೧೯

ಸೂಚನೆ : ದೇವೇಂದ್ರನ ಆಜ್ಞೆಯಂತೆ ಚಿತ್ರಸೇನನು ಕೌರವನ ಸೇನೆಯನ್ನು ಸೋಲಿಸಿ, ಸಹೋದರರ ಸಹಿತ ಕೌರವನನ್ನು ಎತ್ತಿಕೊಂಡು ಆಕಾಶಕ್ಕೆ ಹೋದನು.

1. ಜನಮೇಜಯ ಭೂಪತಿ, ಕೇಳು ವನಪಾಲಕರ ಜಗಳದಲ್ಲಿ ಸೇನೆ ಸೋತುಹೋಗಿ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಧರಾಶಾಯಿಯಾಯಿತು. ಕಣ್ಣುಗಳನ್ನು ತಗ್ಗಿಸಿ, ತಲೆನೋವಿನಿಂದ , ವಿಷಾದಚಿತ್ತದಲ್ಲಿ ಕೌರವರಾಯನಿದ್ದನು.

ತೋಟಿ -ಕಲಹ
ತೋಹು - ತೋಪು

2. ಒಡೆಯ, ಯಾಕಿಷ್ಟು ಚಿಂತೆ ? ದೇವೇಂದ್ರ, ಅಗ್ನಿ, ಯಮ, ನಿಋತಿ, ವರುಣ, ವಾಯು, ಕುಬೇರ, ಈಶಾನರ ಪರಾಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಮೂರು ಮಡಿಯಷ್ಟು ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ ವೀರ ಭಟರಿದ್ದಾರೆ. ನಿನ್ನ ಆಜ್ಞೆಯಾದರೆ ಸಾಕು, ಸುರಲೋಕದ ಗಾಯಕರಾದ ಗಂಧರ್ವರ ಪೌರುಷ ಎಷ್ಟೆಂದು ನೋಡೋಣ ಎಂದು ಕರ್ಣನೆಂದನು.

ಹಾಡುಗ - ಹಾಡುವವನು, ಗಾಯಕ
ಜಲಧಿಪ - ವರುಣ

3. ಆಜ್ಞೆಯಾದ ಕೂಡಲೇ ಸುಭಟರು ಎದ್ದು ಹೊರಟರು. ಕರ್ಣ, ಶಕುನಿ, ದುಃಶಾಸನ, ಬಾಹ್ಲಿಕ, ಶಲ್ಯಕುಮಾರ, ಸೋಮದತ್ತಸುತ, ಕಳಿಂಗರಾಜ, ಸುಧಾಮ, ಚಿತ್ರ ಮಹಾರಥ ಮೊದಲಾದ ವೀರರು ಆನೆ ಕುದುರೆ ರಥಗಳನ್ನೇರಿ ಹೊರಟರು.

4. ಕಾಲಾಳುಗಳು ಮುಂದೊತ್ತಿ ವನಪಾಲಕರನ್ನು ಹೊಡೆದರು. ಶತ್ರುಗಳಾದ ಗಂಧರ್ವರನ್ನು ಬಡಿದು, ಅವರ ಹೊಟ್ಟೆಯನ್ನು ಸಬಳದಿಂದ ಸೀಳಿದರು. ಕರ್ಣ ಶಕುನಿಗಳೇ ಮೊದಲಾದ ವೀರರೇಕೆ ? ಉಳಿದ ಅನೇಕ ಭಟರುಗಳೇ ವನದ ಒಳ ಹೊಕ್ಕು ವೈರಿ ಬಲವನ್ನು ತಿವಿದರು.

ದಿವೌಕಸ - ದೇವತೆಗಳು

5. ಗಂಧರ್ವರ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತೆ ಕುಗ್ಗಿತು. ಕೌರವನ ಸೇನೆ ಅವರನ್ನು ಎತ್ತಿ ಬಿಸಾಡಿತು. ಬಾಣ ಹೊಕ್ಕ ರಥ, ಸುರಿವ ಕರುಳನ್ನು ಒತ್ತಿಹಿಡಿದ ಕೈಗಳು, ನೆತ್ತಿ ತಲೆಗಳಲ್ಲಿ ರಕ್ತ ಸುರಿಯುತ್ತಿರಲು ಗಂಧರ್ವ ಸೇನೆ ದೇವಲೋಕಕ್ಕೆ ಓಡಿತು.

6. ‘ಶತ್ರುಗಳು ನಮ್ಮನ್ನು ಹೊಡೆದು ಹಾಕಿದರು. ಚಿತ್ರಸೇನನನ್ನು ಬೈಯ ಬೇಡಿ. ಜೀಯ, ಕರ್ಣನ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಗಂಧರ್ವರ ಪ್ರಾಣ ಹೋಗುವುದು ನಿಮಗೆ ಹಿತವೆ ?’ ಎಂದು ಗಾಯವಾದ ಮೈ, ಆಯುಧವನ್ನು ಬಿಸಾಡಿ, ಬೆನ್ನಿನ ಮೆಲೆ ಕೆದರಿದ ತಲೆಕೂದಲುಗಳುಳ್ಳ ದೇವಭಟರು ತೊದಲುತ್ತಾ ದೂರು ಕೊಟ್ಟರು.

7. ‘ಕಳವಳಿಸಬೇಡಿ ಧನುಸ್ಸನ್ನು ತನ್ನಿ. ಹಿರಿದಾದ ಬಲವನ್ನು ಕರೆಯಿರಿ. ಹುಲುಮಾನವರ ಪರಾಕ್ರಮ ಇಷ್ಟಿದೆಯೆ ? ಗಂಧರ್ವರ ಸಾಮಥ್ರ್ಯವೇನಾದರೂ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದರೆ, ರಕ್ತದ ಹೊಳೆಯೇ ಹರಿದೀತು. ಶಾಕಿನಿ ಡಾಕಿನಿಯರನ್ನು ರಕ್ತಪಾನ ಮಾಡಲು ಬರಹೇಳಿರಿ.’ ( ಎಂದು ಚಿತ್ರಸೇನನು ಹೇಳಿದನು.)

8. ಅರಸನೇ, ಏನು ಹೇಳುವುದು ? ದೇವಲೋಕದ ಸೇನೆ ಅಲ್ಲವೆ ? ಛತ್ರ ಚಾಮರಗಳಿಂದ ಗಗನವೇ ಕಾಣದಾಯಿತು. ಖಡ್ಗ ಶರಾವಳಿಗಳನ್ನು ಎತ್ತಿದಾಗ ವಾಯುವಿಗಾಗಲೀ, ಸೂರ್ಯ ಕಿರಣಕ್ಕಾಗಲೀ ಸುಳಿಯಲು ಸ್ಥಳವಿಲ್ಲದಾಯಿತು. ಇದನ್ನು ಪರಶಿವನೆ ಬಲ್ಲನು. ಶಿವಶಿವಾ… ನಿಮಿಷದಲ್ಲಿ ಸೇನೆ ಸಿದ್ಧವಾಯಿತು.

9. ಅವರ ಮಾಂಸವನ್ನು ತಿನ್ನಿ, ನೆಣವನ್ನು ಕೊಯ್ಯಿರಿ. ಮನುಷ್ಯರ ಬೆನ್ನನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿ ಕರುಳನ್ನು ಎಳೆಯಿರಿ. ಎಲೆ ನಾಯಿಗಳಾ ಉದ್ಯಾನವನ್ನು ಕೆಡಿಸಿಬಿಟ್ಟಿರಲ್ಲಾ ? ಮೊದಲು ಯಾರು ಹಾಳೆಸಗಿದವರು ? ಎನ್ನುತ್ತಾ ಅವರನ್ನು ಬಡಿಯುತ್ತಾ ಇಂದ್ರನ ವಿಶೇಷ ಮನ್ನಣೆಯ ಗಂಧರ್ವ ಬಲ ಕೌರವ ಸೇನೆಯೊಡನೆ ಪರಾಕ್ರಮವನ್ನು ತೋರಿತು.

ವಿತ್ಪನ್ನ - ಕಾರಣರಾದವರು

10. ಒಳಗೆ ಬಿದ್ದವರನ್ನು ಹೊಡೆದರು. ಮುಂದಲೆಯನ್ನು ಎಳೆದು ತಿವಿದರು. ಮೂಳೆ ಮುರಿದು, ಕರುಳು ಕತ್ತರಿಸಿ ರಕ್ತ ಹರಿಯುತ್ತಿತ್ತು. ಆಯುಧಗಳು ಖಣಿ ಖಟಿಲೆಂದು ಸದ್ದು ಮಾಡುತ್ತಿರಲು ಎರಡೂ ಕಡೆಯ ಭಟರು ಪರಸ್ಪರ ಬಾಯಿ ತಣಿಯುವಷ್ಟು ಬೈದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ, ಒಡೆಯನ ಸಂಬಳದ ಋಣವನ್ನು ತೀರಿಸಿದರು.

11. ಸೇನೆಯಲ್ಲಿ ಕುದುರೆ ಸವಾರರನ್ನು ಮದಗಜಗಳು ಮೆಟ್ಟಿದವು. ಅವುಗಳ ಮೇಲೆ ರಥ ಕುದುರೆಗಳು ಸಂಚರಿಸಿದವು. ಬಾಣಗಳನ್ನು, ಸಬಳ ಸಲ್ಲೆಹಗಳನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿ, ಶತ್ರುಗಳ ಮೇಲೆ ನಾಟುವಂತೆ ಉದ್ದವಾದ ಈಟಿಗಳ ಸುರಿಮಳೆಯನ್ನು ಕರೆದರು.

12. ಗಾಯಗೊಂಡವರನ್ನು ಭಟರು ಬೀಡಾರಕ್ಕೆ ಕರೆತಂದರು. ಅಬ್ಬರದಿಂದ ಯುದ್ಧ ಮಾಡಿ ಸೋತು ಸೊಪ್ಪಾಗಿ ಅವರು ಹಿಂದಿರುಗಿದರು. ಒಂದೇ ಸಮನಾಗಿ ಸುರಿಯುತ್ತಿದ್ದ ಬಾಣಗಳಿಂದಾಗಿ ನೆತ್ತರು ನದಿಯಾಗಿ ಹರಿಯಲು, ಅವರು ಒಡೆಯನಲ್ಲಿ ಮೊರೆಯಿಟ್ಟರು. ಇವರ ಆಕ್ರಂದನ ಭೇರಿಯ ನಿನಾದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಯಿತು.

ನಿಹಾರ-ಅಬ್ಬರ, ಬೊಬ್ಬೆ,
ಅರೆನೆಲೆ-ಬೀಡಾರ

13. ಕರ್ಣಾದಿಗಳು ಮುಂದೊತ್ತಿ ಬರಲು, ಅವರ ಪೌರುಷವನ್ನು ಎದುರಿಸುವವರಾರು ? ಸುರಸಮೂಹದಲ್ಲೂ ಸುಭಟರ ಉಸಿರು ಕಟ್ಟಿತು. ಬಾಣಗಳು ಗಗನಕ್ಕೆ ಹಾರಿದವು. ದಿಕ್ಕು ದಿಕ್ಕುಗಳಿಗೆ ಬಾಣಗಳು ನುಗ್ಗಿದವೋ ಎಂಬಂತೆ ಬೆದರಿದವರನ್ನು ಹಿಂದಿಕ್ಕಿ, ಸಾಹಸಿಗಳನ್ನು ಹಿಂಡಿದವು.

ಡಾಕು - ಆಕ್ರಮಣ
ದಕ್ಕಡ - ಶೂರ,ದಿಟ್ಟ
ತೋಕು - ಚೆಲ್ಲು

14. ಕೌರವಸೇನೆಯನ್ನು ಹೊಕ್ಕಿರಿದು ಅದನ್ನು ಗಂಧರ್ವಬಲ ಮುರಿಯಿತು. ಶೂರರೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾದವರು ಗಂಧರ್ವ ಕನ್ಯೆಯರನ್ನು ಆಲಿಂಗಿಸಿದರು. ಸೇನೆಯ ಹಿನ್ನೆಲೆಯ ಅರೆಯಟ್ಟಿನವರು ಉಬ್ಬಿ ಚಿತ್ರಸೇನನ ಸೆರಗು ಹಿಡಿದು - ‘ಹೇಡಿಗಳಾದ ಕುನ್ನಿಗಳನ್ನು ಹೊಡೆಯೋಣ’ ಎಂದರು. ಚಿತ್ರಸೇನನು ಮಣಿರಥವನ್ನೇರಿದನು.

ಅರೆನೆಲೆ-ಬೀಡಾರ

15. ಚಿತ್ರಸೇನನು ಧನುಸ್ಸನ್ನು ಹಿಡಿದುಕೊಂಡು, ತನ್ನಷ್ಟೇ ಶೂರರಾದ ವೀರಭಟರೊಂದಿಗೆ ಬಂದನು. ಮೊಳಗಿದ ವಾದ್ಯ ಧ್ವನಿ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡವನ್ನೇ ಭೇದಿಸಿತು. ‘ಮನುಷ್ಯರನ್ನು ಗೆಲ್ಲಬೇಕಾದ ದೇವಸೇನೆ ನಾಶವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಅಕಟಾ ಬಯಲಾಯಿತು. ದೇವತೆಗಳ ಭಾಗ್ಯ ಅಳಿದು ಹೋಯಿತೇ? ಶಿವಶಿವಾ’ ಎಂದು ಚಿತ್ರಸೇನನು ಹೇಳಿಕೊಂಡನು.

16. ಚಿತ್ರಸೇನನು ವಿರೋಧಿಗಳ ಸೇನೆಯ ಮುಂದೆ ತನ್ನ ಸೇನೆಯ ಶೂರರನ್ನು ಕಳಿಸಿದನು. ತಾನು ಅವಿವೇಕಿಯಂತೆ ಹಿಂದೆ ಇದ್ದನು. ಅಂತಹ ಸಾಮಾನ್ಯರಾದ ವೀರರನ್ನು ಕರ್ಣನು ಗಣಿಸುತ್ತಾನೆಯೆ? ಒಂದೇ ನಿಮಿಷದಲ್ಲಿ ಗಂಧರ್ವ ಸೇನಾ ಸಾಗರವನ್ನು ಬಾಣಗಳಿಂದ ಕಲಕಿದನು.

ತೋಕು - ಕಲಕು

17. ಕರ್ಣನನ್ನು ಕೆಣಕಿ ಕೆಲವರು ಗಾಯಗೊಂಡರು. ಕೆಲವರು ನೆಲಕ್ಕೆ ಒರಗಿದರು. ಪ್ರಬಲವಾದ ಶರ ಪ್ರಯೋಗದಿಂದ ಭಟರು ದಿಕ್ಕು ದಿಕ್ಕಿಗೆ ಬಿದ್ದರು. ಆಯುಧಗಳು ರಾಶಿಬಿದ್ದವು. ಗಂಧರ್ವಸೇನೆ ಮತ್ತೆ ಬಸವಳಿಯಲು, ಚಿತ್ರಸೇನನು ಮಹಾಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಮುಂದಾದನು.

ಪೂರಾಯ-ಪ್ರಬಲ, ಪೂರ್ಣ, ಪೂರ್ತಿ

18. ‘ಮನುಷ್ಯರಿಗೆ ಇಷ್ಟೊಂದು ದರ್ಪವೆ? ಇಷ್ಟೊಂದು ಪೌರುಷವೆ? ಒಂದು ಕ್ಷಣ ಸೈರಿಸು. ಹುಲುಭಟರನ್ನು ಈ ವಿಕ್ರಮದ ಬೆಂಕಿಯಲ್ಲಿ ಹುರಿದು ತೊಲಗಿಸುತ್ತೇನೆ. ಅಳುಕುತ್ತೇನೆಯೇ? ಎಲಾ, ನಿನ್ನ ಧನುರ್ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ತೋರು’ ಎಂದು ಚಿತ್ರಸೇನನು ಬೊಬ್ಬಿರಿದು ಕರ್ಣನ ಮೇಲೆ ಶರಪ್ರಯೋಗ ಮಾಡಿದನು.

19. “ಗಂಧರ್ವರಿಗೆ ದೇವಲೋಕದ ಅಪ್ಸರೆಯರ ಜೊತೆ ಮಾತಾಡುತ್ತಾ ನಟಿಸುವುದೇ ಮುಖ್ಯ ವಿದ್ಯೆಯಲ್ಲವೆ ? ಆ ಮಾತುಗಾರಿಕೆ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ನೆರವಿಗೆ ಬರುವುದೆ ? ಅಸ್ತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತಾಡು " ಎಂದು ಕರ್ಣನು ಬಾಣದಿಂದ ಉದ್ಯಾನವನ್ನೇ ಹೂಳಿದನು.

20.” ಪೂತುರೇ, ಮಾನವರಲ್ಲಿ ಇಷ್ಟಾದರೂ ಧನುರ್ವಿದ್ಯೆ ಇದೆಯಲ್ಲಾ ? ಕೌರವೇಂದ್ರನಿಗೆ ಅಚ್ಚುಮೆಚ್ಚಿನ ಭಟನಾದ ಕರ್ಣ ಇವನೇ. ಹಾಗಾದರೆ ಈ ಬಾಣಗಳನ್ನು ಸಹಿಸಿಕೊ" ಎಂದು ದಿಕ್ಕುಗಳನ್ನೇ ಶರಗಳಿಂದ ಮರೆಗೊಳಿಸಿ, ವೈರಿಬಾಣಗಳನ್ನು ಖಂಡಿಸಿ, ಕರ್ಣನ ಬಿಲ್ಲನ್ನು ತುಂಡು ಮಾಡಿದನು.

ಬೇಹ - ಆಪ್ತ, ನೆಚ್ಚಿನ

21. “ಇದು ಬಾಣಗಳ ಸಂದೋಹ ಹೌದು ಸಂಗೀತದ ಸಪ್ತಸ್ವರವಲ್ಲ. ಕಲಿತ ಬಿಲ್ವಿದ್ಯೆ ವಿಶೇಷವಾಗಿಯೇ ಇದೆ. ಮಾನವರ ವಿಕ್ರಮವನ್ನು ನೋಡು” ಎಂದು ಗರ್ಜಿಸಿ, ಚಿನ್ನದ ರೇಖೆಗಳಿದ್ದ ಶರವನ್ನು ಕರ್ಣನು ಚಿಮ್ಮಿದನು.

ಚಾಮೀಕರ -ಚಿನ್ನ
ಸುರೇಖಾವಳಿ - ರೇಕುಗಳ ಗುಂಪು
ಶಿಲೀಮುಖ - ಬಾಣ

22. ಕರ್ಣನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದ ಅಸ್ತ್ರಗಳು ಚಿತ್ರಸೇನನ ಬಾಣಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿದವು. ಕಿಂಪುರುಷ, ಗುಹ್ಯಕ, ಯಕ್ಷರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ಕರ್ಣನ ಶರ ಕೆಡವಿದವು. ಪುನಃ ಚೇತರಿಸಿಕೊಂಡ ಗಂಧರ್ವಸೇನೆ ಕರ್ಣನ ಬಾಣಗಳನ್ನು ಸೂಕ್ತ ರಕ್ಷಣೆಯೊಂದಿಗೆ ನಿವಾರಿಸಿಕೊಂಡು ಕಾನನದೊಳಗೆ ಮುನ್ನಡೆಯಿತು.

23. ಚಿತ್ರಸೇನನನ್ನು ಹಿಂದೆ ನಿಲ್ಲಿಸಿ, ಸೇನಾಪಡೆ ಮುಂದೊತ್ತಿತು. ವೈರಿಗಳ ಬಾಣಪ್ರಯೋಗಕ್ಕೆ ಹೆದರದೆ ಮುಂದಕ್ಕೆ ನುಗ್ಗಿ ರಥದಲ್ಲಿದ್ದ ಕರ್ಣನನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿತು. ಕರ್ಣನು ಧೃತಿಗೆಟ್ಟನು. ಶಕುನಿ ದುರ್ಯೋಧನ ಸುತರು, ದುಶ್ಯಾಸನ ಮೊದಲಾದ ಎಲ್ಲರೂ ಕೈಸೋತರು.

24. ನುಸಿಯ ರೆಕ್ಕೆಯಿಂದ ಉಂಟಾದ ಗಾಳಿಗೆ ಹೆಮ್ಮರದ ಬೇರು ಅಲುಗಾಡುತ್ತದೆಯೆ ? ಕಳವಳಿಸಬೇಡಿ ಎಂದು ಕರ್ಣನು ಕೌರವರಿಗೆ ಧೈರ್ಯ ಹೇಳಿದನು. ರಥದಲ್ಲಿದ್ದ ಕರ್ಣನು ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ವಡಬಾನಿಲ ಮುನಿಯುವಂತೆ, ಮೇಲೇರಿ ಬರುವ ಸೇನೆಯನ್ನು ಒಂದೇ ಬಾಣದಿಂದ ಕತ್ತರಿಸಿದನು.

ನೊರಜು-ಸೊಳ್ಳೆ, ನುಡಿ, ಎರಕೆ-ರೆಕ್ಕೆ

25. ಯದ್ಧವನ್ನು ಗೆದ್ದಿರೇ? ಸುರಸಮೂಹದ ವೇಶ್ಯೆಯರ ಆತಿಥ್ಯ ಸ್ವೀಕರಿಸುವವರಿಗೆ ವೀಳೆಯವನ್ನು ಕೊಡುವ ಅಲ್ಪರು ವೀರರವೇಷವನ್ನು ತೊಟ್ಟು ಬಂದರೆ ಏನು ಸಾರ್ಥಕ? ನಮ್ಮ ಆಘಾತವನ್ನು ತಡೆದುಕೊಳ್ಳಬಲ್ಲರೇ ? ಭಯದಿಂದ ಮಂಕಾಗಿರುವ ಬುದ್ಧಿಯ ಈ ವೀರರು ಇದ್ದು ಪ್ರಯೋಜನವೇನೆಂದು ಕರ್ಣನು ಕೈಮಾಡಿದನು.

ಮಂಜಿಡಿಕೆ-ಮಂಕು ಕವಿಯುವುದು. ಬದಗ-ಬದೆಗ, ಸೇವಕ, ದೊದ್ದೆ-ಗುಂಪು, ಬಿದ್ದಿನ-ಆತಿಥ್ಯ

26. ಕರ್ಣನ ಶರಹತಿಯಿಂದ ಸೇನೆಯ ಮುಂಭಾದಲ್ಲಿದ್ದ ವೀರಭಟರು ಹೊಡೆತದಿಂದ ನುಗ್ಗಾಗಿ ಬಿದ್ದರು. ಕೂಡಲೇ ಒಂದೇ ನಿಮಿಷದಲ್ಲಿ ಯಕ್ಷ ರಾಕ್ಷಸರ ಸಹಾಯಕ ಸೇನೆ ಮತ್ತೆ ದಾಳಿಮಾಡಿ ಕರ್ಣರಥನ ಮೂಕಿಯನ್ನು ಮುತ್ತಿತು.

ಪೊರೆಯ - ಹೊರಭಾಗದ
ಮುಂಕಣಿ - ಮುಂಭಾಗ, ಮೂಕಿ

27. ಅರಸನೇ ಕೇಳು, ಈ ಕಡೆಯಲ್ಲಿ ಕೌರವರಾಯನು ಸಕಲ ಸೇನೆಯೊಂದಿಗೆ ಬಂದನು. ಎರಡೂ ಕಡೆಯ ಸೇನಾರವಕ್ಕೆ ಭೂತಳವೇ ಬಿರಿಯಿತು. ಸುತ್ತಲಿರುವ ಬೆಟ್ಟಗಳ ಮೇಲೇರಿ ಅರ್ಜುನ ಭೀಮ ನಕುಲಾದಿಗಳು ಈ ಮಹಾಯುದ್ಧವನ್ನು ಕುತೂಹಲದಿಂದ ನೋಡಿದರು.

ಮೊರಡಿ-ಬೆಟ್ಟ, ಎತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ

28. ಕರ್ಣನನ್ನು ಸುತ್ತುವರಿದವರನ್ನು ಕೌರವನು ಓಡಿಸಿದನು. ಈ ಕಾಳಗದಲ್ಲಿ ಚಿಮ್ಮಿ ಬರುತ್ತಿರುವ ಬಾಣಗಳು, ಹೊಯ್ಯುವ ಅಡಾಯುಧ, ಕಡಿಯುತ್ತಿರುವ ಗಂಡುಗೊಡಲಿಗಳ, ಚಿಮ್ಮುವ ಸುರಗಿಗಳ, ಪ್ರಹರಿಸುವ ಸಬಳಗಳ, ಹೊಡೆದುರುಳಿಸುವ ಲೌಡಿಗಳ ರೌದ್ರಾಟೋಪ ದೇವತೆಗಳ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಹಬ್ಬವನ್ನುಂಟುಮಾಡಿತು.

ಲೌಡಿ -ದೊಣ್ಣೆಯಂತಹ ಕಬ್ಬಿಣದ ಆಯುಧ.

29. ಒಮ್ಮೆ ವನದ ತುದಿಗೆ ಗಂಧರ್ವರನ್ನು ಕೌರವರು ನೂಕಿದರೆ, ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಗಂಧರ್ವರು ಕೌರವರನ್ನು ಪಾಳಯಕ್ಕೆ ಓಡಿಸುವರು. ಒಮ್ಮೆ ಗಂಧರ್ವರು ಓಡಿ ಹೋದರೂ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಅವರು ಕೌರವರನ್ನು ಸದೆ ಬಡಿಯುವರು. ಎರಡೂ ಬಲಗಳ ಉತ್ಸಾಹ ಹಾಗೂ ಆವೇಶಗಳನ್ನು ಭೀಮಾದಿಗಳು ನೋಡುತ್ತಾ ಇದ್ದರು.

30. ಇಷ್ಟು ಯುದ್ಧವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಮಾಡಿದರೆ, ದೇವತೆಗಳು ನಮ್ಮನ್ನು ಅಪಹಾಸ್ಯ ಮಾಡುತ್ತಾರೆಂದು ಚಿತ್ರಸೇನನ ಕಡೆಯ ವೀರರು ಪಾಶ, ಚಕ್ರ, ಮುಸುಂಡಿ, ಪರಿಘ, ಪರಶು, ಕೃಪಾಣ, ಸಬಳ, ಬಿಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದು ಹೋರಾಡಲಾರಂಭಿಸಿದರು.

31. ಗಂಧರ್ವ ಸೇನೆ ಚಿತ್ರಸೇನನೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿಕೊಂಡಿತು. ಸೇನೆಯ ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ವೀರಪರಾಕ್ರಮಿಗಳಿದ್ದರು. ಆಟವಾಡುತ್ತಿರುವ ಹಾವು ಹದ್ದಿನ ಮೇಲೆ ದರ್ಪವನ್ನು ತೋರಿಸಲಾದೀತೆ? ಎನ್ನುತ್ತಾ ಗಂಧರ್ವ ಭಟರು ಕೂಡಲೇ ಎದುರು ನಿಂತರು.

ಜಝ್ಹಾರ -ಪರಾಕ್ರಮಿ

32. ಗಂಧರ್ವರು ಗಿಳಿವಿಂಡಿನ ಮೇಲೆ ಗಿಡಗಗಳು ದಾಳಿಮಾಡಿದಂತೆ ಗಂಧರ್ವರು ಕೌರವನ ಚಾತುರಂಗವನ್ನು ಮೆಟ್ಟಿ ‘ಎಲಾ ಸುಯೋಧನ, , ಗಂಧರ್ವರಾಯನಾದ ಚಿತ್ರಸೇನನ ಪಾದಗಳಿಗೆ ಶರಣಾಗು’, ‘ಎಲಾ ಕರ್ಣ ತೊಲಗು ‘ಎಂದು ಗರ್ಜಿಸಿ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದರು.

ಚಿನಕರಡಿ ಮಾಡು - ಸಣ್ಣಗೆ ಕತ್ತರಿಸು.

33. ‘ಎಲಾ, ನೀವು ಪರಾಕ್ರಮಿಗಳೇ ? ಸುರಲೋಕದ ನರ್ತಕರಾದ ನೀವು ಕೌರವನ ಅರಮನೆಯ ನರ್ತಕರಿಗೆ ಸಮಾನರೆ ? ನಿಮ್ಮ ಅರಸನೂ ಸೇರಿದಂತೆ ನೀವು ನಮಗೆ ಸಮಾನರಲ್ಲ’ ಎಂದು ಕರ್ಣನು ಅಗ್ನಿ, ವರುಣ, ನಿರುತಿಯೇ ಮೊದಲಾದ ಮಂತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದನು.

ನಟ್ಟವಿಗ-ನೃತ್ಯಪಟು, ನರ್ತಕ

34. ನಿರುತಿ, ಯಮ, ವರುಣಾದಿ ದೇವತೆಗಳು ನಮಗೆ ಮಿತ್ರರು. ಅವರ ದಿವ್ಯಶರಗಳು ನಮಗೆ ಸಾಧನ ಸಹಕಾರಿಗಳೇ ಆಗುತ್ತವೆ. ಇದೋ, ವರುಣಾಸ್ತ್ರ, ಆಗ್ನೇಯಾಸ್ತ್ರ, ನೈರುತ್ಯಾಸ್ತ್ರಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಯಾದ ಶರಗಳನ್ನು ಸಹಿಸಿಕೋ ಎಂದು ಗಂಧರ್ವಪತಿಯಾದ ಚಿತ್ರಸೇನನು ಶರಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟನು.

35. ದಿವ್ಯಶರಗಳ ಸೃಷ್ಟಿ ಹಾಗೂ ಅವುಗಳ ಸಂಹಾರ ಉಂಟಾಯಿತು. ಕರ್ಣನು ಪರ್ವತಾಸ್ತ್ರ, ತಿಮಿರಾಸ್ತ್ರ, ನಾಗಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದನು. ಅವುಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ಚಿತ್ರಸೇನನು ವಜ್ರಾಸ್ತ್ರ, ಸೂರ್ಯಾಸ್ತ್ರ, ಗರುಡಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದನು.

36. ಕರ್ಣನ ಬಾಣಾವಳಿಗಳು ಸವೆದವು. ಚಿತ್ರಸೇನನ ಶರ ಪ್ರಯೋಗಕ್ಕೆ ಅವನ ಕವಚ ಸೀಸಕಗಳು ಕವಚಗಳ ಮೇಲೆ , ಬಾಣಗಳು ಕವಚದಂತೆ ಚುಚ್ಚಿಕೊಂಡವು. ಎಡಬಲ ಭಾಗಗಳಿಂದ ಗಂಧರ್ವಸೇನೆ ಕವಿದವು. ಈ ಸೇನೆ ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದ ಬಾಣ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಕರ್ಣನ ರಥಾಶ್ವಗಳು ಅತ್ತಿಂದಿತ್ತ ಓಡುತ್ತಿದ್ದವು.

ಡವರಿಸು - ಡಾವರಿಸು - ಅತ್ತಿತ್ತ ಚಲಿಸು.

37. ಕರ್ಣನ ಕವಚ ಕತ್ತರಿಸಿ ಹೋಯಿತು. ಶಿರಸ್ತ್ರಾಣದ ದಿಂಡು ಒಡೆದು, ತಲೆಯ ಚಿಪ್ಪು ಬಿರಿಯಿತು. ಯುದ್ಧದ ಭೀಕರತೆಯ ವಾಸನೆ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ತಟ್ಟಿತು. ಈ ಕೊರತೆ ಧೈರ್ಯವನ್ನು ಕುಗ್ಗಿಸಿತು. ಅಪಯಶಸ್ಸು ವ್ಯಾಪಿಸಿದಂತೆ ಅವನ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಹೆದರಿಕೆ ಹೆಚ್ಚಾಯಿತು.

ಖೋಡಿ-ಹೆದರಿಕೆ. ಖೇಡತನ-ಹೆದರಿಕೆ.

ವಿಕಳಿಸಿ - ವಿಟಾಳಿಸಿ
ಅರಣ್ಯಪರ್ವ, ಮೈ.ವಿ.ವಿ

38. ಕರ್ಣನು ಮತ್ತೆ ಧನುಸ್ಸನ್ನು ಹಿಡಿದು ಬಾಣವನ್ನು ಬಿಟ್ಟನು. ಯುದ್ಧ ಭೀತಿಯನ್ನು ನಿವಾರಿಸಿಕೊಂಡು ಕಣ್ಣುಗಳಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು ಭಯಂಕರವಾಗಿ ನೋಡುತ್ತಾ ವೈರಿಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿದನು. ಚೂಪಾದ ಬಾಣಗಳಿಂದ ಧಾರೆಯಾಗಿ ಹರಿಯುತ್ತಿದ್ದ ರಕ್ತದಿಂದ ಚಿತ್ರಸೇನನು (ಕೆಂಪಾದ) ಹೂಬಿಟ್ಟ ಮುಳ್ಳು ಮುತ್ತುಗದ ಮರದಂತೆ ಕಾಣಿಸುತ್ತಿದ್ದನು.

ಮುಳುಮುತ್ತ-ಪಲಾಶ, ಮುತ್ತುಗ
ಹೂತ -ಹೂಬಿಟ್ಟ

39. ಚಿತ್ರಸೇನನಿಗೆ ನೊಂದಷ್ಟೂ ಸಿಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿತು. ಮುಕ್ಕಾದ ಮಾನದಿಂದ ಅಭಿಮಾನ ಭಂಗಿತವಾದ ಚಿತ್ರಸೇನನ ಮನಸ್ಸಿನ ವ್ಯಥೆ ಪುಟವಿಟ್ಟ ಚೆಂಡಿನಂತೆ ಹೆಚ್ಚಾಯಿತು. ರಾಕ್ಷಸರೊಡನೆ ಯುದ್ಧ ಮಾಡಿದಾಗಲೂ ಇಷ್ಟು ನೋವನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿರಲಿಲ್ಲ. ಈ ಹುಲುಮಾನವರು ನಮ್ಮ ಪರಾಕ್ರಮವನ್ನು ಮೀರಿಸಿದರೇ ಎನ್ನುತ್ತ ಚಿತ್ರಸೇನನು ಚಿಂತಿಸಿದನು.

ಕಂದುಕ - ಚೆಂಡು

40. ಸಿಟ್ಟಿನಿಂದ ಗಂಧರ್ವನು ದಿವ್ಯಶರಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ರಥ, ಸೂತ, ಕುದುರೆ, ಬಿಲ್ಲು, ಪತಾಕೆ, ದಂಡ, ಛತ್ರಚಾಮರಾದಿಗಳೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಬೆಂಕಿಯಿಂದ ಸುಟ್ಟನು. ಈ ಆಗ್ನೇಯಾಸ್ತ್ರದ ಕೆಂಡದ ಕೆನ್ನಾಲಗೆಯನ್ನು ಕಂಡು ಕರ್ಣನು ಬೆರಗಾದನು.

41. ವಿರxನಾದ ಕರ್ಣನು ಗುರಾಣಿ ಖಡ್ಗಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದು ಚಿಮ್ಮಿ ಮುಂದಕ್ಕೆ ಬಂದನು. ಚಿತ್ರಸೇನನು ಅವುಗಳೆರಡನ್ನೂ ಒಂದೇ ಶರದಿಂದ ಕಡಿದು, ಕರ್ಣನನ್ನು ಬಡಿದನು. ಕರ್ಣನ ಸೋಲನ್ನು ಕಂಡು ವಿಕರ್ಣನು ತನ್ನ ರಥವನ್ನು ಮುಂದಕ್ಕೆ ತಂದು ಅವನನ್ನು ಸಂತೈಸಿದನು.

ಬೋಳೈಸು-ಸಂತೈಸು
ಹಲಗೆ - ಗುರಾಣಿ

42. ಕೌರವರ ಚತುರಂಗಬಲ ನಾಶವಾಯಿತು. ಕರ್ಣನಿಗೆ ಆಘಾತವುಂಟಾಯಿತು. ಕೌರವರಾಯನಿಗೆ ದುಮ್ಮಾನ ಉಂಟಾಯಿತು ಎಂದು ಕುರುಸೇನೆ ಬದಿಗೆ ಸರಿಯಿತು. ಸಮರಥಿಗಳು ಅವನತ ಮುಖಿಗಳಾದರು. ಆಗ ಕೌರವನು ನಗುತ್ತಾ ಎಡಬಲಗಳನ್ನು ನೋಡಿದನು.

ಪೈಸರಿಸು -ನಾಶವಾಗು ಓಸರಿಸು-ಒಂದೆಡೆ ಸರಿ

43. ಕೌರವನ ಸನ್ನೆಯಿಂದಲೇ ವಾದ್ಯಗಳು ಮೊಳಗಿದವು. ಆ ವಾದ್ಯರವ ದಿಕ್ಕುಗಳನ್ನು ತಲುಪಿತು. ಕರ್ಣನ ಪಾಲಿನ ಯುದ್ಧವು ತಮತಮಗೆಂದು ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ವೀರಭಟರು ಕಾದಾಡಿದರು.

ಧುರ ತೋರಹತ್ತರು - ಯುದ್ಧವೀರರು
ಹುರಿಯೇರು - ಉತ್ಸಾಗೊಳ್ಳು

44. ಚೆಲ್ಲಾಪಿಲ್ಲಿಯಾದ ಸೇನೆ ಮತ್ತೆ ಒಟ್ಟುಗೂಡಿ ಮುಂಭಾಗಕ್ಕೆ ನುಗ್ಗಿತು. ಕೌರವನ ಸಹೋದರರು ಚಿತ್ರಸೇನನೆಲ್ಲಿದ್ದಾನೆಂದು ತೋರಿಸು, ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಒಮ್ಮೆ ಜಯವಾಗುವುದು, ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಸೋಲಾಗುವುದು. ಇದರಲ್ಲಿ ತಪ್ಪೇನು? ಕರ್ಣನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದ ಪರಾಕ್ರಮವನ್ನು ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ತೋರು ಎನ್ನುತ್ತಾ ಶತ್ರುಸೇನೆಯ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದರು.

45. ‘ನೀವು ಕೌರವನ ಸಹೋದರರೇ ? ಕರ್ಣನ ಸಹಾಯಕ್ಕೆ ಬಂದವರೇ ? ಹರಹರಾ, ನಮಗೆ ಇನ್ನು ಶಕ್ತಿಯಿಲ್ಲ. ನಿಮಗೆ ಇಷ್ಟೊಂದು ಪೌರುಷವೆ ? ನಾವು ಹೆದರುವುದಿಲ್ಲ. ಭಲರೇ….’ ಎನ್ನುತ್ತ ಗಂಧರ್ವಸೇನಾಪತಿಗಳು ಶತ್ರುಸೇನೆಯನ್ನು ಎದುರಿಸಿದರು.

46. ಗಂಧರ್ವರು ಆ ಸೈನಿಕರನ್ನು ಹೊಡೆದರು, ಇರಿದರು, ಬಡಿದರು, ಚುಚ್ಚಿದರು, ಸೀಳಿದರು, ನೂಕಿದರು, ಕೊಚ್ಚಿದರು, ನುಗ್ಗಿದರು, ಕೊಯ್ದರು, ನುಚ್ಚುನುರಿ ಮಾಡಿದರು. ದಡಿವಲೆ, ಕಣ್ಣಿವಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿದ ಹಾಗೆ ಮಾಡಿ ಕೌರವಾನುಜರನ್ನು ಹಿಂಸಿಸಿದರು.

47. ಗಾಯವಾಗದೇ ಇದ್ದವರಿಲ್ಲ, ಸಾಯದೆ ನೋಯದವರಿಲ್ಲ. ಎರಡೂ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಭಟರು ನಾಶವಾದರೆಂಬುದನ್ನು ಕೇಳಿ ಚಿತ್ರಸೇನನಿಗೆ ಕ್ರೋಧವುಂಟಾಯಿತು. ಅವನು ಕೌರವನ ಸಹೋದರರನ್ನು ಕಟ್ಟಿ, ದೀರ್ಘಾಯುವನ್ನು ಹಿಡಿದು, ವಿಕರ್ಣನನ್ನು ಬಡಿದು, ಚತುರಂಗ ಸೇನೆಯನ್ನು ಕೆದರಿದನು.

48. ‘ಫಡ’, ಎಂದು ಕೌರವನು ಚಿತ್ರಸೇನನ ಮುಂಭಾಗಕ್ಕೆ ಬಂದನು. ನಿಸ್ಸಾಳ ಕಹಳೆಗಳ ಧ್ವನಿಯಲ್ಲಿ, ರಥಗಳ ದಟ್ಟಣೆಯಲ್ಲಿ, ಕುದುರೆಗಳ ದಳ, ನೆತ್ತಿಯಮೇಲೆ ಅಂಕುಶದಿಂದ ತಿವಿಯಲ್ಪಟ್ಟ ಆನೆಗಳ ಸಮೂಹದೊಂದಿಗೆ ಸೇನೆ ಮುನ್ನುಗ್ಗಿತು.

49. ಅವರ ಆಕ್ರಮಣವನ್ನು ಚಿತ್ರಸೇನನು ಲೆಕ್ಕಿಸುತ್ತಾನೆಯೇ? ರಣವಿಕ್ರಮಿಗಳ ಮೂಳೆಗಳಿಂದ ಶಾಕಿನಿ ಡಾಕಿನೀ ಜನರಿಗೆ ಔತಣವನ್ನು ಮಾಡಿದನು. ಮೇಲೆ ಬೀಳುವವರನ್ನು ಕೊಂದು ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಕಳುಹಿಸಿದನು. ಯುದ್ಧದ ಅತಿಶಯವನ್ನು , ಗಂಧರ್ವರ ಪರಾಕ್ರಮವನ್ನು ಏನೆಂದು ಹೇಳಲಿ.

ನುಗ್ಗು - ಆಕ್ರಮಣ
ಉಗ್ಗಡ - ಅತಿಶಯ

50. ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದ ಒಂದು ಕೋಟಿ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಗಂಧರ್ವಸೇನೆ ಮುತ್ತಲು, ಕೌರವಸೇನೆಗೆ ಭೇದಿಸಲಸಾಧ್ಯವಾದ ಕೋಟೆಯಂತಾಯಿತು. ಕೌರವನು ಗಂಧರ್ವರ ಸೇನಾವ್ಯೂಹದೊಳಗೆ ಸಿಕ್ಕಿ ಬಿದ್ದನು. ಅವನ ಧೈರ್ಯ ಅಡಗಿ ಹೋರಾಟ ನಿಂತು ಹೋಯಿತು. ಇತ್ತ ಪಾಂಡವರ ಕಡೆಯಲ್ಲಿ ನೋಡುತ್ತಿದ್ದವರೆಲ್ಲಾ ಕೈತಟ್ಟಿ ಗೊಳ್ಳೆಂದು ನಕ್ಕರು.

ಮೀಟು - ಶ್ರೇಷ್ಠ

51. ಸುಯೋಧನನ ಸುತ್ತಮುತ್ತ ಇದ್ದ ಗಂಧರ್ವರು ‘ಅರಸ ಸಿಕ್ಕಿದ. ಗುಂಪುಕೂಡಿ ಕಾದಾಡಿದವರನ್ನು ಹೊಡೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ಆಗ ಚಿತ್ರಸೇನನು ನಗುತ್ತಾ ‘ಅರಸರೆ, ಹೆದರಬೇಡಿ’ ಎಂದು ಕೌರವನ ಕೈಯಲ್ಲಿದ್ದ ಬಿಲ್ಲನ್ನು ಸೆಳೆದುಕೊಂಡನು.

52. ಸೋತುಹೋದ ಕೌರವನ ಕೈಗಳನ್ನು ಕುದುರೆಯ ಲಗಾಮಿನಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಿ, ತನ್ನ ರಥದಲ್ಲಿ ಕುಳ್ಳಿರಿಸಿದನು. ಭೀತರಾದ ದುಶ್ಶಾಸನ, ದುರ್ಜಯ, ಚಿತ್ರಾಂಗದ, ವಿಕರ್ಣನೇ ಮೊದಲಾದ ಇಪ್ಪತ್ತೈದು ದುಷ್ಟ ಸೋದರರನ್ನು ಗಂಧರ್ವರು ಹಿಡಿದು ತಂದರು.

53. ಆನೆಗಳಿಂದ ಯೋಧರು ಇಳಿದು ಆಯುಧಗಳನ್ನು ನೆಲದ ಮೇಲಿಟ್ಟರು. ರಾವುತರು ಕುದುರೆಗಳಿಂದ ಇಳಿದು ಖಡ್ಗಗಳನ್ನು ಬಿಸಾಡಿದರು. ರಥಿಕರು ಬಿಲ್ಲುಬಾಣಗಳನ್ನು ನೆಲಕ್ಕೆ ಇಳಿಸಿದರು. ಕೈಯಾಯುಧಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟು, ಪದಾತಿದಳ ಹಿಂದಿರುಗಿತು.

ಲವುಡಿ-ಆಯುಧ ವಿಶೇಷ, ದೂಹತ್ತಿ-ಎರಡಲಗಿನ ಖಡ್ಗ

54. “ತಮ್ಮ ದೊರೆಯನ್ನು ಸೆರೆಯಾಗಲು ಬಿಟ್ಟ ಪರಿವಾರದವರನ್ನು, ಶತ್ರು ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಮುಟ್ಟಬೇಡಿ . ಅವರೆಲ್ಲ ಆಯುಧಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಹೋಗಲಿ. ಇದಕ್ಕೆ ದೇವೆಂದ್ರನಾಣೆ ಇದೆ” ಎಂದು ಸಾರಿದರು. ಇತ್ತ ಕಡೆ ಕೌರವನ ಸೇನೆಯ ಮಹಾವೀರರೆಲ್ಲರೂ ಕಂಗೆಟ್ಟರು. ಕರ್ಣಾದಿ ವೀರರು ಮುಖಕ್ಕೆ ಮುಸುಕು ಹಾಕಿ ಕಂಡ ಕಡೆಗೆ ಪಲಾಯನ ಮಾಡಿದರು.

55. ಅರ್ಜುನನಿಗೆ ಬೇಸರವಾಯಿತು. ಭೀಮನಿಗೆ ತುಂಬಾ ಹರ್ಷವುಂಟಾಯಿತು. ನಕುಲಸಹದೇವರಿಗೆ ಅತಿಯಾದ ಆನಂದವಾಯಿತು. ಮುನಿ ವಧುಗಳೆಲ್ಲರೂ ‘ವಿಧಿಯ ಈ ಆಟದಿಂದ ಇನ್ನು ಪಾಂಡವರಿಗೆ ರಾಜ್ಯ ಲಭಿಸಿ ನಮಗೆ ಒಳಿತಾಗುತ್ತದೆ,’ ಎಂದು ಹಿಗ್ಗಿದರು.

56. “ಭಾವನವರು ವಿನೋದಕ್ಕಾಗಿ ಜಲಕ್ರೀಡೆಗೆ ಬಂದು ಗಂಧರ್ವರೊಂದಿಗೆ ಸೆಣಸಿದರಲ್ಲಾ " ಎಂದು ದ್ರೌಪದೀದೇವಿ ಮನಸ್ಸಿನ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಸೌಖ್ಯದ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಂಡು ನಸುನಕ್ಕಳು.

57. ಇದನ್ನು ಕೇಳಿದ ಧರ್ಮರಾಯನು ದುಃಖಿಸಿದನು. “ನಳನಹುಷ ಭರತಾದಿ ಭೂಪತಿಗಳು ಜನಿಸಿದ ಚಂದ್ರವಂಶದ ಕೀರ್ತಿಗೆ ಭಂಗಬಂದಿತಲ್ಲಾ ! ನಮ್ಮ ಬದುಕಿಗೆ ಧಿಕ್ಕಾರವಿರಲಿ” ಎಂದು ಚಿಂತಿಸುತ್ತಾ ವೀರನಾರಾಯಣನನ್ನು ಸ್ಮರಿಸಿದನು.