೧೨

ಸೂಚನೆ : ಅರ್ಜುನನು, ತಾನು ದೇವಲೋಕದಲ್ಲಿ ಕಾಲಕೇಯ, ನಿವಾತಕವಚರೆಂಬ ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ಕಾಳಗದಲ್ಲಿ ಕೊಂದುದನ್ನು ಧರ್ಮರಾಯನಿಗೆ ವಿವರಿಸಿದನು.

ನಿವಾತ ಕವಚ
ಕಾಲಕೇಯ

1. ಜನಮೇಜಯನೇ ಕೇಳು ಧರ್ಮರಾಯನು ಅರ್ಜುನನನ್ನು ಹೊಗಳುತ್ತಾ, ಸಂತೋಷಾತಿರೇಕದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿದನು. ‘ಪಾರ್ಥನೇ, ಪರಶಿವನ ಪಾಶುಪತಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸಿದ ಸಂಗತಿಯನ್ನು ಹೇಳು’ ಎನ್ನಲು ಅರ್ಜುನನು ಅದನ್ನು ವರ್ಣಿಸಿದನು.

ಉಪಲಾಲಿಸು - ಹೊಗಳು
ಕಪರ್ದಿ - ಈಶ್ವರ
ಅಸ್ತ್ರವ್ಯಾಳ - ಭಯಂಕರವಾದ ಅಸ್ತ್ರ
ಅಭಿವರ್ಣಿಸು - ವಿವರಿಸು

2. ಶಿವನ ಶರವನ್ನು ಪಡೆದ ಮೇಲೆ, ದೇವೇಂದ್ರನು ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ತನ್ನಲ್ಲಿಗೆ ಕರೆಸಿದನು. ಸುರಗುರುವಾದ ಬೃಹಸ್ಪತಿಯು ರಾಕ್ಷಸರ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಹೇಳಿದನು. ‘ಶತ್ರುಗಳಾದ ನಿವಾತಕವಚರು ಇಂದ್ರ ಪದವಿಯ ಮೇಲೆ ಕಣ್ಣಿಟ್ಟು ತೊಂದರೆ ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ’ ಎಂದು ದೇವೇಂದ್ರನು ನನಗೆ ರಹಸ್ಯವಾಗಿ ತಿಳಿಸಿದನು.

ಸುರನಾಥ - ಇಂದ್ರ
ಉಪದ್ರವ - ಕಾಟ, ಹಿಂಸೆ

3. ‘ಶಿವನೊಲುಮೆಯ ಅಸ್ತ್ರ ನಿನಗೆ ದೊರೆತಿದೆ. ಸ್ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಸುರಸಮೂಹದ ಸಹಕಾರ ನಿನಗಿದೆ. ಆದರೆ ಸ್ವರ್ಗದ ಸೌಖ್ಯವೇ ದಾನವರ ಉಪಟಳದಿಂದ ಇಲ್ಲವಾಗಿದೆ. ಜೀವರಿಗೆ ನರಕಭೀತಿಯಂತೆ, ಸಜ್ಜನರಿಗೆ ದುಷ್ಟರ ತೊಂದರೆಯಂತೆ, ಶಶಿ ರವಿಗಳಿಗೆ ಕತ್ತಲೆಯ ಕಾಟದಂತೆ ನಮಗೆ ದೈತ್ಯರ ಉಪಟಳ ಉಂಟಾಗಿದೆ’ ಎಂದು ದೇವೇಂದ್ರನು ನನಗೆ ಹೇಳಿದನು.

ವೀಚು - ನಾಶ
ಅವಗಡ - ವಿಪತ್ತು

4. ಇಷ್ಟರವರೆಗೆ ಅಮರಾವತಿಯು ಸುಖದ ನೆಲೆ, ಶುಭದ ಗೂಡು, ಸೌಂದರ್ಯದ ಮನೆ, ಸೌಖ್ಯದ ನಿಧಿ, ಸೊಂಪಿನ ಪದವಿಯ ಲೀಲಾಸ್ಥಾನ, ಆಟ ಪಾಟಗಳ ತವರು, ಅಭಿಮಾನದ ಕೇಂದ್ರ, ಭೋಗಭಾಗ್ಯಗಳ ನಿಧಿ, ಸಂಪತ್ತಿನ ಜನ್ಮಸ್ಥಳ, ಬಯಸಿದ್ದು ಈಡೇರುವ ತಾಣವಾಗಿತ್ತು.

ದುಕ್ಕುಡಿ-ಕಡಿವಾಣ
ದಕ್ಕಡ - ಧೈರ್ಯವಂತ
ತಕ್ಕ - ಸಜ್ಜನ, ಸಾಧು

5. ಆದರೆ ಈಗ ಇದು ಕಳವಳ, ಭಯ, ವಿಷಾದಗಳ ನೆಲೆಯಾಗಿದೆ. ಖಾತಿ, ಭೀತಿ, ಭಂಗಗಳ ಆಗರವಾಗಿದೆ. ಹಿಂಜರಿಕೆ, ಹೇಡಿತನ, ದುಃಖ ದುಮ್ಮಾನಗಳ ಅಂಗಳವಾಗಿದೆ’ ಎಂದು ಪಾರ್ಥನಲ್ಲಿ ದೇವೇಂದ್ರನು ಹೇಳಿದನು.

ಅಂಶುಕ - ಬಟ್ಟೆ
ಕುಂಚಿತ - ಬಾಗಿದ

6. ‘ಪಾರ್ಥನೇ, ಬರಸಿಡಿಲು ಬಡಿವಂತೆ, ಪ್ರಳಯದಲ್ಲಿ ಸಮುದ್ರ ಉಕ್ಕುವಂತೆ, ಭೂಮಿ ಕಂಪಿಸಿ ರಸಾತಳಕ್ಕೆ ಇಳಿವಂತೆ ರಾಕ್ಷಸರ ಭಯದಿಂದ ದೇವತೆಗಳ ವೈಭವ ಅಲುಗಾಡುತ್ತಿದೆ. ನಮಗಿಂತಲೂ ಆ ನಿವಾತಕವಚರು ಇಮ್ಮಡಿ ಬಲಶಾಲಿಗಳಾಗಿದ್ದಾರೆ’ ಎಂದನು.

ಕಲ್ಪ - ಪ್ರಳಯ
ರಸಾತಳ - ಪಾತಾಳ

7. (ರಾಕ್ಷಸರ ಕಾಟದಿಂದ) ಮುಚ್ಚಿದ ಬಾಗಿಲು ತೆಗೆಯುವುದಿಲ್ಲ. ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಹೊತ್ತ ಆನೆಗಳು ಸರೋವರಕ್ಕೆ ಇಳಿಯುವುದಿಲ್ಲ. ನಗರದ ಹೊರಗೆ ರಥ ಕುದುರೆಗಳು ಹರಿದಾಡುವುದಿಲ್ಲ. ಕಪ್ಪಕಾಣಿಕೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟು ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಕೊಟ್ಟರೂ ಯುದ್ಧ ತೀರುವುದಿಲ್ಲ. ಎಷ್ಟು ದೇವತೆಗಳು ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಕಾದಾಡಿ ಸತ್ತರೂ ಅದು ಮುಗಿಯುವುದಿಲ್ಲ. ದೇವನಾರಿಯರು ಆ ರಾಕ್ಷಸರ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸದಾಳುಗಳಾಗಿದ್ದಾರೆ’ ಎಂದು ದೇವೇಂದ್ರ ಹೇಳಿದನು.

ಕೆತ್ತ ಕದ - ಮುಚ್ಚಿದ ಕದ
ಕೆತ್ತ- ಕಿಱು - ಮುಚ್ಚು ಕಸಾಪ ನಿಘಂಟು

ಸತ್ತು ಜಂಗಿದು - ಸತ್ತು ಹಿಂಗದು
ಅರಣ್ಯ ಪರ್ವ, ಮೈ.ವಿ.ವಿ.

8. ‘ಹೆದರಿಕೆ, ಅಪಸ್ವರ, ದುಮ್ಮಾನ, ಲಯ, ವೈರಾಗ್ಯ, ಸಂಕಟ, ನಡುಕ, ಕಂಬನಿ, ಮಾನಸಿಕ ಅಸ್ಥಿರತೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಅಪಜಯದ ಅಧಿದೇವತೆಯಿದೆ, ಅದನ್ನು ನೋಡು’ ಎಂದನು.

9. ಆ ರಾಕ್ಷಸರುಗಳಿಗೆ ನಮ್ಮ ಮೇಲೆ ಉಪೇಕ್ಷೆಯು ಇನ್ನೂ ಉಳಿದುಕೊಂಡೇ ಬಂದಿದೆ. ನಾವು ಬೇಹುಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಮಾಡಿದೆವು. ಅವರನ್ನು ನಾಶ ಮಾಡುವ ವ್ರತ , ಕರ್ಮಾದಿಗಳನ್ನೂ ಮಾಡಿದೆವು. ಆದರೆ ಅವರು ನಮಗೆ ಸೋಲಲಿಲ್ಲ. ನೀನು ಈಗ ಆ ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ಕೊಂದು ನಮಗೆ ಈ ದೇವಲೋಕವಾಸವು ನಿರ್ವಿಘ್ನವಾಗುವಂತೆ ಮಾಡು ಎಂದು ದೇವೇಂದ್ರನು ನನಗೆ ಹೆಳಿದನು.
   ಅವರ ನಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯದಿಂದಾಗಿ, ನಮ್ಮವರ ಬೇಹುಗಾರಿಕೆಯಿಂದಾಗಿ, ಅಲ್ಲದೆ ಅವರನ್ನು ಹೆದರಿಸುವ ಅಧಿದೈವಿಕ ಕರ್ಮಗಳಿಂದಾಗಿ, ಅವರು ಈ ದೇವತೆಗಳಿಂದ ಉಳಿದುಕೊಂಡರು (?) ಆ ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ಕೊಂದು ಸುರಲೋಕವನ್ನು ನಮಗೆ ಅನುಕೂಲವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡು ಎಂದನು.

ಆಧಿದೈವಿಕ ಕರ್ಮ - ದೈವಿಕ ಕಾರ್ಯ, ವ್ರತ, ತಪಸ್ಸು ಇತ್ಯಾದಿ.

10. ‘ದೇವೇಂದ್ರ, ಆಗಬಹುದು. ನೀವು ದಯೆಯಿಂದ ಇದೇನು ಅಸಾಧ್ಯವಲ್ಲ. ರಾಕ್ಷಸರು ಸಾಹಸಿಗಳೆ ? ಈ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಸುಖವುಂಟಾಗುವುದಾದರೆ ಅವರನ್ನು ಬಡಿಯುತ್ತೇನೆ. ಪರಶಿವನ ಅಸ್ತ್ರದಿಂದ ಸುರರಿಪುಗಳನ್ನು ಸಂಹರಿಸಬಲ್ಲೆ. ಇದು ನಿಶ್ಚಯ’ ಎಂದು ನಾನು ಬಿನ್ನವಿಸಿದೆ.

ನಿಷ್ಪ್ರತ್ಯೂಹ - ನಿರ್ವಿಘ್ನ

11. ಧರ್ಮರಾಯನೇ ಕೇಳು, ‘ಇದೇ ರಥವನ್ನೇ ಹೂಡಿದೆ. ಇದೇ ಸಾರಥಿಗೆ ಸೂಚಿಸಿದೆ. ಅಪಾರ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿರುವ ಸುರ ಸಮೂಹವನ್ನು ಎಣಿಸಲು ಕೋಟಿ ನಾಲಿಗೆಗಳಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಕರಿ ರಥ ಹಯ ಪದಾತಿಗಳ ಭಾರಕ್ಕೆ ದಿಕ್ಕುಗಳೇ ಸಾಲದಾಯಿತು. ಇಂದ್ರನ ವೀರಭಟರು ನನ್ನ ಬಳಿ ನೆರೆದರು’ ಎಂದನು.

ಭಾರಣೆ-ಭಾರ

ರಾಕ್ಷಸರಿಗೂ ದೇವತೆಗಳಿಗೂ ಯುದ್ಧಗಳಾಗುತ್ತಿದ್ದವು. ಆ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ದೇವತೆಗಳು ಪುರೂರವ, ದಶರಥ ಮೊದಲಾದವರ ಸಹಾಯವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ನಿದರ್ಶನಗಳಿವೆ.

12. ಗೂಢಚಾರರು ಹೋದರು. ದೇವೇಂದ್ರನ ಸೇನಾಪತಿಗಳ ಸನ್ನೆಯಿಂದ, ದಿಗ್ವಲಯಗಳಿಗೆಲ್ಲಾ ವ್ಯಾಪಿಸಿದ ಛತ್ರಚಾಮರಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದ ಸೈನ್ಯದ ವಾದ್ಯಘೋಷವು ಸಮುದ್ರವು ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಡಿಕ್ಕಿ ಹೊಡೆದಂತೆ ಘೋರವಾಗಿದ್ದು ಅಸುರ ಸೇನೆಯ ಧೈರ್ಯವನ್ನೇ ಅಪಹರಿಸಿತು.

13. ಸೇನೆ ನಡೆದು ಮುಂದೆ ಸಾಗಿತು. ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ಕುದುರೆಗಳು ಮುನ್ನುಗ್ಗಿ ಹಿರಣ್ಯನಗರಿಯನ್ನು ತಲುಪಿದವು. ಅಲ್ಲಿರುವ ಕಾವಲಿನವರನ್ನು ಹೊಡೆದು, ರಾಕ್ಷಸನಗರದ ನದೀತೀರದಲ್ಲಿ ಬಿಡಾರ ಹೂಡುವಂತೆ ಸೂಚನೆ ನೀಡಿದೆನು.

ಮುಂಗುಡಿ - ಮುಂಚೂಣಿ
ಹಿರಣ್ಯನಗರಿ - ನಿವಾತಕವಚರ ರಾಜಧಾನಿ
ಬಿನಗು - ಅಲ್ಪರು
ಬಿಚ್ಚಟೆ - ಕ್ಷುದ್ರರು
ಪುರಫಕಂಠ - ನಗರದ ಹೊರವಲಯ
ಕೂಲವತಿ - ನದಿ

14. ಆ ಪಟ್ಟಣದ ಜನರು ಏನಿದು ಕೋಲಾಹಲವೆಂದು ತಿಳಿಯದಾದರು. ಹೊರಗೆ ಬಂದು ದೇವತೆಗಳೆಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿದು ರಾಕ್ಷಸರು ಅರಮನೆಗೆ ಓಡಿದರು. ಸಂತೋಷ, ಸುಮ್ಮಾನ, ನಗು, ಬಾಷ್ಪ ಬಿಂದುಗಳೊಂದಿಗೆ ವಂದಿಸಿದ ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ಸಂದರ್ಭವೇನೆಂದು ಅಸುರಪತಿ ವಿಚಾರಿಸಿದನು.

ಸುಪರ್ವ - ದೇವತೆ
ಸುಮ್ಮಾನ - ಸಂಭ್ರಮ

15. ಆಗ ರಾಕ್ಷಸರು ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ, ಜೀಯ, ಬಲೆಗಳನ್ನು ತೆಗೆಸು. ನೀವು ಬೇಟೆಯಾಡಬಹುದಾದ ಮೃಗವೊಂದು ನಗರದ ಹೊರಗೆ ಬಂದಿದೆ. ನಾವು ಹೊಸದಾಗಿ ಅವರನ್ನು ಇಕ್ಕಟ್ಟಿಗೆ ಸಿಕ್ಕಿಸಬೇಕಿಲ್ಲ ನಿನಗೆ ಜಯವಾಗಲಿ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿದಾಗ, ಯಾವ ಮೃಗ ಬಂದಿದೆ ಎಂದು ಖಳರಾಯ ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದನು.

ರಾಕ್ಷಸರಿಗೆ ದೇವಲೋಕಕ್ಕೆ ಲಗ್ಗೆ ಇಡುವುದು, ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಬಗ್ಗುಬಡಿಯುವುದು ಇವರಡೂ ಉತ್ಸಾಹದ ಸುದ್ದಿ. ಆದರೆ ಈ ಬಾರಿ ಆ ಬೇಟೆಯ ಮೃಗಗಳು ಬಲಿಯಾಗಲು ತಾವೇ ಹುಡುಕಿಕೊಂಡು ಬಂದಿವೆಯಲ್ಲ ಎಂಬ ಉದ್ಗಾರ ಭಾವ ಇಲ್ಲಿದೆ.

16. ಆ ದೇವೇಂದ್ರನೇ ಯುದ್ಧವನ್ನು ನಿಶ್ಚಯಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಈಗ ನಮ್ಮ ಹಿರಣ್ಯನಗರಿಗೆ ದೇವಸೇನೆ ಮುತ್ತಿಗೆ ಹಾಕಿದೆ. ವರುಣ, ಯಮ, ಅಗ್ನಿ, ವಾಯುವೇ ಮೊದಲಾದ ವೀರರು ಬಂದಿದ್ದಾರೆ. ಎಂದಿನಂತಿಲ್ಲದೆ ಇದೇನೋ ಹೊಸರೀತಿಯದಾಗಿದೆ. ಬಂದಿರುವ ಎಲ್ಲಾ ಮೂರ್ಖ ಶಿಖಾಮಣಿಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದು ಬೇಗನೇ ಬಂಧಿಸು’ ಎಂದು ದೂತನು ಬಿನ್ನವಿಸಿದನು.

17. ಇವನನ್ನು ಬಡಿ. ಬಾಯ ತುದಿಯನ್ನು ಕೊಯ್ದು ಬಿಡು. ದೇವೇಂದ್ರ ಹೇಗೆ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ ? ಹಿರಣ್ಯ ನಗರಿಯಲ್ಲಿ ದೇವತೆಗಳ ಸಮಾಗಮವೆ ? ಈ ದೂತನನ್ನು ಸೀಳಿ ಬಿಡು “ಎಂದು ರಾಕ್ಷಸರಾಜನು ಹೇಳಿದನು. ಇದಕ್ಕೆ ಆ ದೂತನು “ಮೊದಲು ಸುರಸೇನೆಯನ್ನು ಹೊಸೆದು ಹಾಕು. ಆ ಬಳಿಕ ನನ್ನನ್ನು ನಿನ್ನ ಮನಬಂದಂತೆ ಮಾಡು” ಎಂದು ಹೇಳಲು ರಾಕ್ಷಸನಾಥ ಸಿಟ್ಟಾದನು.

18. ಈ ಮಾತು ಕೆಳಿ ರಾಕ್ಷಸೇಂದ್ರನು “ದೇವೇಂದ್ರನು ಬಂದೇ ಬಿಟ್ಟನೇ, ಅಕಟಾ, ಸುರಸೇನೆ ಮುತ್ತಿಗೆ ಹಾಕಿತೆ ? ಶಿವಶಿವಾ, ಪರಮೇಶ್ವರನೇ ಇವರನ್ನು ಇಲ್ಲಿಗೆ ತರಿಸಿದನೆ ? ನನಗೆ ಇಂದೇ ಕೊನೆಯೆ ಅಥವಾ ದೇವೇಂದ್ರನು ನಿರ್ನಾಮಗೊಳುತ್ತಾನೆಯೆ ? ಎಂದುಕೊಂಡು ಪಟುಭಟರ ಬೊಬ್ಬೆಯಲ್ಲಿ ಸೇನೆಯೊಡನೆ ಊರಹೊರಗಿನ ಯುದ್ಧರಂಗಕ್ಕೆ ಬಂದನು.

ಚೂಣಿ-ಸೇನೆ
ತರಣೇಂದುಧರ - ಶಿವ

19. ಅರಸನೇ ಲಾಲಿಸು, ತೀರಕ್ಕೆ ಅಪ್ಪಳಿಸುವ ಸಮುದ್ರದಂತೆ ರಣಾಂಗಣಕ್ಕೆ ಸೇನೆ ಮುತ್ತಿತು. ಆನೆ, ಕುದುರೆ, ರಥ, ಪದಾತಿಗಳು ರಾಕ್ಷಸರೊಡೆಯನ ಸೂಚನೆಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ರಭಸದಿಂದ ಮುನ್ನುಗ್ಗಿದವು. ರಾಜನ ಅಪ್ಪಣೆ ಪಡೆದ ಸೈನಿಕರ ವಾದ್ಯದ ಆರ್ಭಟವನ್ನು ಏನೆಂದು ಹೇಳಲಿ?

ವೇಲೆ- ತೀರ

20. ರಾಕ್ಷಸರ ಸೇನೆ ದೇವಸೇನೆಯ ಮೆಲೆ ನುಗ್ಗಿತು. ರಾಕ್ಷಸರ ಸೈನ್ಯದ ಬೊಬ್ಬೆ, ಕಹಳೆ, ಭೇರಿಯೇ ಮೊದಲಾದ ವಿವಿಧ ವಾದ್ಯಗಳ ಧ್ವನಿ ಎಲ್ಲೆಡೆ ಕೇಳಿಸಿತು. ಸೂರ್ಯ, ಆಕಾಶ, ದಿಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಧೂಳು ಆವರಿಸಿದಾಗ ಮೂರು ಲೋಕವೂ ಕತ್ತಲೆಯ ಸಮುದ್ರದ ಹಾಗೆ ಕಾಣುವಂತೆ ವೈರಿ ಸೇನೆ ಮುತ್ತಿತು.

ಚೂಣಿ - ಸೇನೆ
ಅರ್ಣವ - ಸಮುದ್ರ
ತಿಮಿರ - ಕತ್ತಲೆ

21. ರಾಕ್ಷಸರ ಸಾಹಸವನ್ನು ಏನೆಂದು ಹೇಳಲಿ ? ಆನೆ, ಕುದುರೆಗಳು, ತೇರುಗಳು ಮುಂದೆ ನುಗ್ಗಿದವು. ಸೈನಿಕರ ಶರಸಂಧಾನವನ್ನು ಸಹಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವೆ ? ಲೋಕವೇ ಬಾಣಗಳ ಮಳೆಯಿಂದ ನೆನೆದು ಹೋಗುವಂತೆ ರಾಕ್ಷಸ ಸೇನೆ ಬಾಣಪ್ರಯೋಗ ಮಾಡಿತು.

ದಕ್ಕಡತನ-ಸಾಹಸ

22. ದೇವತೆಗಳ ಸೇನೆ ಬಳಲಿತು. ದಾನವರ ಪ್ರತಾಪದ ಎದುರು ಸಿದ್ಧ, ವಿದ್ಯಾಧರ, ಉರಗ, ಯಕ್ಷ, ರಾಕ್ಷಸ, ಗುಹ್ಯಕಾದಿಗಳು ಅಳುಕಿದರು. ವನ, ಬೀದಿ, ಕೋಟೆ, ಗೋಪುರಗಳಲ್ಲಿ ಸುರಾಸುರರಿಗೆ ಭಯಂಕರ ಕದನವಾಗಿ ಅಸುರರ ಕೈ ಮೇಲಾಯಿತು.

ಉರುಬೆ-ಪ್ರತಾಪ
ಕಾಹಿನ ಕುರುವ - ರಕ್ಷಣೆಯ ದಿಬ್ಬ
ಗುಹ್ಯಕ - ದೇವತೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ವರ್ಗ

23. ಧರ್ಮರಾಯನೇ ಕೇಳು , ಕೆಣಕುತ್ತಾ ಬಂದ ರಾಕ್ಷಸರ ಪಡೆ ದೇವತೆಗಳ ಬಾಣಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಕಟ್ಟಿಹಾಕಿತು. ದುರ್ಬಲರಾದ ದೇವಸೇನೆ ಪಕ್ಕಕ್ಕೆ ಸರಿದು ಅನಂತರ ದಿಕ್ಕು ದಿಕ್ಕುಗಳಿಗೆ ಚದುರಿತು. ಆ ಯುದ್ಧದ ವಿವರಗಳನ್ನು ಏನೆಂದು ಹೇಳಲಿ? ಮುಂದುವರೆದ ಯುದ್ಧದ ಆರ್ಭಟವು ದೇವತೆಗಳ ವೈಭವವನ್ನು ಅಣಗಿಸಿತು.

ವಿಗುರ್ವಣೆ - ಭಯಾನಕತೆ
ವಿಡಾಯಿ-ಪರಾಕ್ರಮ

ನಿಗುರ್ಗu - ವಿಗುರ್ವಣೆ
ಅರಣ್ಯ ಪರ್ವ, ಮೈ.ವಿ.ವಿ.

24. ಅನಂತರ ಮಾತಲಿಯು ಈ ರಥವನ್ನು ಸೇನಾಸಮುದ್ರದ ಮಧ್ಯಭಾಗಕ್ಕೆ ತಂದು ನಿಲ್ಲಿಸಿದ. ಮೊದಲು ಬಲಭಾಗದಲ್ಲಿದ್ದ ಸೇನೆಯ ಮೇಲೆ ಧಾಳಿ ನಡೆಸಿದೆ. ಅನಂತರ ಹಿಂದೆ, ಮುಂದೆ ಕವಿದ ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ನಾಶಮಾಡಿದೆ. ಕೊನೆಗೆ ಎಡಭಾಗದಿಂದ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಆಕ್ರಮಿಸಲು ಬಂದವರನ್ನು ಧೂಳೀಪಟ ಮಾಡಿದೆ.

ವಿಭಾಡಿಸು - ಸೋಲಿಸು

25. ವೈರಿಗಳ ಸೇನೆ ಪತನಗೊಂಡಿತು. ಶತ್ರು ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿರುವ ಮಹಾವೀರರು ಸೋತರು. ದೇವತೆಗಳ ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ ಭೇರಿಗಳು ಮೊಳಗಿದವು. ರಾಕ್ಷಸರು ಕೆದರಿದ ಕೂದಲಲ್ಲೇ ಸೋತು ಓಡಿಹೋದರು. ಹೆಣಗಳು ಸಾಲಾಗಿ ಭೂಮಿಗೆ ಉರುಳಿ , ಪುರಬಾಹೆಯಲ್ಲಿ ರಕ್ತದ ಹೊಳೆ ಹರಿಯಿತು.

26. ನಾನು ಮುನ್ನುಗ್ಗಿ ದೈತ್ಯರ ಸೇನೆಯನ್ನು ಸೋಲಿಸಿ, ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಕೋಟೆಯೊಳಗೆ ಹೊಗಿಸಿದೆನು. ಆಗ ಪರಾಜಿತರಾದ ದೈತ್ಯರು ದುಃಖದಿಂದ ಈ ಭಯವನ್ನು ನಿವಾತಕವಚರಿಗೆ ಬಿನ್ನವಿಸಿದರು. “ಇವರು ದೇವತೆಗಳ ಹಾಗಲ್ಲ, ಯುದ್ಧವಿದ್ಯಾ ಕೋವಿದರು” ಎಂದು ನನ್ನನ್ನು ಅವರು ದೂರಿದರು.

27. ಇದನ್ನು ಕೇಳಿ, ನಿವಾತಕವಚರು ಕಡುಕೋಪದಿಂದ ಎದ್ದು ನಿಂತು ಸಿಡಿಲಿನಂತೆ ಆರ್ಭಟಿಸುತ್ತಾ ‘ದೇವೇಂದ್ರನಿಗೆ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಕೈ ಮೇಲಾಯಿತೆ? ದೇವತೆಗಳು ನಮ್ಮನ್ನು ಸದೆದರೆ? ಇದೇನು ಕಾಲಗತಿಯೆ ಅಥವಾ ಶಿವನ ಮಾಯೆಯೆ ? ಸೂರ್ಯನೊಂದಿಗೆ ಕತ್ತಲೆಗೆ ಕದನವೆ ? ಶಿವಶಿವಾ’ ಎಂದು ಹಲ್ಲು ಕಡಿದನು.

ಕೀಲಕ - ಗೂಢ , ಮಾಯೆ
ಸುಪರ್ವ - ದೇವತೆ
ಕಪರ್ದಿ - ಶಿವ
ಕೈ ಮೇಳವಿಸು - ಯುದ್ಧವಾಗು

28. ವೀರಭಟರನ್ನು ಬರಹೇಳು, ದೇವತೆಗಳ ಸೇನೆಯ ಆರ್ಭಟದಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ದಾನವರು ಅವಮಾನವನ್ನೆಣಿಸದೆ ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ರುದ್ರನನ್ನು ಅಪಹಾಸ್ಯ ಮಾಡಬಲ್ಲ ಕದನ ಪರಾಕ್ರಮಿಗಳು ಬರಲಿ ಎಂದು ಅವನು ಗರ್ಜಿಸಿದನು.

ಕಟಕ - ಸೇನೆ
ವೇಡೆ - ಮುತ್ತಿಗೆ
ಏಳಿಸು - ಅಪಹಾಸ್ಯ ಮಾಡು
ಚಾವಟೆಯವರು - ಉದ್ಧಟರು - ವೀರರು

29. ಕಾಲಕೂಟ ವಿಷªನ್ನೇ ಎರಕ ಹೊಯ್ದಿದ್ದಾರೋ ? ಸಿಡಿಲಿನ ದಳ್ಳುರಿಯ ಕಿಡಿಯೊ ? ಪ್ರಲಯ ಭೈರವನ ಪಡೆಯೊ ? ಶಿವನ ಉರಿಗಣ್ಣ ಜ್ವಾಲೆಯೇ ಅವರ ಗರಡಿಯಾಗಿತ್ತೋ? ಎಂಬಂತೆ ಭಯಂಕರ ತೇಜಸ್ಸಿನ ರಾಕ್ಷಸ ಭಟರು ಕೋಟಿ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಬಂದರು.

30. ‘ಪರಾಜಯದ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ನೀವು ಸೇರಿದ್ದೀರಿ. ಅಪಕೀರ್ತಿಯೆಂಬ ಹೆಣ್ಣಿನ ಸಹವಾಸ ಮಾಡಿದ್ದೀರಿ. ದುಷ್ಕೃತ್ಯದಿಂದಲೇ ಒಡಲು ಹೊರೆದಿದ್ದೀರಿ. ನೀವೇನು ದೇತೆಗಳಲ್ಲವೆ? ನಿಮ್ಮ ಹೆಂಡಂದಿರ ಮುಂಗುರುಳು ತಿದ್ದುವ ಕಾತರವುಂಟಾಗುತ್ತಿದೆಯಲ್ಲವೆ? . ಆ ದೇವೇಂದ್ರನೊಡನೆ ಇರುವ ಹಗೆತನವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಬಿಡಿ ಎಂದು ರಾಕ್ಷಸರಾಜನು ತನ್ನವರನ್ನು ಹೀಯಾಳಿಸಿದ.

31. ‘ಜೀಯ, ಕೋಪವೇಕೆ ? ದೇವೇಂದ್ರನ ರಾಣಿಯನ್ನು ನಿನ್ನ ದಾಸಿಯರ ಮನೆಯಲ್ಲಿರಿಸುತ್ತೇವೆ. ನಮಗೆ ಅಪ್ಪಣೆ ಕೊಡಿ’ ಎಂದು ಅನೇಕ ವಾದ್ಯಗಳ ಘೋಷದಲ್ಲಿ ಅವರೆಲ್ಲರೂ ಮುಂದೆ ಹಾಯ್ದರು.

32. ಭೂಮಿಯೆ ಬಿರಿಯಿತೋ, ಉರಿಕಡಲು ಉಕ್ಕಿತೋ ಎಂಬಂತೆ ಭಯಂಕರ ದಾನವರು ದೇವತೆಗಳ ಸೇನೆಯ ಮೇಲೆ ಮುತ್ತಿದರು. ಫಡಫಡ, ಆ ದೇವೇಂದ್ರನಿಗೆ ಬರ ಹೇಳು, ಇದಲ್ಲವೇ ಕೆಟ್ಟಕಾಲ, ಎಂದು ರಾಕ್ಷಸರು ದೇವಗಣವನ್ನು ಬಡಿದರು.

33. ದೇವತೆಗಳು ಸೋತು ಹಿಂದಿರುಗಿದರು. ಆಗ ನಾನು ಮತ್ತೆ ಬೊಬ್ಬಿರಿದು ಕೋಟಿ ಸಂಖ್ಯೆಯ ರಾಕ್ಷಸ ವೀರರನ್ನು ಇಂದ್ರಬಾಣದಿಂದ ಕೊಂದೆನು. ಉಳಿದ ರಾಕ್ಷಸರು ಪಲಾಯನ ಮಾಡಲಾರಂಭಿಸಿದರು. ಕೋಟೆಯ ಹೊರಗೆ ಇದ್ದ ಸುರಬಲವು ಮುಂದೊತ್ತಿ ಬಂದು ದುರ್ಗದ ಮೇಲಿರುವ ಖಳರನ್ನು ಸಂಹರಿಸಿತು.

34. ‘ಎಲಾ, ದೇವೇಂದ್ರನ ಸೈನಿಕರು ಕೋಟೆಯ ಮೇಲಿಂದ ಇಳಿಯುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ನಡೆಯಿರಿ’ ಎಂದು ದಾನವರು ಪ್ರತಿಜ್ಞಾಬದ್ಧರಾಗಿ ಕವಿದರು. ‘ಅವರ ತಲೆಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸು. ಅಪ್ಸರೆಯರ ಮುಂದೆ ನಲಿಯುವ ಈ ವಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಬಡಿ ಎಂದು ಭಟರು ಮುನ್ನುಗ್ಗಿದರು. .

ಉಲಿ - ಕೂಗು
ಅಡೆಗೆಡಹು - ಬೀಳಿಸು

35. ಜೀಯ, ರಾಕ್ಷಸರ ಸಾಹಸವನ್ನು ಏನೆಂದು ಹೇಳಲಿ. ಅವರ ಕೋಲಾಹಲವನ್ನು ಸೈರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವೆ ? ಗರುಡನ ರೆಕ್ಕೆಯ ರಭಸದಿಂದ ಎದ್ದ ಗಾಳಿಯಂತೆ ಇರುವ ರಾಕ್ಷಸಭಟರ ಉಸಿರಿಗೆ ದೇವತೆಗಳು ದೆಸೆ ದೆಸೆಗೆ ಹಾರಿಹೋದರು.

ತರಹರಿಸು - ಸೈರಿಸು
ಉಬ್ಬೆ - ರಭಸ, ಒತ್ತಡ
ವೈನತೇಯ -ಗರುಡ
ನಿರೂಢಿ - ಪ್ರಸಿದ್ಧ

ವೈನತೇಯ -

36. ರಾಕ್ಷಸರು ಸುತ್ತಲೂ ಹರಿದು ಆರ್ಭಟಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ದೇವೇಂದ್ರನೆಲ್ಲಿದ್ದಾನೆಂದು ತೋರಿಸು, ಐರಾವತ ಎಲ್ಲಿದೆ? ಉಚ್ಚೈಶ್ರವಸ್ಸು ಎಲ್ಲಿದೆ ಎಂದು ತೋರಿಸು. ಅಗ್ನಿ, ಯಮನೇ ಮೊದಲಾದ ದಿಕ್ಪಾಲಕರೆಲ್ಲಿದ್ದಾರೆಂದು ತೋರಿಸು. ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ಸದೆಬಡಿದ ಮದಾಂಧರನ್ನು ಮುಂದೆ ಬರಹೇಳು. ಆಗ ಅವರನ್ನು ವಿಚಾರಿಸಬಹುದೆಂದು ವೀರರು ಮುಂದೊತ್ತಿದರು.

ಅಮರೇಂದ್ರ - ಇಂದ್ರ
ಗಾರುಗೆದರು - ಘಾಸಿಗೊಳಿಸು

ಐರಾವತ -
ಉಚ್ಚೈಶ್ರವಸ್ಸು -

37. ಕಲ್ಪಾಂತರದ ಮೋಡಗಳಂತೆ ಕವಿದು ಪ್ರಳಯದ ಬಿರುಮಳೆಯಂತೆ ಅವರು ಸುರಿದ ಶರಗಳೆಲ್ಲವನ್ನೂ ತರಿದೆನು. ನಾನು ಯಾರೆಂದು ಅವರಿಗೆ ತಿಳಿಯದು. ನನ್ನನ್ನು ಇಂದ್ರನೆಂದೇ ಭಾವಿಸಿ ದಿಙ್ಮಂಡಲವನ್ನು ಮುಸುಕಿದರು. ಈ ಇರಿತಕ್ಕೆ ಅಂಜದೇ ಇರುವವರು ದೇವತೆಗಳಲ್ಲಿ ಯಾರಿದ್ದಾರೆ ?

ತೆತ್ತಿಸಿದೆನು -ನಾಟಿಸಿದೆನು
ಕಲ್ಪಮೇಘ - ಪ್ರಳಯಕಾಲದ ಮೇಘ

38. ಬಾಣದಿಂದ ಹೊರಬಂದ ಬೆಂಕಿ ಝಗಝಗಿಸಿತು. ದಿವ್ಯಾಸ್ತ್ರಗಳು ಭುಗುಭುಗಿಲೆಂದವು. ಹದಿನಾಲ್ಕು ಲೋಕದೊಳಗೂ ಹೊಗೆ ಆವರಿಸಿತು. ಆದರೆ ಆ ಸಾಹಸಿಗಳು ಅದನ್ನು ಲೆಕ್ಕಿಸದೆ ಹೋರಾಡಿದರು. ಪ್ರಲಯಾಗ್ನಿ - ಕಾಲಯಮನಿಗೆ ಕದನ ನಡೆದಂತೆ ಹೋರಾಟ ನಡೆಯಿತು.

ತತಿ - ಸಮೂಹ
ಲೋಟಿಸು - ಉರುಳಿಸು

39. ರಥ, ಕುದುರೆ, ಆನೆಗಳನ್ನು ರಾಕ್ಷಸ ರಾಜರುಗಳೇರಿದರು. ಆ ರಾಕ್ಷಸ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಕಾಲಾಳುಗಳ ಬಿಂಕವನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಮುಕ್ಕೋಟಿ ರಾಕ್ಷಸರು ಗುಡುಗು ಸಿಡಿಲಿನ ಶರಗಳನ್ನು ಎಸೆದರು. ನನ್ನ ಕೈಕೂಡಾ ಸೋತಿತು.

ತುರಂಗಮ - ಕುದುರೆ
ಅಶನಿ - ಸಿಡಿಲು
ಆಸುರ ಕರ್ಮ ಕಲಹ - ರಾಕ್ಷಸೀ ಯುದ್ಧ
ಸರಿಗ - ಸಮಾನನಾದವನು

40. ಅಬ್ಬರಿಸುತ್ತಾ ಮೂರು ಕೋಟಿ ರಾಕ್ಷಸರು ಕಲ್ಲಿನ ಮಳೆಯನ್ನು ಸುರಿಸುವ ಆ ಯುದ್ಧ ಸಡಗರವನ್ನು ಏನೆಂದು ವರ್ಣಿಸಲಿ ? ಅವರು ಮಾಯಾ ಯದ್ಧದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದರು. ಕಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಸೀಳುವಂತಹ ಶತಕೋಟಿ ಬಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಶತ್ರು ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಬೆದರಿಸಿದೆ. ಎಂದು ಅರ್ಜುನನು ಹೇಳಿದನು.

ಲಟಕಟಿಸು - ಅಬ್ಬರಿಸು
ಕುಟಿಲಕದನ - ವಂಚನೆಯ ಯುದ್ಧ

41. ಆದರೂ ಅವರು ಹಿಂತಿರುಗದೆ ದಾವಾನಲದ ಆಜ್ಞೇಯಾಸ್ತ್ರ್ರವನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದಾಗ ತ್ರಿಲೋಕಕ್ಕೆ ಅದರ ಝಳ ಬೀಸಿತು. ಸತ್ಯಲೋಕಕ್ಕೂ ಇದರ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿತು. ಈ ಬೆಂಕಿಯ ಕಾವಿನಿಂದ ಇಂದ್ರ ಸಾರಥಿಯಾದ ಮಾತಳಿಯು ಶಕ್ತಿಗುಂದಿದನು.

ಪಾವಕಾಸ್ತ್ರ -ಆಜ್ಞೇಯಾಸ್ತ್ರ
ಅನಲ - ಬೆಂಕಿ
ಸರಕುದೆಗೆ - ಹೊರಟು ಹೋಗುವುದು

42. ಸಾರಥಿಯನ್ನು ಸಮಾಧಾನಪಡಿಸಿ, ರಥದ ಕುದುರೆಗಳನ್ನು ಸಂತೈಸಿ, ರಥವನ್ನು ಸಮಸ್ಥಿತಿಗೆ ತಂದೆನು. ವರುಣಾಸ್ತ್ರದಿಂದ ಬೆಂಕಿಯಕಿಡಿಗಳನ್ನು ನಂದಿಸಿ ರಾಕ್ಷಸರು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದ ಆಗ್ನೇಯಾಸ್ತ್ರದ ಉರಿಯನ್ನು, ವರುಣಾಸ್ತ್ರದಿಂದ ಸಮುದ್ರವನ್ನೇ ಸೃಷ್ಟಿಸಿ ಆಗ್ನೇಯಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ನಾಶಮಾಡಿದೆ, ಹಾಗೂ ಅದಕ್ಕೆ ನೆರವಾಗಿದ್ದ ಗಾಳಿಯನ್ನು ನಂದಿಸಿದೆ.

ವಾರುವ - ಕುದುರೆ
ನೇಣು - ಹಗ್ಗ
ಭೂರಿ -ದೊಡ್ಡದಾದ

43. ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ಅವರು ಪರ್ವತಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಬಿಟ್ಟರು. ಅದರಿಂದ ಗಿರಿಗಳು ನಮ್ಮ ಮೇಲೆ ಬೀಳಲು ಅವನ್ನು ವಜ್ರಾಸ್ತ್ರದಿಂದ ಪರಿಹರಿಸಿದೆ. ಲೋಕದ ಬೆಳಕನ್ನೇ ನಂದಿಸುವ ತಿಮಿರಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಅವರು ಬಿಡಲು, ನಾನು ಸೂರ್ಯಾಸ್ತ್ರದಿಂದ ಅದನ್ನು ನಾಶಗೊಳಿಸಿದೆ’ ಎಂದನು.

ಶಿಲೀಮುಖ - ಬಾಣ

44. ಅನಂತರ ಅವರು ಉರಗಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಹಾವುಗಳ ಮಳೆಸುರಿದರು. ಆಗ ಗರುಡಾಸ್ತ್ರದಿಂದ ಅದನ್ನು ತೊಲಗಿಸಿದೆ ; ಅವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ನಾಶಮಾಡಿದ ನನ್ನ ಗರುಡಾಸ್ತ್ರಕ್ಕೆ ಅರ್ಧಾಹಾರ ಮಾತ್ರ ದೊರೆತಂತಾಯಿತು. ಮತ್ತೆ ದಾನವರು ಕೆಂಡದ ಮಳೆ ಸುರಿಸಲು, ಸಮುದ್ರವನ್ನೇ ತುಳುಕಿಸಿದೆ. ಆದರೆ ಸಾರಥಿ ಬಸವಳಿದನು.

ಹೆಮ್ಮಳೆ - ಭಾರಿಯ ಮಳೆ
ಗ್ರಾಸ - ಆಹಾರ

45. ಹಾಗೆ ಸಾರಥಿ ಮೈಮರೆದು ಬಿದ್ದಾಗ, ಸಾರಥಿತನದ ಕೆಲಸ ಹಾಗೂ ಅಸ್ತ್ರ ಪ್ರಯೋಗ ಎರಡರ ಹೊಣೆಯೂ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದಿತು. ಮೂರು ಕೋಟಿ ರಾಕ್ಷಸರ ಜೊತೆಗೆ ನಡೆದ ಮಹಾಯುದ್ಧವನ್ನು ಮಾತಳಿಯ ಮೂಲಕ ಕೇಳಿರಿ. ಜೀಯ, ಆತ್ಮಸ್ತುತಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಧೀರನಾದ ನಾನು ನಾಚುತ್ತೇನೆ ಎಂದನು.

ಕೈಮೆ-ಕೆಲಸ
ಚಿತ್ತವಿಸಿ - ಕೇಳಿ

46. ಬ್ರಹ್ಮಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದೆನು. ಎದುರಾಗಿ ಬಂದ ದಾನವರನ್ನು ಅದು ನಾಶಮಾಡಿತು. ನಿವಾತ ಕವಚರಿಗೆ ಸಾವು ಒದಗಿತು. ಇಂದ್ರಾಸ್ತ್ರ, ಅಗ್ನ್ಯಾಸ್ತ್ರ, ವಾರುಣಾಸ್ತ್ರಗಳು ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ಬಾಚಿಕೊಂಡು ನುಂಗಿದವು. ಸಿಡಿಲ ಸೆರೆಗೆ ಸಿಕ್ಕಂತೆ ಅವರು ಅಸುನೀಗಿದರು.

ತೊಡಚು-ಪ್ರಯೋಗಿಸು
ಹುರಿಯೊಡೆ - ಹುರುಪುಗೊಂಡು
ಅಡಬಳಿಗ - ಮಾಂಸಾಹಾರಿ , ಇಲ್ಲಿ ರಾಕ್ಷಸ

47. ಮೂರು ಕೋಟಿ ಕಾಳ ರಕ್ಕಸರು ಒಬ್ಬರೂ ಉಳಿಯದಂತೆ ಸತ್ತು ಹೋದರು. ನಗರದೊಳಗೆ ಸೆರೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಅಪ್ಸರೆಯರ ಬಂಧ ವಿಮೋಚನೆಯಾಯಿತು. ಹಿರಣ್ಯಪುರದ ಅರಮನೆ ಧೂಳೀಪಟವಾಯಿತು. ಆ ಬಳಿಕ ನಾನು ಕಾಲಕೇಯರ ಪಟ್ಟಣಕ್ಕೆ ಬಂದೆನು.

ಅಕ್ಕಾಡಿತು - ನಾಶವಾಯಿತು

48. ನಿವಾತಕವಚರ ಸಂಹಾರ ಸುದ್ದಿಯನ್ನು ಅವರು ಕೇಳಿ ಕೆರಳಿದರು. ನಗರದ ಹೊರವಲಯದಲ್ಲೇ ರಥವನ್ನು ಅಡ್ಡಗಟ್ಟಿದರು. ನಿವಾತಕವಚರಿಗಿಂತಲೂ ಎರಡು ಸಾವಿರ ಪಾಲು ಹೆಚ್ಚಿನದು ಅವರ ಮಾಯಾವಿದ್ಯೆ.

49. ಬಿರುಗಾಳಿಯಾಗಿ ಬೀಸಿ, ಸಮುದ್ರದ ನೂಕು ತೆರೆಗಳಂತೆ ಅಬ್ಬರಿಸಿ, ಬೆಂಕಿಯಾಗಿ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಕಾಲಕೇಯನ ಸೈನಿಕರು ಒಮ್ಮೆ ದಟ್ಟವಾದ ಕತ್ತಲೆಯಾಗಿ, ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಸೂರ್ಯನ ಬಿಸಿಲಿನ ತಾಪವನ್ನು ನೂರರಷ್ಟಾಗಿ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಹರಿದರು. ಮಾಯಾವಿಗಳಾದ ಅಸುರರು ಅಟ್ಟಹಾಸಗೈದುದನ್ನು ಏನೆಂದು ಬಣ್ಣಿಸಲಿ ?

ಆಸುರ - ಭಯಾನಕ

50. ಇತರರಿಗೆ ಅವರ ವಿರುದ್ದ ಆ ಪ್ರತೀಕಾರ ಮಾಡುವುದು ಅಪಾಯಕರವಾಗಿತ್ತು. ಆದರೆ ನನಗೆ ಪರಶಿವನು ಸಾಂಗೋಪಾಂಗವಾಗಿ ಈ ಅಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಉಪದೇಶಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಅವರ ಮಾಯಾರಚನೆಗಳು ನಮ್ಮನ್ನು ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯಿಂದ ಬಾಧಿಸಿದರೂ ಅವನ್ನು ನಾನು ಸೀಳಿ ಬಿಸಾಡಿದೆ ಎಂದನು.

ದುತ್ಪ್ರತಿ - ತತ್ಪ್ರತಿ
ಅರಣ್ಯ ಪರ್ವ - ಮೈ.ವಿ.ವಿ.

51. ದಾನವರ ಮಾಯೆ ಮುರಿದು ಹೋಯಿತು. ಅಗ್ನಿಪರ್ವತದಿಂದ ಚಿಮ್ಮಿದ ಶಿಲಾರಸದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ನಿಜಾಕಾರದಿಂದ ಆನೆ ಕುದುರೆ ರಥಗಳ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತು ಬಂದರು. ಆದರೆ ಬಾಣಪ್ರಯೋಗದಿಂದ ಅವರೆಲ್ಲರನ್ನೂ ತರಿದು, ತುಂಡರಿಸಿ, ಸೀಳಿ, ಕೊಯ್ದು, ಕೊರೆದು ಬಿಸಾಡಿಬಿಟ್ಟೆನು.

ಕಾಹು - ತಾಪ ,ಬಿಸಿ

52. ‘ಜೀಯ, ಬ್ರಹ್ಮಾಸ್ತ್ರ, ಇಂದ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳಿಂದ ಮಾಯಾವಿಗಳ ಚತುರ್ಬಲ ಸೈನ್ಯವನ್ನೂ ಸಂಹಾರ ಮಾಡಿದೆನು. ಅಸುರ ಸೇನೆಯ ನಾಯಕರು ನಾಶ ಹೊಂದಿ ಸ್ವರ್ಗದ ಭೋಗವನ್ನು ಅನುಭವಿಸಲು ಹೋದರು.’ ಎಂದನು.

ಮೋಹರ - ಸೈನ್ಯ

53. ಕಾಲಕೇಯರ ಅತಿಭಯಂಕರವಾದ ಸೈನ್ಯ ನಾಶವಾದ ಬಳಿಕ ಸುರರು ಸೆರೆಯಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆ ಹೊಂದಿದರು. ಅನಂತರ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ತುಂಬಾ ಸಂತೋಷ ಉಂಟಾಯಿತು. ಬಾಹುಗಳನ್ನು ಕುಣಿಸುತ್ತಾ, ಚಪ್ಪಾಳೆ ತಟ್ಟುತ್ತಾ ಭೂಕಂಪವಾಯಿತೆಂಬಂತೆ, ದೇವತೆಗಳು ಸ್ವರ್ಗಲೋಕಕ್ಕೆ ಹೊರಟರು.

54. ಈ ಸುದ್ದಿಯನ್ನು ದೇವದೂತರು ಹೇಳುತ್ತ, ದೇವೇಂದ್ರನಿಗೆ ‘ಧ್ವಜವನ್ನೇರಿಸು. ಜಗಜಟ್ಟಿಗಳು ಸೋತು ಹೋದರಲ್ಲಾ ! ನೀನು ನೆಟ್ಟ ಸಸಿ ಕಲ್ಪವೃಕ್ಷ ತಾನೇ ? ಅದು ಬೇಡಿದುದನ್ನು ಕೊಡದೇ ಇರುತ್ತದೆಯೆ ? ನಿವಾತ ಕವಚರನ್ನು ಸದೆ ಬಡಿಯಲಾಯಿತು. ದಾನವರ ವಂಶ ನಾಶವಾಯಿತು’ ಎಂದರು

ಸುರಕುಜ - ಕಲ್ಪವೃಕ್ಷ
ಮನೋರಥ - ಬಯಕೆ
ಥಟ್ಟು - ಸೇನೆ

55. ಕಾಲಕೇಯರ ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ ಮೃತ್ಯು ದಾಳಿ ಮಾಡಿತು. ಸುರಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ಸೆರೆಯಿಂದ ಬಿಡಿಸಲಾಯಿತು. ಯಕ್ಷ ಕಿನ್ನರರ ಕಾಲಿಗೆ ಬಂಧಿಸಿದ ಸಂಕೋಲೆ ತೆಗೆಯಲಾಯಿತು. ದುಷ್ಟರ ಉಪಟಳ ನಿವಾರಣೆಯಾಯಿತು. ಇನ್ನು ಸ್ವರ್ಗದ ರಕ್ಷಣೆಯ ಆಳುಗಳನ್ನು ತೆಗೆಸಬಹುದು ಎಂದು ಚರರು ಹೇಳಿದರು.

ದುವ್ವಾಳಿಸಿತು - ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಿತು

56. ಪಟ್ಟಣದ ಹೊರಗಿನ ಬಾಗಿಲು ತೆಗೆಯಲಿ. ನಂದನವನದಲ್ಲಿ ನಿಮ್ಮ ರಾಣಿಯರು ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ನಿರ್ಭೀತಿಯಿಂದ ನಡೆದಾಡಬಹುದು. ಕೋಟೆ ಕೊತ್ತಲುಗಳ ಕಾವಲಿನ ಭಟರು ಸುಖವಾಗಿ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ನಿದ್ರಿಸಬಹುದು ಎಂದರು.

ಕೋರಡಿ - ನಿರ್ಬಂಧ
ನಂದನ - ಇಂದ್ರನ ಉದ್ಯನವನ
ನಿರುತ - ಸದಾ , ಯಾವಾಗಲೂ
ವ್ರಾತ - ಸಮೂಹ

57. ಇದನ್ನು ಕೇಳಿ ಇಂದ್ರನಿಗೆ ಸಾವಿರ ಕಣ್ಣುಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಸಂತೋಷದ ಅಶ್ರುಬಿಂದುಗಳು ಮೂಡಿದವು. ರೋಮಾಂಚನ ಸುಖದಿಂದ, ಅವನು ಉಬ್ಬಿ ಹೋದನು. “ನಾರಿಯರನ್ನು ಬರಹೇಳಿ, ರತ್ನದ ಆರತಿಗಳನ್ನು ತರಹೇಳಿ” ಎಂದು ಅರ್ಜುನನನ್ನು ಸ್ವಾಗತಿಸಲು ಎದ್ದು ಬಂದನು.

ಉಗ್ಗಡಣೆ-ಉದ್ಘೋಷ

58. ದೇವತೆಗಳ ಗಡಣ ಮುತ್ತಿತು. ಇಂದ್ರನ ಮನೆಯಿಂದ ಸುರನಾರಿಯರು ಹೊರಟು ನಿಂತರು. ಅಮರಾವತಿಯ ಚೌಕದಲ್ಲಿ ಧ್ವಜ ತಲೆ ಎತ್ತಿತು. ದೇವಲೋಕದಲ್ಲಿ ದೇವತೆಗಳು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮಲ್ಲಿ ಸಂತೋಷಿಸುತ್ತಾ ಉತ್ಸವದ ಸಂಭ್ರಮದಲ್ಲಿದ್ದುದನ್ನು ಏನೆಂದು ಹೇಳಲಿ ?

ನೆಗಹು - ಎತ್ತು
ಗುಡಿ - ಧ್ವಜ

59. ಎದುರಿಗೆ ಬಂದು ಇಂದ್ರನ ಪಾದಗಳಿಗೆ ನಮಸ್ಕಾರ ಮಾಡಿದರೆ, ಇಂದ್ರನು ನನ್ನನ್ನು ಆಲಿಂಗಿಸಿ ಸನ್ಮಾನಿಸಿದನು. ಮತ್ತು ಹರುಷಾಶ್ರುಗಳಿಂದ ತೋಯಿಸಿದನು ಎನ್ನುತ್ತ ಅರ್ಜುನನು ‘ನಿಮ್ಮಡಿಯ ಕೃಪಾಕಟಾಕ್ಷದಿಂದಲೇ ನನ್ನ ಅಭ್ಯುದಯವಾಯಿತು’ ಎಂದು ಧರ್ಮರಾಯನಿಗೆ ಹೇಳಿದನು.

60. ದೇವತೆಗಳು ಕೊಂಡಾಡಿದರು. ದೇವಋಷಿಗಳ ಪರಮಾಶೀರ್ವಾದದ ಫಲದಿಂದಾಗಿ, ನಿನ್ನ ಕೃಪಾದೃಷ್ಟಿಯಿಂದಾಗಿ ಇದು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು.. ಶತ್ರುಗಳ ಸಂತೋಷ ಸಾಗರವನ್ನು ನನ್ನ ವಡಬಾಗ್ನಿಯಂತಿರುವ ಬಾಣಗಳು ತಮ್ಮ ಭಯಂಕರವಾದ ನಾಲಿಗೆಯಿಂದ ಕುಡಿದು ಹಾಕದೆ ಬಿಡುತ್ತವೆಯೇ?.

61. ಒಳ್ಳೆಯದನ್ನೇ ಮಾಡಿದೆ ? ಇಷ್ಟು ದಿವಸ ದನುಜರು ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಉಪಟಳ ಕೊಟ್ಟರೆ ? ಇಂದ್ರನ ಆಪತ್ತನ್ನು ನಿವಾರಿಸಿದೆಯಲ್ಲಾ ? ನಮ್ಮ ಕುಲದ ಹಿಂದಿನ ರಾಜ ಮಹಾರಾಜರುಗಳ ವ್ರತದಿಂದಾಗಿ ಈ ಪುಣ್ಯ ಪ್ರಾಪ್ತಿಯಾಯಿತು ಎಂದು ಧರ್ಮಜನು ಸಂತೋಷ ಸಾಗರದಲ್ಲಿ ತೇಲಾಡಿದನು.

ವಿಭಾಡಿಸು - ಆಕ್ರಮಿಸು , ಉಪಟಳ ಕೊಡು
ಪೂರ್ವ ಮಹೀಶ - ಹಿಂದಿನ ಚಕ್ರವರ್ತಿ
ನಿರ್ವಾಪಣ - ಪರಿಹಾರ

62. ಪಾರ್ಥನನ್ನು ಹೊಗಳಿ ಧರ್ಮರಾಯನ ನಾಲಿಗೆ ನಿಲ್ಲದು. ಆಲಿಂಗಿಸಿ ಮೈ ದಣಿಯದು. ನೋಡಿ ಕಣ್ಣುಗಳು ಸೋಲವು. ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿ ಕಿವಿಗಳು ಬಸವಳಿಯವು. ಸ್ವರ್ಗಲೋಕದ ಸುವಾರ್ತೆಯ ಸುಗಂಧವನ್ನು ಆಘ್ರಾಣಿಸಿ ಮೂಗು ಸಾಕೆಂದು ಹೇಳದು.

63. ಧರ್ಮರಾಯನ ಸಂತೋಷ, ಭೀಮಸೇನನ ಸುಮ್ಮಾನ, ನಕುಲನ ಅಭಿಮಾನ, ಸಹದೇವನ ರೋಮಾಂಚನ, ದ್ರೌಪದಿಯ ಸಂಭ್ರಮ, ಮುನಿ ಜನರ ಹರ್ಷ, ಪರಿಜನರ ಆನಂದ ಇವುಗಳನ್ನೆಲ್ಲಾ ವರ್ಣಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಎಂದು ವೈಶಂಪಾಯನರು ಜನಮೇಜಯನಿಗೆ ಹೇಳಿದರು.

ಅಪಗತ ಗ್ಲಾನಿ - ಕಳೆದ ದುಃಖ, ಸಂತೋಷ

64. ಪರಶಿವನ ಹತ್ತಿರವಿದ್ದ ಅಸ್ತ್ರವಿದು. ಹದಿನಾಲ್ಕು ಲೋಕಗಳನ್ನೂ ಭಂಜಿಸುವಂತಹುದು. ನಮ್ಮ ಸಂಗ್ರಾಮಕ್ಕೆ ಇದು ಆಯುಧವಾಗಿ ಸೇರಿಕೊಂಡಿದ್ದು ಪುಣ್ಯಫಲ. ಈ ಪಾಶುಪತಾಸ್ತ್ರದ ವಿವರಗಳನ್ನು ಹೇಳಿ ಅದನ್ನು ನಮಗೆ ತೋರಿಸು, ನೋಡಬೇಕೆಂಬ ಆಸೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪಾರ್ಥನಲ್ಲಿ ಧರ್ಮರಾಯ ಹೇಳಿದನು.

ಅರ್ತಿ - ಬಯಕೆ
ಅಘಾಟ - ಅದ್ಭುತ
ಹೂಣಿಗ - ಸಾಧನ, ಸಲಕರಣೆ

65. “ಜೀಯ, ನಿಮ್ಮ ಆಸೆಯನ್ನು ಶಿವನ ಶರ ತೋರಿಸಿಯೇ ಈಡೇರಿಸುತ್ತೇನೆ. ಹಾಗೆಯೇ ವರುಣಾಸ್ತ್ರ, ಇಂದ್ರಾಸ್ತ್ರ, ಆಗ್ನೇಯಾಸ್ತ್ರ, ಕೌಬೇರಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತೇನೆ. ಆದರೆ ಈಗ ಸೂರ್ಯನು ಪಶ್ಚಿಮಗಿರಿಯಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುತ್ತ ಸಂಜೆಯಾಗುತ್ತಿರುವುದರಿಂದ ಅದು ಸೂಕ್ತವಲ್ಲ " ಎಂದು ಅರ್ಜುನನು ಹೇಳಿದನು.

66. ಧರ್ಮರಾಯನು ಇಂದ್ರನ ಸಾರಥಿಯನ್ನು ಕಳುಹಿಸಿದನು. ಪಾರ್ಥನು ಋಷಿಮುನಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಪರ್ಣಕುಟೀರದೊಳಗೆ ಬಂದನು. ವೀರನಾರಾಯಣನ ಮೈದುನನಾದ ಅರ್ಜುನನಿಗೆ ದ್ರೌಪದಿಯು ದೀಪವನ್ನು ಹಚ್ಚಿದಳು. ಮುನಿ, ವಧುಗಳು ಅಕ್ಷತೆ ಕಾಳು ಹಾಕಿ ಹರಸಿದರು.

ಪರ್ಣದ ಚೌಕಿಗೆ - ಪರ್ಣಕುಟೀರಕ್ಕೆ