಂಚಾರದಿಂದ ಉದಿಸಿದ್ದರಿಂದ ತನಗೆ ಬಂದ ಮೈಲಿಗೆಗೆ ಬೇಸತ್ತು, ಆ ದೋಷ ನಿವಾರಣೆಗಾಗಿ ಗಂಗಾನದಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿ, ಅಲ್ಲಿಂದ ಹಾರಿ ಕೈಲಾಸದಲ್ಲಿ ಶಿವನ ಪದದ್ವಯವನ್ನು ಆರಾಧಿಸಿ, ಅನಂತರ ಸ್ವರ್ಗವನ್ನು ಸೇರಿ ದೇವತೆಗಳ ಮುಂಗುರುಳಿಗೆ ಧಾವಿಸಿ. ವಾಜಪೇಯಿಗಳಿಗೂ ಲಭ್ಯವಾಗದ ಮೋಕ್ಷವನ್ನು ಪಡೆಯಿತು.

ಅಲಸಿ-ಬೇಸರಗೊಂಡು, ಶೂದ್ರತೆಗೆ-ಮೈಲಿಗೆಗೆ, ಸುರಗಂಗೆ-ದೇವಗಂಗಾನದಿ, ವಾಜಪೇಯಿ-ಒಂದು ಬಗೆಯ ಯಾಗ ಮಾಡಿದವನು

7. ಶ್ರೀಹರಿಗೆ ಹೊನ್ನಿನ ಕಾಂತಿಯಾಗಿ, ದೇವತೆಗಳಿಗೆ, ವೀರರ ಸಮೂಹಕ್ಕೂ ದೇವವನಿತೆಯರಿಗೂ ಸಂಬಂಧ ಕಲ್ಪಿಸುವ ಮಧ್ಯಸ್ಥ ವೀರರಿಗೆ, ದಿಗ್ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಇವರೆಲ್ಲರ ಬೈತಲೆಯಲ್ಲಿ ಕಂಗೊಳಿಸುವ ಸಿಂಧೂರವಾಗಿ ದೇವೇಂದ್ರನ ಕಣ್ಣು ಪಿಳುಕಿಸದ ಗುಣಕ್ಕೆ ಶತ್ರುವೆಂಬಂತೆ ಕೆಂದೂಳು ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಿಸುವಂತೆ ಕೌರವ ಮತ್ತು ಪಾಂಡವರ ಕಡೆಯ ಚತುರಂಗ ಸೇನೆ ತಾಗಿ ಹೊಡಿದಾಡಿದರು.

ಹರಿಗೆ-ಶ್ರೀಹರಿಗೆ, ಝಗೆ-ಕಾಂತಿ, ಸುರಾಂಗನೆಯರು-ದೇವತೆಗಳು, ಕುಂಟಣಿ-ತಲೆಹಿಡುಕಿ, ದಿಗಂಗನೆ-ದಿಗ್ದೇವತೆ, ಅನಿಮಿಷತನ-ಕಣ್ಣು ರೆಪ್ಪೆ ಮುಚ್ಚದಿರುವುದು ಬಿಡುಗಣ್ಣತನ, ಉರವಣಿಸು-ಆವರಿಸು, ಹಳಚಿ-ತಾಗಿ

8. ಝಳಪಿಸುವ ಆಯುಧಗಳಿಂದ ಬೆಂಕಿಯ ಕಿಡಿಗಳು ದಟ್ಟವಾಗಿ ಸೂಸಿದವು. ಕತ್ತಿಗಳ ಖಣಿ ಖಟಿಲ್ ಎಂಬ ದನಿ ಅಧಿಕವಾಗಿ ವ್ಯಾಪಿಸಿ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡವನ್ನು ಆವರಿಸಿತು. ಗುಂಪುಗೂಡಿ ರೋಷಾವೇಶದಿಂದ ಹೋರಾಡಿ, ಜೋಲು ಬಿದ್ದ ಕರುಳ ಗೊಂಡೆಗಳನ್ನು ಕೂಡಿಕೊಂಡು ಯಮಲೋಕಕ್ಕೆ ಶತ್ರುಗಳನ್ನು ಅಟ್ಟಿದರು.

ಕೆಚ್ಚುವನು-ಕಿಡಿಗಳನು, ಅಡಸಿ-ದಟ್ಟವಾಗಿ, ಡಾವಣೆವಿಡಿದು-ಗುಂಪುಗೂಡಿ,

9. ಎರಡೂ ಕಡೆಯ ಸೈನಿಕರು ಒಂದೇ ಸಮನೆ ಒಬ್ಬರನ್ನೊಬ್ಬರು ಕೊಲ್ಲುತ್ತಾ ಹೋರಾಡಿದರು. ಸೇನಾ ಸಾಗರದಿಂದ ರಕ್ತದ ಸಾಗರ ಹೊಮ್ಮಿತು. ಸುಂಟರಗಾಳಿ ಒಂದೇ ಸಮನೆ ಪ್ರಳಯ ಕಾಲದ ಮಳೆ ಜತೆ ಒಗ್ಗೂಡಿದಂತಾಯಿತು. ನಾನಾ ದಳಗಳ ಮೈಯೊಡೆದು ಪ್ರವಾಹವಾಗಿ ಹರಿಯುವ ರಕ್ತಧಾರೆಯಲ್ಲಿ ಕಡಿಖಂಡಗಳು (ಕತ್ತರಿಸಿದ ದೇಹಭಾಗಗಳು) ತೇಲಿದವು. ಆನೆಗಳ ಮುಂಡಗಳು ಚಿಮ್ಮಿ ಹಾರಿದವು.

ವಿಲಯದ ಮಳೆ-ಪ್ರಳಯಕಾಲದ ಮಳೆ, ಥಟ್ಟು-ದಳ, ವಾರಿಡುವ-ಪ್ರವಾಹವಾಗಿ ಹರಿಯುವ, ಅರುಣಜಲ-ರಕುತ, ಕಡಿಕುಗಳು-ಮಾಂಸಖಂಡಗಳ ಚೂರುಗಳು, ಬೆಂಡೇಳು-ತೇಲು, ಅಟ್ಟೆ-ಮುಂಡ, ಕೊಡೆನೆಗೆಯೆ-ಚಿಮ್ಮಿ ಹಾರಿತು,

10. ಸಾಲು ಸಾಲಾಗಿ ಊದುವ ಹೆಗ್ಗಾಳೆಗಳ ಮೊಳಗಿನಿಂದ ದಾಳಿ ಹೆಚ್ಚಿತು. ಆಗ ಮುನ್ನುಗ್ಗಿ ತಾಗಿ ಸೇನೆಯ ಭಟರು ಕೇಶಾಕೇಶಿ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ಕೈಮಾಡಿ ಒದ್ದಾಡಿ ಸೇನೆಯನ್ನು ಚದುರಿಸಿದರು. ದಾಳಿ ಮಾಡಿ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಬಗ್ಗು ಬಡಿದರು. ಪ್ರವಾಹವಾಗಿ ಹರಿದ ರಕ್ತದ ಸಮೃದ್ಧಿ ಶಾಕಿನಿಯರಿಗೆ ಸಂತೃಪ್ತಿ ತಂದಿತು.

ಬೊಗ್ಗು-ಹೆಗ್ಗಾಳೆ, ಹೊಯಿಲಿನ-ಶಬ್ದದ, ಲಗ್ಗೆ ಮಸಗಿತು-ದಾಳಿ ಹೆಚ್ಚಿತು, ಮುಂಕೊಂಡು-ಮುನ್ನುಗ್ಗಿ, ಮೋಹರ-ಸೇನೆ, ಮೊಗ್ಗರ-ಸೇನೆ, ಕೆದರು-ಚೆದರು, ಮಗ್ಗಿದರು-ಬಗ್ಗು ಬಡಿದರು

11. ಉಬ್ಬಿ ಹಬ್ಬಿದ ಧೂಳು ಅಡಗಿ ಹೋಯಿತು. ಹೆಣದ ಸಾಲುಗಳು ಇಟ್ಟಾಡಿದವು. ರಕ್ತದ ಪ್ರವಾಹ ಹರಿಯಿತು. ಯಮನು ತನ್ನ ದೊಡ್ಡ ಪರಿವಾರವನ್ನು ಹೊರೆದನು. ಮುಂಚೂಣಿ ಸೇನೆ ಹಿಮ್ಮಟ್ಟಿ ನವೆಯಿತು. ಘೋರ ಕಾಳಗವನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸುತ್ತ ರಾಜರುಗಳು ಸೇನೆಯನ್ನು ಹಿಂದೆಗೆಸಿ, ಬಿಲ್ಲಿನವರನ್ನು ಮುಂದಕ್ಕೆ ಬಿಟ್ಟರು.

ತೆಗೆದುದು-ಅಡಗಿಹೋಯಿತು, ಹರೆದವು-ಚೆದರಿದವು, ಉರುಪರಿಗ್ರಹ-ದೊಡ್ಡ ಪರಿವಾರ, ಅಂತಕ-ಯಮ, ಅಗಿದು-ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟಿ, ಮಗ್ಗಿತು-ನವೆಯಿತು, ಒಯ್ಯಾರಿಸಿತು-ಸರಿಪಡಿಸಿತು, ನೂಕಿದರು-ಮುಂದೆ ಬಿಟ್ಟರು

12. ಹೊದೆದ ಹುಲಿಚರ್ಮ, ಶಿರಸ್ತ್ರಾಣದ ಕೆಳಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ತೂಗಾಡುವ ಕತ್ತಿ, ಅರ್ಧಭಾಗ ಏರಿಸಿದ ಬಿಲ್ಲನ್ನು ಬಿಗಿದು ಕಟ್ಟಿದ ಬಿಲ್ಲಹುರಿ, ಬೆರಳುಗಳಿಂದ ಹಿಡಿದ ಬಾಣಗಳು, ಬಲಿಷ್ಠವಾದ ಮುಂಗೈಗೆ ಕಟ್ಟಿರುವ ((ಕೈಗವಸುಗಳು) ಬಿರುದುಗಳೊಡನೆ ಸದ್ದು ಮಾಡುತ್ತಿರುವ ಘಂಟೆಗಳು, ಬೆನ್ನ ಮೇಲೆ ತೂಗಾಡುವ ಬತ್ತಳಿಕೆಗಳ ಬಿಲ್ಗಾರರ ಪಡೆ ಉಭಯ ಸೇನೆಗಳಲ್ಲೂ ಕಾಳೆಗಕ್ಕೆ ಹೊರಟವು.

ಸೀಸಕದ ಕಿಗ್ಗಟ್ಟು-ಶಿರಸ್ತ್ರಾಣದ ಕೆಳಪಟ್ಟಿ, ಒಲೆವ ಸುರಗಿ-ತೂಗಾಡುವ ಕತ್ತಿ, ಕಾಂಚ-ಕತ್ತಿಯ ಒರೆ?, ತಿರುವು-ಹೆದೆ, ಕೋಲು-ಬಾಣ, ಬೆನ್ನಲೆವ-ಬೆನ್ನಲಿ ತೂಗಾಡುವ, ಬತ್ತಳಿಕೆ-ಬಾಣದ ಚೀಲ, ಹೊದೆ-ಕೈಗವಸು

ಕಾಂಚದೊಳು (?) ಈ ಪದಕ್ಕೆ ಅರ್ಥ ಸ್ಪಷ್ಟವಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಸಂದರ್ಭಾನುಸಾರವಾಗಿ ಸೊಂಟದ ಸುತ್ತ ಕಟ್ಟಿರುವ ಪಟ್ಟಿಯಂತಹ ಒಂದು ಸಾಧನ ಎಂದು ಊಹಿಸಬಹುದು.

13. ಆವೇಶದಿಂದ ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿ ಗರ್ಜಿಸುತ್ತಾ ಬಾಣಹೂಡಲು ಮೊಳಕಾಲನ್ನು ನೆಲಕ್ಕೆ ಊರಿದರು. ಯಮನ ಹಿರಿದಾದ ಬೆಳೆ ಹುಲುಸಾಗಿದೆ. ಶತ್ರುಗಳನ್ನು, ನಿಮ್ಮ ಕಡೆಯ ಧೀರರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದಾರೋ ಎಂಬಂತೆ ಗರ್ಜಿಸಿ, ಬಿಲ್ಲನ್ನು ಠೇಂಕಾರಗೊಳಿಸಿದ ರಭಸದ ದನಿ ಹಬ್ಬಿ ಹರಿಯುತ್ತಿರಲು, ತೆಗೆತೆಗೆದು ಹೂಡಿದ ಬಾಣಗಳು ಚಿಮ್ಮಿ ಹಾರುತ್ತಿರಲು ಬಲಿಷ್ಠರಾದ ವೀರರು ಊರಿದ ಮೊಣಕಾಲು ಕದಲಿಸದೆ ಬಾಣಗಳನ್ನು ಎಸೆದಾಡಿದರು.

ಹುಲಿಸಾಯ್ತು-ಹುಲುಸಾಗಿದೆ, ಬೊಬ್ಬಿರಿದು-ಗರ್ಜಿಸಿ, ಜೇವೊಡೆಯ-ಬಿಲ್ಲನ್ನು ಠೇಂಕಾರಗೊಳಿಸಿದ, ಕೊಬ್ಬಿನಾಳು-ಬಲಿಷ್ಠವೀರ, ಚಂಡಿಸದೆ-?

14. ಬೆರಳಿನಿಂದ ಬಿಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ ಬಾಣ ಹೂಡುವುದರ ಮೇಲೇ ನೋಟವನ್ನು ನೆಟ್ಟ , ಆಭರಣ ಧರಿಸಿದ ಕಿವಿಯವರೆಗೆ ಮಡಚಿದ ಹಿಡಿಯ ಸೆಳೆದ ತೋಳಿನ ವೀರರು ಒಂದೇ ಸಮನೆ ಬಾಣಗಳ ಮಳೆ ಸುರಿಸಿದರು. ಅರರೆ ! ಬಾಣಗಳು ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಆವರಿಸಿ ಶತ್ರುಗಳ ಕಂಠಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿದವು. ಮೈಕವಚಗಳನ್ನು ಸೀಳಿದವು. ಹೊಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ನಾಟಿದವು. ಮುನ್ನುಗ್ಗುತ್ತಾ ಬಿಡುತ್ತಿದ್ದ ಬಾಣಗಳು ಶಪಥ ವೀರರನ್ನು ಹೊಕ್ಕು ಕೆಳಗೆ ಬೀಳಿಸಿದವು.

ಕುಂಡಲಿತ-ಕಿವಿಯಾಭರಣ ಧರಿಸಿದ, ತೆಗಹಿನ ತೋಳ-ಸೆಳೆದ ತೋಳಿನ, ತೂಳಿದರು-ಸುರಿಸಿದರು, ಜೋಡನು-ಮೈಕವಚವನ್ನು, ಹೂಣಿಗರ-ಶಪಥ ವೀರರ, ಹೊಡೆಗೆಡೆದವು-ಕೆಳಕ್ಕೆ ಬೀಳಿಸಿದವು,

15. ಬಾಣ ಬಾಣವನ್ನು ತಾಗಿದವು. ಎದುರಾಗಿ ಬಂದ ಬಾಣಗಳು ಬಿಟ್ಟ ಬಾಣಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿದವು. ದಟ್ಟವಾಗಿ ಬಂದ ಬಾಣಗಳು ಚಿಕ್ಕ ಬಾಣಗಳನ್ನು ನಾಶಗೈದವು. ಹೇಡಿಗಳನ್ನು ಅಂಜಿಸಿದವು. ಖಣಿ ಖಟಿಲು ಕೊಯ್ಯುವ, ನಿರಿನಿಳಿಲು ಸೀಳುವ, ಘರಿಘರಿ ಘಣಿಲು ದೊಪ್ಪನೆ, ಕೊಲ್ಲುವ ಬಿಲ್ಲುಗಾರರು ಅತಿಶಯವಾಗಿ ಹೋರಾಡಿದರು.

ಖಣಿಖಟಿಲು, ನಿರಿನಿಳಿಲು ಘರಿಘರಿಘಣಿಲು ದೊಪ್ಪನೆ, ಇವು ಬಾಣಗಳ ಸದ್ದುಗಳ ಅನುಕರಣಾವ್ಯಯಗಳು, ಬಿಲ್ಲವರು-ಬಿಲ್ಲುಗಾರರು,

ಕವಿಯ- ಕವಿವ
ಮೈ.ವಿ.ವಿ.

16. ಸರ್ಪ ಸಮೂಹದ ದಾಳಿಯೊ, ಮೇಘದ ಮರಗಳ ಉಪಶಾಖೆಗಳೋ, ಯಮನ ವಿಹಾರವೋ, ಸಮೃದ್ಧವಾದ ಫಸಲನ್ನು ಮುತ್ತುವ ಪಕ್ಷಿಸಂಕುಲವೋ ಎಂಬಂತೆ ಬಾಣಗಳ ಕಾಂತಿ ಹಬ್ಬಿ ಸೂರ್ಯನು ತತ್ತರಿಸಿದನು, ಬಾಣದ ತುದಿಗಳು ದಟ್ಟೈಸಿ ಅಬ್ಬರಿಸುತ್ತಾ ದಿಕ್ಕುಗಳನ್ನು ತುಂಬಿಕೊಂಡವು.

ಅಲಗು ಹೊಗರ-ಬಾಣಗಳ ಕಾಂತಿ, ತರಣಿ-ಸೂರ್ಯ, ಹೆಬ್ಬೆಳಸು-ಸಮೃದ್ಧ ಫಸಲು, ವಿಹಗಸಂತತಿ-ಪಕ್ಷಿ ಸಂಕುಲ, ಹರವರಿ-ವಿಹಾರ, ವಾರಿದತರು-ಮಳೆಮರ

17. ಬಿಲ್ಲು ವಿದ್ಯಾ ವಿಶಾರದರು ಬಿಟ್ಟ ಬಾಣಗಣಗಳು ಗಗನದಲ್ಲಿ ನುಗ್ಗಿ ಹೆಣಗಿ ಗುಂಪು ಗುಂಪನ್ನು ಇರಿದು ಸಂದಣಿಸಿ ತಾಗಿದವು. ಕತ್ತಲೆಯ ದಂಡು ಗುಂಪುಗೂಡಿ ಸೂರ್ಯನ ಮೇಲೆ ದಾಳಿಯಿಟ್ಟವೊ ಎಂಬಂತಾಯಿತು. ರತ್ನದ ಕಿರೀಟಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿದ ತಲೆಗಳೆಂಬ ಫಸಲನ್ನು ಕೊಯ್ದು ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಹಾಸಿದ ಹಾಸೋ, ಗಗನ ಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಅಡಗಿದ ಪ್ರಳಯಕಾಲದ ಬಡಬಾನಲವೊ, ಎಂಬಂತೆ ಬಾಣಗಳು ಸುಳಿದಾಡಿದವೊ ಎಂಬ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಕುತೂಹಲವುಂಟಾಗುವ ಹಾಗೆ ಬಿಲ್ಗಾರರು ಬಾಣಗಳನ್ನು ಎಸೆದಾಡಿದರು.

ತಿಮಿರರಾಜ-ಕತ್ತಲೆ, ಅಂಬರಮಣಿ-ಸೂರ್ಯ, ಇಳೆಕೊಯ್ಲ್ಲು-ಫಸಲು, ನೆಲದಾವಣಿ-ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಹಾಸಿದ ಹಾಸು, ವಾಡಬ-ಬಡಬಾನಲ

18. ಧೂಳು ಹತ್ತಿದ ಸೂರ್ಯಬಿಂಬವನ್ನು ಉಜ್ಜಿ ಹೊಳಪುಗೊಳಿಸಲು ಸಾಣೆ ಹಿಡಿಯಲು, ನಕ್ಷತ್ರಗಳಿಗೆ ತೂತುಕೊರೆಯಲು( ?) ಬ್ರಹ್ಮನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ ಕಂಬಿಗಳೋ ಎನುವಂತೆ ಬಿಲ್ಗಾರರು ಬಿಡುತ್ತಿದ್ದ ಬಾಣಗಳು ಕಂಡವು. ಅರರೆ ! ಆಕಾಶವೇ ಕಾಣಿಸುತ್ತಿಲ್ಲ. ದಿಕ್ಕುಗಳ ಎಣನ್ನು ಮುರಿಯುವಂತೆ ಬಾಣ ಪ್ರಯೋಗ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಬಿಲ್ಗಾರರ ಆರ್ಭಟ ಲೋಕದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಬಿಲ್ಲುಗಾರರು ನಾಚುವಂತೆ ಮಾಡಿತು.

ಭಗಣರತ್ನ-ತಾರಾರತ್ನ, ಸಲಾಕೆ-ತೆಳುಕಂಬಿ, ಏಣು-ವ್ಯಾಪ್ತಿ (ಅಂಚು), ಉರವಣೆ-ಸಾಹಸ, ಲಜ್ಜಿಸು-ನಾಚಿಕೆಗೊಳಿಸು ಆಣಿಗಳೆ- ರಂಧ್ರ ಮಾಡು ?

19. ವೀರಾ ಭಲೆ ಭಲೆ, ಶಬ್ಬಾಸ್ ! ಬಿಲ್ಗಾರಾ ! ಮಝರೇ ! ಬಿಲ್ವಿದ್ಯಾಚತುರಾ ! ಎಂಬುದಾಗಿ ಒಬ್ಬರೊಬ್ಬರ ಬಿರುದುಗಳನ್ನು ಅವಹೇಳನಗೈಯುತ್ತಾ ತಮ್ಮ ಬಾಣಗಳ ತುದಿಗಳಲ್ಲಿ (ನಿರಂತರವಾಗಿ) ಶತ್ರುರಾಜರ ತಲೆಗಳನ್ನು ತೋರಣ ಕಟ್ಟಿದರು. (ಕೊಂದರು). ರಕ್ತವೆಂಬ ತುಪ್ಪದ ಧಾರೆಯಲ್ಲಿ ಶತ್ರುಸೇನೆಗಳ ನಾಶವೆಂಬ ಮಾರಣಹೋಮ ಚೆನ್ನಾಗಿ ನಡೆಯಿತು.

ಧಣುಧಣು, ಪೂತುರೇ ಮಝರೆ-ಇವು ಮರಾಠಿ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಮೆಚ್ಚುಗೆಯ ನುಡಿಗಳು, ಅರುಣಜಲ-ರಕ್ತ ಆಜ್ಯ-ತುಪ್ಪ, ಮಾರಣಾಧ್ವರ-ಶತ್ರುನಾಶಕ್ಕೆ ಮಾಡುವ ಘೋರ ಯಾಗ

20. ಪ್ರಳಯಕಾಲದ ಬಿರುಗಾಳಿ ಈ ಬಾಣಗಳ ಹಿಳುಕುಗಳ ಗರಿಗಳಿಂದ ಹುಟ್ಟಿ ಬಂತೋ ಅಥವಾ ಬಲವಾಗಿ ಗರ್ಜಿಸಿ ಮೇಲೆರಗುವ ಸಿಡಿಲುಗಳು ಬಾಣಗಳ ತುದಿಗಳಿಂದ ಜನಿಸಿದವೊ, ಭಟರು ಬೀರಿದ ಬಾಣಗಳು ಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಾಡಿ ಅದರೊಳಗೆ ಅಡಗಿದ ಪರ್ವತಕ್ಕೆ ವಜ್ರಾಯುಧದ ಭೀತಿಯನ್ನುಂಟುಮಾಡಿದವೊ ಎಂಬಂತೆ ಸುಭಟರ ಕಂಠಗಳನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿರಿಸಿಕೊಂಡು ಬಾಣಗಳು ಸಂಚರಿಸಿದವು.

ಪಟುಪವನ-ಬಿರುಗಾಳಿ, ಹಿಳುಕುಗಳು-ಬಾಣದ ಹಿಂಬದಿಯ ಗರಿಗಳು, ಜಂಗುಳಿಸಿ-ಮುಳುಗಾಡಿ, ಕುಧರ-ಪರ್ವತ,

21. ಕುಣಿದು ಕುಪ್ಪಳಿಸಿ ಅಂಬೆಸೆದರು. ಎಸೆದು ನಲಿವಿಂದ ಕುಕಿಲಿರಿಯುವರು (ಸಂತೋಷದಿಂದ ಕೇಕೆ ಹಾಕುವರು). ಬಿರುದಾಂಕಿತ ವೀರರನ್ನು ಹಂಗಿಸುವರು ಭಾರಿ ಬಿಲ್ಲನ್ನು ಒದರಿಸಿ (ಠೇಂಕಾರ ಮಾಡಿ) ಬಾಗಿಸಿ ನೆಟ್ಟ ಕಣ್ಣಿನಿಂದ ನೋಡುತ್ತಿರಲು ತಳ ಮಂಡಿ ಮರಗಟ್ಟುವಂತೆ ರಣತವಕಿಗಳಾದ ಆ ಹೋರಾಟಗಾರರು ತೀಕ್ಷ್ಮ ಬಾಣಗಳನ್ನು ಸವೆಸುತ್ತಾ ಯುದ್ಧ ಮಾಡಿದರು. ಯಾರಿಗೂ ಬಾಗದ ವೀರರು ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು ಹಿರಿದೆತ್ತಿಕೊಂಡು ಒಡನೊಡನೆ ತಾಗಿದರು.

ಕುಕಿಲ್-ಕೇಕೆ, ಹಣಗಿ-ಬಾಗಿ, ಹೊಣಕಿಗರು-ಹೋರಾಟಗಾರರು, ಎಚ್ಚಾಡು-ಯುದ್ಧಮಾಡಿದರು, ಸುರಗಿ-ಕತ್ತಿ,

22. ಆದಿಶೇಷನ ನಾಲಗೆ ಅಂತಕನ ಹಲ್ಲಿನ ಗುಹೆಗಳನ್ನು ನಾಶಮಾಡಿದಂತೆ, ಸಿಡಿಲಿನ ದಿಟ್ಟತನವನ್ನು ಕಳೆದಂತೆ, ವಜ್ರಾಯುಧದ ಸತ್ವವನ್ನು ನಾಶಮಾಡಿದಂತೆ, ಭೂಮಿ ನಡುಗುವಂತೆ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುತ್ತಾ ಶೌರ್ಯದಿಂದ ಗರ್ವಿತರಾದ ಶೂರರು ತಮ್ಮ ಸಾಹಸ ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತಾ, ಶತ್ರುಗಳನ್ನು ಕತ್ತಿಗಳಿಂದ ಇರಿದುಕೊಂದರು. ಈ ರೀತಿಯಾಗಿ ಘೋರ ಮನೋರಂಜನೆ ಹೊಂದಿದರು.

ಹಲು-ಹಲ್ಲು, ಧೃತಿಗೆಡೆದಂತೆ-ದಿಟ್ಟತನ ಕಳೆಯದಂತೆ, ಮಸೆ-ನಾಶಮಾಡು, ಇದಿರಾಂತು-ಸ್ಪರ್ಧಿಸುತ್ತಾ, ಅಹಮಿನದಟರು-ಗರ್ವಿಷ್ಠ ವೀರರು, ರೌದ್ರರಂಜನೆ-ಘೋರಮನರಂಜನೆ.

23. ಕತ್ತಿಯುದ್ಧದ ವೀರಾಧಿವೀರರು ಅತಿಶಯ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಕತ್ತಿಯನ್ನು ತಳಭಾಗದಲ್ಲಿ ಬೀಸುವ ವರಸೆಯಿಂದ ಸಾಹಸ ತೋರಿಸುತ್ತ, ಸುತ್ತ ತಿವಿಯುತ್ತ ಬೇರ್ಪಟ್ಟರು. ಏಟು ಬೀಳದೆಯೆ ಮಧ್ಯಭಾಗದ ಹೊಡೆತಕ್ಕೆ ಸಿಲುಕಿದಾಗ ಕತ್ತಿ ಬೀಸಿ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತ ಕತ್ತಿಯಿಂದ ಹೋರಾಡಿದರು. ಅಂಜದೆ ಎತ್ತರದಲ್ಲಿ ಕತ್ತಿವರಸೆಯಲ್ಲಿ ಕೈಮಾಡುತ್ತ, ವರಸೆಯಲ್ಲಿ ಕತ್ತಿ ಬೀಸುತ್ತ, ಕತ್ತಿ ವೀರರು ಹೋರಾಡಿದರು.

ತಿರುಪಿನಲಿ ಅಣೆದು-ಸುತ್ತುತ್ತ ತಿವಿಯುತ್ತಾ, ಕಳಚು-ಬೇರ್ಪಡು

ತಳಸಂಚ-ತಳಭಾಗದಲ್ಲಿ (ಕಾಲಕೆಳಗೆ) ಕತ್ತಿ ಬೀಸುವ ವರಸೆ
ಮಧ್ಯಸಂಚ-ನಡುಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕತ್ತಿ ಬೀಸುವ ವರಸೆ
ಉಪ್ಪರ ಸಂಚ-ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿ (ತಲೆ ಮೇಲೆ) ಕತ್ತಿ ಬೀಸುವ ವರಸೆ

24. ಮೇಲೆಬಿದ್ದರೆ ಹಿಡಿದು ಅದುಮುವ, ತಾಗಿ ಹೋರಾಡಿದರೆ ಸಾವಿಗೀಡು ಮಾಡುವ, ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಸರಿಯ ತೊಡಗಿದರೆ ಜಾರಲು ಅವಕಾಶವೀಯದೆ ಮೇಲೆ ಬೀಳುವ, ಅಧಿಕಕೋಪದಿಂದ ಹೋರಾಡಿ ಕೆರಳಿಸಿದರೆ ಬೆದರಿಸಿ ಕಂಗೆಡಿಸುವ, ದುರುಗುಟ್ಟುಗೊಂಡು ಹೋರಾಡುವ, ಆಯುಧ ಝಳಪಿಸಿದರೆ ವರಸೆಯಲ್ಲಿ ಕತ್ತಿ ಬೀಸುತ್ತಾ, ವ್ಯೂಹದಲ್ಲಿ ಹೋರಾಡುತ್ತಾ, ಖಣಿ ಖಣಿಲು ಶಬ್ದವುಂಟಾಗುವ ಹಾಗೆ ಅತಿಬಲರಾದ ಖಡ್ಗವೀರರು ಹೋರಾಡಿದರು.

ಜುಣುಗಲು-ಜಾರಲು, ಝಂಕಿಸು-ಬೆದರಿಸು, ದಂಡೆ-ವರಸೆ, ಮೊನೆಗೊಡು-ಹೋರಾಡು, ಸುರಗಿಯತಿಬಲರು-ಅತಿಬಲರಾದ ಖಡ್ಗವೀರರು.

25. ಬಿಲ್ಲುಗಾರರೆಲ್ಲ ನಾಶವಾದರು. ಖಡ್ಗ ವೀರರೇ ಮುನ್ನುಗ್ಗಿರಿ, ರಣರಂಗದಲ್ಲಿ ಹೋರಾಡಿ ಮಡಿದ ವೀರರಿಗೆ ಸ್ವರ್ಗಸಿರಿ ಸುಖ ತಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ. ತನ್ನೊಡೆಯ ಮೆಚ್ಚುವ ಹಾಗೆ ರಣರಂಗದಲ್ಲಿ ಹೋರುವವರ ಮಹಿಮೆ ಎಷ್ಟೆಂದು ಹೇಳೋಣ ಎನ್ನುತ್ತ ಸೇನಾಧಿಪತಿಗಳು ಖಡ್ಗವೀರರ ಸೇನೆಯನ್ನು ರಣರಂಗದಲ್ಲಿ ಮುನ್ನುಗ್ಗಿಸಿದರು.

ಖಳ್ಗಾಯುಧರು-ಖಂಡೆಯಕಾರರು-ಕತ್ತಿ ಸೈನಿಕರು, ದಿವಿಜಶ್ರೀ-ಸ್ವರ್ಗಸಿರಿ, ಆಯತಿಕೆ-ಸಾಮಥ್ರ್ಯ, ಮೋಹರ-ಸೇನೆ, ನೂಕಿದರು-ಮುನ್ನುಗ್ಗಿಸಿದರು,

26. ಸೈನಿಕರು ಪರಸ್ಪರ ಒಬ್ಬರನ್ನೊಬ್ಬರು ತಾಗಿದರು. ಸಪ್ತ ಪರ್ವತಗಳು ಹಾರಿಬಿದ್ದಂತೆ ಆದವು. ಅಚ್ಚರಿಗೊಳಿಸುವಂತೆ ಸೈನ್ಯ ರಚಿಸಿದ ರಕ್ಷಣಾ ವ್ಯೂಹದೊಡನೆ ಗುಂಪು ಗೂಡಿ ವಿಶಿಷ್ಟ ರೀತಿಯ ಗುರಾಣಿಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿದ ಶೂರರು ಶತ್ರುಗಳನ್ನು ಬಲಿಹಾಕಿದರು. ಇವರ ಸಾಹಸಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸುತ್ತಿದ್ದ ದೇವತೆಗಳ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಆಕರ್ಷಕವಾಗುವಂತೆ ಕಾಳಗದ ನಡೆಗತಿಯ ಯುದ್ಧವೀರರು ಎರಡೂ ಸೇನೆಗಳಲ್ಲಿ ನುಗ್ಗಿ ಹೋರಾಡಿದರು.

ನಡೆಗೋಟೆ-ಸೈನಿಕರ ಕೋಟೆ, ದೂಟು-ಹಾರು, ಚಿಮ್ಮು, ತೆಕ್ಕೆವರಿಗೆ-ಒಂದು ಬಗೆ ಗುರಾಣಿ, ಗುರಾಣಿಗಳ ಸಾಲು, ತೋಟಿಕಾರರು-ಯುದ್ಧ ವೀರರು, ಅಲ್ಲಾಟ-ಚಂಚಲತೆ, ಆಕರ್ಷಣೆ

27. ಸೇನಾ ಸಾಗರದ ನೊರೆಗುಳ್ಳೆಗಳೊ ಏನೋ ತಿಳಿಯುವುದು ಕಷ್ಟ ಎಂಬಂತೆ ಗುರಾಣಿಗಳು (ಢಾಲುಗಳು) ಮುಸುಕಿದವು. ಬಿಳಿಯ ಚಾಮರಗಳನ್ನೂ, ಸದ್ದು ಮಾಡುವ ಗಂಟೆಗಳನ್ನೂ ಕೂಡಿಕೊಂಡ ಬಿರುದುಗಳ ಘೋಷಣೆಯೊಂದಿಗೆ ರಣಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಸೈನಿಕರು ಆಕ್ರಮಣಶಾಲಿಗಳಾಗಿ ನುಗ್ಗಿದರು. ತೊಡೆ ಸರಪಳಿಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿದ ಕಂಬದಂತೆ ಸ್ಥಿರವಾಗಿ ನಿಂತು ಅಪ್ರತಿಮ ಶೂರರು ಸಾಹಸದಿಂದ ವಿಜೃಂಭಿಸಿ ಒಬ್ಬರನ್ನೊಬ್ಬರು ನೇರವಾಗಿ ತಾಗುತ್ತ (ಹಾಣಾಹಣಿಯಲ್ಲಿ) ಹೋರಾಡಿದರು.

ಹರಿಗೆ-ಢಾಲು, ತಳಪಟ-ರಣಭೂಮಿ, ಉಬ್ಬಟೆ-ಘೋಷಣೆ, ಚೌರಿ-ಚಾಮರ, ಅಪ್ರತಿಬಲರು-ಅಪ್ರತಿಮ ಶೂರರು, ಹಾಣಾಹಾಣಿ-ಹಣಾಹಣಿ, ಒಬ್ಬರನ್ನೊಬ್ಬರು ನೇರವಾಗಿ ತಾಗುತ್ತಾ

28. ಕತ್ತಿಗೆ ಕತ್ತಿ ತಾಕಿ ಏಳುವ ಸದ್ದಿನಿಂದ ಹೊರಡುವ ಕಿಡಿಗಳ ಪ್ರಜ್ವಲಕಾಂತಿಯೇ ಸಿಡಿಲನ್ನು ಹೆತ್ತಿತೊ ಆಕಾಶವನ್ನು ಅಪ್ಪಳಿಸುವ ಬಡಬಾನಲನಿಗೆ ತಂದೆಯೋ ಎಂಬ ಹಾಗೆ ಕತ್ತಿಗಳ ತಾಕಲಾಟದಿಂದ ಚಿಮ್ಮಿದ ಕಿಡಿಗಳು ಹುಟ್ಟಿದವೋ, ಚೂಪಾದ ಕತ್ತಿಯ ತುದಿಗಳಲ್ಲಿ ಆದಿಶೇಷನ ನಾಲಗೆಗಳು ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡವೋ ಎಂಬಂತೆ ಖಡ್ಗವೀರರ ಸೇನೆಯು ಕತ್ತಿಗಳ ಸಾಮಥ್ರ್ಯ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿ ಕುತೂಹಲಕ್ಕೆ ಎಡೆಗೊಟ್ಟಿತು.

ವಡಬ-ಬಡಬಾನಲ, ನಿಸ್ವನ-ಸದ್ದು, ಹೊಡೆಗೊಳಿಸಲು-ಅಪ್ಪಳಿಸಲು, ಕಡುಹೊಗರು-ಪ್ರಜ್ವಲಕಾಂತಿ, ಕುಡಿಮೊನೆ-ಚೂಪಾದಕತ್ತಿ ತುದಿ, ಕೃಪಾಣ-ಕತ್ತಿ

29. ತಮ್ಮ ಪರಾಕ್ರಮದಿಂದ ಕೊಬ್ಬಿದ ವೀರರು ಎದುರಾಳಿಗಳನ್ನು ಕರೆಕರೆದು ಹಂಗಿಸಿ ಗರ್ವದಿಂದ ಅವರ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದು ಆರ್ಭಟಿಸುತ್ತಾ ಶತ್ರುಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿದರು. ಕಾಳಗದಲ್ಲಿ ಶತ್ರುಗಳ ಕರುಳುಗಳು ಹೊರಗೆ ಚಿಮ್ಮುವಂತೆ, ಮೂಳೆಗಳು ಮುರಿದು ಬೀಳುವಂತೆ, ತಲೆಗಳು ಸಿಡಿದು ಮೇಲಕ್ಕೆ ಹಾರುವಂತೆ, ರಕ್ತವು ಸುರಿಯುವಂತೆ, ಯಕೃತ್ತುಗಳು ಚೆಲ್ಲಾಡುವಂತೆ, ಮಾಂಸ ಖಂಡಗಳು ನಿಸ್ಸಾರವಾಗುವಂತೆ ಕತ್ತರಿಸಿ ಸಾಹಸ ಮೆರೆದರು. ಈ ಹೋರಾಟದಿಂದ ಮಡಿದ ವೀರರು ಯಮನ ಅರಮನೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರು.

ಮೂದಲಿಸಿ-ಹಂಗಿಸಿ, ಶೋಣಿತ-ರಕುತ, ಕಾಳಿಜ-ಯಕೃತ್ತು, ಬೆಂಡೇಳೆ-ನಿಸ್ಸಾರವಾಗುವಂತೆ

30. ಅತಿಬಲರು ಹರಿಗೆಗಳನ್ನೊಡ್ಡಿ ಎದುರಿಸಿದಾಗ, ಲೋಹದ ಛಿದ್ರಭಾಗಗಳು ಸಿಡಿಲಿನ ಅಬ್ಬರದಂತೆ ಸದ್ದು ಮಾಡಿ ಕಿಡಿಗಳನ್ನು ಕಾರಲು ಗುರಾಣಿ ಸೀಳಿ ಕೈಹಿಡಿಯನ್ನು ಮೇಲಕ್ಕೆ ಎತ್ತಿದರೆ ಒಡನೆಯೆ ಇಬ್ಭಾಗವಾಗಿ ಕೆಳಕ್ಕೆ ಬಿದ್ದಿತು. ಫಡ ! ಅನುಕೂಲಕರವಾದ ನಿಲುವನ್ನು ಬಿಡದಿರು. ಏಕಮುಖವಾಗಿ ಹೋರಾಡು ಎತ್ತರದಲ್ಲಿ ಕೈ ತಡೆಯಬೇಡ ಮೊಣಕಾಲೂರಿದ್ದನ್ನು ಚಲಿಸಬೇಡ ಎನ್ನುತ್ತ ಹೋರಾಡಿದರು.

ಸುಖಾಯ-ಯೋಗ್ಯ ಪ್ರಮಾಣ (?) (ಕನ್ನಡ ನಿಘಂಟುಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಪದ ಇಲ್ಲ ಕುವ್ಯಾನಿಘಂಟು ಎನ್. ಕೆಯಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಈ ಅರ್ಥವಿದೆ), ಕೈಬಂದಿಗೆ-ಕೈಪಿಡಿ, ಇಮ್ಮೊನೆಗೊಡದಿರು-ಏಕಮುಖವಾಗಿ ಹೋರಾಡು

31. ಕಾಲುಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿ ಬೀಳಿಸಿದಾಗ ಅವು ಕರುಳಿನ ಜೊಂಪೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಿಲುಕಿದವು. ಕತ್ತರಿಸಿದ ಬಾಳೆ ಗಿಡದಂತೆ ತುಂಡಾಗಿ ಬಿದ್ದವು. ಶತ್ರುಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿದಾಗ ತೊಡೆ, ನಡುಗಳ ಭಾಗಗಳನ್ನು ತುಂಡುಗಳಾಗಿ ಬೇರ್ಪಡುವಂತೆ, ನಡುವಿನ ಭಾಗ ಚೆಲ್ಲಾಪಿಲ್ಲಿಯಾಗಿಸಿದರು. ತೋಳುಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿದರು. ನೆಲಕ್ಕೆ ತಲೆಯನ್ನು ಉರುಳಿಸಿದರು. ದೇಹವನ್ನು ಎರಡುಭಾಗವಾಗಿ ಸೀಳಿ ಛೇದಿಸಿದರು. ಹರಿಗೆಯ ವೀರರು ಹೀಗೆ ಒಬ್ಬರನ್ನೊಬ್ಬರು ನಿಂದಿಸುತ್ತಾ ಹೋರಾಡಿದರು.

ಮುರಿ-ತುಂಡು, ಹೊಯಿ-ಹೊಡಿ,

32. ಎರಡು ಸೇನೆಗಳಲ್ಲೂ ಶೂರ ಭಟರು ಕೈಗೆ ಎಟುಕಲೂ ಸಾಧ್ಯವಾಗದಷ್ಟು ಎತ್ತರವಾಗಿ ಬಿದ್ದಿದ್ದ ಹೆಣದ ರಾಶಿಯನ್ನು ತುಳಿಯುತ್ತಾ ರಣರಂಗದಲ್ಲಿ ರುಂಡವಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಕುಣಿದಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಮುಂಡಗಳನ್ನು ಈಚೆಗೆಳೆದು ರಕ್ತ ಪ್ರವಾಹದಲ್ಲಿ ಅದುಮಿ, ಮುಂದಕ್ಕೆ ಸಾಗುತ್ತಾ, ಕಾಲಿಗೆ ಸಿಕ್ಕಿ ತುಳಿಯುತ್ತಿದ್ದ ತಲೆ ಮಿದುಳ ಜೊಂಡಿನಲ್ಲಿ ಜಾರುತ್ತಿದ್ದ ಕಲಹ ಕುತೂಹಲರಾದ ಶತ್ರು ಯೋಧರನ್ನು ಅಪ್ಪಳಿಸಿ ಗಾಯಹೊಂದಿ ದಣಿಯುತ್ತಿದ್ದರು.

ಮಗ್ಗಿದರು-ದಣಿದರು,

33. ಉರುಳಿ ಬೀಳುವ ತಮ್ಮ ತಲೆಗಳನ್ನೇ ತಿರುಗಿಸಿಕೊಂಡು, ಶತ್ರುಗಳನ್ನು ಸದೆಬಡೆವ ತಮ್ಮ ತಲೆಗಳು ಸಡಿಲುಗೊಂಡಿದ್ದನ್ನು ಲೆಕ್ಕಿಸದೆ, ಶತ್ರುಗಳ ಎದುರಿನಲ್ಲಿ ಬೀದಿ ಬೀದಿಯಲ್ಲಿ ಮುಂಡದಿಂದ ಹರಿದಾಡುತ್ತ ಢಾಲನ್ನು ಹೊರಳಿಸುತ್ತ, ಕತ್ತಿಯನ್ನು ಝಳಪಿಸುತ್ತ ಕತ್ತುಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸುತ್ತ ದಿಕ್ಕು ದಿಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಹಬ್ಬಿದ ಶತ್ರುಸೇನೆಗಳ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದು ಅತುಳ ಭುಜಬಲ ವೀರರು ತಿವಿದು ಕೊಲ್ಲುತ್ತಿದ್ದರು.

ಉರವಣಿಸಿ-ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದು, ಕಬಂಧ-ಮುಂಡ, ತಲೆಯಿಲ್ಲದ ದೇಹ, ಹೊಳ್ಳಿಸೆ-ಹೊರಳಿಸುತ್ತ, ಬೀದಿವರಿವರಿವ-ಹರಿದಾಡುತ್ತ

34. ನೆಲದಿಂದ ಚಿಮ್ಮುತ್ತಿರುವ ಗಂಗೆವಾಳವೆಂಬ ಕುದುರೆ, ಬಿಳಿಯ ಚಮರೀಮೃಗದ ಕೂದಲ ಕುಚ್ಚು, ಸದ್ದು ಮಾಡುವ ಗಂಟೆಗಳ, ಹೊಳೆಯುವ ಅಂಚಿನದಾರದ (ಸೆರಗಿನದಾರ) ಚಿನ್ನದ ಕಾಂತಿಯ ಕುಚ್ಚುಗಳ, ಸದ್ದುಮಾಡುವ ಗೆಜ್ಜೆಗಳಿರುವ ಚಲ್ಲಣಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿದ ಚಿನ್ನದ ಗುರಾಣಿಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದ ಕಾಂತಿಯುಕ್ತ ಕತ್ತಿಯೆಂಬ ಹರಿತ ಆಯುಧಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದು ಸಂತಸದಿಂದ ತುಳು ಸೇನೆ ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ಮುನ್ನುಗ್ಗಿತು.

ಚೌರಿ-ಚಾಮರ,
ಬದ್ದುಗೆದಾರ-ಹೆಣೆಯದ ಅಂಚಿನದಾರ (ಸೆರಗಿನದಾರ),
ಗೊಂಡೆಯ-ಕುಚ್ಚು,
ಚಲ್ಲಣ-ಚಡ್ಡಿ,
ಹರಿಗೆ-ಗುರಾಣಿ,
ಕಡಿತಲೆ-ಹರಿತ ಆಯುಧ,ರೂಢಿಯಲ್ಲಿ ಚಪ್ಪೆಗೊಡಲಿ ಎಂಬರ್ಥದಲ್ಲಿದೆ ಆದರೆ ಇಲ್ಲಿ ಕತ್ತಿ ಎಂಬರ್ಥ ಬಳಸಿದೆ.
ಕಡುಗಿ-ಉತ್ಸಾಹದಲ್ಲಿ,
ಹೊಕ್ಕುದು-ಮುನ್ನುಗ್ಗಿತು,
ಗಂಗೆವಾಳ- ಒಂದು ಬಗೆಯ ಕುದುರೆ,

ಗಂಗೆವಾಳ - ಒಂದು ಬಗೆಯ ಕುದುರೆ
ಅಭಿನವ ಚಂದ್ರನ ಅಶ್ವಶಾಸ್ತ್ರ ಎರಡನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ , 25ನೆಯ ಪದ್ಯ , ಪ್ರಕಟಣೆ ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ,
ಪದ್ಯ ಹೀಗಿದೆ.
ಖುರ ನಯನ ವಾಜಿಮುಖಕೇ
ಸರವಾಳ ಕಪೋಲ ಕಕ್ಷವಕ್ಷಂಗಳ್ ಪಾಂ
ಡುರಮಾಗಿರೆ ಮೆಯ್ಗಂಗೆಯ
ನೊರೆಯಂ ಪೋಲ್ತೆಸೆಯೆ ಗಂಗೆವಾಳಿಯೆನಿಕ್ಕುಂ ||25 ||

35. ರಭಸದಿಂದ ಮುನ್ನುಗ್ಗಿದಾಗ ಪ್ರಳಯಾಗ್ನಿಯಂತೆ ಅವರ ಮುಖ ಕಾಣುತ್ತಿತ್ತು. ಶೌರ್ಯ ತೋರಿದಾಗ ಆದಿಶೇಷನ ಉಗ್ರತೆ ಕಾಣುತ್ತಿತ್ತು. ಗುಂಪಾಗಿ ಗುರಾಣಿಗಳನ್ನು ತಿವಿದರೆ ಸಿಡಿಲ ಸಂಭ್ರಮ ಉಂಟಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಹೆಜ್ಜೆ ಹಾಕುತ್ತಾ ದಂಡ ಹಲಗೆ ಮರೆಯಲ್ಲಿ ಕೈಕೋಲುಗಳನ್ನು ತೋರಿ ಮರೆಯಾಗುವ, ಮಿಂಚಿ ಮಾಯವಾಗುವ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಡಿತಲೆ ಆಯುಧ ಹಿಡಿದವರು ಅಟ್ಟಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದು ನಿಂದರು.

ಉರುಬು-ರಭಸದಿಂದ ಮುನ್ನುಗ್ಗು, ಮೊನೆದೋರು-ಶೌರ್ಯದೋರು, ಬಿರುದು-ಉಗ್ರತೆ, ಸಾಲಗೆ-ಗುಂಪಾಗಿ, ಅಣೆ-ತಿವಿ, ಸಡಗರಣೆ-ಸಂಭ್ರಮ, ದಂಡವಲಗೆ-ಒಂದು ಬಗೆ ಗುರಾಣಿ, ಕೈದಂಡೆ-ಕೈಕೋಲು, ಜುಣುಗು-ಮಿಂಚಿ ಮರೆಯಾಗು, ಸರಿದ-ಪ್ರಸಿದ್ಧ ತರುಬು-ಅಡ್ಡ ಹಾಕು

36. ಆಗ ಉಭಯ ಸೇನೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಕಡಿತಲೆ ಆಯುಧದ ಯೋಧರು ಟಗರುಗಳ ಹಾಗೆ ಕಾದಾಡಿದರು. ಆನೆಗಳಂತೆ ತೂಗಾಡುತ್ತಾ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿದರು. ಬುಸುಗುಟ್ಟುವ ಹಾವಿನಂತೆ ನಿಂತರು. ಹಂದಿಯ ಹಾಗೆ ನುಗ್ಗಿದರು. ಬಲಿಷ್ಠವಾದ ಹುಂಜಗಳಂತೆ ಪರರ ಸಾಮಥ್ರ್ಯವನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸುತ್ತ ಕಪಿಯ ಹಾಗೆ ಹಿಂಬಾಲಿಸತೊಡಗಿದರು.

ಕೋಡು-ಕೋರೆದಾಡೆ, ನಿಲುಕು-ಸೆಟೆದುನಿಲ್ಲು, ಒಲೆದು-ತೂಗಾಡುತ್ತಾ, ಹಳಚು-ಕಾದಾಡು, ಚರಣಾಯುಧ-ಹುಂಜ, ಮೈವಳಿ-ಹಿಂಬಾಲಿಸು, ಅಳವು-ಸಾಮಥ್ರ್ಯ

37. ಕಡಿತಲೆ ಆಯುಧಗಳ ಹೊಳಪೇ ಮಿಂಚುಗಳಾಗಿ, ಆಯುಧಗಳ ಪ್ರಹಾರಗಳೇ ಸಿಡಿಲುಗಳಾಗಿ, ಆಗ ಪೆಟ್ಟಿನಿಂದ ಕತ್ತರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ದೇಹಗಳಿಂದ ಮುಂಡಗಳೇ ಉದ್ದನೆಗರಿಗಳ ಗಂಡು ನವಿಲುಗಳಾಗಿ ಚಿಮ್ಮಿದ ರಕ್ತಧಾರೆಯೇ ಭಾರಿ ಮಳೆಯಾಗಿ, ಬಿಡುವಿನ ಮಿದುಳುಗಳ ರಾಶಿಯೆಂಬ ಹಂಸೆಗಳ ನಡಿಗೆಯಿಂದ, ಆಗತಾನೇ ಛಿದ್ರವಾದ ಮಾಂಸಖಂಡಗಳೆಂಬ ಹೆಣಗಳ ರಾಶಿಯೆಂಬ ಕಾಡು ಚಿಗುರಿದಂತಾಗಿ ಯುದ್ಧವೆಂಬ ಮಳೆಗಾಲ ಶೋಭಿಸಿತು.

ಕಡಿತಲೆ-ಕೊಡಲಿಯಾಕಾರದ ಆಯುಧ (ಚಪ್ಪೆಕೊಡಲಿ), ಹೊಯ್ಲಿನ-ಪ್ರಹಾರದ, ಕಡುಮಳೆ-ಭಾರಿಮಳೆ, ನೃತ್ಯತ್ಕಬಂಧ-ಕುಣಿಯುತ್ತಿರುವ ಮುಂಡಗಳು, ನಡಹು-ನಡಿಗೆ, ಕಾರ್ಗಾಲ-ಮಳೆಗಾಲ, ಸೋಗೆನವಿಲು-ಉದ್ದನೆಗರಿಗಳ ಗಂಡುನವಿಲು

38. ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿ ನಿಂತು ಕತ್ತಿ ಬೀಸಿದರೆ ಶತ್ರುಗಳ ಕಾಲುಗಳು ಎರಡು ತುಂಡಾಗುತ್ತಿದ್ದವು. ಸೇನೆಯ ಮಧ್ಯಭಾಗಕ್ಕೆ ನುಗ್ಗಿದರೆ ನಡುವಣ ಗುಂಪು ಛಿದ್ರವಾಗಿ ಬೀಳುತ್ತಿತ್ತು. ತಲೆಯೆತ್ತಿ ನಿಂತವರನ್ನು ಉಳಿಸುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಹಿಮ್ಮಡಿ ಮೀಟುವ, ಕಚ್ಚಿಮಂಡಿಯ ಪಡಿತೊಡೆಯ, ತಲೆಮರೆ ಮಾಡಿದ ಗುರಾಣಿಗಳ, ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿದ ವೀರ ತುಳುವ ಪಡೆ ಭೂಮಿಯೇ ಬಿರಿಯುವಂತೆ ಹೋರಾಡಿತು.

ಇಕ್ಕಡಿ-ಎರಡು ತುಂಡಾಗು, ಉಡಿದು-ಛಿದ್ರವಾಗಿ, ಕಚ್ಚಿಮಂಡಿ-?, ಪಡಿತೊಡೆ-?, ತಲೆಮರೆಯ-ಛತ್ರಿಯಾಕಾರದ ರಕ್ಷಣಾಕವಚ, ಹಿಳಿ-ಬಿರಿ, ಹರಿಗೆಯ-ಗುರಾಣಿಯ

39. ಕತ್ತಿ ಗದೆ ಕೊಡಲಿಗಳ ಕಕ್ಕಡೆ ಭರ್ಜಿ ಈಟಿಗಳ ಕುಂತದ ಪಿಂಡಿವಾಳಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದ ವೀರರು ಬಿಡದೆ ಮರಣಿಸಿದರು. ಫಲವಾಗಿ ಯಮಲೋಕ ಭಾರದಿಂದ ಕುಸಿಯಿತು. ಅನಂತರ ಬೆಂಬತ್ತಿ ನಾಯಕವಾಡಿಯ ಜನರು ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸೇರಿ ಹೋರಾಡಿದರು. ಎರಡೂ ಸೇನೆಯವರು ದೊಣ್ಣೆಕಾರರಿಂದ ಈಟಿಕಾರರ ಮೇಲೆ ಮುನ್ನುಗ್ಗುವಂತೆ ಮಾಡಿದರು.

ದಡಿಯ ಕೈಯವ-ದೊಣ್ಣೆಕಾರ, ಸಬಳಿಗ-ಈಟಿಗಾರ, ತಗ್ಗಿತು-ಕುಸಿಯಿತು, ಮಗ್ಗಿದರು-ಮರಣಿಸಿದರು, ಪಿಂಡಿವಾಳ-ಒಂದು ಬಗೆ ಆಯುಧ, ಕಕ್ಕಡೆ-ಒಂದು ಬಗೆ ಆಯುಧ

40. ಸೈನ್ಯದ ನಾಯಕರು ಹೀಗೆ ಘೋಷಿಸಿದರು. “ಸದ್ದು ಮಾಡುವ ಬಿರುದಿನ ಗೆಜ್ಜೆ ಕಾಲ್ಗಡಗ, ಡೊಂಕಣಿ (ಈಟಿ) ಮೊದಲಾದವನ್ನು ಕರ್ತವ್ಯ ಪಾಲನೆಗೆ ಪಡೆದ ಬಿರುದುಗಾರರನ್ನು ರಣರಂಗದಲ್ಲಿ ಹೋರಾಡಲು ಮುಂದು ಮುಂದಕ್ಕೆ ನುಗ್ಗಿಸಿ ಎನ್ನುವ ಪಣತೊಟ್ಟು ಹೋರಾಡುವ ಸಾಹಸಿಗಳು ಎಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ ? ಇದು ಕಾಳಗ ಕಣಾ ನೆನಪಿರಲಿ, ಹಿಂದೆಗೆಯವ ಮಾತಾಡಬೇಡಿ. ಇದು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಹಂಗಿಸುವ ಮಾತಲ್ಲ. ಧೈರ್ಯದಿಂದ ಹೋರಾಡಿ ಮಡಿದರೆ ಸ್ವರ್ಗದ ಸುರಸುಂದರಿಯರು ಸುಸ್ವಾಗತಿಸುತ್ತಾರೆ ಮುನ್ನುಗ್ಗಿರಿ”

ಕುಣಿವ ತೊಡರು-ಸದ್ದು ಮಾಡುವ ಬಿರುದಿನ ಗೆಜ್ಜೆ, ಪೆಂಡೆಯ-ಕಾಲ್ಗಡಗ, ಹೊಣಕೆ-ಕಾಳಗ, ದಿವಿಜರ ಗಣಿಕೆಯರು-ದೇವಲೋಕದ ಸುರಸುಂದರಿಯರು, ಭಾಷೆ ಅತಿಬಳರು-ಪಣತೊಟ್ಟು ಹೋರಾಡುವ ಸಾಹಸಿಗಳು, ಹಿಣಿಲಬಾವುಲಿಗಾರರು-ಶೌರ್ಯದ ಬಿರುದುಗಾರರು.

41. ತಲೆಯಲ್ಲಿ ಸುಂದರವಾದ ಜಡೆಗಟ್ಟಿದ್ದ, ಆಕರ್ಷಕರಂಗಿನ ಶ್ರೇಷ್ಠ ವಸ್ತ್ರದ ಸೀರೆಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿದ , ಹಣೆಯಲ್ಲಿ ವಿಭೂತಿ ಧರಿಸಿದ ಸೇವಕರು ಬಿಳಿಯ ಚಾಮರಗಳನ್ನು ಬೀಸುತ್ತಿರಲು, ಜ್ವಲಿಸುತ್ತಿರುವ ಸಬಳವನ್ನು, ಪೆಂಡೆಯಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿದ. ವೀರರಾದ ಡೊಂಕಣಿ ಹಿಡಿದ ಶೂರಭಟರು, ಬಿರುದಾವಳಿಗಳನ್ನು ಅತಿಶಯವಾಗಿ ಉಗ್ಗಡಿಸುತ್ತಿರಲು ರಣರಂಗವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರು.

ಖಡ್ಡಣಿಗೆ-ಜಡೆಗಟ್ಟು, ಸುರಂಗದ-ಆಕರ್ಷಕರಂಗಿನ, ಪಳಿಯ-ಶ್ರೇಷ್ಠರೀತಿಯ ವಸ್ತ್ರ. , ಭಾಳಭೂತಿಯ-ಹಣೆಯಲ್ಲಿ ವಿಭೂತಿ ಧರಿಸಿದ, ಝಗೆಯ-ಜ್ವಲಿಸುತ್ತಿರಲು, ಸಬಳ-ಈಟಿ, ಕಳಕಳಿಕೆ-ಅಭಿಮಾನ, ಆಸಕ್ತಿ, ಕಳ-ರಣರಂಗ

ಸೀರೆ : ಸೀರೆ ಕುಮಾರವ್ಯಾಸನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಗಂಡಸರು ಹಾಗೂ ಹೆಂಗಸರು ಇಬ್ಬರೂ ಧರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ವಸ್ತ್ರರೂಪವಾಗಿತ್ತ್ತೆಂಬುದು ಈ ಪದ್ಯದಿಂದ ತಿಳಿದುಬರುತ್ತದೆ. ನಂತರ ಯಾವಾಗಲೋ ಅದು ಕೇವಲ ಸ್ತ್ರೀಯರು ಉಡುವ ತೊಡಿಗೆ ಎಂದಾಗಿರಬೇಕು.

42. ದಟ್ಟವಾದ ಕಾಡೇ ನಡೆದು ಹೋಗುತ್ತಿದೆಯೋ ? ಅಥವಾ ಸಾಹಸಿಗಳ ಗುಂಪೋ ? ಇಡಿ ಸೇನೆ ಕುಣಿದು ಕುಪ್ಪಳಿಸುತ್ತ ಹೋಗುತ್ತಿರುವ ರೀತಿಯೋ ಸಬಳಗಳ (ಈಟಿಗಳ) ಸಮೂಹವೋ ಅಥವಾ ಆಕಾಶದ ಕಾಲ್ಗಳೋ ? ಸಾಗರಾಗ್ನಿಯ ಬೆಂಕಿಯ ಜ್ವಾಲೆಗಳೋ ಅಥವಾ ಸೇನೆಯೆಂಬ ಮಹಾಸಾಗರವೋ ? ಸೇನೆಯ ಕಾಲ್ದುಳಿತದಿಂದ ಎದ್ದ ಧೂಳಿನಿಂದ ಭೂಮಿ ಸವೆದು ಹೋದ ಮೇಲೆ ಪಾತಾಳದ ಸರ್ಪ ಸಮೂಹವು ಮೇಲೆದ್ದು ರವಿ ಬಿಂಬವನ್ನು ಹಿಡಿಯಲೆಂದು ನುಗ್ಗಿದವೋ ಎಂಬಂತಿದ್ದ ಡೊಂಕಣಿಗಳ ಪಟುಭಟರ ಸೇನೆ ಕುತೂಹಲಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು.

ಬಲುಭುಜರು-ಸಾಹಸಿಗಳು, ಸಬಳ-ಈಟಿ, ಬಡಬವಹ್ನಿ-ಸಾಗರಾಗ್ನಿ, ಪದಹತಧೂಳಿ-ಕಾಲ್ದುಳಿತದಿಂದ ಎದ್ದ ಧೂಳಿನ ರಾಶಿ,
ಫಣಿವ್ರಜ-ಸರ್ಪ ಸಮೂಹ, ಅಡರು-ಆವರಿಸು ನುಗ್ಗು

43. ಸೈನಿಕರು ಮುನ್ನುಗ್ಗಿ ಈಟಿಗಳನ್ನು ಝಳಪಿಸುತ್ತಾ ತಿರುಗಿಸುತ್ತಿರಲು ಆದಿಶೇಷನ ನಾಲಗೆ ಚಾಚಿ ಆಡಿಸಿದಂತಾಯಿತು. ಸಬಳಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದ ಸೈನಿಕ ಸೇನೆಗಳ ತಿವಿದಾಟದಲ್ಲಿ ಶತ್ರುಗಳ ರಕ್ತಧಾರೆಗಳು ಬಿಸಿಬಿಸಿಯಾಗಿ ಸುರಿಯತೊಡಗಿದವು. ಸಬಳದ ಸೈನಿಕರನ್ನು ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿ ಮುನ್ನುಗ್ಗಿದವರು ಸೆಣಸಾಡಿದಾಗ ಅವರ ಕರುಳ ಮಾಲೆ ಹೊರಚಿಮ್ಮಿದವು. ಅವರ ಮಾಂಸಖಂಡಗಳು ಛಿದ್ರ ಛಿದ್ರವಾಗಿ ಹರಿದು ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಚೆಲ್ಲಾಡಿತು. ಗುಂಪು ಗುಂಪಾದ ಸೇನೆ ನಾಶವಾಗಿ ರಣರಂಗ ಬಯಲಾಗುವಂತೆ ಈಟಿಗಾರರ ಸೇನೆ ತಿವಿದಾಡಿ ತಮ್ಮ ಸಾಹಸ ತೋರಿದರು.

ಜಕ್ಕುಲಿಸು-ಚಾಚಿ ಆಡಿಸು, ಹಕ್ಕಲಾಗು-ನಿರ್ಜನವಾಗು, ಇರಿದು-ತಿವಿದಾಡಿ, ಅಡಗು-ಮಾಂಸ, ಹೊಕ್ಕವರು-ಮುನ್ನುಗ್ಗಿದವರು, ಮೊನೆಗಳ ತೆಕ್ಕೆ-ಸಬಳದ ಸೇನೆಗಳ ಸಮೂಹ

44. ನೆಲವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿ ಗೆದ್ದು ಗರ್ಜಿಸಿ, ಮುಂದೊಡ್ಡಿದ ಗುರಾಣಿಗಳನ್ನು ಹಿಂತೆಗೆಯದೆ ಎದುರಾಳಿಗೆ ಏಟಿನ ಮೇಲೆ ಏಟು ಕೊಟ್ಟು ಬಲವಾದ ಗಾಯಗಳನ್ನು ಮಾಡಿ, ಸಾಹಸವೆಂಬ ಬೆಳೆ ತೆಗೆದ ಸಿರಿವಂತರನ್ನು (ಬಲಗರ್ವಿತರನ್ನು) ಕರೆಕರೆದು ಹಂಗಿಸುತ್ತಾ. ಆಯುಧಗಳ ಬೀಸಾಟದಿಂದ ಥಳಿಥಳಿಲು, ಘಟಿಘಟಿಲು ಖಣಿ ಕಟಿಲು ಎಂಬ ಸದ್ದು ಅತಿಶಯವಾಗಿ ಮೊಳಗಿತು. ಆಗ ಶತ್ರುಗಳನ್ನು ಗೆಲ್ಲುತ್ತೇವೆ ಎಂಬ ಭರವಸೆ ಮೂಡಿ ರಣರಂಗದಲ್ಲಿ ಶತ್ರುಗಳ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದು ಹೋರಾಡಿದರು.

ತಲೆವರಿಗೆ-ಗುರಾಣಿ, ಸುಘಾಯ-ಏಟಿನ ಮೇಲೆ ಏಟು ಬಿದ್ದು ಆದ ಗಾಯ, ಉಲುಹು-ಸದ್ದು, ು

45. ಎರಡೂ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ವೀರಾಧಿವೀರರು ಯಮನಂತೆ ಅತಿಶಯ ಸಾಮಥ್ರ್ಯ ತೋರುತ್ತ ಗುರಾಣಿ ಶಿರಸ್ತ್ರಾಣಗಳೆರಡನ್ನು ಎರಡೆರಡು ತುಂಡುಗಳಾಗಿ ಕತ್ತರಿಸಿದರು. ಶರೀರದ ಮೇಲೆ ಗಾಯವನ್ನು ಮೂಡಿಸಿದರು. ದೇಹ ಕತ್ತರಿಸುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಕೈಮಾಡಿ ಕೊಲ್ಲುತ್ತಾ ಮುಂದೆ ಸಾಗಿದರು. ಮಿಂಚಿನ ಹಾಗೆ ಸಂಚರಿಸುತ್ತಾ ಶತ್ರುನಾಶ ಮಾಡಿ. ಯುದ್ಧವನ್ನು ತೀಕ್ಷ್ಣಗತಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದರು.

ಹಲಗೆ-ಗುರಾಣಿ, ಸೀಸಕ-ಶಿರಸ್ತ್ರಾಣ, ಇಕ್ಖಡಿಕಳೆ-ಎರಡು ತುಂಡಾಗಿ ಕತ್ತರಿಸು, ಉಪ್ಪರದ ಗಾಯ-ಮೇಲಿನ ಗಾಯ, ಕಳಚಿ-ದೇಹ ಕತ್ತರಿಸಿ, ಜವ-ಯಮ, ಬವರಿ-ಯುದ್ಧ, ಲುಳಿ-ತೀಕ್ಷ್ಣತೆ, ಚೌಪಟಮಲ್ಲ-ವೀರಾಧಿವೀರ, ಒದಗಿದರು-ಕಾಳಗ ಮಾಡಿದರು.

46. ಯುದ್ಧರಂಗದಲ್ಲಿ ಎದುರಾಳಿಯ ಏಟನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡು ನುಣಚಿಕೊಳ್ಳುವರು. ಶತ್ರುವೀರರನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿ ಅವರ ಶಿರಗಳನ್ನು ಮೇಲೆತ್ತಿ ಹಿಡಿಯುವರು, ಕೊಂಬಿನಾಯುಧದವರು ಮೇಲೇರಿ ಬಂದರೆ ಅದುಮಿ ಅವರನ್ನು ಹಿಡಿಯುವರು, ಶತ್ರುಗಳು ಅದುಮಿ ಹಿಡಿದಾಗ ತಗ್ಗುವರು ತಗ್ಗಿದಾಗ, ಕೂಡಲೆ ಪಕ್ಕನೆ ಅಡಗಿಕೊಳ್ಳುವರು. ಈ ರೀತಿಯಾಗಿ ಈಟಿಗಾರರ ಪಡೆಯವರು ಉಭಯ ಸೇನೆಗಳಲ್ಲಿ ತೀವ್ರವಾಗಿ ತಿವಿದಾಡಿದರು.

ಬವರಿ-ಯುದ್ಧ, ಪೈಸರಿಸಿ-ನುಣಿಚಿಕೊಂಡು, ಪರಘಾಯವನು-ಎದುರಾಳಿ ಏಟನ್ನು, ಕೊರೆದು ಎತ್ತುವರು-ಕತ್ತರಿಸಿ ಶಿರ ಮೇಲೆತ್ತುವರು, ಜಾರು-ಅದುಮು, ಜುಣುಗು-ಪಕ್ಕನೆ ಅಡಗಿಕೊ, ಸಬಳಿಗರು-ಈಟಿಕಾರರ ಪಡೆ

47. ಹೆಣಗಳನ್ನು ಸೀಳಿ ಹೋಳು ಮಾಡಿದಾಗ ಆ ಹೋಳುಗಳಿಂದ ಸಿಡಿದ ಮಾಂಸ ಖಂಡಗಳು ಡೊಂಕಣಿಗಳಿಗೆ ಅಂಟಿಕೊಂಡು . ಯಮನ ಔತಣಕ್ಕೆ ಪರೀಕ್ಷಿಸಿ ನೋಡುವಂತಿರುವಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದವು. ಸೈನಿಕರು ಎತ್ತೆತ್ತಿ ಕುಣಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಕುಂತಗಳ ತುದಿಯಲ್ಲಿ ತೂಗಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಗೊಂಚಲು ಕರುಳುಗಳು ರಣಭೂಮಿಗೆ ಯಮನು ಆಗಮಿಸುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ತಿಳಿಸಲು ಬಾವುಟ ತೋರಣಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬಂತೆ ಕಂಗೊಳಿಸುತ್ತಿದ್ದವು.

ಡೊಂಕಣಿ-ವಕ್ರಾಯುಧ ಸಬಳ, ಕುಂತಾಗ್ರ-ಈಟಿಯ ತುದಿ, ಹಿಣಿಲು ಕರುಳು-ಗೊಂಚಲು ಕರುಳು, ಜವ-ಯಮ, ಪಡಿಸಣ-ಪರೀಕ್ಷಿಸಿ ನೋಡುವುದು

ಡೊಂಕಣಿ, ಕುಂತಗಳು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಆಯುಧಗಳು. ನಿಘಂಟುಗಳಲ್ಲಿ ಸಮಾನಾರ್ಥಕವಾಗಿ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದರೂ ಅವು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಆಯುಧಗಳಾಗಿವೆ.

48. ದಿಕ್ಕು ದಿಕ್ಕಿಗೂ ಚಲಿಸಿ ಬಹು ರಭಸದಿಂದ ಮೇಲೆಬಿದ್ದು (ಧಾಳಿ ಮಾಡಿ) ಮೈಯಲ್ಲಿ ಕಂಡಿಕೊರೆದು (ಆಳವಾದ) ಗಾಯಮಾಡಿ ವೀರರನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವ ಅಸಮಾನ ವೀರರು ಎಲ್ಲೆಲ್ಲೂ ಹರಡಿದರು. ಡೊಂಕಣಿಯ ತುದಿಗಳಲ್ಲಿ ಸುರಿಯುತ್ತಿದ್ದ ಬಿಸಿರಕ್ತಕ್ಕೆ ಜೋಲುತ್ತಿರುವ ಚೂರುಚೂರಾದ, ಕರುಳಿಂದ ಉದುರುತ್ತಿದ್ದ ಮಾಂಸದ ನೆಣಕ್ಕೆ ಗೂಬೆ, ಕಾಗೆ ಸಮೂಹಗಳು ಬಂದು ಆವರಿಸಿದವು.

ಬಸೆ-ನೆಣ, ಕೊಬ್ಬು, ಉಲೂಕ-ಗೂಬೆ, ಧ್ವಾಂಕ್ಷ-ಕಾಗೆ, ಎರಗಿದವು-ಆವರಿಸಿದವು, ವಿಷಮ-ಉಗ್ರ, ಅಸಮಾನ

49. ಹಾಗೆ ಆ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಗುಂಪಾಗಿ ಬಿಲ್ಲುಗಾರರು, ಗುರಾಣಿಕಾರರು, ಢಾಲಿನವರು, ಸಾಹಸದಿಂದ ಹೋರಾಡಿ ಬಗೆಬಗೆಯಿಂದ ಶತ್ರುಗಳನ್ನು ಯಮನಗರಿಗೆ ತುಂಬಿದರು. ರಕ್ತದ ಕೋಡಿಗಳು ಧಾರಾಳವಾಗಿ ಹರಡಿದವು. ಮುಂಭಾಗದ ಸೈನ್ಯದಲ್ಲಿದ್ದ ಉಭಯ ಸೇನೆಗಳ ಕಾಲ್ದಳ ನಾಶವಾಯಿತು. ಎಂದು ಸಂಜಯನು ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರನಿಗೆ ಹೇಳಿದನು.

ಒಗ್ಗು-ಗುಂಪು, ಹರಿಗೆ-ಢಾಲು, ಹಲಗೆ-ಗುರಾಣಿ, ರುಧಿರ-ರಕ್ತ, ಹರಹು-ವಿಸ್ತಾರ, ಚೂಣಿ-ಮುಂಭಾಗದ ಸೇನೆ, ಪದಾತಿ-ಕಾಲ್ದಳ, ಆಂತು-ಹೋರಾಡಿ,

50. “ಯುದ್ಧವನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸುವ ರಾಜಯೋಗ್ಯ ಕುದುರೆಗಳ ವೀರರೇ, ಹಿರಿಯ ಬಲಶಾಲಿ ಕುದುರೆಗಳ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಅಶ್ವವೀರರೇ, ಬನ್ನಿ” ಎಂದು ರಣಶೂರರು ಕರೆಯಿತ್ತರು. ಆಕಾಶದಿಂದ ಉಲ್ಕಾಪಾತವಾದಂತೆ ಭೂಕಂಪವಾದಂತೆ ಸೇನಾ ಸಾಗರದ ಅಲೆಗಳೋ ಎಂಬಂತೆ ಕುದುರೆಗಳ ಸಾಲು ರಭಸದಿಂದ ನುಗ್ಗಿ ಬಂದವು.

ತಾರೆಉದಿರೆ-ಉಲ್ಕಾಪಾತವಾದಂತೆ, ನೆಲನದಿರೆ-ಭೂಕಂಪವಾದಂತೆ, ಉರವಣಿಸು-ರಭಸದಿಂದ ಮುನ್ನುಗ್ಗು

51. ಕುದುರೆಗಳಿಗೆ ಪಕ್ಕಗಳ ಸುತ್ತ ಹಾಕುವ ಚರ್ಮದ ಪಟ್ಟಿ, ಕೀಳ್ಕಂಬಿ (ಬಾಯಿ ಕಡಿವಾಣ) ದುಕ್ಕಡಿ (ಲಗಾಮು) ಉರುಗು (ಕಣ್‍ಪಟ್ಟಿ) ಮೊಗವಡ (ಮುಖವಾಡ) ಇವು ಹಣೆಯಲ್ಲಿ ಅಳವಟ್ಟು ಕಂಗೊಳಿಸಿರಲು ಕುತ್ತಿಗೆಗೆ, ಕಿವಿ, ಪಾಶ್ರ್ವ, ಕುದುರೆಯ ಬಾಲದ ಬುಡದ ಎರಡೂ ಪಕ್ಕಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಸುತ್ತು ಝಲ್ಲಿಗಳನ್ನೂ ಬಗೆಬಗೆಯ ಜೀನುಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಿ ಚೌರಿಗಳನ್ನು ಬೀಸಿದರು.

ಪೇಚಕ - ಬಾಲದ ಬುಡ , ಬರಿಕಡಗ- ಕುದುರೆಯ ಪಕ್ಕಗಳ ಸುತ್ತ ಹಾಕುವ ಚರ್ಮದ ಪಟ್ಟಿ, ಕೀಳ್ಕಂಬಿ-ಬಾಯಿಕಡಿವಾಣ, ದುಕ್ಕಡಿ-ಲಗಾಮು, ಉರುಗು-ಕಣ್‍ಪಟ್ಟಿ, ಮೊಗವಡ-ಮುಖವಾಡ, ಹಕ್ಕರಿಕೆ-ಕವಚ

52. ಹಳದಿಯ ಅಲಂಕಾರ ವಸ್ತ್ರ, ಪಚ್ಚೆಪಳಿ, ಸಾರಿಯ ಪಳಿ, ಜೋನೆಗಪಳಿ, ಸುವರ್ಣಾಪಳಿ, ಸಂಧ್ಯಾಪಳಿ ಉದಯರಾಗ ಈ ಮೊದಲಾದ ಬಗೆಬಗೆಯ ಬಣ್ಣಗಳಲ್ಲಿ ರಚಿಸಿದ ಬಟ್ಟೆಗಳ ಮೈ ಜೋಡುಗಳನ್ನು ಎಡಬಲದ ಕುಣಿಕೆಗಳನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದರು. ಅಂದು ಸಂಭ್ರಮದಿಂದ ಸದ್ದು ಮಾಡುವ ಕಿರುಗಂಟೆಗಳು, ಮೊಗಕನ್ನಡಿಗಳು ಮುಂತಾದವುಗಳಿಂದ ಕುದುರೆಗಳನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸಿದರು.

ಹಳದಿಯ ಪಾರಿ -ಹಳದಿ ವಸ್ತ್ರ. ಜೋನೆಗಪಳಿ- ಜೋನೆಗದೇಶದಿಂದ ತರಿಸಿದ ವಸ್ತ್ರ, ಸುವರ್ಣಾಪಳಿ-ಹಳದಿ ವಸ್ತ್ರ ಸಂಧ್ಯಾಪಳಿ-ಸಂಜೆಗೆಂಪಿನ ವಸ್ತ್ರ, ಹಕ್ಕರಿಕೆ-ಮೈಜೋಡು, ಉದಯರಾಗ- ಅರುಣವರ್ಣ

53. ಮೈಜೋಡು, ಪಾದರಕ್ಷೆ, ಭುಜಕೀರ್ತಿ ನಾನಾ ಬಗೆಯ ವಜ್ರಾಂಗಿಗಳು, ಶಿರಸ್ತ್ರಾಣ (ತಲೆಟೊಪ್ಪಿಗೆ), ಉಕ್ಕಿನ ಅಂಗಿಗಳನ್ನು ತೊಟ್ಟು ಅಸಮಾನವೀರರು ಕುದುರೆಗಳನ್ನು ಏರಿದರು. ಸಿದ್ಧವಾದ ಲಗಾಮುಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದು ತೂಗಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಅಂಕವಣಿಯನ್ನು (ಕಾಲಿಡಲು ಇದ್ದ ಬಳೆಗಳು) ಹತ್ತಿ ಆಕ್ರಮಣಶಾಲಿ ವೀರರು ಅತಿಶಕ್ತರು ಧರಿಸುವ ಆಯುಧ ಹಿಡಿದು ಕುದುರೆಗಳನ್ನು ಸಾಲುಸಾಲಾಗಿ ನುಗ್ಗಿಸಿದರು.

ಓಜೆ-ಸಾಲುಸಾಲಾಗಿ, ನೂಕಿದರು-ನುಗ್ಗಿಸಿದರು, ಸವಗ-ಮೈಜೋಡು, ರಾಘೆ-ಅಂಕವಣಿ (ಕುದುರೆ ಹತ್ತಲು ಮಗ್ಗುಲಲ್ಲಿ ನೇತು ಬಿಟ್ಟಿರುವ ಬಳೆ), ಗವಿ-ಆಕ್ರಮಣ, ಗರುವರು-ವೀರರು, ಭಾರಾಂಕಲವುಡಿ- ಭಾರಿಯ ಕಬ್ಬಿಣದ ಆಯುಧ.

54. ಯುವತಿಯರ ಹಣೆಯಂತೆ ತಿಲಕವು ಒಪ್ಪವಾಗಿತ್ತು. ಅದು ಮದುವೆ ಮನೆಯ ಸಿರಿಯಂತೆ ಶುಭಕರವಾಗಿತ್ತು. ಮಲೆಯಾಳದ ಜನರ ಅರಸನಾದ ಚೇರರಾಜನ ಸೈನಿಕರೇ ಎಲ್ಲಕಡೆಗೂ ಆಕ್ರಮಿಸಿದರೋ ಎನ್ನುವಂತೆ, ದೊಡ್ಡದಾದ ಥಡಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ ಶೂರರು ನಡೆಸುವ ಗರ್ವಿಷ್ಟ ಕುದುರೆಗಳನ್ನು ಸಂಭ್ರಮದಿಂದ ರಣರಂಗಕ್ಕೆ ನುಗ್ಗಿಸಿದರು.

ಚೇರಮಯ-ಚೇರರಾಜನಂತೆ, ನಿಡುವಕ್ಕರಿಕೆ-ಉದ್ದವಾದ ಪಕ್ಕರೆಕ್ಕೆ, ಕವಚ, ಗುರವಾಯಿ-ಶೂರ

55. ಆ ಚಪಲಾಶ್ವಗಳು ಮೈಯನ್ನು ಮುಂದಕ್ಕೆ ನೀಡಿ ನಿಲುಕಿ ಪ್ರಕಾಶಿಸಿದವು. ಲಗಾಮುಗಳನ್ನು ಸಡಿಲ ಬಿಡಲು ಕೂಡಲೇ ಕುಲಗಿರಿಯ ಹಿಂದಲೆಗಳ ಮೇಲೆ ಕಾಲಿಟ್ಟು ಆವರಿಸಿದವು. ಪಾದದ ಸನ್ನೆಗಳನ್ನು ಅರಿತು ಆಕಾಶದ ತುದಿಯನ್ನು ಮುಟ್ಟುತ್ತ, (ಆ ಎತ್ತರಕ್ಕೆ ನೆಗೆಯುತ್ತ) ಮುಂದೆ ನುಗ್ಗಿದವು. ತಾಡಿಸಿದಾಗ ಇಡೀ ಭೂಮಿಯೇ ಒಡೆದು ಹೋಗುವಂತೆ ಮನೋವೇಗದಲ್ಲಿ ಚಲಿಸುವ ಅಶ್ವಸೇನೆಯನ್ನು ಕಾಳಗಕ್ಕೆ ನುಗ್ಗಿಸಿದರು.

ದಳವುಳಿಸು-ಮುನ್ನುಗ್ಗು, ಅಡರಿಸು-ಆವರಿಸು, ಪಯಸನ್ನೆ-ಪಾದಸನ್ನೆ, ಹೆಡತಲೆ-ಹಿಂದಲೆ, ಅಭ್ರದಕುಡಿ-ಆಕಾಶದ ತುದಿ, ನಿಲುಕಿ-ನೀಡಿ, ಮನವೇಗಾಯ್ಲ-ಮನೋವೇಗದ, ತಾಟಿಸಿದರು-ತಾಡಿಸಿದರು

56. ಕುದುರೆಗಳ ಗೊರಸಿನಿಂದ ಮೇಲೆದ್ದ ಕೆಂಪು ಧೂಳು ಸೂರ್ಯ ಮಂಡಲವನ್ನು ಆವರಿಸಿತು. ಗಾಳಿಯ ಸಂಚಾರ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಿತಲಾ ! ಇಂದ್ರನ ಸಾವಿರಾರು ಕಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಮುಸುಕಿಬಿಟ್ಟಿತು. ಹರಿ (ವಿಷ್ಣು ಎಂಬರ್ಥದಲ್ಲಿ) ಎಂಬ ಮಾತು (ಇನ್ನು ಮುಂದೆ) ತನಗೆ ಸಲ್ಲುವುದೆ ಹೊರತು ಈ ಸೂರ್ಯ, ಗಾಳಿ ಇಂದ್ರ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಸಲ್ಲ ತಕ್ಕದ್ದಲ್ಲ ಎಂಬಂತೆ ಕುದುರೆಗಳ ಗುಂಪು ಮುನ್ನುಗ್ಗಿತು.

ಘೋಟಕವ್ರಾತ-ಕುದುರೆ ಗುಂಪು, ಹರಿ-ಕುದುರೆ, ವಿಷ್ಣು, ಸಬುದ-ಮಾತು, ಶಬ್ದ, ತರಣಿ-ಸೂರ್ಯ,

57. ಆ ಕುದುರೆಗಳ ಗೊರಸುಗಳ ರಭಸದ ದನಿಗೆ ಭೂಮಿ ನಡುಗಿತು. ಆದಿಶೇಷನ ಹೆಡೆಗಳು ನೊಂದವು. ಸಾಗರಗಳಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲೋಲ ಕಲ್ಲೋಲವಾಯಿತು. ಸಪ್ತಕುಲಗಿರಿಗಳು ಸ್ಥಿರತ್ವವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡವು. ಅರರೆ ! ವೇಗದಲ್ಲಿ ಆ ಅಶ್ವಗಳನ್ನು ದೌಡಾಯಿಸಿದಾಗ ದಿಗ್ಗಜಗಳ ಗರ್ವ ಅಡಗಿತು. (ಅಶ್ವಗಳ ವೇಗದ ಚಲನೆಯಿಂದ ದಿಗ್ಗಜಗಳು ತತ್ತರಿಸಿದವು) ಹೀಗೆ ಕೌರವ-ಪಾಂಡವ ಸೇನೆಗಳಲ್ಲಿ ನೆಗೆದು ಓಡುವ ಅಶ್ವದಳಗಳು ಒಂದನ್ನೊಂದು ಒಡಬೆರೆತು ತಾಗಿದವು.

ಖುರ-ಗೊರಸು, ಇಳೆ-ಭೂಮಿ, ಫಣಿವರ-ಆದಿಶೇಷ, ಅಂಬುಧಿ-ಸಮುದ್ರ, ಸೂಟಿ-ವೇಗ, ದಿಕ್ಕರಿ-ಅಷ್ಟದಿಗ್ಗಜಗಳು, ನಿಗುರುವ-ನೆಗೆದು ಓಡುವ

58. ಹೋರಾಟವು ಮೌನದ ಪರದೆಯನ್ನು ಆವರಿಸಿರಲು, ಆವೇಶಭರಿತ ಬಿಡುತಲೆಯ ಬಿರುದಾವಳಿಗಳ ಉದ್ಘೋಷಗಳಿಂದ ಶತ್ರುಗಳ ಘೋಷಗಳನ್ನು ಹಂಗಿಸುತ್ತ, ತಮ್ಮ ವಂಶದ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯನ್ನು ಎತ್ತಿ ಹಿಡಿಯುತ್ತ ಇಬ್ಬಾಯಿಯ ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು ಝಳಪಿಸುತ್ತಾ, ಲೌಡಿಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದು ನುಗ್ಗುತ್ತಾ ಲಗಾಮು ಹಿಡಿದ ಕುದುರೆ ಸವಾರರನ್ನು ಹಂಗಿಸುತ್ತ ರಾಜನ ಅಶ್ವದಳ ವೀರರು ನುಗ್ಗಿದರು.

ಬಿಡುತಲೆ-ಕೆದರಿದ ತಲೆ, ಉಗ್ಗಡಣೆ-ಉದ್ಘೋಷ, ಅನ್ವಯ-ವಂಶ, ಹತ್ತಳ-ಲಗಾಮು, ರಾವುತರು-ಕುದುರೆ ಸವಾರರು, ದೂಹತ್ತಿ-ಇಬ್ಬಾಯಿಕತ್ತಿ

59. ಹೆಗಲಿನ ಮೇಲೆ ಚರ್ಮದ ಪಟ್ಟಿಗಳಿದ್ದ, ಸೊಂಟಪಟ್ಟಿಗೆ ಗುರಾಣಿಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿದ, ಭಾರಿಯಾದ ತೋಳಿನ, ದೊಡ್ಡದಾದ ಲೌಡಿಗಳ, ಸೊಂಟದ ಬುಡದಲ್ಲಿ ಮಿಂಚುವ ಕರವಾಳಗಳ, ಕೆಚ್ಚೆದೆಯ ತನುಮನದ, ಸಾಲುಸಾಲಾದ ದಾವಣಿತಲೆಗಳ, ದೊಡ್ಡ ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿದ ಗಂಟಲಗಾಳ, ಕತ್ತರಿ, ಗರಗಸಗಳೆಂಬ ಬಿರುದಾವಳಿಗಳನ್ನು ಹೊತ್ತ ಪ್ರತಿಜ್ಞಾ ವೀರರಾದ ರಾವುತರು ಮುನ್ನುಗ್ಗಿ ನಡೆದರು.

ನೂಲಹರಿಗೆ-ಹಗುರವಾದ ಗುರಾಣಿ ?, ಛಲದಂಕರಾವುತರು-ಪ್ರತಿಜ್ಞಾ ವೀರರಾದ ರಾವುತರು. ತೋರಿಯ - ?

ಗಂಟಲಗಾಳ, ಗಂಟಲಗತ್ತರಿ ಗಂಟಲಗರಗಸ ಇವು ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ವೀರರ ಸಾಹಸಕ್ಕೆ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದ ಬಿರುದುಗಳಾಗಿದ್ದವು.

60. ಚಾವಟಿಗಳಲ್ಲಿ ಕುದುರೆಗಳನ್ನು ಹೊಡೆದು ಓಡಿಸುತ್ತ, ದೊರೆಗಳನ್ನು ಸೆರೆ ಹಿಡಿಯುವೆವು ಎಂಬಂತೆ ಎದುರಿನಲ್ಲಿ ನಿಂತು ಕಠಾರಿಯನ್ನು ಶತ್ರು ಎದೆಗಳಲ್ಲಿ ನಾಟಿಸುವ, ಕತ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ತಿವಿಯುವ, ರಾಜರನ್ನು ಅಡ್ಡಗಟ್ಟುತ್ತ ಹಯಸೇನೆಯ ಮುಂದಳವನ್ನು ನಾಶಮಾಡಿ, ವಿಶೇಷ ಧಾಳಿಯಿಂದ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಭೇದಿಸಿ, ಮುನ್ನುಗ್ಗುವ ಘೋರ ಪ್ರತಿಜ್ಞೆಯ ಬಿರುದಾಂಕಿತರಾದ ಅಶ್ವವೀರರು ಮುಂದುವರೆದರು.

ಅತಿಭಾಷೆಗಳ-ಘೋರ ಪ್ರತಿಜ್ಞೆಗಳ, ಅಡತರದಲಿ-ಅಡ್ಡಗಟ್ಟುತಲಿ, ಕೃಪಾಣ-ದೊಡ್ಡ ಕತ್ತಿ, ಕಠಾರಿ-ಚಿಕ್ಕ ಕತ್ತಿ, ಚಮ್ಮಟಿಗೆ-ಚಾವಟಿ, ಥಟ್ಟೊಡೆದು-ಸೈನ್ಯ ಭೇದಿಸಿ, ಬಿರುದಂಕರು-ಅತಿಸಾಹಸಿಗಳು

61. ವಂದಿಮಾಗಧರು ಘೋಷಣೆ ಮಾಡುತ್ತಿರಲು, ತಮ್ಮಟೆಗಳನ್ನು ಬಲವಾಗಿ ಬಾರಿಸುತ್ತಿರಲು, ನಾನಾ ಪರಿಯಲ್ಲಿ ಲಗ್ಗೆ ಹಾಕುವ, ಭುಜ ಪರಾಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಬಿರುದಿನ ವೀರರನ್ನು ಕುರಿತ ಘೋಷಣೆಯಲ್ಲಿ, ಭೇರಿ ಸದ್ದಿನ ಗದ್ದಲದಲ್ಲಿ, ದೊಡ್ಡದನಿಯಲ್ಲಿ ಮೊರೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಹೆಗ್ಗಹಳೆ (ಬೊಗ್ಗು) ಗಳ, ಶತ್ರುಗಳನ್ನು ಕಂಗೆಡಿಸುವ ಕಹಳೆ ದನಿಗಳ ರಾವುತರ ಗರ್ಜನೆ ಘೋಷಣೆಗಳ ಆರ್ಭಟಗಳ ಸದ್ದು ಮಿತಿ ಮೀರುತ್ತಿರಲು ಅತಿಬಲರು ಕದನವನ್ನು ಕೈಗೊಂಡರು.

ಬೊಗ್ಗು-ಹೆಗ್ಗಹಳೆ, ಮುಳಿಯಿಸು-ಕಂಗೆಡಿಸು, ಅತಿಬಳರು-ಅತಿಬಲರಾದ ರಾವುತರು, ಕೈವಾರಿ-ವಂದಿ ಮಾಗಧ, ನಿಸ್ಸಾಳ-ನಗಾರಿ ಭೇರಿ, ತಂಬಟ-ತಮ್ಮಟೆ, ಅಬ್ಬರಣೆ-ಆರ್ಭಟ

62. ಇಬ್ಬಾಯ ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು ಬೀಸಿದಾಗ ಬಿದ್ದ ಪೆಟ್ಟುಗಳಿಂದ ಲೋಹದ ಶಿರಸ್ತ್ರಾಣಗಳು ಒಡೆದು ಚೂರಾಗಿ ಹಾರಿದವು. ಬೀಸಿ ಎಸೆದ ಭಲ್ಲೆಗಳು ಸರಪಳಿಯ (ಝಗೆ) ಕವಚಗಳನ್ನು ಸೀಳಿ ನಾಟಿದವು ಕುಕ್ಕಿದ ದೊಣ್ಣೆಯಂಥ ಆಯುಧದಿಂದ ಹೊಡೆದಾಗ (ಲೌಡಿಗಳು) ತಲೆಯಲ್ಲಿ ನಾಟಿ ಹೊರ ಬಂದ ಮಿದುಳು ಎಲ್ಲೆಡೆ ಚೆಲ್ಲಾಡಿತು. ಎರಡೂ ಕಡೆಯ ಕುದುರೆ ಸವಾರರ ಪರಿವಾರಗಳು ರಕ್ತ ಸಾಗರವೊಂದು ಇನ್ನೊಂದು ರಕ್ತ ಸಾಗರವನ್ನು ಸೇರುವ ಹಾಗೆ ಹೊಡೆದಾಡಿದರು.

ಲೋಹ ಸೀಸಕ-ಲೋಹದ ಶೀರ್ಷಕ (ತಲೆ ಕವಚ), ಅಡಸಿ-ಬೀಸಿ ಒಗೆದ, ಝಗೆಯ-ಕವಚಗಳನ್ನು, ಲೌಡಿ-ದೊಣ್ಣೆಯುಂಥ ಉಕ್ಕಿನ ಆಯುಧ, ಬಿಡುಮಿದುಳ-ಹೊರಬಂದ ಮಿದುಳು,

63. ಕಾಳಗದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರನ್ನೊಬ್ಬರು ನಿಂದಿಸುತ್ತ ಎದುರಿಗೆ ಏರಿ ಬಂದರೆ ಸಿಡಿಲು (ಉರುಬಿದಂತೆ) ಬಡಿದಂತೆ ಆಗುತ್ತಿತ್ತು. ಇನ್ನು ಆ ರಾಹುತರಿಗೆ ಆದ ಗಾಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಇಬ್ಬಾಯಿ ಕತ್ತಿಗಳು ರಾವುತರ ತಲೆಗಳನ್ನು ಸೀಳಿ ನಾಟಿ ಕೆಳಗೆ ಬಿದ್ದಾಗ ಆ ರಭಸಕ್ಕೆ ಅದು ಭೂಮಿಯನ್ನೇ ಕೊರೆದಿತ್ತು. ಕುದುರೆಗಳನ್ನು ಪುಸಲಾಯಿಸಿ ಮುಂದಕ್ಕೆ ಓಡಿಸಿದಾಗ ಆ ರಭಸಕ್ಕೆ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಹೊತ್ತಿದ್ದ ಕೂರ್ಮನು ತತ್ತರಿಸಿದನು ಎಂಬಂತೆ ಗುಜರಾತಿನ (ಗುರ್ಜರ ದೇಶದ) ಕುದುರೆ ಸವಾರರು ಬಿರುಸಿನಿಂದ ತರಿದಾಡುತ್ತ ಹೊಡೆದಾಡಿದರು.

ತಳಕಮಠ-ಭೂಮಿಯನ್ನು ಹೊತ್ತ ಕೂರ್ಮನು, ಗುರ್ಜರ-ಗುಜರಾತ್, ರಾವುತ-ಕುದುರೆ ಸವಾರರು, ಉರುಬು-ಬಡಿ, ಸರಿಸದಲಿ-ಎದುರಿಗೆ ಸರಿಸಮಾನರಾಗಿ, ತತ್ತರತರಿದು-ಬಿರುಸಿನಿಂದ ತರಿದಾಡುತ್ತ

64. ಮಾಳವ ದೇಶದ ಕುದುರೆ ಸವಾರರ ಸಾಹಸ ಪ್ರದರ್ಶನ ಹೀಗಿತ್ತು : ತಮ್ಮ ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿದ್ದ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಚಚ್ಚಿ ಹಾಕಿದರು. ಬಲಭಾಗದಲ್ಲಿದ್ದ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಕೊಂದು ಹಾಕಿದರು. ಎದುರು ಬಿದ್ದ ರಾಜರನ್ನು ಸಿಡಿಲು ಬಡಿದಂತೆ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದು ಎದುರಿಸಿದರು. ಅತಿವೇಗದಿಂದ ಮುನ್ನುಗ್ಗಿ ಶತ್ರುಗಳನ್ನು ಸದೆಬಡಿದು (ಅವರ ಛಿದ್ರ ದೇಹಗಳ ಮಾಂಸ ಖಂಡಗಳ ಮೇಲೆ ಸಾಗಿದರು) ಇಕ್ಕಿ ಮೆಟ್ಟಿದರು. ಶತ್ರು ಸೇನೆಯನ್ನು ಚೆಲ್ಲಾಪಿಲ್ಲಿ ಮಾಡಿ ,ಮುಂಭಾಗದ ಸೇನೆಯೆಂಬ ನವಿಲು ಬನದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಖಡ್ಗಗಳೆಂಬ ನವಿಲುಗಳು ಹೊಡೆದಾಟವೆಂಬ ನರ್ತನ ಮಾಡುವುದಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶವಿತ್ತರು.

ಚೂಣಿ-ಸೇನೆ, ಒಗ್ಗೊಡೆದು-ಚೆಲ್ಲಾಪಿಲ್ಲಿ ಮಾಡಿ, ಅಡಗತುಳಿ-ಇಕ್ಕಿಮೆಟ್ಟು, ಸಮ್ಮುಖದ-ಎದುರು ಬಿದ್ದ, ಅಡಗೆಡುಹು-ಕೊಂದು ಹಾಕು, ಮಾಳವದ-ಮಾಳವ ದೇಶದ

65. ರಣರಂಗದಲ್ಲಿ ಹೋರಾಡಿ ಸ್ವರ್ಗ ಸೇರಲು ಇಚ್ಛಿಸಿದ ಶತ್ರು ಬಲದ ಸೈನಿಕರಿಗೆ ಹಮ್ಮೀರ ದೇಶದ (?) ಶೂರ ರಾವುತರು ನೇಣುಗಳನ್ನು ಬಿಗಿದು, ನೇಗಿಲು (ಆಯುಧ)ಗಳನ್ನು ಸೆಳೆದು, ಬಾಣಗಳನ್ನು ಹೊಡೆದು ಕೊಡಲಿಗಳಿಂದ ಕಡಿದು, ಕೈಗತ್ತಿ ಶೂಲ ಮೊದಲಾದ ನಾನಾ ಬಗೆಯ ಆಯುಧ ಸಮೂಹಗಳಿಂದ ಯಾವ ರೀತಿಯಲ್ಲೂ ಕೈತಪ್ಪಿ ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟಿದಂತೆ, ಒಟ್ಟಾಗಿ ಪೆಟ್ಟು ನೀಡಿದರು (ಹಿಂಸಿಸಿದರು).

ಹಮ್ಮೀರ ರಾವುತರ-ಹಮ್ಮೀರ ದೇಶದ ಕುದುರೆ ಸವಾರರ, ನೇಣು-ಹಗ್ಗ, ಕಣೆ-ಬಾಣ, ಕೈಸುರಗಿ-ಕೈಕತ್ತಿ, ಸೂನಗೆ-ಶೂಲದಂಥ ಆಯುಧ, ಓಸರಣೆಗೊಡದ-ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟದಂತೆ (ಕೈತಪ್ಪದ ಹಾಗೆ) ಘಾಸಿ ಮಾಡು-ಹಿಂಸಿಸು, ದಿವದಾಸೆಗಾರರು-ಹೋರಾಡಿ ಸತ್ತು ಸ್ವರ್ಗ ಸೇರುವವರು.

66. ಅಲಲಾ ! ಬಾಳೆ ತೋಟವನ್ನು ಆನೆಗಳು ನುಗ್ಗಿ ಕಾಲ್ತುಳಿತದಲ್ಲಿ ನಾಶಮಾಡುವ ಹಾಗೆ ದೇವೇಂದ್ರನು ಕೋಟಿ ಪರ್ವತಗಳನ್ನು ಪುಡಿ ಪುಡಿ ಮಾಡುವಂತೆ ಈ ರಾವುತರು ಶತ್ರುಗಳನ್ನು ಕೆಳಕ್ಕೆ ಕೆಡವಿದರು. ಶತ್ರುಗಳ ತಲೆ ಒಡೆಯುತ್ತ, ಕೈಕತ್ತರಿಸುತ್ತ, ತೊಡೆ ಮುರಿಯುತ್ತ, ಕೋಲಾಹಲವುಂಟು ಮಾಡುತ್ತ ಆ ಮಹಾ ಸಮರದಲ್ಲಿ ಕಾಶ್ಮೀರ ರಾವುತರು ಹೊಡೆದಾಡಿದರು.

ಕದಳಿ-ಬಾಳೆ ತೋಟ, ಮದಕರಿ-ಮದ್ದಾನೆ, ತೊತ್ತಳ ತುಳಿ-ಕಾಲಿನಿಂದ ಚೆನ್ನಾಗಿ ತುಳಿ, ಶತಮನ್ಯು-ದೇವೇಂದ್ರ, ದಿಂಡುರುಳಿಸಿದರು-ಕೆಳಕ್ಕೆ ಕೆಡವಿದರು,

67. ಗೌಳವ ದೇಶದ ಅಶ್ವ ಸವಾರರು ಹೋರಾಡಿದ ರೀತಿ ಇದು; ಶತ್ರುಗಳ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದು ಅವರ ಮುಂಗೂದಲನ್ನು (ಜುಟ್ಟನ್ನು) ಹಿಡಿದು, ಅಶ್ವಸೈನಿಕರು ಆಯುಧದಿಂದ ತಿವಿದು ಜೀವ ತೆಗೆಯುತ್ತಾ ಅಕ್ಕಪಕ್ಕದಲ್ಲಿದ್ದವರನ್ನೆಲ್ಲಾ (ಕೈಗೆ ಸಿಕ್ಕವರನ್ನೆಲ್ಲ) ಬೀಳ ಹೊಯ್ದರು. ಶತ್ರುಗಳು ಮಾಡಿದ ಗಾಯವನ್ನು ನೋಡಿದ ಕೂಡಲೆ ಅವರನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿದರು. ಒಳ ಕವಚವನ್ನು (ಕಾಪು) ತುಂಡು ಮಾಡಿ, ಅಂಗ ರಕ್ಷೆಯನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿ, ಹೊಸರಕ್ತ ಹರಿದುಹೋಗುವಂತೆ ಆ ಮಹಾ ಸಂಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ಸಮನೆ ಗೌಳವ ದೇಶದ ಅಶ್ವಸೇನೆ ಶತ್ರುಗಳ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದು ಹೋರಾಡಿದರು.

ನವರುಧಿರ-ಬಿಸಿರಕ್ತ, ಒರೆವೇಳೆ- ಹರಿದುಹೋಗುವಂತೆ , ಸವಗ-ಒಳ ಕವಚ (ಕಾಪು) ಜೋಡು-ಅಂಗರಕ್ಷೆ,

68. ತಿಗುಳ ರಾವುತರು ತಮ್ಮ ಸಾಮಥ್ರ್ಯದ ಇತಿಮಿತಿಯನ್ನು ಅರ್ಥ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದೆ ಎದುರು ಪಕ್ಷದವರನ್ನು ಕೆರಳಿಸಿದರೆ ಅದರಿಂದ ಕೆರಳಿ ಮುನ್ನುಗ್ಗಿದ ಸೈನಿಕರು ಕೈಯಲ್ಲಿ ಕೊಂತವನ್ನು ಹಿಡಿದು ತಮ್ಮ ಸಾಮಥ್ರ್ಯ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದಾಗ ಅದನ್ನು ಕಂಡು ಕೋಪಗೊಂಡು ಪಕ್ಕಕ್ಕೆ ಸರಿಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಗೆದ್ದಾಗ ನಲಿಯುತ್ತಿದ್ದ, ಸೆರೆ ಸಿಕ್ಕಾಗ ಶೋಕಿಸುತ್ತಿದ್ದ, ಸೋತು ದಿಕ್ಕೆಟ್ಟು ಓಡಿದಾಗ ಊರು ಸೇರುತ್ತಿದ್ದ ಅಸಮಾನವೀರರಾದ ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಕುದುರೆ ಸವಾರರ ಸೇನೆ ಕಾಳಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿತು.

ಪುರ-ಊರು ಕಡೆ ಪಲಾಯನ ಮಾಡಿದರು, ಮುರಿಕೊಳಿಸಿ-ಮುನ್ನುಗ್ಗಿ, ಕೋಡಕೈಯವರು-ಕೊಂಬಿನ ಆಯುಧ ಕೈಲಿ ಹಿಡಿದವರು (?) ಕೆಲಸಿಡಿವ-ಪಕ್ಕಕ್ಕೆ ಸರಿವ, ಕೆಟ್ಟೋಡು-ದಿಕ್ಕೆಟ್ಟು ಓಡು, ತಿಗುಳ ರಾವುತರು-ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಕುದುರೆ ಸವಾರರು

69. ಕರ್ನಾಟಕ ಸೇನೆಯವರು ಕಾಳಗ ಮುಗಿಸದೆ, ಕುದುರೆಗಳ ಅತಿವೇಗವು ಕುಗ್ಗದೆ, ಅವುಗಳನ್ನು ಮುನ್ನುಗ್ಗಿಸುತ್ತ, ಆಯುಧಗಳಿಂದ ತಿವಿದಾಗ ಶತ್ರುಗಳ ಮೈಜೋಡು ಛಿದ್ರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದಾಗ ಯಮದೂತರಾಗುತ್ತಿದ್ದರು. (ಸಾವು ತರುತ್ತಿದ್ದರು). ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದ ಶತ್ರುಗಳು ಇವರನ್ನು ಭಂಗಿಸಿದಾಗ ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟುತ್ತಿದ್ದರು. ಹೋರಾಟದ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ತಂತ್ರಗಾರಿಕೆಯ ಯುದ್ಧದ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಕುದುರೆ ಸೇನೆಯವರು ಮುನ್ನುಗ್ಗಿದರು.

ಭೂಮಾನ-ಅಖಾಡ, ಕುಸ್ತಿಯ ಕಣ, ಬವರ-ಯುದ್ಧ, ಓಜೆ-ಕ್ರಮ, ಅವಗಡಿಸು-ಭಂಗಿಸು, ಉಚ್ಚಳಿಸು-ಛಿದ್ರಿಸು, ಸವಗ-ಮೈಜೋಡು, ಬಲುಜವ-ಅತಿವೇಗ

70. ಸೇವಣ ದೇಶದ ರಾಜನ ಅಶ್ವ ಸೇನೆಯವರು ಶತ್ರುಗಳ ಮೇಲೆ ರಭಸದಿಂದ ಧಾಳಿಮಾಡಿ ಕೊಂದರು. ಕೈ ಸೋಲುವಂತೆ ನುಗ್ಗಿ ಹೋರಾಡಿದರು. ನಿರ್ದಯೆಯಿಂದ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದು ಆರ್ಭಟಿಸಿದರು. ತಲೆ ಮಿದುಳು ಜೊಂಪೆಯಿಂದ ಸೋರಿದ ರಕ್ತದಿಂದ ತೊಯ್ದ ಅಂಗರಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿ ಎಸೆದು. ಹದ್ದು ಕಾಗೆ ಮೊದಲಾದ ಪಕ್ಷಿ ಸಂಕುಲಕ್ಕೆ ತೃಪ್ತಿಯಾಗುವಂತೆ ಶತ್ರುಗಳ ಮಾಂಸವನ್ನು ಎಸೆದು ಬಿಸುಟರು. ಯಮಲೋಕವೆಂಬ ತೋಟಕ್ಕೆ ಶತ್ರುಗಳ ಸಾವಿನಿಂದ ಹರಿದ ರಕ್ತ ಜಲದಿಂದ ತುಂಬಿದ ಕೆರೆಯ ತೂಬನ್ನು ಮೇಲಕ್ಕೆ ಎತ್ತಿದರು.

ಮುಕ್ಕುರಿಕೆ-ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದು ಆರ್ಭಟ, ಕಾಲನ ಬನ-ಯಮನ ತೋಟ, ಖಗನಿಕರ-ಪಕ್ಷಿ ಸಂಕುಲ, ಆರ್ದು-ಆರ್ಭಟಿಸಿ, ಜರಿತ-ಸೋರಿದ, ಜೊಂಡು-ಜೊಂಪೆ, ಉರುಬಿ-ರಭಸದಿಂದ ದಾಳಿ ಮಾಡಿ, ನಿಪ್ಪಸರ-ನಿಷ್ಠುರ (ನಿರ್ದಯೆ)

71. ರಾವುತು ! ಭಲೆ ಭೇಷ್ ! ಮೆಚ್ಚಿನವರೆ ! ಶ್ರೇಷ್ಠ ರಾವುತು, , ಭಲರೆ ರಾವುತು, ನಿಶ್ಶಂಕರಾವುತು, ನಿರ್ಭೀತ ರಾವುತು, ! ರಾವುತು ಎಂದು ನಾನಾ ಪರಿಯಲ್ಲಿ ಮೆಚ್ಚುಗೆಯ ಮಾತಾಡುತ್ತಾ ರಣರಂಗದಲ್ಲಿ ಲಾಳದೇಶದ ಅಶ್ವ ಸೈನಿಕರು ಹೋರಾಡಿದರು.

ರಾವುತೋ-ಕೊಂಡಾಟದ ನುಡಿ, ಅಶ್ವಸೈನಿಕ, ಓವಿ-ಮೆಚ್ಚುತ್ತ, ಲಾಳರಾವುತ-ಲಾಳದೇಶದ ರಾವುತರು, ಹೊಯಿದಾಡಿದರು-ಹೋರಾಡಿದರು

72. ಗೌಳ-ಕೊಂಕಣ-ಕಳಿಂಗ (ಒರಿಸ್ಸಾ) ಮತ್ತು ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದ ನೇಪಾಳ ದೇಶಗಳ ಅಶ್ವ ಸೈನಿಕರು ರಣರಂಗದ ಪಿಶಾಚಿಗಳ ಅಂಗುಳೊಳು ಸಿಲುಗಿ ಅಡಗಿದರು (ಮಡಿದರು). ಕೌರವ ಮತ್ತು ಪಾಂಡವ ಸೈನ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಇವರ ಸಾಹಸ ಬಣ್ಣಿಸಲು ಅಸದಳ. ಉಭಯ ಪಕ್ಷಗಳಲ್ಲೂ ಹೇರಳವಾದ ಕಾಳಗ ಬಹಳ ಜೋರಾಗಿ ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿ ನಡೆಯಿತು. ಅದನ್ನು ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ ನಾನು ಹೇಳುತ್ತೇನೆ. ಅನಂತರ ಮದ್ದಾನೆಗಳ ಸೇನೆ ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು.

ಗೌಳ- (ಬಂಗಾಲ), ಕೊಂಕ-ಕೊಂಕಣದೇಶ, ಕಳಿಂಗ-ಒರಿಸ್ಸಾ, ಅಣಲು-ಅಂಗುಳು,

ಗಾಳ - ಗೌಳ
ಮೈ.ವಿ.ವಿ.

73. ಆ ಸೇನೆಯಲ್ಲಿ ಕನಕಗಿರಿಯಲ್ಲಿ ವಿಂಧ್ಯ ಗಿರಿಯಲ್ಲಿ ಅಂಜನಗಿರಿಯಲ್ಲಿ ಮಲಯಾಚಲದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ಆನೆಗಳು ಇದ್ದವು. ರಾಜರು ಯುದ್ಧ ಪ್ರಾರಂಭದ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ಚೌರಿಗಳನ್ನು ಬೀಸಿದಾಗ, ಆನೆಗಳಿಗೆ ಕಟ್ಟಿದ ಚಿನ್ನದ ಘಂಟೆಗಳು ಮೊಳಗಲು ಮಾವುತರು ತಂತಮ್ಮ ಆನೆಯ ಹಗ್ಗಗಳನ್ನು, ಹಿಡಿದುಕೊಂಡು ಅವುಗಳ ಮೇಲೆ ಹತ್ತಿ ರಾಜ ಸಮೂಹದವರಿಗೆ ಗೊತ್ತಾದ ಪೀಠಗಳನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸಿದರು.

ಪೂರ್ವಾಸನ-ಮೊದಲೇ ಗೊತ್ತಾದ ಪೀಠ, ವೆಂಠಣಿಸು-ಸುತ್ತುವರಿ, ಹೊರಜೆ-ಹಗ್ಗ, ಕನಕಘಂಟೆ-ಚಿನ್ನದ (ಸಣ್ಣ) ಗಂಟೆ

74. ಚರ್ಮಪಟ್ಟಿಯ ಸರಪಳಿಗಳಿಂದ, ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ತೂಗಾಡುವ ಘಂಟೆಗಳಿಂದ, ಸುಂದರವಾದ ಚಾಮರಗಳಿಂದ ಅಲಂಕೃತವಾದ ಆನೆಯ ಬಳಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಡಲಿಗಳನ್ನು ಕೈಹಾರೆಗಳನ್ನು ಚೂಪಾದ ಅಂಕುಶಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದ ಶೂರರು ಆನೆಯ ಹತ್ತಿರ ಸೇರಿದರು. ಚರ್ಮದ ಪಟ್ಟಿಗೆ ತೂಗು ಹಾಕಿದ ಎರಡು ಅಲುಗಿನ ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು ಕಬ್ಬಿಣದ ಗುಂಡುಗಳನ್ನು ದಪ್ಪನಾದ ಲೌಡಿಗಳನ್ನು (ಕಬ್ಬಿಣದ ಆಯುಧವನ್ನು) ಕೈಯಲ್ಲಿ ಹಿಡಿದು ಎರಡು ಸೇನೆಗಳಲ್ಲಿ ಗಜ ಸೇನೆಯವರು ಮುನ್ನಡೆದರು.

ಬಾರಸಂಕಲೆ-ಚರ್ಮದ ಪಟ್ಟಿಯ ಸರಪಳಿಗಳು, ಹೊದ್ದಿದರು-ಬಳಿ ಸಾರಿದರು, ಬಾರದೂ ಹತ್ತಿಗಳ-ಚರ್ಮದ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ತೂಗು ಹಾಕಿದ ಇಬ್ಬಾಯ ಕತ್ತಿಗಳನ್ನು, ಲೌಡಿ-ದಪ್ಪವಾದ ಕಬ್ಬಿಣದ ಆಯುಧಗಳು, ವಾರಣದ ಮೋಹರ-ಆನೆ ಸೇನೆ,

75. ಯಮನಿಗೆ ಉಂಟಾದ ಸೆಕೆ ಕಳೆಯಲು ತಂಪಾಗಿಸುವ ಬೀಸಣಿಗೆಯೋ ಪ್ರಳಯಕಾಲದ ಚಂಡ ಮಾರುತವೋ ಅಥವಾ ಬೀಸಣಿಗೆಯಂತಿದ್ದ ಆನೆಗಳ ಕಿವಿಗಳ ತಾಕಲಾಟವೋ, ಅಥವಾ ಅವು ಕಿವಿಯನ್ನು ಕುತೂಹಲಕ್ಕೆ ನಿಮಿರಿಸುತ್ತಿರುವುದರಿಂದ ಉಂಟಾಗುತ್ತಿರುವ ಸದ್ದೋ, ನೀಲಗಿರಿಗೇ ಕಾಲುಗಳು ಬಂದು ಆಕ್ರಮಿಸುತ್ತಿವೆಯೋ, ಅಥವಾ ಅಂಜನಾದ್ರಿಯ ಬಿಳಲುಗಳೋ ಅಥವಾ ಆನೆಗಳ ಸೊಂಡಿಲುಗಳೋ ನಮಗೆ ಏನೆಂದು ತಿಳಿಯುತ್ತಿಲ್ಲವಲ್ಲ ಎಂದು ಶತ್ರುಗಳು ಗಾಬರಿಗೊಂಡರು.

ಆಲವಟ್ಟಿ-ಬೀಸಣಿಗೆ, ಉಬ್ಬೆ-ಸೆಕೆ, ಕರ್ಣತಾಳ- ಬೀಸಣಿಗೆಯಂತಿರುವ ಕಿವಿಗಳು , ನೀಲಗಿರಿ-ನೀಲಗಿರಿ ಪರ್ವತ, ಬೀಳಲು-ಬಿಳಲುಗಳು,

76. ಗಜಗಳ ಪಡೆಯೋ ? ಕ್ಷೀಣ ಚಂದ್ರನ ರಾತ್ರಿಯ ಮುಂಚೂಣಿ ಸೈನ್ಯವೋ, ಮೋಡರಾಶಿಗಳೊ, ಉನ್ಮತ್ತಗೊಂಡ ದುಂಬಿಗಳ ಸಮೂಹವೋ, ಸುರಿಯುವ ಮದ ಧಾರೆಗಳೋ ಅಥವಾ ಹೊಸ ಸಾಗರ ಪ್ರವಾಹವೋ ಎಂಬಂತೆ ಇತ್ತು. ಆ ಗಜ ಸೇನೆ. ಆ ಗಜ ಸೇನೆಯ ಪಾದಾಘಾತದಿಂದ ಮೇಲೆದ್ದ ಧೂಳು ಆವರಿಸಿ ಆನೆಗಳ ಮದ ಧಾರೆಯನ್ನು ಕುಡಿದು ಧೂಳಿನ ರಾಶಿಗಳ ಹುಟ್ಟಡಗಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದವು. ಈ ರೀತಿ ಪರಸ್ಪರ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಿಂದ ಧೂಳು, ಮದ ಧಾರೆಗಳು ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿದವು.

ಪದಹತ ಧೂಳಿ-ಆನೆಗಳ ಕಾಲುಗಳ ನಡಿಗೆ ಪೆಟ್ಟಿನಿಂದ ಮೇಲೆದ್ದ ಧೂಳು, ಮದಧಾರೆ-ಆನೆಯ ಮಸ್ತಕದಿಂದ ಸುರಿವ ಮದ ಜಲ, ವಾರಾಶಿ-ಸಮುದ್ರ, ಮುಂಗುಡಿ- ಮುಂಚೂಣಿ ಸೇನೆ, ಹೀನ ಇಂದು-ಶುಕ್ಲ ಬಿದಿಗೆ ಚಂದ್ರ ( ಕ್ಷೀಣವಾಗಿರುವ ಚಂದ್ರ)

77. ಸೂರ್ಯನು ಸಪ್ತಗಿರಿಗಳ ತುದಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಕಿರಣಗಳನ್ನು ಇಟ್ಟನೋ ಎಂಬಂತೆ ಅತಿಶಯವಾಗಿ ಹೊಳೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಚೂಪಾದ ಅಂಕುಶಗಳನ್ನು ಆನೆಗಳ ಶಿರಗಳಲ್ಲಿ ನಾಟಿದರು. ಡಿಂಡಿಮ ಮೊದಲಾದ ವಾದ್ಯಗಳು ಅಬ್ಬರಿಸಿದವು. ಕಹಳೆಕಾರರು ರಾಜರ ಬಿರುದಾವಳಿಗಳನ್ನು ಊದಿದರು. ಸಹಸ್ರಾರು ಭೇರಿಗಳು ನೆಲ ಅದುರುವಂತೆ ಮೊಳಗಿದವು.

ನಿಸ್ಸಾಳ ಕೋಟಿ-ಸಾವಿರಾರು ಭೇರಿಗಳ ಸಮೂಹ, ನೆಲಮೊಳಗಿದಂತೆ-ನೆಲವದುರುವ ಹಾಗೆ, ಡೌಡೆ-ಡಿಂಡಿಮ, ಕೂರಂಕುಶ-ಚೂಪಾದ ಅಂಕುಶ

78. ಕೌರವ ಪಾಂಡವ ಸೇನೆಗಳಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಗಜ ಸೇನೆಗಳು ಎರಡೂ ರಣರಂಗದಲ್ಲಿ ನುಗ್ಗಿದವು. ಮಾವಟಿಗರು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದ ಜೋಡುಬಾಣಗಳ ಸರಮಾಲೆ ದಿಕ್ಕುಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಮುಕ್ಕುಳಿಸಿದವು (ನುಂಗಿ ಹೊರಹಾಕಿದವು). ಯೋಧರು ಕತ್ತಿಯ ಉಕ್ಕಿನ ಉರುಳಿಯಿಂದ ನೀಡುವ ಪೆಟ್ಟುಗಳು ಮಾಡುವ ಗಾಯಗಳ ಅತಿಶಯವಾದ (ದಂತಗಳಿಗೆ ಕಬ್ಬಿಣದ ಕಟ್ಟಿನ) ಪೆಟ್ಟುಗಳ ಸದ್ದು ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರಲು ಆನೆ ಆನೆಗಳು ಕಾದಾಡಿದವು.

ತೆಕ್ಕೆ ಗೋಲು-ಜೋಡುಬಾಣ, ಮುಕ್ಕುಳಿಸಿ -ನುಂಗಿ ಹೊರಹಾಕು, ಖಂಡೆಯ-ಕತ್ತಿ, ಇಕ್ಕಡಿ-ಇಬ್ಬಾಯಿ ಭರ್ಜಿ, ಪಟ್ಟೆಯ-ಇಬ್ಬಾಯಿ ಕತ್ತಿ, ಅಕ್ಕಜ-ಅತಿಶಯ, ಹೊಯಿಲು-ಪೆಟ್ಟಿನ ದನಿ

79. ತಿವಿದರೆ ಕಳಚುವುವು; ಕಳಚಿದರೆ ಒತ್ತುವುವು, ಒತ್ತಿದರೆ ಆನುವುವು, ನಿಂತರೆ ಎತ್ತುವುವು, ಸವೆದರೆ ತುಡುಕುವುವು, ತುಡುಕಿದರೆ ಕೈಗೆ ಕೈ ಜೋಡಿಸುವುವು (ಸೊಂಡಿಲಿಗೆ ಸೊಂಡಿಲು). ಹೀಗೆ ಜಗತ್ತು ಭಯಗೊಳ್ಳುವಂತೆ ಕೂಗುತ್ತ ಮೇಲೆ ಬೀಳುವುವು. ಗಾಯಗೊಳಿಸಿ ತುಳಿವುವು. ಸೊಂಡಿಲಿನಿಂದ ಸೀಳುವುವು. ಈ ರೀತಿ ನಡೆದ ಮದ್ದಾನೆಗಳ ಹೋರಾಟ ದೇವತೆಗಳ ಕಣ್ಣುಗಳನ್ನು ತಣಿಸಿದವು.

ಆಲಿಗಳ ಸೋಲಿಸಿತು-ಕಣ್ಣು ತಣಿಸಿದವು., ನವಮಧೇಭ-ಮದ್ದಾನೆಗಳು, ವಿಘಾತಿಸಿ-ಗಾಯಗೊಳಿಸಿ, ಉರವಣಿಸು-ಮೇಲೆ ಬೀಳು

80. (ಆನೆಗಳು) ಬೆಂಗಾವಲಿನ ಕುದುರೆಗಳನ್ನು ಸೊಂಡಲಿನಲ್ಲಿ ತಿರುಗಿಸಿ ಎಸೆದವು. ಮುಂದಿನ ಸರದಿಯವರ ತಲೆಗಳನ್ನು ಐದಲ್ಲ ಆರಲ್ಲ ಏಳನ್ನು ಅಂಗುಳ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡವು. (ಗಂಟಲಲ್ಲಿ ತುರುಕಿಕೊಂಡವು) ಎಲಲೆ ! ಪಟ್ಟೆಯ ಆಯುಧ ಲೌಡಿ ಆಯುಧ, ಕಿರು ಕತ್ತಿ ಮೊದಲಾದ ಆಯುಧಗಳ ಪ್ರಹಾರದಲ್ಲಿ ಶತ್ರು ಗಜಗಳು ಸಿಲುಕಿ ನಾಶವಾದವು. ಮಾವುತರ ಪ್ರಾಣ ಸ್ವರ್ಗ ಸೇರಿತು.

ಕಾಲುಗಾಹು-ಬೆಂಗಾವಲು, ಮುಂಬಾರೆಕಾರ-ಮುಂದಿನ ಸರದಿಯವರು, ಪಟ್ಟೆಯ-ಖಡ್ಗದಂಥ ಆಯುಧ, ಲೌಡಿ-ದೊಣ್ಣೆಯಂಥ ಆಯುಧ, ಖಂಡೆಯ-ಕತ್ತಿ, ಜೋಧ-ಮಾವಟಿಗ

81. ಎರಡು ಸೇನೆಗಳಲ್ಲಿ ಗಜ ಸೇನೆಯು ಎದುರು ಪಕ್ಷದ ಯೋಧರನ್ನು ಕಾಲಲ್ಲಿ ಮೆಟ್ಟಿ ತುಳಿದು ಸೀಳಿ ಹಾಕಿದವು. ದಂತದಿಂದ ತಿವಿದು, ಸೊಂಡಿಲನ್ನು ಅಲ್ಲಾಡಿಸುತ್ತಾ, ನುಗ್ಗುತ್ತಾ ಬೆನ್ನಟ್ಟಿ ಶತ್ರುವನ್ನು ಸೊಂಡಿಲಿಂದ ಹಿಡಿದು, (ನೆಲಕ್ಕೆ ಬಡಿದು ಆನೆಯ ಮಾವಟಿಗರನ್ನು) ಕಾಲಿನಿಂದ ತುಳಿದು ಚಪ್ಪಟಗೊಳಿಸಿ ಒಟ್ಟಿದುವು. ಬಡಿದು ಹಾಕಿ ಹೆಣವನ್ನು ರಾಶಿಯಾಗಿ ಮಾಡಿದವು. ಕುದುರೆ ಸೇನೆ, ಕಾಲಾಳು, ರಥಸೇನೆ ಗುಂಪುಗೂಡಿ ಆ ಗಜ ಸೇನೆಯ ಮೇಲೇರಿದಾಗ ಅವುಗಳನ್ನು ಆ ಗಜಸೇನೆ ನಾಶಗೊಳಿಸಿತು.

ಅರೆಯಟ್ಟಿ-ಬೆನ್ನಟ್ಟಿ, ದಂತಿವ್ರಾತ-ಆನೆಸೇನೆ, ಮೋರೆಯನು ಒಲೆದು-ಸೊಂಡಲನ್ನು ತೂಗಾಡಿಸುತ್ತಾ, ಲೊಟ್ಟಾಲೊಟ್ಟಿ-ರಾಶಿರಾಶಿಯಾಗಿ, ಯೋಧ-ಮಾವಟಿಗ

82. ಆನೆಗಳು ತಮ್ಮ ಬಳಿ ಬಂದ, ತಿವಿದು ಹಿನ್ನೆಗೆಯುವ ಭಟರನ್ನು ದಾಡೆಯಲ್ಲಿ ಒತ್ತಿ ಎತ್ತಿ ಹಿಡಿದಾಗ, ಅವರ ಮೈಯಿಂದ ಸುರಿಯುವ ರಕ್ತಧಾರೆಗೆ ಪಿಶಾಚಗಳ ಪರಿವಾರ ಮುತ್ತಿಗೆ ಹಾಕಿ, ಬಾಯಿಗಳನ್ನು ಒಡ್ಡಿ ರಕ್ತ ಕುಡಿದವು. ಮೃತ್ಯುವಿನ ಗಣವು ಆನೆಗಳ ದಾಡೆಯಲ್ಲಿ ಸುತ್ತಿ ನೇತಾಡುವ ಕರುಳಿನ ಜೊಂಡೆಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತಿದ್ದವು. ಹೀಗೆ ಆನೆಗಳು ಅಸಮಾನ ಸಂಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಹೋರಾಡಿದವು.

ಶಾಕಿನೀ ನಿವಹ-ಪಿಶಾಚ ಪರಿವಾರ, ಹಿಣಿಲು-ಜೊಂಡೆ, ಕುತ್ತಿದವು-ತುತ್ತುಗೊಂಡವು, ಒಗುವ-ಸುರಿಯುವ

83. ಮೃತ್ಯುವಿನ ಕೊರತೆಗೆ ಔಷಧಿಯನ್ನು ಅರೆಯುವಂತೆ ಶತ್ರು ಸೇನೆಯನ್ನು ಕತ್ತಿಯಿಂದ ಅರೆದವು. ಸೊಂಡಿಲುಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರಿಯಾದ ಲಾಳವಿಂಡಿಗೆ, ಸಮೀಪದ ಗುಂಡುಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದು ಒಂದನ್ನೊಂದು ಹೊಡೆದು ಕೆಡಹಿದವು ಸೀಳಿದವು, ಕೊಡಹಿದವು, ಹೊರಳಿಸಿದವು. ಈ ರೀತಿ ನಾನಾ ವಿಧದಲ್ಲಿ ಕೊಲ್ಲುತ್ತ ಗಜದಳಗಳು ಧಾಳಿ ಮಾಡಿದವು.

ಅgಕ-ಕೊರತೆ, ಇಭ-ಆನೆ, ಲಾಳವಿಂಡಿಗೆ-ಅಗುಳಿಯ ರೀತಿಯ ಆಯುಧ, ಸರಿಸಗುಂಡು-ಹತ್ತಿರದ ಗುಂಡು (?)

84. ದಾಡೆಗಳಿಂದ ತಿವಿದ ಗಾಯದ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಅಂಟಿದ್ದ ಸುರಿಯುತ್ತಿದ್ದ ದ್ರವಕ್ಕೆ ಹಕ್ಕಿಗಳ ಗುಂಪು ಕುಪ್ಪಳಿಸುತ್ತ ಬಂದು ಆವರಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ಗಂಟಲಿನಲ್ಲಿ ಸಿಲುಕಿಕೊಂಡಿರುವ ತಲೆಯನ್ನು ಸೆಳೆದುಕೊಳ್ಳಲು ನಿಶಾಟರು ಬಾಯೊಳಕ್ಕೆ ಕೈಚಾಚುತ್ತಿದ್ದರು. ಹೆಣವನ್ನೆತ್ತಿ ಬಿಸಾಡುವ ಸೊಂಡಿಲುಗಳಲ್ಲಿ ರಾಕ್ಷಸರು ಕೈಯಿಡಲು ಗುಂಪಾಗುತ್ತಿದ್ದರು. ಮದಧಾರೆಯಿಳಿಯುತ್ತಿದ್ದ ಸೊಗಸಾದ ಕೆನ್ನೆಗಳನ್ನು ಮುತ್ತುತ್ತಿದ್ದ ದುಂಬಿಗಳು ಕೆಣಕುತ್ತಿದ್ದುದರಿಂದ ಕಾಟ ತಡೆಯದೆ ರೋಸಿದ ಮದದಾನೆಗಳು ಮತ್ತಷ್ಟು ಉಗ್ರವಾದವು.

ವ್ರಣ-ಗಾಯ, ವಿಹಂಗತತಿ-ಹಕ್ಕಿಗಳ ಗುಂಪು, ಜಿಗಿ - ಅಂಟು , ಅಣಲು-ಗಂಟಲು, ಕೈಗುತ್ತು-ಬಾಯೊಳಗೆ ಕೈಚಾಚು, ಅಡಸಿದ-ಸಿಲುಕಿದ, ಚಂಡಿಯಾದವು-ಹಠಮಾರಿ ಆದವು, ಅಳಿ-ದುಂಬಿ

ಜಗಿಯ - ಜಿಗಿಯ
ಮೈ.ವಿ.ವಿ.

85. ತಲೆಗಳನ್ನು ಕಿತ್ತು ಸೇನೆಯ ಮೇಲೆ ಎಸೆದು ಹೊಡೆಯುತ್ತಾ, ವೀರರ ಹೊಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಸೀಳಿ ಕರುಳುಗಳನ್ನು ಕಿತ್ತು ಹೊರಗೆ ಎಸೆಯುತ್ತಾ, ತಲೆ ಮಿದುಳನ್ನು ಬಾಚುತ್ತ, ಎಂಟು ದಿಕ್ಕುಗಳಿಗೂ ಸಾಲಾಗಿ ಎರಚುತ್ತಾ, ಮಾಂಸಖಂಡವನ್ನು ಆಯ್ದು ಚೆಲ್ಲಾಡುತ್ತಾ, ರಕುತವನ್ನು ಬೊಗಸೆಗಳಲ್ಲಿ ತುಂಬಿಕೊಂಡು ಚೆಲ್ಲಾಡುತ್ತಾ ಆನೆಯ ಸೊಂಡಿಲುಗಳು ಯಮನ ಪರಿವಾರದವರಿಗೆ ಬಡಿಸಲು ಸೌಟುಗಳಾಗಿ ಔತಣ ನೀಡಿದವು.

ಬಸಿರು-ಹೊಟ್ಟೆ, ಕೊಡಹಿ-ಕಿತ್ತೆಸೆಯುತ್ತಾ, ತುಡುಕಿ-ಚೆಲ್ಲಾಡಿ

‘ಕಿರಿಯ ಬರಿಕೈ’ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಬದಲಾಗಿ ‘ಕರಿಯ ಬರಿಕೈ’ ಪಾಠಾಂತರ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದೆ.
ಮೈ.ವಿ.ವಿ.

86. ಕಾಲುಗಳಲ್ಲಿ ತುಳಿದು ಅಪ್ಪಚ್ಚಿ ಮಾಡುವ, ಸೊಂಡಿಲು ಬೀಸಿ ಮುಖದ ಮೇಲೆ ಹೊಡೆಯುತ್ತಾ, ಕೋರೆದಾಡೆಗಳಿಂದ ತಿವಿದು ಹೋಳು ಮಾಡುತ್ತಾ, ಕೋಪದಿಂದ ನಾನಾ ರೀತಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೊಲ್ಲುತ್ತಾ, ಯಮನಿಗೆ ವಾಕರಿಕೆ ಆಗುವಷ್ಟು ಮಟ್ಟಿಗೆ ಸಾವುಂಟುಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಮದ್ದಾನೆಗಳ ಸಮೂಹಗಳ ಮೇಲೆ ಎರಡೂ ಕಡೆಯ ಸೇನೆಯಲ್ಲಿ ಆನೆಯ ಮೇಲಿದ್ದ ಯೋಧರು ಬಾಣಗಳ ಸುರಿಮಳೆಯಿಂದ ಅಬ್ಬರಿಸಿದರು.

ಆರಿದರು-ಅಬ್ಬರಿಸಿದರು, ಕೆಂಗೋಲು-ಕಿಡಿ ಕಾರುವ ಬಾಣ, ಜಾಲ-ಸಮೂಹ, ಆರೋಹಕರು-ಮಾವಟಿಗರು ಮತ್ತು ಆನೆ ಮೇಲಿದ್ದವರು, ಒಗಡಿಸು-ವಾಕರಿಕೆಗೊಳ್ಳು , ಕಾಲು-ಯಮ, ತೋಳು-ಸೊಂಡಿಲು, ಒಡೆತುಳಿ-ತುಳಿದು ಅಪ್ಪಚ್ಚಿ ಮಾಡು

87. ನೀಲಗಿರಿಯಿಂದ ತಡೆಯಲ್ಪಟ್ಟ ಮೇಘಗಳ ಸಮೂಹ ಮಳೆಯನ್ನು ಸುರಿಸಿದವೋ ಎಂಬಂತೆ ಎರಡೂ ಕಡೆಯ ಮಾವುತರು ಪ್ರತಿಭಟಿಸುತ್ತಾ, ತೀಕ್ಷ್ಣ ಬಾಣಗಳ ಜಡಿಮಳೆಯನ್ನೇ ಸುರಿಸಿದರು. ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ಸಂಚರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಖೇಚರರ ಸಮೂಹದವರ ದೃಷ್ಟಿ ಅತ್ತಿತ್ತ ಓಲಾಡಿದವು. ಮಾವಟಿಗರು ಬಿಲ್ಲಿನಿಂದ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿಸಿದ ಬಾಣ ಸಮೂಹ ಭೂಮಿಗೂ ಆಕಾಶಕ್ಕೂ ನಡುವೆ ಹರಡಿಕೊಂಡು ಕತ್ತಲೆಯನ್ನುಂಟುಮಾಡಿತು.

ನೀಲಗಿರಿ-ಒಂದು ಪರ್ವತ, ಘನಮೇಘಾಳಿ-ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ಮೋಡಗಳ ಗುಂಪು, ಬಿರುಗೋಲು-ತೀಕ್ಷ್ಣವಾದ ಬಾಣ, ಖಚರ-ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ಸಂಚರಿಸುವವನು, ಜೋಧರು-ಮಾವಟಿಗ ಯೋಧ, ಕಾಳಿಕೆ-ಕತ್ತಲೆ

ನೀಲಗಿರಿ ಎಂಬುದು ಒಂದು ಜಾತಿಯ ಆನೆಗಳಿಗೆ ಅನ್ವಯಿಸುವ ಇಲ್ಲಿ ಕಪ್ಪಾದ ಮೋಡಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದಪರ್ವತ ಎಂಬರ್ಥವನ್ನು ಶ್ಲೇಷೆಯಿಂದ ಕವಿ ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾನೆ.

88. ಆ ಮಾವಟಿಗರ ಕೋಪಾವೇಶವನ್ನು ಕಂಡು ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯನು ಅರೆರೆ ! ವಿಂಧ್ಯಪರ್ವತದ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಸಮರದ ಬಾಣಗಳು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದವೊ ಎಂದು ಅಂಜಿದನು. ಈ ಬಾಣಗಳ ಸುರಿ ಮಳೆ ಕಂಡರೆ ಕತ್ತಿಗಳೇ ಬಾಣಗಳಾಗಿವೆಯೇ ಅಥವಾ ಮೋಡಗಳೆಂಬ ಮರಗಳ ತುದಿಯಲ್ಲಿ ಚಿಗುರಿರುವ ತುದಿಕೊಂಬೆಗಳಾಗಿವೆಯೋ ಅಥವಾ ಮರಗಳಿಂದ ಉದುರುತ್ತಿರುವ ಫಲಗಳೋ ಅಥವಾ ತಲೆ ಬುರುಡೆಗಳೋ ತಿಳಿಯದೆ ಅಚ್ಚರಿಯ ಸಂಗತಿಯಾಗಿದೆ ಎಂದನು.

ಹರಿಬ-ರಕ್ಷಣೆ, ಕಳನಕಣೆ-ಸಮರ ಬಾಣಗಳು, ಅಭ್ರ-ಆಕಾಶ, ನಳಿನಸಖ-ಸೂರ್ಯ, ಮೇಘತರು-ಮೋಡವೆಂಬ ಮರ, ಚಿತ್ರವಾಯ್ತು-ಅಚ್ಚರಿಯಾಯಿತು.

89. ಬಾಣಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಬಾಣ ಬಿಟ್ಟು ಕತ್ತರಿಸುವರು ; ಆನೆಗಳ ಕೊರಳು ಕತ್ತರಿಸಿ ಬೀಳುವಂತೆ ಬಾಣ ಬಿಡುವರು, ಒಪ್ಪವಾಗಿ ಜೋಡಿಸಿದ್ದಂತೆ ಸಾಲಾಗಿ ನಿಂತ ಆನೆಗಳ ಮುಖಕವಚಗಳನ್ನು ಕಡಿಯುವವರು, ಅವುಗಳ ಸೊಂಡಿಲುಗಳನ್ನು ತುಂಡಿಸುವರು. ಬಿಟ್ಟ ಬಾಣಗಳು ಮುಖಕ್ಕೆ ತಾಗಿ ಮುನ್ನುಗ್ಗಿ ಆನೆಯ ಹಿಂಭಾಗದ ಬಾಲದ ಬುಡಕ್ಕೆ ತಾಗುವಂತೆ ಬಾಣ ಬಿಡುವ ಯೋಧರ ಚಮತ್ಕಾರಿಕ ಸಾಹಸಗಳು (ರಣಕೌಶಲ್ಯ) ದೇವಲೋಕದಲ್ಲಿರುವವರಿಗೆ ಅಚ್ಚರಿಯನ್ನು ಉಂಟು ಮಾಡಿತು.

ಮೊಗವರಿಗೆ-ಮುಖಕವಚ, ಸರಳು-ಬಾಣ, ಪೇಚಕ-ಆನೆಯ ಬಾಲದ ಬುಡ, ದೇವಸಂತತಿ-ದೇವಲೋಕದವರು, ಧುರಚಮತ್ಕೃತಿ-ರಣಕೌಶಲ್ಯ

90. ಶೂರರಾದ ಮಾವಟಿಗರು ಸಾಹಸವನ್ನು ಬಲವಾಗಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲು ಕೊರಳ ಮುತ್ತಿನ ಹಾರಗಳು ಹರಿದು ಹೋಗಿ, ದಿಕ್ಕು ದಿಕ್ಕುಗಳಿಗೆ ಮುತ್ತುಗಳು ಚೆಲ್ಲಾಡಿದವು. ಅವುಗಳ ದೃಶ್ಯ ಹೇಗಿತ್ತು ಎಂದರೆ ಆನೆಗಳ ತಲೆಗಳಿಂದ ಸುಂದರ ಮುತ್ತಿನ ರಾಶಿಗಳು ಉದುರಿದವೊ ಎಂಬಂತಿತ್ತು. ಈ ರೀತಿ ಭಾರತದ ಯುದ್ಧವು ಅಚ್ಚರಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು.

ವಾರಣ-ಆನೆ, ಕುಂಭಸ್ಥಲ-ತಲೆಯ ಮೇಲ್ಭಾಗ, ಚಾರು-ಸುಂದರ, ಮೌಕ್ತಿಕನಿಕರ-ಮುತ್ತಿನರಾಶಿ,

91. ಅಲಲಾ ! ಸಾಗರದ ಓಪಾದಿಯಲ್ಲಿ ನುಗ್ಗಿ ಬಂದ ಯೋಧರ ಬಾಣದ ಪೆಟ್ಟುಗಳಿಂದ ಮಂದರಾಚಲವೆಂಬ ಆನೆಯ ತಲೆಯೊಡೆದು ಮುತ್ತಿನ ರಾಶಿ ಚೆಲ್ಲಾಡಿ ಅವೇ ಚಿಮ್ಮಿ ಹರಡಿದ ನಕ್ಷತ್ರಗಳಾದವು. ಕೆಳಕ್ಕೆ ಉರುಳಿ ಸಾಗರ ಸೇರಲು ಸಾಗರಕ್ಕೆ ರತ್ನಾಕರ (ರತ್ನಗಳಿಗೆ ಆಶ್ರಯಸ್ಥಾನ) ಎಂಬ ಬಿರುದು ಸಂದಾಯವಾಯಿತು ಎಂಬುದಾಗಿ ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರನಿಗೆ ಸಂಜಯ ಹೇಳಿದನು.

ಜೋಧ-ಮಾವಟಿಗರು, ಕರಿ-ಆನೆ, ಮೌಕ್ತಿಕವ್ರಾತ-ರತ್ನ ರಾಶಿ, ಅಭ್ರ-ಆಕಾಶ, ಹರೆದು-ಡಿಕ್ಕಿ ಹೊಡೆದು, ಉರುಳೆ-ಕೆಳಕ್ಕೆ ಬಿದ್ದು, ಶರನಿಧಿ-ಸಮುದ್ರ, ರತ್ನಾಕರ-ಸಾಗರ

92. ಸಂಗ್ರಾಮ ಜಯಲಕ್ಷ್ಮಿ ಶೂರಯೋಧರ ಮೇಲೆ ಸುರಿಸುವ ಅರಳಿನ ಮಳೆಯಂತೆ ಆಕಾಶ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಚಿಮ್ಮಿ ಸೇರಿದ ಮುತ್ತುಗಳು ಶೋಭಿಸಿದವು. ಆನೆಗಳ ಕುಂಭ ಸ್ಥಳದಿಂದ ಉದುರಿದ ಮುತ್ತುಗಳು ವಿಜಯ ವೀರರ ಮೇಲೆ ಸುರಿದು ,ಜಯಲಕ್ಷ್ಮಿಯು ಗೆದ್ದವರ ಒಡಗೂಡಿ ಪುಳಕಿತೆಯಾದಳೋ ಎಂಬಂತೆ ಎಂಬಂತೆ ಶೋಭಿಸುತ್ತಿದ್ದಳು.

ಧುರದ ಜಯಸಿರಿ-ಸಂಗ್ರಾಮ ಜಯಲಕ್ಷ್ಮಿ, ಲಾಜಾವರುಷ-ಅರಳಿನ ಮಳೆ, ಅಭ್ರಮಾನ-ಆಕಾಶಭಾಗ, ಕರಿಶಿರ-ಆನೆಗಳ ಕುಂಭಸ್ಥಲ, ಪುಳಕಿತೆ-ರೋಮಾಂಚಿತೆ

93. ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಎದುರಾಗಿ ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿದ ಆನೆಗಳನ್ನು ನಾಶಗೈದು ಗಜ ಸೇನೆಯ ಯೋಧರು ಹೋರಾಡಿ ತಾವೂ ವೀರಸ್ವರ್ಗವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಘೋರ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ರಂಗಕ್ಕೆ ಬಂದಿದ್ದ ಭೂತ ಪಿಶಾಚಾದಿಗಳಿಗೆ ಪುಷ್ಕಳ ಭೋಜನ ಉಂಟಾಯಿತು. ಅನಂತರ ಯುದ್ಧದ ನಾಯಕರು ರಥಗಳ ಸಮೂಹಕ್ಕೆ ಯುದ್ಧ ಮಾಡಲು ಅಪ್ಪಣೆಯಿತ್ತರು.

ಕೈಬೀಸು-ಅಪ್ಪಣೆ ಕೊಡು, ತಿಂತಿಣಿ-ಗುಂಪು, ಸಂಗರದ ಅಗ್ರಿಯರು-ಸಂಗ್ರಾಮದ ನಾಯಕರು, ಉಗ್ರ ಆಹವ-ಘೋರ ಯುದ್ಧ, ಜೋದಾಳಿ-ವೀರ ಸಮೂಹ, ವಿಗ್ರಹ-ಯುದ್ಧ, ವಿಗ್ರಹ - ಶರೀರ

94. (ಬಳಿಕ ಸಂಗರದ ನಾಯಕರು ತೇರುಗಳ ಸಮೂಹಕ್ಕೆ ಕೈಬೀಸಿದಾಗ) ಕುತ್ತಿಗೆಗೆ ನೊಗ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಬಿಗಿಸಿಕೊಂಡ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಕುದುರೆಗಳು ಮುನ್ನುಗ್ಗಲು ಉತ್ಸಾಹ ತೋರಿದವು. ಕುದುರೆಗಳ ಆಯಾಲು (ಕುತ್ತಿಗೆ ಮೇಲಿನ ಜೂಲು) ಅಲುಗಾಡುತ್ತಿರಲು ಬಾವುಟಗಳನ್ನು ಎತ್ತಿ ಕಟ್ಟಿದರು. ಶೂಲಗಳನ್ನು ಮೂರು ತುದಿಗಳ ಕಾಂತಿ ಹೆಚ್ಚುವಂತೆ ಉಜ್ಜಿ ಫಳಫಳಗೊಳಿಸಿದರು. ರಥದ ಗಾಲಿಯ ದಿಂಡನ್ನು ಜೋಡಿಸಿದರು. ದೃಢವಾದ ಗಾಡಿಯಲ್ಲಿ ಅಸ್ತ್ರಶಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಜೋಡಿಸಿದರು.

ಕಂಧ-ಹೆಗಲು , ವಾಜಿ-ಕುದುರೆ, ಅಗಿಯೆ-ಅಲ್ಲಾಡುತ್ತಿರಲು, ಟೆಕ್ಕೆಯ-ಬಾವುಟ, ಮುಮ್ಮೊನೆ-ಮೂರುತದಿಗಳ ಅಲಗಿನ, ಸೂನಗೆ-ಶೂಲದ, ಹೊಗರುತೀಡು-ಫಳಫಳಗೊಳಿಸು, ಮೇಳೈಸು-ಜೋಡಿಸು, ಕೀಲಚ್ಚು-ಗಾಲಿಯ ದಿಂಡು

95. ಕುದುರೆಗಳ ಗೊರಸುಗಳ ಬುಡಕ್ಕೆ ವಜ್ರಾಂಗಿಯನ್ನು ತೊಡಿಸಲಾಯಿತು. ಹೊಳೆವ ಹೊನ್ನಿನ ಗಂಟೆಗಳ ಸೊಗಸು ರಥವನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸಿತು. ರಥದ ಚಕ್ರಗಳ ಧ್ವನಿಯನ್ನು ಅವು ಸೊಗಸುಗೊಳಿಸಿದವು. ಜಯಘೋಷಗಳು ಶತ್ರುಗಳ ಎದೆ ಬಿರಿಸಲು ಸಾರಥಿಗಳು ಮೊದಲೇ ಏರಿದ್ದ ರಥಗಳಲ್ಲಿ ವೀರರ ಸಮೂಹ ಸಿದ್ಧರಾದರು. ರಥಗಳನ್ನು ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸಿ ಅಪಾರ ತೋಮರಾಯುಧಗಳನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಲು ಆರಂಭಿಸಿದರು.

ತೋಮರ-ಒಂದು ಬಗೆಯ ಆಯುಧ, ವೆಂಠಣಿಸಿ-ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸಿ, ಸೂತಾಶ್ರಯ-ಸಾರಥಿಗಳು ಏರಿದ್ದ, ವಿಡಾಯಿ-ಸೊಗಸು, ಝಡಿವ-ಹೊಳೆವ, ಖುರಕಡಿ-ಗೊರಸುಗಳ ಬುಡ

96. ಭಲೆ ! ಸಾರಥಿ, ಭೇಷ್ ! ಶಹಭಾಸ್ ! ಸೂತನೇ, ಭಾಪು, ಭಾಪು, ಎಂದು ಸಾರಥಿಗಳ ಸಮೂಹ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಪ್ರಶಂಸೆ ಮಾಡುತ್ತ ಕುದುರೆಗಳ ಲಗಾಮುಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದರು. ಆ ರಥ ಹಯಗಳ ಗೊರಸಿನ ರಭಸವನ್ನು ಹೊಸ ಹೊನ್ನಿನ ಗಾಲಿಗಳ ಆರ್ಭಟವನ್ನು ತಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ತಡೆದುಕೊಳ್ಳಬಲ್ಲವರು ಯಾರಿದ್ದಾರೆ ? ಬನ್ನಿ ಎಂದು ಎರಡೂ ಸೇನೆಗಳ ರಥಿಕರು ಒಬ್ಬರ ಮೇಲೆ ಒಬ್ಬರು ನುಗ್ಗಿದರು.

ಬೋಳೈಸಿ-ಪ್ರಶಂಸೆ ಮಾಡುತ್ತ, ವಾಘೆ-ಲಗಾಮ, ಖುರಪುಟ-ಗೊರಸು, ನವಶಾಂತಕುಂಭ-ಹೊಸ ಹೊನ್ನಿನ, ಆಂಪರು-ತಡೆದುಕೊಳ್ಳ ಬಲ್ಲವರು, ಕವಿದುದು-ಮುನ್ನುಗ್ಗಿದರು.

97. ಮುಂದಕ್ಕೆ ಸಾಗುತ್ತಿರುವ ರಥದ ರಭಸಕ್ಕೆ ಈ ಭೂಮಿ ಸಾಲದು ಎಂದು ಬ್ರಹ್ಮನು ಈ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಎರಡು ಪಟ್ಟು ವಿಸ್ತರಿಸಿದನೋ ಎಂಬಂತೆ ಆ ಮಹಾ ಸಮರದಲ್ಲಿ ರಥ ಚಕ್ರದಿಂದ ಎದ್ದ ಧೂಳು (ಮಕರಾಕರವನು) ಸಮುದ್ರವನ್ನು ಆವರಿಸಿತು. ವೇಗದ ರಥಗಳು ಸಂಚಾರದಿಂದ ಮತ್ತು ರಥಿಕರು ವೇಗವಾಗಿ ಬೀಸಿದ ಲಗಾಮುಗಳನ್ನು ಸಡಿಲಗೊಳಿಸಿ, ಕುದುರೆಗಳ ಬೆನ್ನನ್ನು ಚಪ್ಪರಿಸಿ ಮಿಗಿಲಾದ ಉತ್ಸಾಹ ತಳೆದು ಮುನ್ನುಗ್ಗಿದರು.

ಮಕರಾಕರ-ಮೊಸಳೆಗಳ ಆವಾಸಸ್ಥಾನ-ಸಮುದ್ರ, ರಥಪದ ಧೂಳಿ-ರಥ ಚಕ್ರಗಳಿಂದ ಎದ್ದ ಧೂಳು, ಇಮ್ಮಡಿಸು-ಎರಡುಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿಸು, ಅಂಭೋಜಭª-ಬ್ರಹ್ಮ, ನೆರೆಯದು-ಸಾಲದು, ಉರವಣೆ-ರಭಸ

98. ಆ ಮಹಾ ರಥಗಳ ಸಂಚಾರದ ಚೀತ್ಕಾರ ದನಿ, ಬಿಲ್ಲುಗಳ ಠೇಂಕಾರದ ಅಬ್ಬರ ಕುದುರೆಗಳ ಕೆನೆಯವ ಸದ್ದು, ರಥಿಕರ ಆವೇಶದ ಕೂಗಾಟ, ಸಾರಥಿಗಳು ಕುದುರೆಗಳ ಬೆನ್ನು ಚಪ್ಪರಿಸುವುದು ಇವೆಲ್ಲ ಒಟ್ಟುಗೂಡಿ ಆ ಮಹಾಸಂಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಪ್ರಳಯಕಾಲದ ಮೋಡದ ಗುಡುಗುಗಳೋ ಎಂಬಂತೆ ಕೌರವ ಪಾಂಡವ ಸೇನೆಗಳಲ್ಲಿ ರಥಗಳು ರಥಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಿ ತಾಗಿದವು.

ಹಳಚು-ತಾಗು, ಸಂಜನಿಸು-ಉಂಟಾಗು, ಮೇಘಧ್ವಾನ-ಮೋಡಗಳ ಧ್ವನಿ (ಸಿಡಿಲು ಗುಡುಗು), ಅನುವರ-ಯುದ್ಧ, ಚಪ್ಪರಣೆ-ಬೆನ್ನು ಚಪ್ಪರಿಸು, ಹೇಷಾನಿನದ-ಕೆನೆತ, ಗಜರು-ಗರ್ಜಿಸು, ಠೇಂಕಾರ

99. ಅತಿರಥರು ಬಿಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಬಿಗಿದು ತೆಗೆತೆಗೆದು ಬಾಣಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟರು. ಆಯುಧಗಳನ್ನು ತುಂಬುವ ರಥದ ಭಾಗವನ್ನು ನಾಶ ಮಾಡಿದರು. ಸಾರಥಿಯನ್ನು ಕೊಂದು ರಥದ ಕುದುರೆಯನ್ನು ನಾಶ ಮಾಡಿದರು. ಬಾಣಗಳ ಸುರಿಮಳೆಯಲ್ಲಿ ಹಗಲನ್ನು ಮರೆಮಾಡಿದರು. (ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಬಾಣಗಳು ಆವರಿಸಿ ಕತ್ತಲಾಯಿತು) ಅಸಮಾನ ಮಹಾರಥಿಗಳು ಕಾಳಗದಲ್ಲಿ ರಣರಂಗಕ್ಕೆ ಬಂದ ಯಮನು ಮೆಚ್ಚಿಗೆ ಸೂಸುವಂತೆ ಮಾಡಿದರು. (ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಜನರನ್ನು ಕೊಂದರು)

ಕಂಬುಗೆ-ಆಯುಧಗಳನ್ನು ತುಂಬುವ ರಥದ ಭಾಗ, ಹಗಲ ಹೂಳಿದರು-ಬಾಣದ ಮಳೆಯಿಂದ ಕತ್ತಲೆ ಉಂಟು ಮಾಡಿದರು, ತಲೆಮಟ್ಟು-ತಲೆಮಟ್ಟದವರೆಗೆ

100. ಎದುರಾಳಿ ತಿರುಗಿ ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿದರೆ ಇವರೂ ತಿರುಗಿ ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿದರು. ಅವರು ಬಾಣ ಹೂಡಿದರೆ ಇವರೂ ಬಾಣ ಹೂಡಿದರು. ಅವರು ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಸರಿದರೆ ಇವರೂ ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಸರಿದರು. ಅವರು ಒತ್ತರಿಸಿದರೆ ಇವರು ಒತ್ತರಿಸಿದರು. ಅವರು ಮೇಲೆ ನುಗ್ಗಿ ಬಂದರೆ ಇವರೂ ಮುನ್ನುಗ್ಗಿದರು. ಮತ್ತೆ ಹೋರಾಡಿದಾಗ ಇವರೂ ಹೋರಾಡಿದರು. ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಯೋಧರು ಸೂತನ ಮತ್ತು ಕುದುರೆಯನ್ನು ಕೊಂದರೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ಇವರೂ ಎದುರುಪಕ್ಷದ ಸೂತ ಮತ್ತು ಕುದುರೆಗಳನ್ನು ಕೊಂದರು. ಹಾಗೆಯೇ ರಥಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ರಥವನ್ನು ಸರಿಸಮವಾಗಿ ಕತ್ತರಿಸಿ ರಣರಂಗದ ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿ ಸಮಶೌರ್ಯದ ಶೂರರು ಹೋರಾಡಿದರು.

ಉರವಣಿಸು-ಮೇಲೆ ಬೀಳು, ಸರಿಗಡಿದು-ಸರಿಸಮವಾಗಿ ಕತ್ತರಿಸಿ, ವಾಜಿ-ಕುದುರೆ, ಔಕು-ಒತ್ತರಿಸು, ಸರಳು-ಬಾಣ್ಲ, ಅಂಬು-ಬಾಣ

101. ರಥವು ಒಂದು ಕಡೆ, ಹಯವು ಒಂದು ಕಡೆ, ರಥಿಕರು ಒಂದು ಕಡೆ ಆಗುವಂತೆ ಎಂದರೆ ಎಲ್ಲಾ ಚೆಲ್ಲಾಪಿಲ್ಲಿ ಆಗುವಂತೆ ಪರಾಕ್ರಮದಿಂದ ಅತಿರಥರು ಶತ್ರುಗಳನ್ನು ಕೊಂದರು. ಎರಡೂ ಸೇನೆಗಳಲ್ಲಿ ರಥಿಕರ ಆರ್ಭಟಗಳು ಕೊನೆಗೊಂಡವು. ಅನಂತರ ಅತಿರಥರು ಕಾಳಗದ ಕಣವನ್ನು ಹೊಕ್ಕರು ಎಂದು ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರನಿಗೆ ಸಂಜಯ ಹೇಳಿದನು.

ಉರವಣೆ-ಆರ್ಭಟ, ಕಥೆಯಕಡೆ-ಕಥೆಗೆ ಎಡೆ, ಅವನೀಪಾಲ-ದೊರೆ, ದೆಸೆ-ಕಡೆ, ಉಭಯಬಲ-ಕೌರವ-ಪಾಂಡವ ಸೇನೆ.