೧೧

ಸೂಚನೆ : ಭೀಮಸೇನನು ಜಟಾಸುರ ಮಣಿಮಾನನನ್ನು ಕೊಂದನು. ಅರ್ಜುನನು ಭೂಲೋಕಕ್ಕೆ ಇಳಿದು ಬಂದು ಅಣ್ಣನನ್ನು ಕಂಡನು.

1. ಜನಮೇಜಯನೇ ಕೇಳು, ಧರ್ಮರಾಯನ ಓಲಗದಲ್ಲಿ ಇವರನ್ನು ಭೀತಿಗೊಳಿಸುವಂತಹ ನೂರಾರು ಉತ್ಪಾತಗಳು ಉಂಟಾದವು. ಧರ್ಮರಾಯನು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರನ್ನು ಇದೇನೆಂದು ಕೇಳಲು, ಧೌಮ್ಯರೇ ಮೊದಲಾದ ಋಷಿಗಳು ಆ ಶಕುನಗಳ ಫಲಗಳನ್ನು ತಿಳಿಸಿದರು.

2. ಸೌಗಂಧಿಕ ಪುಷ್ಪವನ್ನು ತರಲು ಭೀಮಸೇನನು ಹೋದನೆಂಬ ಸಂಗತಿಯನ್ನು ದ್ರೌಪದಿಯಿಂದ ತಿಳಿದು ಧರ್ಮಜನು ಖಿನ್ನನಾದನು. ಅರ್ಜುನನು ಎಲ್ಲಿರುವನೆಂಬ ವಿಚಾರವೂ ತಿಳಿಯದು. ಭೀಮನಿಗೆ ಏನಾಗಿದೆಯೋ ಎಂದು ಧರ್ಮರಾಯನಿಗೆ ಚಿಂತೆ ಹೆಚ್ಚಿ, ಭೀಮನನ್ನು ನೋಡುವ ತವಕದಿಂದ ಇದ್ದನು.

ಪೂರಾಯ-ಅಧಿಕವಾದ

3. ಭೀಮಸೇನನು ಹೋದ ದಾರಿಯಲ್ಲೇ ಅವನನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಾ ಸಕಲ ಪರಿವಾರ, ರಾಣೀವಾಸ ಸಹಿತ ಧರ್ಮರಾಯನು ಬಂದನು. ಅಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಸೌಗಂಧಿಕ ಹೂವಿನ ಪರಿಮಳವು ಅವರನ್ನು ಆವರಿಸಲು , ‘ಭೀಮಸೇನನು ಬಂದನು’ ಎಂದು ಎಲ್ಲರೂ ಹೇಳಿದರು.

ಬಾಸಣಿಸು - ಆವರಿಸು, ಹಬ್ಬು

4. ಆಗ ತಾವರೆಯ ತೋಟವೇ ಎದುರು ಬಂದಂತೆ, ಪರಿಮಳಭರಿತವಾದ ಸೌಗಂಧಿಕ ತಾವರೆಯನ್ನು ಕೈಯ್ಯಲ್ಲಿ ಹಿಡಿದು ಗುಂಜಾರವ ಮಾಡಿತ್ತಿರುವ ದುಂಬಿಗಳ ಸಹಿತ ಮಿಂಚುತ್ತಿರುವ ಮೋರೆ ಮತ್ತು ಕೆಂಪಾದ ಕಣ್ಣುಗಳಿಂದ ಭಯಂಕರನಾಗಿ ಕಣುತ್ತಿದ್ದ ಭೀಮನನ್ನು ಧರ್ಮಜನು ಕಂಡನು.

5. ಧರ್ಮರಾಯನು ಭೀಮನನ್ನು ಬರಸೆಳೆದು ಬಿಗಿದಪ್ಪಿ, ಸರೋವರದಲ್ಲಾದ ಯುದ್ಧದ ವಿಷಯವನ್ನು ಕೇಳಿ ಕಂಪಿಸಿ, ಹನುಮದರ್ಶನದ ವಿಚಾರವನ್ನರಿತು ಸಂತೋಷ ಹೊಂದಿದನು. ಸೌಗಂಧಿಕ ಪುಷ್ಪದ ಪರಿಮಳದಿಂದ ಪುಳಕಿತನಾದನು. ನಂತರ ಗಂಧಮಾದನ ಗಿರಿಯ ತಪ್ಪಲಿನಲ್ಲಿ ಸಂತೋಷದಿಂದ ವಾಸವಾಗಿದ್ದನು.

ಹೊಂಪುಳಿವೋಗಿ - ರೋಮಾಂಚನ , ಪುಳಕ
ತೋಟಿ - ಯುದ್ಧ

6. ಬೆಟ್ಟದ ತುದಿಗೇರುವ ಬಯಕೆಯನ್ನು ಧರ್ಮಜ ಹೊಂದಿದ್ದರೂ, ಅದು ಆಕಾಶವಾಣಿಯಿಂದಾಗಿ ನಿಂತು ಹೋಯಿತು. ಗಿರಿಯಿಂದ ಕೆಳಗಿಳಿದು ಮತ್ತೆ ಬದರಿಕಾಶ್ರಮಕ್ಕೆ ಬಂದನು. ಜನಮೇಜಯನೇ, ವಿಪತ್ತುಗಳ ಪರಿಯನ್ನು ಮತ್ತೆ ಕೇಳು. ಒಮ್ಮೆ ಭೀಮಸೇನನು ಬೇಟೆಗಾಗಿ ಹೋದ ನಂತರ ರಾಕ್ಷಸರು ಆಶ್ರಮದ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿದರು.

ಪರುಠವ- ವಿಸ್ತೀರ್ಣ
ಮಾರಿ - ಕೇಡು, ವಿಪತ್ತು

7. ಜಟಾಸುರನೆಂಬ ದುಷ್ಟನು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರನ್ನು ಬೆದರಿಸಿ, ನಕುಲ ಸಹದೇವರನ್ನು ಭಯಂಕರವಾದ ಕಾಳಗದಲ್ಲಿ ಸೋಲಿಸಿ, ದ್ರೌಪದಿಯನ್ನು ಸೆರೆಹಿಡಿದನು. ಅವನೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತೆ ಅವರು ಹೋರಾಡಿ ಬಳಲಿದಾಗ ಉಳಿದವರೆಲ್ಲಾ ಅವನನ್ನು ಬೆಂಬತ್ತಿದರು. ಕೆಲವರು ಭೀಮಸೇನನನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಾ ಹೊರಟರು.

ಬಲುಗಡಿಯ - ಮಹಾಪರಾಕ್ರಮಶಾಲಿ
ಗಾವಳಿ - ಗುಂಪು

8. ಕೈಯಲ್ಲಿ ತಳಿರು, ಬಾಯಲ್ಲಿ ಕೂಗು, ಕಂಗಳಲ್ಲಿ ನೀರು, ಅಳ್ಳೆಗಳಲ್ಲಿ ತಾಪ, ಭಯದಿಂದ ಗದ್ಗದಿತವಾಗಿದ್ದ ಕೊರಳು - ಹೀಗೆ ಕಳವಳ, ಬವಣೆ, ಚಿಂತೆಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದವರನ್ನು ಕಂಡು ಭೀಮನು ಏನು ಎಂದು ವಿಚಾರಿಸಿದನು.

ಸವ್ಯಾಕುಲ - ಚಿಂತೆಗೊಳಗಾದವನು.

9. ರಾಕ್ಷಸರು ದ್ರೌಪದಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದರು, ಧರ್ಮಜ, ನಕುಲ ಸಹದೇವರನ್ನು ಬಂಧಿಸಿದರು. ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಓಡಿ ಹೋದರು. ನಿಮ್ಮ ಪರಿವಾರದವರೆಲ್ಲ ಕೈಸೋತರು. ರಾಕ್ಷಸರ ಪರಿವಾರ ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ. ಎಂದು ಹೇಳಲು, ಸಿಡಿಲ ಶಿಕ್ಷಾ ಗುರುವಿನಂತೆ ಭೀಮನು ಅಬ್ಬರಿಸಿದನು.

ವಂಗಡ - ಪಂಗಡ - ಗುಂಪು
ಹಾಯ್ದರು - ಓಡಿದರು

10. ಭೀಮಸೇನನು ದಾಳಿಯಿಟ್ಟು, ರಾಕ್ಷಸರ ಪಡೆಯನ್ನು ಕೊಂದು , ತನ್ನವರ ಬಂಧನವನ್ನು ಬಿಡಿಸಿದನು. “ದೇವತೆಗಳ ಸಂತೋಷವೆಂಬ ಗಿಡವನ್ನು ಈ ನಾಯಿಗಳನ್ನು ಸೀಳಿ ಅವರ ನೆತ್ತರುಗಾಲುವೆಯಿಂದ ಪೋಷಿಸುತ್ತೇನೆ” ಎಂದು ಭೀಮನು ಗರ್ಜಿಸಿದನು.

ದೆಖ್ಖಾಳ - ಆಧಿಕ್ಯ , ಅತಿಶಯತೆ

11. ಭೀಮನಿಗೂ ಜಟಾಸುರನಿಗೂ ಅದ್ಭುತ ಕಾಳಗ ನಡೆಯಿತು. ವಿವಿಧ ಪಟ್ಟುಗಳಿಂದ ರಭಸವಾಗಿ ಹೊಡೆದು, ಕಾಲಿನಿಂದ ಮೆಟ್ಟಿ, ನವದ್ವಾರಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಸಿನೆತ್ತರು ಒಸರುವಂತೆ ತಿವಿದು, ಜಟಾಸುರನನ್ನು ಭೀಮಸೇನನು ಕೊಂದನು.

ಧಾಳಾಧೂಳಿ - ರಭಸ
ಕುಸುಕಿರಿ - ತಿವಿ, ಗುದ್ದು

ಜಟಾಸುರ - ಅರಣ್ಯವಾಸದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪಾಂಡವರು ಗಂಧಮಾದನ ಪರ್ವತದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಜಟಾಸುರನು ದ್ರೌಪದಿಯನ್ನು ಹೊತ್ತೊಯ್ಯಬೇಕೆಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸುತ್ತಾನೆ. ಜತೆಗೆ ಭೀಮನು ಇಲ್ಲದ ಸಮಯವನ್ನು ಸಾಧಿಸಿ ಪಾಂಡವರನ್ನೆಲ್ಲ ಎಳೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗುವುದು ಮತ್ತು ಅವರೆಲ್ಲರ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನೂ ಅಪಹರಿಸುವುದು ಅವನ ಸಂಕಲ್ಪವಾಗಿತ್ತು. ಅದಕ್ಕೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಬೇಹುಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಅವನು ಮಾಡಿದ. ಒಬ್ಬ ಬ್ರಾಹ್ಮಣನ ವೇಷ ಹಾಕಿಕೊಂಡು ಪಾಂಡವರ ಅತಿಥಿಯಾಗುವಷ್ಟು ಆತ್ಮೀಯ ಸಂಪರ್ಕ ಪಡೆದ. ಅಲ್ಲದೇ ಆಗಾಗ ಧರ್ಮರಾಯನ ಬಳಿಗೆ ಬಂದು ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದು ಸೂಕ್ತ ಸಮಯಕ್ಕಾಗಿ ಕಾಯುತ್ತಿದ್ದ. ಒಂದು ಸೂಕ್ತ ಅವಕಾಶ ಒದಗಿಬಂತು. ಘಟೋತ್ಕಚನು ತನ್ನ ಅನುಚರರೊಂದಿಗೆ ಊರಿಗೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದದ. ಲೋಮಶ ಮಹರ್ಷಿಗಳು ತಮ್ಮ ಗುಂಪಿನೊಂದಿಗೆ ಸ್ನಾನಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಪುಷ್ಪಗಳನ್ನು ತರುವುದಕ್ಕೆ ಹೋಗಿದ್ದರು. ಭೀಮನು ಬೇಟೆಗೆಂದು ಹೋಗಿದ್ದ ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಜಟಾಸುರನು ಒಳಗೆ ನುಗ್ಗಿ ದ್ರೌಪದಿ ಧರ್ಮರಾಯ ನಕಲು, ಸಹದೇವರನ್ನು ಹೊತ್ತೊಯ್ದ. ಸಹದೇವನು ಹೇಗೋ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡು ಭೀಮನಿಗೆ ಸುದ್ದಿ ತಿಳಿಸಲು ಕೂಗುತ್ತ ಕೌಶಿಕ ಎಂಬ ಕತ್ತಿಯನ್ನು ಹಿರಿದು ಜಟಾಸುರನ ಮೇಲೆ ಆಕ್ರಮಣಕ್ಕೆ ಸಿದ್ಧನಾದ. ಅಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಭೀಮನಿಗೆ ಕೂಗು ಕೇಳಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಅವನು ಓಡಿಬಂದ. ಮೊದಲು ರಾಕ್ಷಸನ ಹಿಡಿತದಿಂದ ಧರ್ಮರಾಯಾದಿಗಳನ್ನು ಬಿಡಿಸಿದ. ಅನಂತರ ಅವರಿಬ್ಬರ ಮಧ್ಯೆ ಘೋರ ಯುದ್ಧವಾಯಿತು. ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಮರಗಳನ್ನೇ ಕಿತ್ತು ಇಬ್ಬರೂ ಹೊಡೆದಾಡಿದರು. ಅನಂತರ ಶಿಲಾಯುದ್ಧವನ್ನೂ ಮಾಡಿದರು. ಕೊನೆಗೆ ಮಲ್ಲಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಭೀಮನು ಜಟಾಸುರನನ್ನು ಕೊಂದ. ಧರ್ಮರಾಯನು ಈ ಮುನ್ನ ತನ್ನ ಮಹಿಮೆಯಿಂದ ತನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ತುಂಬ ಭಾರಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದರಿಂದ ರಾಕ್ಷಸನಿಗೆ ಅವರನ್ನೆಲ್ಲ ಹೊತ್ತು ಓಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದೆ ನಿಧಾನವಾಗಿ ನಡೆದು ಭೀಮನ ಕೈಗೆ ಸಿಕ್ಕಿಕೊಂಡ. ಸಹದೇವನು ಕತ್ತಿ ಹಿರಿದು ಯುದ್ಧ ಮಾಡಲು ಹೋದಾಗ ಧರ್ಮರಾಯನು ಅದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಿ ತಾನೇ ಅವನ ದೇಹ ಸತ್ವವನ್ನು ಹೀರಿಕೊಂಡಿರುವುದರಿಂದ ಅವನು ನಡೆಯಲಾರನೆಂದೂ ಯಾರೂ ಹೆದರಬಾರದೆಂದೂ ಹೇಳಿದ. ಅಲ್ಲದೆ ತನ್ನ ಆತಿಥ್ಯವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ತನ್ನ ಮೇಲೇ ಕೈಮಾಡುವುದು ಧರ್ಮವಲ್ಲ ಎಂದು ರಾಕ್ಷಸನಿಗೆ ಹೇಳಿದ. ‘‘ನನ್ನ ಆಯುಧ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಕೊಟ್ಟು ಸರಿಯಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಯುದ್ಧಮಾಡಿ ಸೋಲಿಸಿದ ನಂತರ ಏನು ಬೇಕಾದರೂ ಮಾಡು. ಹೀಗೆ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರವಿಲ್ಲದೆ ನಿರಾಯುಧರಾದವರನ್ನು ಹಿಂಸಿಸುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ’’ ಎಂದು ಹೇಳಿದ. ಮಹಿಳೆಯನ್ನು ಹೊತ್ತೊಯ್ಯುವುದಂತೂ ಆತ್ಮಘಾತಕವಾದ ಪಾಪಚರ್ಯೆಯಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಎಚ್ಚರಿಸಿದ. ರಾಕ್ಷಸರು ವಿಚಾರವಂತರು ನೀತಿಪರರು ಎಂದು ತಮ್ಮ ಸಹದೇವನಿಗೆ ಹೇಳಿ ಅವನು ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಹೋಗದಂತೆ ತಡೆದಿದ್ದ. ಧರ್ಮರಾಯನು ಈ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ತುಂಬ ವಿಚಿತ್ರ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಯೋಚಿಸುವವನಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಾನೆ ಎಂಬುದು ನಿಜ. ಆದರೆ ಎಂಥ ಉತ್ಕಟ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲೂ ಧರ್ಮರಾಯನು ತನ್ನ ಮನಸ್ಸಿನ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆ.
ಜಟಾಸುರನು ಮಹಾಬ್ರಾಹ್ಮಣನಂತೆ ವೇಷಹಾಕಿಕೊಂಡ ತನ್ನ ವೇದ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿ ಧರ್ಮರಾಯನ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡು ಅನಂತರ ತನ್ನ ರಾಕ್ಷಸೀ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಕಾಣಿಸಿರುವುದು ರಾಕ್ಷಸರು ಎಂಥ ಮಾಯಾವಿಗಳೆಂಬುದನ್ನು ತೋರಿಸಿಕೊಡುತ್ತದೆ.

12. ಅರಸನೇ ಕೇಳು, ಆ ರಾಕ್ಷಸನ ದೇಹವು ಬಿರಿದು ಬೀಳಲು, ಹೆಣದ ಹೊಲಸು ವಾಸನೆ ವನವನ್ನೆಲ್ಲಾ ವ್ಯಾಪಿಸಿತು. ಧರ್ಮರಾಜನು ಆ ಬದರಿಕಾಶ್ರಮವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ದಕ್ಷಿಣದ ಕಡೆಗೆ ಬಂದು ವೃಷಪರ್ವತಾಶ್ರಮವನ್ನು ಸೇರಿದನು.

ಗವಲು - ಘಮಲು, ವಾಸನೆ

13. ಆ ತಪೋವನವು ಇವರ ಅಬ್ಬರಗಳನ್ನು ತಾಳಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಮರ್ಥವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಒಮ್ಮೆ ಭೀಮನು ವಿನೋದಕ್ಕಾಗಿ ಅಲ್ಲಿದ್ದ ಗಿರಿಯ ಶಿಖರದ ಮೇಲಕ್ಕೆ ಹೋದನು. ಅಲ್ಲಿ ಮಣಿಮಾನನೆಂಬ ಒಬ್ಬ ರಾಕ್ಷಸನು ವನ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದನು. ಇಬ್ಬರೂ ಇಡೀ ಪರ್ವತವೇ ನಡುಗುವಂತೆ ಕಾದಾಡಿದರು.

ಘಲ್ಲಣೆ - ಅಬ್ಬರ
ಮೇಖಲೆ - ಶಿಖರ, ಪರ್ವತಾಗ್ರ

14. ಮಣಿಮಾನನನ್ನೂ ಭೀಮನು ಕೊಂದನು. ಆಗ ಶಾಪವಿಮೋಚನೆಗೊಂಡ ಆ ರಾಕ್ಷಸನು ಯಕ್ಷ ರೂಪದಲ್ಲಿ ನಿಂತು ಅಗಸ್ತ್ಯಮುನಿಗಳು ಹಿಂದೆ ತನಗೆ ಕೊಟ್ಟ ಶಾಪದ ಕಥೆಯನ್ನು ಹೇಳಿದನು. ಆಗ ಅಲ್ಲಿಗೆ ಯಕ್ಷಪತಿ ಕುಬೇರನು ಬಂದು ಪಾಂಡವರಿಗೆ ವಿವಿಧ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟು ಸತ್ಕರಿಸಿ, ಅವರನ್ನು ಹೊಗಳಿದನು.

15. ಧರ್ಮರಾಜನು ಒಮ್ಮೆ ಸಂತೋಷ ಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುತ್ತಾನೆ. ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಅರ್ಜುನನಿಲ್ಲವೆಂಬ ವಿರಹ ದುಃಖದಲ್ಲಿ ಬಳಲುತ್ತಾನೆ. ಒಮ್ಮೆ ಮಹರ್ಷಿಗಳ ಪ್ರಿಯ ಸಂಭಾಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಸುಖಿಸುತ್ತಾನೆ. ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಅರ್ಜುನನನ್ನು ನೆನೆದು ಮರುಳನಂತೆ ದುಃಖಿಸುತ್ತಾನೆ.

16. ಈ ದುಃಖವೆಂಬ ಬಳ್ಳಿಯು ಧರ್ಮಜನಲ್ಲಿ ಬೇರೂರಿ, ಭೀಮನಲ್ಲಿ ಮೊಳೆತು, ನಕುಲನಲ್ಲಿ ಎರಡು ಮೂರೆಲೆಯಾಗಿ ಚಿಗುರಿ, ಸಹದೇವನಲ್ಲಿ ಕವಲೊಡೆದು, ದ್ರೌಪದಿಯಲ್ಲಿ ಹೂವಾಗಿ ಕಾಯಾಗಿ, ಅವರ ಸರ್ವೇಂದ್ರಿಯಗಳಲ್ಲಿಯೂ ವ್ಯಾಪಿಸಿತು.

ಉಬ್ಬರಿಸು - ಅತಿಶಯವಾಗು
ಹೂತು - ಹೂಬಿಟ್ಟು
ಕಾತು - ಕಾಯಿಬಿಟ್ಟು

17. ‘ನಮ್ಮೆಲ್ಲರನ್ನೂ ಮರೆತು ಬಿಟ್ಟನೋ. ಮತ್ರ್ಯದ ಮನುಷ್ಯರಿಗೆ ದೇವೇಂದ್ರನ ಜೊತೆಗಿರುವ ಸಲುಗೆ ದೊರೆತಾಗ ಹೀಗಾಗುವುದು ಸಹಜವೇ. ಆ ದೇವೇಂದ್ರನ ಸ್ವರ್ಗ ಭೋಗಭಾಗ್ಯಗಳಿಂದಾಗಿ ನಮ್ಮ ಈ ವನವಾಸದ ಬಂಧನಕ್ಕೆ ಅರ್ಜುನನು ಯಾಕಾದರೂ ಹಪಹಪಿಸುತ್ತಾನೆ’ ಎಂದು ಧರ್ಮಜ ಚಿಂತಿಸಿದ.

ಅಂಗೈಸು - ಒಪ್ಪು , ಸಮ್ಮತಿಸು

18. ದ್ರೌಪದೀದೇವಿಗೆ ಎಡಗಣ್ಣು, ಎಡಭುಜ ಅದುರಿತು. ಧರ್ಮರಾಯನಿಗೆ ಬಲಭಾಗದಲ್ಲಿ ಅಂಗಸ್ಫುರಣವಾಯ್ತು. ಈ ಶಕುನಗಳು ಮನಸ್ಸಿನ ದುಃಖ ದುಮ್ಮಾನಗಳ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ ಎಂದು ಧರ್ಮಜನು ಭಾವಿಸಿ, ಅರ್ಜುನನ ಆಗಮನದ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿದ್ದನು.

ಸ್ಫುರಣ - ಅದುರುವಿಕೆ
ಸ್ಪಂದ - ಅದುರುವಿಕೆ

19. ಜನಮೇಜಯನೆ ಕೇಳು, ಹಿಮದ ಹೊಡೆತಕ್ಕೆ ಸಿಕ್ಕ ತಾವರೆಗೆ ಸೂರ್ಯ ಬಂದಂತೆ, ಶಿಶಿರದಲ್ಲಿ ಎಲೆಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡ ವನಕ್ಕೆ ವಸಂತ ಋತು ಆಗಮಿಸಿದಂತೆ, ದೇವವಿಮಾನದಲ್ಲಿ ಅರ್ಜುನನು ಭಾರತ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಇಳಿದು, ಧರ್ಮರಾಯನ ಬಳಿಗೆ ಬಂದನು.

ಹೊಯ್ಲು - ಹೊಡೆತ

20. ಅಪೂರ್ವವಾದ ಪರಿಮಳದಿಂದ ಕೂಡಿದ ವಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು, ನಕ್ಷತ್ರದಕಾಂತಿಯಿಂದ ಕೂಡಿದ ಆಭರಣಗಳನ್ನು, ಹೊಂದಿರುವ ಅಪ್ಸರೆಯರು ಇದ್ದ ದೇವೇಂದ್ರನ ಮಣಿರಥವನ್ನು ದೂರದಿಂದಲೇ ಧರ್ಮರಾಯನು ನೋಡಿದನು. ಅರಸನೇ, ಇದನ್ನು ಏನೆಂದು ಹೇಳಲಿ ?

ಅಂಗವಟ್ಟ - ಹೊದೆಯುವ ವಸ್ತ್ರ
ಮಯೂಖ - ಕಾಂತಿ

21. ಇದು ಯಾರ ರಥ ? ಎಂದು ಭಾವಿಸಿ ಧರ್ಮಜನು ಆ ಕಡೆಗೆ ದೃಷ್ಟಿ ಹರಿಸಿದನು. ಗಂಭೀರವಾದ ಹೇಷಾರವನ್ನು ಗೈಯುತ್ತಿದ್ದ ಸುಂದರವಾದ ಚಮರದಂತಹ ಬಾಲಗಳನ್ನುಳ್ಳ ತುರಗ ವೃಂದಗ¼ನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ , ಕೋಟಿನಯನಗಳ ಕಾಂತಿಗಿಂತ ಮಿಗಿಲಾದ ಅಸಂಖ್ಯ ಮಣಿಗಳ ಕಾಂತಿಯಿಂದ ಕೂಡಿದ ದೇವೇಂದ್ರನ ರಥವು ಕೆಳಗೆ ಇಳಿಯಿತು.

ಕೊಲ್ಲಣಿಗೆ - ದಟ್ಟಣೆ

22. ಇದು ಇಂದ್ರನ ರಥ, ಇವನು ನಮ್ಮವನೇ ಆದ ಅತಿರಥ ಅರ್ಜುನ. ನಮ್ಮ ಕುಂತೀದೇವಿ ಇವನನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಎಷ್ಟು ಪುಣ್ಯ ಮಾಡಿದ್ದಾಳೋ ! ಎಂದು ಮುನಿ ಗಡಣ ಸುತ್ತಮುತ್ತ ನೆರೆಯಿತು. ‘ರಿಪುಮಥನ, ಲೋಕದಲ್ಲೇ ನಿರುಪಮ, ಸಾವಧಾನ’ ಎಂದು ಸುರಸಾರಥಿ ಉದ್ಘೋಷಿಸುತ್ತಿರುವಾಗ ಅರ್ಜುನನು ನಗುತ್ತಾ ರಥದಿಂದ ಇಳಿದನು.

ಆಖಂಡಲ - ಇಂದ್ರ

23. ಅರ್ಜುನನು ಧೌಮ್ಯ, ಧರ್ಮಜ, ರೋಮಶ, ಭೀಮಸೇನನ ಚರಣಗಳಿಗೆ ಸಾಷ್ಟಾಂಗ ನಮಸ್ಕಾರ ಮಾಡಿದನು. ಮುನಿಸಮೂಹಕ್ಕೆ ಕೈಮುಗಿದನು. ನಕುಲಾದ್ಯರಿಗೆ ಆಶೀರ್ವದಿಸುತ್ತಾ ಪರಿಜನರನ್ನು ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ನೋಡಿ ಮಾತಾಡಿದನು.

24. ದೇವೇಂದ್ರನು ಕೊಟ್ಟ, ಸೂರ್ಯನ ಕಿರಣಗಳಿಗೂ ಮಿಗಿಲಾದ ಆಭರಣಗಳನ್ನು ಚೀಲದಿಂದ ತೆಗೆದು ಅರ್ಜುನನು ಧರ್ಮರಾಯ, ಭೀಮ, ನಕುಲ, ಸಹದೇವರಿಗೆ ತಾನೇ ಕೈಯಾರೆ-ತೊಡಿಸಿದನು.

ಗವಸಣಿಗೆ-ಚೀಲ,

25. ಅರ್ಜುನನು ದೇವೇಂದ್ರನ ಸಾರಥಿಯಾದ ಮಾತಳಿಯನ್ನು ಕರೆಸಿ ತೋರಿಸಿದನು. ಇಂದ್ರರಥದ ಸೊಬಗು ಸೌಂದರ್ಯಗಳನ್ನೂ ವಿವರಿಸಿದನು. ಧರ್ಮರಾಯನೇ ಮೊದಲಾದ ಎಲ್ಲ ಜನರೂ ಮಾತಳಿಯನ್ನು ಕಂಡರು. ಧರ್ಮಜನು ಮಾತಳಿಯನ್ನು ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಉಪಚರಿಸಿ ಗೌರವಿಸಿದನು.

ಸರಾಗ - ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಕೂಡಿದ

26. ದೇವೇಂದ್ರನು ಕ್ಷೇಮವೇ ? ಅವನ ಅಪ್ಸರೆಯರು ಕುಶಲಿಗಳೇ ? ದೈತ್ಯರು ಅಂಕೆಯಲ್ಲಿರುವರೇ ? ಸ್ವರ್ಗ ಲೋಕವು ನಿರ್ಭಯದಿಂದ ಇದೆಯೆ ? ದಿಕ್ಪಾಲಕರು ಮನ್ನಿಸುವರೆ ? ಸುರಲೋಕದ ಸುಖಕ್ಕೆ ಸಂಕಷ್ಟವಿಲ್ಲ ತಾನೇ ? ಎಂದು ಧರ್ಮರಾಯನು ಕೇಳಿದನು.

27. ‘ಪರಶಿವನನ್ನು ಭಜಿಸಿದೆಯಾ ? ಮಹೇಶ್ವರನ ಯಜ್ಞ ಸಾಂಗವಾಯಿತೆ ? ಮನೋಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಅಡೆತಡೆಗಳು ನಿವಾರಣೆಯಾಗಿ ಶಿವನಾಮ ನೆಲೆ ನಿಂತಿತೆ ? ಪಾರ್ಥನೆಂಬ ಹೆಸರಿಗೆ ವಿಜಯ ಶಬ್ದವು ಸ್ಥಿರವಾಗಿ ಸೇರಿಕೊಂಡಿತೆ ? ಶತ್ರುಗಳ ಸಂಹಾರ ಸಾಧ್ಯವೆ ?’ ಎಂದು ಧರ್ಮರಾಯ ಕೇಳಿದನು.

ತೆವರು-ದಿಣ್ಣೆ , ದಿಬ್ಬ
ಭರ್ಗ - ಈಶ್ವರ

28. ‘ಅಣ್ಣಾ, ಅವಧರಿಸು. ಇಂದ್ರನ ಸಹಾಯವುಂಟಾಯಿತು. ಅವನ ಸ್ನೇಹವೆಂಬ ಸಾಣೆಯಿಂದಾಗಿ ಶಿವನ ಅನುಗ್ರಹವೆಂಬ ಆಯುಧವು ಮಸೆಯಿತು. ಮಹೇಶ್ವರನು ಪಾಶುಪತಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ನನಗೆ ದಯಪಾಲಿಸಿದ’ ಎಂದು ಪಾರ್ಥನು ಹೇಳಿದನು.

ಧೂರ್ಜಟಿ - ಈಶ್ವರ

29. ‘ಪರಶಿವನ ಅನುಗ್ರಹಲಾಭದಿಂದ ಲೋಕೋತ್ತರವಾದ ಸಂತೋಷದಲ್ಲಿ ನಾನಿರುವಾಗ ದೇವೇಂದ್ರನು ಈ ರಥವನ್ನು ಮಾತಳಿಯ ಮೂಲಕ ಕಳುಹಿಸಿ, ಅಮರಾವತಿಗೆ ನನ್ನನ್ನು ಕರೆಸಿಕೊಂಡನು. ದೇವತೆಗಳ ಸಮೂಹ, ಸುರಸ್ತ್ರೀಯರು, ದಿಕ್ಪಾಲರು ಎಲ್ಲರೂ ನನ್ನನ್ನು ಕೊಂಡಾಡಿದರು’ ಎಂದನು.

ಲೋಕೋತ್ತರ - ಅತಿಶಯವಾಗಿ

30. ನಿಮ್ಮ ಪಾದಾನುಗ್ರಹದಿಂದ ಲೋಕಭಯಂಕರವಾದ ಶಿವನ ಪಾಶುಪತಾಸ್ತ್ರವು ನನಗೆ ಲಭಿಸಿತು. ಶಿವನ ಕರುಣೆ ದೊರೆತ ಮೇಲೆ ದೇವೇಂದ್ರನು ಅಮರಾವತಿಗೆ ನನ್ನನ್ನು ಕರೆದೊಯ್ದು ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಮನ್ನಿಸಿದನು.

31. ಪರಮೇಶ್ವರನ ಅತಿಶಯವಾದ ಕರುಣೆಯಿಂದಾಗಿ ಕೀರ್ತಿಗೆ ಪಾತ್ರನಾದೆನು. ಇನ್ನು ಈ ರಾಜಸಗುಣೋಪೇತವಾದ ವಿಕಾರಗಳು ನನಗೆ ಸಹಜವಲ್ಲವೆ? ಅಗ್ನಿ, ಯಮ, ಇಂದ್ರ, ವರುಣಾದಿಗಳು ದಿವ್ಯಬಾಣಗಳನ್ನು ಅನುಗ್ರಹಿಸಿ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿನ ಕೊಳೆಯನ್ನು ತೊಳೆದರು.

ಕರ್ದಮ-ಕೊಳೆ,
ಕಾಂಡವ್ರಾತ-ಬಾಣ
ವೀತಿಹೋತ್ರ - ಅಗ್ನಿ
ಪರೇತಪತಿ - ಯಮ
ಪುರುಹೂತ -ಇಂದ್ರ

32. ಈ ಸಂಗತಿಗಳನ್ನು ಕೇಳಿ ಧರ್ಮಜನಿಗೆ ಮೈಯಲ್ಲಿ ರೋಮಾಂಚನವುಂಟಾಯಿತು. ಕಣ್ಣಲ್ಲಿ ಆನಂದಬಾಷ್ಪ ಉಕ್ಕಿತು. ಮನದೊಳಗಿನ ವ್ಯಥೆ ದೂರವಾಯಿತು. ಅರ್ಜುನನನ್ನು ಬರಸೆಳೆದು ಬಿಗಿದಪ್ಪಿ ಪುರುವಂಶೋದ್ಧಾರಕನೆಂದು ಕೊಂಡಾಡಿ, ಅವನ ನೆತ್ತಿಯನ್ನು ಆಘ್ರಾಣಿಸಿದನು.

33. ಶತ್ರುಗಳ ಬಲ ಇನ್ನೇನು ಮುರಿದೇ ಹೋಯಿತು. ದ್ರೌಪದಿಯ ಸಿರಿ ಮುಡಿಗೆ ಒದಗಿದ ಹಗೆಯು ನಿವಾರಣೆಯಾಯಿತು. ಮತ್ಸರಿಸಿದವರಿಗೆ ಯಮನ ಪಟ್ಟಣವನ್ನು ನೋಡುವ ಹಾಗಾಯ್ತು. ಹರಹರಾ, ಗದುಗಿನ ವೀರನಾರಾಯಣನ ದಯೆಯಿಂದ ಚಂದ್ರಚೂಡನಾದ ಪರಶಿವನು ಕರುಣೆಯ ಮಳೆಯನ್ನೇ ಕರೆದನಲ್ಲಾ’ ಎಂದನು.

ಕರುಬು-ಮತ್ಸರಿಸು,
ಹೆರೆನೊಸಲ ದೈವ -ಫಾಲಚಂದ್ರ, ಶಿವ