೦೬

ಸೂಚನೆ : ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಹೆದರದೆ, ಸರಿಸಮಾನನಾಗಿ ಕಾದಾಡಿದ ಪಾರ್ಥನಿಗೆ ಪರಶಿವನು ಪಾಶುಪತಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಕರುಣಿಸಿದನು.

1. ‘ಎಲಾ ಶಬರನೇ, ನನ್ನ ಬಾಣಕ್ಕೆ ತುತ್ತಾಗುವ ಮೃಗವಾಗಬೇಡ. ಕಾಡಿನ ನರಿ ಮೊಲ ಜಿಂಕೆಗಳ ಮೇಲೆ ನಿನ್ನ ಪೌರುಷವನ್ನು ತೋರು. ಅವುಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದ ನಿನ್ನ ಹಿರಿಮೆಗೆ ನಾವು ಹೆದರುತ್ತೇವೆ ! ನಿನ್ನ ಕಿರಾತ ಪಡೆಗೆ ಒಡೆಯನೆಂಬುವನಿದ್ದರೆ ಅವನನ್ನು ಕರೆದುಕೊಂಡು ಬಾ’ ಎಂದು ಅರ್ಜುನನು ಹೇಳಿದನು.

2. ಭಕ್ತನ ಮನೋಬಲವನ್ನೂ, ಭುಜಬಲ ಪರಾಕ್ರಮವನ್ನು ಪಾರ್ವತಿಗೆ ತೋರಿಸುತ್ತಾ ಪರಶಿವನು ನಕ್ಕು, ‘ಎಲಾ ಏನಿದು ಋಷಿಯೆ, ತಪಸ್ಸಿಗೆ ತೊಡಗಿದ ನಿನಗೆ, ಈ ಕತ್ತಿ ಬಿಲ್ಲು ಬಾಣಗಳೇಕೆ ? ನಿನ್ನ ಉದ್ದೇಶವೇನು?’ ಎಂದು ಅರ್ಜುನನ್ನು ಕೇಳಿದನು.

ತಮ್ಮಡಿ - ಋಷಿ
ಅಂಗವಣೆ - ಉದ್ದೇಶ

3. ‘ವಿವೇಕ ಶಾಸ್ತ್ರ ವಿಚಾರಗಳಿರುವ ಈ ತಪಸ್ಸಿನ ಗೊಡವೆ ನಿನಗೇಕೆ ? ಕಾಡು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂಹಾರ ನಿನ್ನ ವೃತ್ತಿಯಲ್ಲವೆ ? ವೀರಯೋಧರನ್ನು ಕರೆಸು. ಏಕಾಂಗಿಯಾದ ನಿನಗೆ ನನ್ನೊಂದಿಗೆ ಯುದ್ಧ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ’ ಎಂದು ಕಿರಾತ ರೂಪಧಾರಿಯಾದ ಶಿವನನ್ನು ಅರ್ಜುನನು ಜರೆದನು.

ಆಕೆವಾಳ - ಶೂರ
ವಿಪಿನೌಕಸ - ಕಾಡುಪ್ರಾಣಿಗಳು
ಹರಿಯದು - ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ.

4. ‘ನಿಮಗೆ ಶಾಸ್ತ್ರಗೊತ್ತು, ನಮಗೆ ಶಸ್ತ್ರ ವಿದ್ಯೆ ಗೊತ್ತು. ಜಾತಿ ಧರ್ಮದಿಂದಾಗಿ ಪಕ್ಷಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಬಲ್ಲೆವು. ಶಕ್ತಿವಂತರಾದ ನಿಮ್ಮೊಂದಿಗೆ ನಾವು ಹೋರಾಡಲಾರೆವು. ನಿಮ್ಮಂತೆ ಶಸ್ತ್ರವಿದ್ಯಾ ಪರಿಣತನಾದ ಋಷಿ ಯಾರಿದ್ದಾರೆ ? ಇದ್ದರೆ ಅವನ ಬಿರುದನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸು ’ ಎಂದು ಕಿರಾತನು ಹೇಳಿದನು.

ತಡೆ - ನಿಲ್ಲು ,ನಿಲ್ಲಿಸು

5. ‘ಶಬರನೇ, ಈ ವ್ಯಂಗ್ಯೋಕ್ತಿ ಏಕೆ ? ನಾವು ಅತಿಶಯ ತಪಸ್ವಿಗಳೆಂಬುದು ಸ್ಪಷ್ಟ. ಅದರಲ್ಲಿ ತಪ್ಪೇನು? ಅದನ್ನು ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಹೇಳಿ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ ? ಜಟೆ ಮೃಗ ಚರ್ಮ, ಭಸ್ಮಗಳೊಂದಿಗೆ ಬಿಲ್ಲು ಬಾಣ ಖಡ್ಗಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದ ಪರಶಿವನಿದ್ದಾನೆ. ನಾವು ಅವನ ಶಿಷ್ಯರು’ ಎಂದು ಪಾರ್ಥನು ಹೇಳಿದನು.

ಉಬ್ಬಟೆ - ಅತಿಶಯ, ಅಸಾಮಾನ್ಯ
ವಿಸ್ಫುಟ - ಸ್ಪಷ್ಟ
ಧೂರ್ಜಟಿ - ಈಶ್ವರ

6. ‘ನೀವು ಲೋಕ ಶಿಕ್ಷಕರಲ್ಲವೇ? ನಮಗೆ ನಿಮ್ಮ ತಪಸ್ಸಿನ ಚಿಂತೆಯಾದರೂ ಏಕೆ ? ಪರಶಿವನೇ ಅಡ್ಡ ಬಂದರೂ ನಮ್ಮ ಪ್ರತಿಜ್ಞೆಯನ್ನು ನಾವು ಬಿಡುವುದಿಲ್ಲ. ( ಹಂದಿಯ ದೇಹದಲ್ಲಿ ನೆಟ್ಟಿರುವ) ಈ ಬಾಣವು ನಮ್ಮದು’ ಎಂದು ಮರದ ನೆರಳಲ್ಲಿ ನಿಂತು ಶಬರನು ನುಡಿಯಲು ಪಾರ್ಥನು ತಾಳ್ಮೆಗೆಟ್ಟನು.

ಕಳಂಬ - ಬಾಣ
ವಾಸಿ - ಪ್ರತಿಜ್ಞೆ
ವನೌಕಃ - ಕಾಡಿನ ಮg
ಪಿನಾಕಿ - ಈಶ್ವರ

7. ಹೊಡೆದೆಬ್ಬಿಸಿದ ಹುಲಿಯೋ, ಗಾಯಗೊಂಡ ಹಂದಿಯೋ, ಹಸಿದ ಹಾವೋ, ಕಾದ ಕಬ್ಬಿಣದ ಕಿಡಿಯೋ ಎಂಬಂತೆ ಸಿಡಿದೆದ್ದ ಪಾರ್ಥನ ಉಸಿರಿನಲ್ಲಿ ಕಾರುವ ಹೊಗೆ, ಕಣ್ಣಲ್ಲಿ ಕಾದು ಕುದಿಯುವ ಕೆಂಡ, ಹೊಸದಾಗಿ ಹರಿತಮಾಡಿದ ಬಾಣದ ಕಿಡಿಗಳು ಝಳಪಿಸಲು ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಜುನನು ಕೋಪಗೊಂಡ. ಎಂದು ಜನಮೇಜಯನಿಗೆ ವೈಶಂಪಾಯನರು ಹೇಳಿದರು.

ಕಟ್ಟುಕ್ಕು - ಗಟ್ಟಿಯಾದ ಕಬ್ಬಿಣ
ಭುಜಗ - ಹಾವು
ಛಡಾಳಿಕೆ - ಉಗ್ರತೆ, ರಭಸ
ಕಾರ್ಬೊಗೆ ಕಪ್ಪು ಹೊಗೆ

8. ‘ಹಾಗಾದರೆ ಇದನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊ ’ ಎಂದು ಆಕರ್ಣಾಂತವಾಗಿ ಎಳೆದು ಬಾಣವೊಂದನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದನು. ಅದನ್ನು ಹಿಂದಿಕ್ಕುವಂತೆ ಹೆಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚು ವೇಗವಾಗಿ ಮತ್ತೆ ಬಾಣಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟನು. ಹೇಳಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದ ವೇಗದಲ್ಲಿ ಬಾಣಗಳು ಶಿವನನ್ನು ಮುತ್ತಿದವು.

ವೇಗಾಯ್ಲತನ - ಬೇಗ
ಸೂಟಿ - ಬೇಗ, ಚುರುಕು

9. ‘ಅರಸ, ಏನನ್ನು ಹೇಳಲಿ ? ಅರ್ಜುನನಗೆ ಅರ್ಜುನನಿಗೆ ತಿಳಿಯದೇ ಹೋದರೂ ಬಾಣದ ಅಭಿಮಾನದೇವತೆಯಾದ ಪಾರ್ವತಿಗೆ ತಿಳಿಯುವುದಿಲ್ಲವೆ ? ಈಶ್ವರನ ಮತ್ತು ಅರ್ಜುನರ ಬಾಣಪ್ರಯೋಗದಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯ - ಕತ್ತಲು , ಗರುಡ - ಸರ್ಪಸಮೂಹ ಇವರುಗಳ ಸಾಮ್ಯವನ್ನು ಕಂಡೆನು. ’ ಎಂದು ವೈಶಂಪಾಯನನು ಹೇಳಿದನು.

ಹರಿಸೂನು - ಇಂದ್ರನ ಮಗ ಅರ್ಜುನ
ವೈನತೇಯ - ಗರುಡ

10. ಅರ್ಜುನನು ಪುನಃ ಬಾಣದ ಮಳೆಯನ್ನೇ ಸುರಿಯುತ್ತಿರಲು ಅಕಾಶ, ದಿಕ್ಕುಗಳು ಭೂಮಿ ಅರ್ಜುನ ಕಿರಾತ ಯಾರೂ ಎಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬುದು ತಿಳಿಯದಂತಾಯಿತು. ಶಕ್ತಿಯುತವಾದ ಆ ಬಾಣಗಳು ಗರಿಗಳಿಂದ ಕೂಡಿ ಸದ್ದುಗೈಯ್ಯುತ್ತಾ ಬಾಣಗಳ ಸಮೂಹ ಮೃತ್ಯುಂಜಯನ ಸಮ್ಮುಖಕ್ಕೆ ನುಗ್ಗಿದವು.

ನಭ - ಆಕಾಶ
ಮುತ್ತುಗಿಡಿ - ಹೊಳೆಯುವ ಕಿಡಿ
ಮೃತ್ಯುಂಜಯ - ಮೃತ್ಯುವನ್ನು ಗೆದ್ದವನು , ಶಿವ

11. ಹಿಮ ಮುಸುಕಿದರೆ ಪರ್ವತವು ಹೆದರುತ್ತದೆಯೆ ? ಹಾಲಾಹಲವು ನೊಣದಿಂದ ನಾಶವಾಗುವುದೇ ? ವಡಬಾನಲವು ತುಷಾರದ ಹನಿಯಲ್ಲಿ ನೆನೆಯುತ್ತದೆಯೆ ? ಆನೆಯನ್ನು ನೈದಿಲೆಯ ನಾಳದಿಂದ ಕಟ್ಟಲಾದೀತೆ ? ಅರ್ಜುನನ ಬಾಣಗಳೆಂಬ ತುಂತುರು ಮಳೆಯಲ್ಲಿ ಗಂಗಾಧರನು ಜಾರಿ ಬೀಳುತ್ತಾನೆಯೇ ? ಎಂದು ವೈಶಂಪಾಯನನು ಹೇಳಿದನು.

ಕಂಜನಾಳ - ನೈದಿಲೆಯ ನಾಳ
ಕುಂಜರ - ಆನೆ
ಜುಂಜುವಳೆ - ತುಂತುರುಮಳೆ

ಜುಂಜುವೊ¼ - ಜುಂಜುವ¼
ಕುಮಾರವ್ಯಾಸ ಭಾರತ ಸಂಗ್ರಹ : ಎಂ.ವಿ.ಸೀ
ಪ್ರಕಾಶನ : ಬಿ ಎಂ ಶ್ರೀ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನ, ಬೆಂಗಳೂರು

12. ಗಣಪತಿಯು ಕೆರಳಿದನು. ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ಗಟ್ಟಿಯಾಗಿ ಕೂಗಿದನು. ವೀರಭದ್ರನೇ ಮೊದಲಾದ ಭೂತಗಣಗಳು ರೋಷದಿಂದ ಸುತ್ತುವರಿದರು. ಇದನ್ನು ಶಿವ ಕಂಡನು. ಇದೇನು ನಿಮ್ಮ ವರ್ತನೆ. ನಮಗೆ ಆಶ್ಚರ್ಯವಾಗಿದೆ. ಅರ್ಜುನನು ನಮಗೆ ( ನಿಮಗಿಂತ) ನೂರುಪಟ್ಟು ಆತ್ಮೀಯನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಗಜಬಜಿಸಬೇಡಿ.

ಹೇರಂಬ - ಗಣಪತಿ
ಗುಹ - ಷಣ್ಮುಖ

13. ಹೀಗೆ ಹೇಳುತ್ತಾ ಬಿಲ್ಲನ್ನು ತೆಗೆದು ಶಿವನು ಬಾಣ ಪ್ರಯೋಗಿಸಲು, ಅರ್ಜುನನ ಬಾಣಗಳು ಬಾಡಿಹೋದವು. ಅಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಸಿಟ್ಟಿನಿಂದ ಆಕರ್ಣಾಂತವಾಗಿ ಎಳೆದು ಪಾರ್ಥನು ಮತ್ತೆ ಬಾಣಗಳನ್ನು ಬಿಡಲು, ಶಿವನು ಅವುಗಳೆಲ್ಲವನ್ನು ಕಡಿದು ಪುನಃ ಬಾಣ ಪ್ರಯೋಗ ಮಾಡಿದ.

ಔಘ - ಸಮೂಹ, ಗುಂಪು
ಕನಲು - ಕೋಪಗೊಳ್ಳು
ಮದನವಿರೋಧಿ - ಶಿವ

14. ’ ಬಾಣದ ಪ್ರಯೋಗದ ರೀತಿ ಚೆನ್ನಾಗಿದೆ. ಕಿರಾತನು ಸಾಹಸಿಯೇ ಸರಿ. ಒಳ್ಳೆಯ ಬಿಲ್ಲಾಳುವೇ ಹೌದು. ನನ್ನೊಂದಿಗೆ ಸರಿಸಮನಾಗಿ ಹೋರಾಡುತ್ತಿದ್ದಾನೆ, ಭಲಾ….’ ಎಂದು ಹೊಸದಾಗಿ ಮಸೆದ ಹರಿತವಾದ ಕೆಂಪುಗರಿಯ ಬಾಣ ಜಾಲವನ್ನೇ ಪಾರ್ಥನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದನು.

ಎಸುಗೆ - ಬಾಣ ಪ್ರಯೋಗ
ಸರಿಬೆಸನು - ಸರಿಸಮನು

15. ಗುರಿಯಿಟ್ಟು ಹೊಡೆದ ಒಂದೊಂದು ಬಾಣಗಳೂ ಹೊಗೆಯುಗುಳಿ ಬೆಂಕಿ ಕಾರುತ್ತಾ ಗಾಂಡೀವವನ್ನು ತಳ್ಳಿ ಶಿವನೆದುರು ವೇಗವಾಗಿ ಓಡಿಬಂದವು. ಹೀಗೆ ಪಾರ್ಥನ ಬಾಣಗಳು ಸವೆದು ಹೋದರೂ ಅವನ ಸಾಹಸ ಸವೆಯದೇ ಇರಲು, ಶಿವನು ಅವನ ಶರಪ್ರಯೋಗ ಕೌಶಲವನ್ನು ಹೊಗಳುತ್ತಿದ್ದನು.

ಈಡಿರಿದ- ಗುರಿಯಿಟ್ಟು ಹೊಡೆದ

16. ‘ಎಲಾ ಶಬರನೇ, ಕಿರಾತರಲ್ಲಿ ಶ್ರೇಷ್ಠನೇ ನೀನು. ನನ್ನನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿ ದೇವತೆಗಳಾಗಲೀ ದೈತ್ಯರಾಗಲೀ ನಿಲ್ಲಬಲ್ಲರೆ ? ಈ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ಅಂಜಬೇಡ. ಪರಾಕ್ರಮವನ್ನು ತೋರು ಎಂದು ಬಾಣಗಳನ್ನು ಮಂತ್ರಿಸಿ ಪಾರ್ಥನು ಪರಶಿವನಿಗೆ ಹೊಡೆದನು.

ವಿಲಗ- ವಿರೋಧ ,
ಬಾಲೇಂದುಮೌಳಿ -ಈಶ್ವರ

17. ಎಷ್ಟು ಮಂತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟರೂ ಶಿವನು ಅವುಗಳನ್ನು ನುಂಗಿದನು. ಎಷ್ಟು ಹರಿತವಾದ ಶರಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟರೂ ಶಿವನು ಅವುಗಳನ್ನು ಕಡಿದುಹಾಕಿದನು. ಇಂತಹ ಧೀರನಾರೆಂಬ ಯೋಚನೆ ಅರ್ಜುನನಿಗೆ ಬೇಡವೆ; ಕ್ಷತ್ರಿಯರ ಜಾತಿಗೆ ತಾಮಸ ಎಷ್ಟು ಬಲವತ್ತರವಾದುದು ? ಎಂದು ಜನಮೇಜಯನಿಗೆ ವೈಶಂಪಾಯನನು ಹೇಳಿದನು.

ವೆಗ್ಗಳರು - ಶೂರರು
ಏಸು - ಎಷ್ಟು
ಈಸು - ಇಷ್ಟು

18. ಹಿಂದೆ ಖಾಂಡವದಹನ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಬಂದ ಈ ಅಕ್ಷಯಾಸ್ತ್ರ ಈಗ ದೊಡ್ಡ ಸಮುದ್ರ ಬತ್ತುವಂತೆ ಬತ್ತಿಹೋಯಿತು. ಪರಶಿವನ ತಪಸ್ಸಿಗೆ ಇಂದು ಈ ಕಿರಾತ ಅಡ್ಡಿಯಾದನೆಂದು ಗರ್ಜಿಸಿ, ಬಿಲ್ಲಿನಿಂದಲೇ ಅವನನ್ನು ಅಪ್ಪಳಿಸಿದನು.

ಜಲನಿಧಿ -ಸಮುದ್ರ

19. ಬಿಲ್ಲಿನ ಹೊಡೆತದಿಂದ ಆಗಬಹುದಾದ ಗಾಯವನ್ನು ಶಿವನು ಮಲ್ಲಯುದ್ಧದ ಒಂದು ನೆಗೆತದಿಂದ (ದಂಡೆಯಲಿ) ನಿವಾರಿಸಿಕೊಂಡನು. ಆಗ ಅರ್ಜುನನು ಶಿವನು ಹಿಂಜರಿದನಲ್ಲ ಎಂದು ಮತ್ತೆ ಶಿವನ ಮೇಲೆ ಜರೆದು ರಭಸದಿಂದ ಹೊಯ್ದು ಅಪ್ಪಳಿಸಿದನು. ಅವನು ಬೈಯುತ್ತಿರುವಾಗ, ಶಿವನು ನಸುನಗುತ್ತಾ ಅವನ ಬಿಲ್ಲನ್ನು ಸೆಳೆದುಕೊಂಡನು. ಇದರಿಂದ ಶಿವನು ಪಾರ್ಥನಿಗೆ ಯಶಸ್ಸನ್ನುಂಟುಮಾಡಿದನು. ಇದನ್ನು ಸುರರು ಹೊಗಳಿದರು.

ದಂಡೆ - ಮಲ್ಲಯುದ್ಧ ಮೊದಲಾದವುಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ಒಂದು ಪಟ್ಟು (ಇಲ್ಲಿ ಶಿವನು ಬಿಲ್ಲಿನ ಹೊಡೆತದಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡ ರೀತಿ.)
ಅಳುಕು - ಹಿಂದೆ ಹೋಗು, ಹಿಂದೆ ಸರಿ

20. ವಿವೇಕವನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕಳೆದುಕೊಂಡು ಅಜ್ಞಾನವಶನಾದ ಅರ್ಜುನನ ಮನಸ್ಸು ತಾಮಸದ ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿತು. ಒರೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಖಡ್ಗವನ್ನು ಸೆಳೆದು, ಬಾಲಚಂದ್ರನನ್ನು ಧರಿಸಿದ ಚಿಗುರೆಲೆ ಸಿಕ್ಕಿಸಿಕೊಂಡ ಶಿವನನ್ನು ಬೀಳು ಶಬರಾ ಎನ್ನುತ್ತಾ ಅರ್ಜುನ ಹೊಡೆದನು.

ಅಡಾಯುಧ - ಒಂದು ಬಗೆಯ ಕತ್ತಿ
ತಾಯ್ಮಳಲು - ( ಸಮುದ್ರದ ತಳದ ಮರಳು)
ಎಲೆವರೆ - ಬಾಲಚಂದ್ರ

21. ಆಯುಧವನ್ನು ಶಿವನು ಸೆಳೆದ ಮೇಲೆ, ಅರ್ಜುನನಲ್ಲಿ ಬರಿ ಮುಷ್ಟಿ ಮಾತ್ರ ಉಳಿಯಿತು. ಅರ್ಜುನನ ಸಾಮಥ್ರ್ಯಕ್ಕೆ ಶಿವನು ತುತ್ತಾಗಲು ಸಾಧ್ಯವೆ? ಆದರೆ ಅರ್ಜುನನ ಅಹಂಕಾರ ಅಲ್ಲಿಗೇ ಮುಗಿಯಲಿಲ್ಲ. ಅಷ್ಟರ ನಂತರವೂ ಅವನಲ್ಲಿದ್ದ ವಿವೇಕವು ಹೆಮ್ಮೆಟ್ಟಿತು. ಅತಿ ಚಪಲತನದ ಆಡಂಬರವೇ ಹೆಚ್ಚಾಯಿತು. ಮತ್ತೆ ಹೋರಾಡಿದನು.

22. ಮರಗಳ ಕೊಂಬೆಗಳಿಂದ, ಕಲ್ಲುಗುಂಡುಗಳಿಂದ ಶಿವನನ್ನು ಹೊಡೆದ ಅರ್ಜುನನ ಸಾಹಸವನ್ನು ಏನು ಹೇಳಲಿ? ದಯಾನಿಧಿಯಾದ ಶಿವನು ಅವುಗಳೆಲ್ಲವನ್ನು ಕಡಿದು, ‘ಮರುಳು ಮುನಿಯೇ ಅಸ್ತ್ರಗಳಿದ್ದರೆ ಅವುಗಳನ್ನು ಕೊಂಡುಬಾ ’ ಎಂದನು.

ಹೆಗ್ಗೊಂಬೆ - ಮರದ ದೊಡ್ಡ ಕೊಂಬೆ
ನಾದು - ಹೊಡೆ
ತಮ್ಮಡಿ- ಮುನಿ, ಋಷಿ

23. ‘ಎಲಾ ಕಿರಾತ, ಆಯುಧಗಳೇಕೆ ? ಬಾಹು ಯುದ್ಧವನ್ನೇ ಮಾಡೋಣ. ದೊಡ್ಡ ಆಯುಧವಾದ ಮುಷ್ಟಿ ಇದೆಯಲ್ಲವೇ. ನನ್ನ ಮುಷ್ಟಿಯ ಚೊಕ್ಕೆಯವನ್ನು ಸಹಿಸಿಕೊ. ನಿನ್ನವರು ಬಂದು ನೋಡಲಿ’ ಎಂದು ಭುಜವನ್ನು ತಟ್ಟಿ ಅರ್ಜುನನು ನಿಲ್ಲಲು, ಭೂತಗಣಗಳೆಲ್ಲಾ ಬೆರಗಾದವು.

ಚೊಕ್ಕೆಯ - ಮಲ್ಲಯುದ್ಧದ ಒಂದು ಪಟ್ಟು

24. ‘ದೇವಿಯರು ಅರ್ಜುನನ ಸಾಹಸವನ್ನು ನೋಡಿದಿರೇ ? ನಾಲ್ಕು ತಿಂಗಳ ಕಾಲ ತರಗೆಲೆ ತಿಂದು ಅನಂತರ ಗಾಳಿಯನ್ನು ಮಾತ್ರ ಸೇವಿಸಿ ದೇಹವನ್ನು ದಂಡಿಸಿದ ಈತನು ನನ್ನೊಂದಿಗೆ ಸಮದಂಡಿಯಾಗಿ ಹೋರಾಡಿದನಲ್ಲಾ ?’ ಎಂದು ಪರಶಿವನು ನಗುತ್ತಾ ನುಡಿದನು.

25. ‘ದೇವೀ… ಆಯುಧ ಹಾರಿ ಹೋಯಿತೆಂದು ಭಯಗೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ. ಇವನ ವೀರರಸವು ಆರಿಹೋಗಲಿಲ್ಲ. ಅವನ ತೋಳ್ಬಲದಲ್ಲಿ ಅನುಮಾನ ಕೊರತೆಗಳಿಲ್ಲ. ಬಲವಾಗಿ ಹೊಡೆದ ಚೆಂಡಿನಂತೆ ಇವನ ಪ್ರತಾಪವು ಪುಟಿದೇಳುತ್ತಿದೆ. ಈಗ ಇವನ ಮಹಾ ಬಾಹುಯುದ್ಧವನ್ನು ನೋಡು. ಎಂದು ಪಾರ್ವತಿಗೆ ಹೇಳಿದನು.

ಖಯಖೋಡಿ - ಕೊರತೆ
ಹತ - ಹೊಡೆಯಲ್ಪಟ್ಟ
ಕಂತುಕ - ಚೆಂಡು

26. ‘ಕಾಂತೆ ಕೇಳು, ಇವನು ನಾರಾಯಣ ಋಷಿಯ ಸಂಗಾತಿಯಾದ ನರನು. ಇವರು ನಾರಾಯಣ ಅಂಶ ಸಂಭೂತರು. ಮತ್ತು ನನ್ನ ಭಕ್ತನು. ಇವನು ತಪಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ರಾಗದ್ವೇಷಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದು ಪಾಶುಪತಾಸ್ತ್ರವೆಂಬ ವಿಖ್ಯಾತ ಶರವನ್ನು ಬೇಡಿದ್ದಾನೆ’ ಎಂದನು.

ವೀತರಾಗದ್ವೇóಷ - ರಾಗ, ದ್ವೇಷಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದವನು.

ವೀತರಾಗದ್ವೇಷಿಯಾದನು - ವೀತರಾಗದ್ವೇಷನಾದನು
ಅರಣ್ಯಪರ್ವ, ಮೈ.ವಿ.ವಿ.

27. ‘ಇವನಿಗೆ ನನ್ನ ಶರವನ್ನು ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ನೀನು ಅವನ ಆವೇಶವನ್ನು ನೋಡು’ ಎಂದು ಪಾರ್ಥನ ಎದುರಾಗಿ ಬೊಬ್ಬಿಡುತ್ತಾ ಶಿವನು ಬಾಹುಗಳನ್ನು ಚಪ್ಪರಿಸಿದನು. ಇಬ್ಬರೂ ಕೈಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದುಕೊಂಡು ಬಹುವಿಧವಾಗಿ ತಮ್ಮ ಕೌಶಲವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತಾ ಖಾಡಾಖಾಡಿಯಾದ ಯುದ್ಧವನ್ನು ಮಾಡಿದರು.

ಕಡುಹು -ಆವೇಶ
ಬಾಹಪ್ಪಳಿಸು - ಕೈತಟ್ಟು
ಹತ್ತಾಹತ್ತಿ - ಬಾಹುಯುದ್ಧ
ಜಡಿತೆ -ವೇಗ
ಚಾಳೈಸಿದರು - ವಿಸ್ತರಿಸು

28. ಒಮ್ಮೆ ಬಿಗಿದು, ಇನ್ನೊಮ್ಮೆ ಬಿಡಿಸಿ, ಬಿಡಿಸಿಕೊಂಡ ತಕ್ಷಣ ಹಿಂದೆ ಬರುವ, ಹಿಡಿದ ವೇಗದಲ್ಲಿ ಮುಂದೆ ನುಗ್ಗುವ , ಕೈಚಳಕವನ್ನು ಸೊಗಸಾಗಿ ತೋರುವ , ನೆಗೆಯುವ, ಕಾಲಿಗೆ ತೊಡರು ಹಾಕುವ ಅಪ್ಪಿ ಬಿಗಿಯಾಗಿ ಹಿಡಿಯುವ, ಹಿಡಿದಾಗ ಬಿಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ, ತಿವಿಯುವ, ಬಗೆಯುವ , ಬಳಸಿ ಹಿಡಿದುಕೊಳ್ಳುವ, ವಿವಿಧಪಟ್ಟುಗಳನ್ನು ಈ ಲೋಕೈಕವೀರರುಗಳು ತೋರುತ್ತಾ ಹೊಡೆದಾಡಿದರು.

ಲಳಿ - ಕೌಶಲ್ಯ ,
ಚಿಗಿ - ನೆಗೆ,
ತೊಡಚು - ಸಿಕ್ಕಿಸು, ಬಂಧಿಸು
ಬಂದ - ಬಂಧ -ಪಟ್ಟುಗಳು
ಲಗಡಿಸು -ಲಗಡವೆಂಬ ಪಟ್ಟು ಹಾಕು

29. ಕಲವಳಯ, ತಳಹತ್ತ, ಡೊಕ್ಕರ, ವಟ್ಟತಳ, ಖೊಪ್ಪರ, ದುವಂಗುಲ, ಕಂದ ಡೊಕ್ಕರ, ತೋರಹತ್ತ, ಅಂಕಡಬಂಧ, ಪಟ್ಟಸ, ಸರ್ಪಬಂಧ, ಮುಂತಾದ ವಿವಿಧ ಪಟ್ಟುಗಳಿಂದ ಅವರೀರ್ವರೂ ಹೋರಾಡಿದರು.

ಕುಮಾರವ್ಯಾಸ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕುಸ್ತಿಪಟುಗಳು
ಜನಮನದ ಕವಿ ಕುಮಾರವ್ಯಾಸ ಬಳಸಿರುವ ಕೆಲವು ಕುಸ್ತಿಪಟ್ಟುಗಳ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಹೀಗಿದೆ :
ಈ ಪದ್ಯದಲ್ಲಿ ಕುಮಾರವ್ಯಾಸನು 13 ರೀತಿಯ ಕುಸ್ತಿಪಟ್ಟುಗಳನ್ನು ತಿಳಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಅವುಗಳ ಕೆಲವು ಪದಗಳ ಅರ್ಥ ಮತ್ತು ಪಟ್ಟುಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಇಂದಿನ ಕ್ರಮವು ಹೀಗಿದೆ.
ಕುಸ್ತಿ ಪಟ್ಟುಗಳಲ್ಲಿ 2 ಪ್ರಮುಖ ವಿಭಾಗಗಳಿವೆ

1. ಕುಸ್ತಿ ಕೆಲಸ = ಪಟ್ಟುಗಳನ್ನು ಹಾಕುವುದು
2. ಪ್ರತಿ ಕೆಲಸ = ತೋಡುಗಳು ಅಥವಾ ಪಟ್ಟುಗಳನ್ನು ಬಿಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು
   ಕರವಳ(ಲ)ಯ : ಇದರ ಪ್ರಾಚೀನ ಹೆಸರು “ಅರಿರುದ್ರ” ಈಗ ಇದನ್ನು “ಬಾಹರ್ ಟಾಂಗ್” ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಚಿತ್ರ ನೋಡಿ 2. ಇದು ಪಟ್ಟುಹಾಕುವ ರೀತಿ. ಈ ಪಟ್ಟನ್ನು ಹಾಕುವುದಕ್ಕೆ ಮುನ್ನ ಸುಪ್ರತೀಕ ಪಟ್ಟು ಹಾಕುವ ರೀತಯು ತಿಳಿದಿರಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ (ಚಿತ್ರ 1, 2, 3) ಜನಿವಾರಪಟ್ಟು ಸುಪ್ರತೀಕವನ್ನು ಈಗ “ಟಾಂಗ್ ಅಥವಾ ಪಟ್ಟು” ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಕುಸ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾದ ದೊಡ್ಡಪಟ್ಟುಗಳ ಸಾಲಗೆ ಸೇರುತ್ತದೆ. ಈ ಪ್ರಕಾರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾವೀಣ್ಯತೆ ಪಡೆದವರ ಕಾಲನ್ನು ಹಿಡಿಯಲು ಎಲ್ಲರೂ ಹಿಂದೆಗೆಯುತ್ತಾರೆ. (ಕುಸ್ತಿ ಕೆಲಸವನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ಅರ್ಥೈಸಲು ದ್ವಿತೀಯ ಪುರುಷ ಏಕವಚನವನ್ನು ಬಳಸಲಾಗಿದೆ). ನಿನ್ನ ಎದುರಾಳಿಯು ಎಡಗಾಲನ್ನು ಮುಂದಿಟ್ಟು ನಿಂತಿರುವನೆಂದು ಭಾವಿಸಿವಾ (ಚಿತ್ರ 3) ಈಗ ನೀನು ನಿನ್ನ ಬಲತೋಳನ್ನು ಅವನ ಬಲತೋಳಿಗೆ ಮೇಲುಗಡೆಯಿಂದ ಸುತ್ತಿ, ಅದೇ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ನಿನ್ನ ಬೆನ್ನನ್ನು ತಟ್ಟನೆ ಅವನ ಕಡೆಗೆ ತಿರುಗಿಸಿ, ತಿರುಗಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಹಾಗೆಯೇ ಮುಂದಿರುವ ಅವನ ಎಡಗಾಲಿನ ಒಳಗಡೆ ನಿನ್ನ ಬಲಗಾಲನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ಎಗರಿಸು. ಇದರು ಸರಿಯಾಗಿ ಅಭ್ಯಾಸವಾದರೆ ಕುಸ್ತಿಯ ಅನೇಕ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಉಪಯೋಗಿಕ್ಕೆ ಬರುವುದು. ಒಂದುವೇಳೆ ನಿನ್ನ ಎದುರಾಳಿಯು, ನೀನು ಅವನ ಬಲಗೈಯನ್ನು ಹಿಡಿಯಲು ಹೋದಾಗ ಅವನು ಎಡಗೈಯಿಂದ ವಿರೋಧಿಸುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಅವನು ಜಾಗರೂಕನಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ, ಆಗ ನಿನ್ನ ಬಲಗೈಯನ್ನು ಅವನಿಗೆ ಕಾಣುವಂತೆ ಅವನ ಹಾಯಿಸದೆ, ಅವನ ಭುಜದ ಮೇಲಿರುವ ನಿನ್ನ ಬಲಗೈಯನ್ನು ಅವನ ತಳೆಯ ಮೇಲಿನಿಂದ ಹಾಯಿಸಿ, ಅವನ ತೋಳನ್ನು ಹಿಡಿ. ಎದುರಾಳಿಯು ಬೆನ್ನಹಿಂದೆ ಇರುವಾಗಲೂ ಈ ಕೆಲಸಮಾಡಬಹುದು. ಕರವಲಿಯ ಅಥವಾ ಬಾಹರ್‍ಟಾಂಗ್ ಎನ್ನುವುದುಇ ಸುಪ್ರತೀಕದ ಸ್ವಲ್ಪ ಬದಲಾವಣೆಯಿಂದ ಮಾಡುವ ಕೆಲಸ. ಸುಪ್ರತೀಕದಲ್ಲಿ ಎದುರಾಳಿಯ ಯಾವ ಕಾಲು ಮುಂದಿದೆಯೋ ಅದರ ಎದುರುಗಡೆಯ ಕೈ ಸುತ್ತಿದರೆ ಬಾಹ್ಯ ಸುಪ್ರತೀಕದಲ್ಲಿ ಎದುರಾಳಿಯು ಯಾವ ಕಾಲು ಮುಂದಿದೆಯೋ, ಆ ಕಡೆಯ ಕೈಯನ್ನು ಸುತ್ತಿ, ಎದುರಾಳಿಯ ಕಡೆಗೆ ಬೆನ್ನು ತಿರುಗಿಸಿ, ನಿನ್ನ ಮುಂದಿನ ಕಾಲಿನಿಂದ, ಎದುರಾಳಿಯ ಮುಂದಿರುವ ಕಾಲನ್ನು ಹೊರಗಡೆಯಿಂದ ಗೆಣ್ಣಿನ ಮೇಲ್ಭಾಗಕ್ಕೆ ಕಟ್ಟಿ ಹೊಡೆಯಬೇಕು. ಈಗ ಎದುರಾಳಿಯು ವಜ್ರದಂತೆ, ಛತ್ರಪತಿ ಅಥವಾ ಮತ್ತಾವ ಕೆಲಸಕ್ಕಾದರೂ, ನಿನ್ನ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಹಾದು ಹೋಗುವಂತೆ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಅನುಕೂಲವಾಗುವುದು.
   ತಳಹತ್ತ : ಇದರ ಪ್ರಾಚೀನ ಹೆಸರು ಕೀಚಕ ಬಂಧ
   ಡೊಕ್ಕರ : ಇದರ ಹಿಂದಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಹೆಸರು ನೀಲಧ್ವಜ
   ವಟ್ಟತಳ : ಇಂದ ಇದನ್ನು ಬೇತಾಳ ಬಂಧ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು.
   ಖೊಪ್ಪರ : ಇದರ ಸಂಸ್ಕೃತನಾಮ ಹಸ್ತಿಮಲ್ಲ. ಈಗ ಇದನ್ನು ದೋಬಿಚಟ್ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ ಚಿತ್ರ : 3ನ್ನು ನೋಡಿ. ಈ ಕೆಲಸವನ್ನು ಎದುರಾಳಿಯು ಅವನ ಕೈಯನ್ನು ನಿನ್ನ ಕತ್ತಿನ ಮೇಲೆ ಹಾಕಿದಾಗ ಆಗಲಿ ಅಥವಾ ಕೈಮಿಲನ ಮಾಡುತ್ತಿರುವಾಗ ಆಗಲೀ ಮಾಡಬಹುದು. ಕೆಲವರು ಎದುರಾಳಿಯು ತಗ್ಗಿದಾಗ ಮಾಡಿದರೆ ಮತ್ತೆ ಕೆಲವರು ಎದುರಾಳಿಯು ಎದೆ ಎತ್ತಿ ನಿಂತಿದ್ದಾಗಲೂ ಮಾಡುವರು. ಇವೆಲ್ಲವೂ ಅವರವರ ಅಭ್ಯಾಸಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಇರುತ್ತದೆ.
   ಪ್ರತಿ ಕೆಲಸ : ಪಟ್ಟನ್ನು ಬಿಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ವಿವರಣೆ. ಎದುರಾಳಿಯು ಈ ಕೆಲಸ ಪ್ರಯೋಗ ಮಾಡುವುದರೊಳಗೇ ನಿನ್ನ ಎಡಗೈಯನ್ನು ಅವನ ಎರಡು ತೊಡೆಗಳಮಧ್ಯೆ ಪೃಷ್ಠದ ಕೆಳಗಡೆ ತೂರಿಸಿ ಅವನನ್ನು ಮೇಲಕ್ಕೆ ಎತ್ತು.
   ಎದುರಾಳಿಯು ನಿನ್ನನ್ನು ಎಗರಿಸುವಷ್ಟರಲ್ಲಿಯೇ, ಅವನ ಬೆನ್ನಿನ ಮೇಲೆ ನಿನ್ನ ಎದೆಯ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಊರಿ ಚಕ್ರಾಕಾರವಾಗಿ ಅವನ ಎಡಗಡೆಗೆ ತಿರಿಗಿಸಿ ಅವನಿಗೆ ಎದುರಾಗಿ ನಿಲ್ಲು.
   ಅವನ ಎಡಸೊಂಟವನ್ನು ನಿನ್ನ ಎಡಗೈಯಿಂದ ಬಲಭಾಗಕ್ಕೆ ತಳ್ಳಿ ನೀನು ಎದುರಾಳಿಯ ಎಡಭಾಗಕ್ಕೆ ಸರಿದು ಹೋಗು. ಹೀಗೆ ಅವನ ಸೊಂಟವನ್ನು ಎಳೆಯುವಾಗ ಅದು ಸರಾಗವಾಗಿ ನಿನ್ನ ಬಲಗಡೆಗೆ ಸರಿದು ಹೋಗಲು ಅನುಕೂಲವಾಗುವಂತೆ ನಿನ್ನ ಕೆಳ ಹೊಟ್ಟೆಯನ್ನು ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಸರಿಸು.
   ಪಟ್ಟಸ : ಇದು ಒಂದು ಕುಸ್ತಿ ಪಟ್ಟು. ಇದಕ್ಕೆ ‘ಜರಾಸಂಧಿ.” “ಒಂಟಿಕಾಲಿನ ಮೇಲೆ ಬೀಳುವುದು”. ಈ ಪಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಎದುರಾಳಿಯು ಮುಂದಿಟ್ಟಿರುವ ಕಾಲಿನ ಮೇಲೆ ಪ್ರಯೋಗ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೈಕಾಲಿಗಳನ್ನು ಮುರಿಯುವಂತಹ ಪಟ್ಟೂ ಎಂಬ ಅರ್ಥವೂ ಇದೆ.
   ‘ಅ’ ಮತ್ತು ‘ಬ’ ಎಂಬ ಇಬ್ಬರು ಕುಸ್ತಿ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಎಂದಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳೋಣ ‘ಬ’ ತನ್ನ ತೂಕ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಮುಂದಿಟ್ಟಿರುವ ಕಾಲಿನ ಮೇಲೆ ಬಿಟ್ಟಿರುತ್ತಾನೆ. ‘ಅ’ ಮಲ್ಲನು ‘ಬ’ನ ಮುಂದಿಟ್ಟಿರುವ ಕಾಲಿನ ಪಾದದ ಬಳಿ ರಭಸವಾಗಿ ನುಗ್ಗಿ ಗೆಣ್ಣಿನ ಹತ್ತಿರ ಎರಡೂ ಕೈಗಳಿಂದ ಭದ್ರವಾಗಿ ಹಿಡಿಯುತ್ತಾನೆ. ಅದೇ ವೇಗದಲ್ಲಿ ಕಾಲನ್ನು ಎಳೆದು ಕಾಲುಗಳ ಮಧ್ಯೆ ತಟ್ಟನೆ ‘ಬ’ನ ಎದೆಗೆ ತನ್ನ ಭುಜ ತಗಲುವಂತೆ ಮಾಡಿ ಎದುರಾಗಳಿಯ ಕಾಲನ್ನು ತನ್ನ ಎದೆಯವರೆಗೂ ಎತ್ತುತ್ತಾನೆ. ಅತಿ ಶೀಘ್ರದಲ್ಲಿಯೇ ಮತ್ತೊಂದು ಕಾಲಿನಿಂದ ಒಳಭಾಗದಿಂದ ‘ಬ’ನ ಮೊಣಕಾಲಿನ ಹಿಂಭಾಗಕ್ಕೆ ‘ಪಟ್’ಎಂದು ಎಗರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಹೀಗೆ ಕುಸ್ತಿ ಕ್ರಿಯೆ ಮುಂದುವರಿಯುತ್ತದೆ.
   ಪ್ರತಿ ಕೆಲಸ ಅಥವಾ ಪಟ್ಟನ್ನು ಬಿಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು (ತೋಡ್)
   ‘ಅ’ ಮತ್ತು ‘ಬ’ನ ಮುಂದಿಟ್ಟ ಕಾಲಿನ ಮೇಲೆ ಪಟ್ಟನ್ನು ಪ್ರಯೋಗ ಮಾಡಲು ನುಗ್ಗುತ್ತಿರುವಾಗ ‘ಬ’ನು ಜಾಗೃತನಾಗಿ ತನ್ನ ಕಾಲನ್ನು ಹಿಂದೆ ಸರಿಸಿ ಬಗ್ಗಿರುವ ‘ಅ’ನನ್ನು ಅದುಮಿ ಹಿಡಿಯುತ್ತಾನೆ (ಮಲ್ಲಪ್ರಪಂಚ ಪು 21 ಎಂ. ನರಸಿಂಹಮೂರ್ತಿ, 2008) ಚಿತ್ರನೋಡಿ
   ಉರಗಬಂಧ : ಇದನ್ನು ಉರ್ದುವಿನಲ್ಲಿ ಗಜಾಡೋಲ್ ಎನ್ನುವರು. ನಂದಿಘೋಷ್, ಜಯಭೈರವ, ಜಯಡಿಂಡಿಮ ಅಥವಾ ಮುಲ್ತಾನಿಯಲ್ಲಿಯೂ ಇದರ ಪ್ರಭಾವ (ಛಾಯೆ) ಇದೆ. ಇದೊಂದು ಪಟ್ಟನ್ನು ಬಿಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ (ಪ್ರತಿ ಕೆಸಲ) ರೀತಿ.
   ನಿನ್ನ ಎಡಕೈಯನ್ನು ಹಿಂದಿನಿಂದ ಅವನ ಎಡತೋಡೆಯ ಮೇಲ್ಭಾಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಿ ಎದುರಾಳಿಯನ್ನು ಮೇಲಕ್ಕೆ ಎತ್ತು. ಜಯಭೈರವ ಮತ್ತು ಜಯಡಿಂಡಿಮ ಮಲ್ತಾನಿ ಕೆಲಸಗಳಲ್ಲಿ ನಿನ್ನ ಎಡಗೈಯಿಂದ ಎದುರಾಳಿಯ ಬಲಗೈಯನ್ನು ಸುತ್ತಿ ಹಿಡಿದು ನಿನ್ನ ಬಲಗಡೆಗೂ ಮತ್ತು ನಿನ್ನ ಬಲಗೈಯಿಂದ ಎದುರಾಳಿಯ ಎಡಗೈಯನ್ನು ಸುತ್ತಿ ನಿನ್ನ ಎಡಗಡೆಗೇ ಕಲಿ ಹೊಡೆಯುವುದ (ಅಭ್ಯಾಸಮಾಡುವುದು). ಆದರೆ ಸುಪ್ರತೀಕ (ಟಾಂಗ್) ಮಾಡುವಾಗ ಮಾತ್ರ ನೀನು ಸುತ್ತಿಕೊಂಡಿರುವ ಕೈ ಕಡೆಯೇ ಕಲಿಹೊಡೆಯ ಬೇಕು ಈ ವಿಶೇಷ ಬದಲಾವಣೆಯನ್ನು ಗಮನಿಸಬೇಕು.
   ಡೊಕ್ಕರ : ಪ್ರತಿಮಲ್ಲನ ಕಾಲುಗಳು, ಕೈಗಳು ಮತ್ತು ತಲೆಯನ್ನು ಕಾಲುಗಳಿಂದ ಸುತ್ತಿ ಒತ್ತುವುದಕ್ಕೆ “ಡೊಕ್ಕರ” (ಡೊಕ್ಕರ?) ಎಂಬ ವಿಜ್ಞಾನವೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ (ಮನಸೋಲ್ಲಾಸ ಕನ್ನಡ ಅನುವಾದ ದ್ವೀತಿಯ ಸಂಪುಟದ ಪುಟ 487)
   ಕರವಲ(ಳ) : ‘ಕರವಲ’ವೆಂಬ ಪಟ್ಟನ್ನು ಪ್ರತಿಮಲ್ಲನು ಹಾಕಿದರೆ, ಹಿಂದಿನಿಂದ ಅವನ ಕಂಕುಳ ಸಂಧಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಲಿನ ಬೆರಳನ್ನು ತೂರಿಸಿ ಅವನನ್ನು ಹಿಂದಕ್ಕೆ ತಳ್ಳಬೇಕು. ಹಾಗೆ ಮಾಡಲು ಅಸಾಧ್ಯವಾದರೆ ಅವನ ತೊಡೆಯನ್ನು ತನ್ನ ಎರಡು ತೊಡೆಗಳ ಮಧ್ಯೆ ಸಿಕ್ಕಿಸಿಕೊಂಡು ಅದುಮಿ ಹಿಡಿದು, ಅವನು ಮತ್ತೆ ಏನನ್ನು ಮಾಡದೆ ಆಗದಿರುವ ಹಾಗೆ ನಿಲ್ಲಿಸ ಬೇಕು (ಮಾ,ಲ್ಲಾಸ. ಕ. ಅನು. ದ್ವಿ. ಸಂ. ಪು. 488)
   ಕುಮಾರವ್ಯಾಸನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿರುವ 13 ರೀತಿಯ ಪಟ್ಟುಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳನ್ನು ಬಿಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ಪದ್ಯದಲ್ಲಿ ಸೆರೆ ಹಿಡಿದಿದ್ದು ಅವುಗಳ ಸರಿಯಾದ ವಿವರ ಕೇವಲ 5 ಪರಿಭಾಷಿಕಶಬ್ದಗಳ ವಿವರಣೆ ಸದ್ಯಕ್ಕೆ ದೊರಕಿದೆ. ಈ ಬಗ್ಗೆ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಶೋಧನೆ ಕೈಗೊಂಡರೆ ಆತನ ಕಾಲದ ಮಲ್ಲ ಕ್ರೀಡೆ ಅಥವಾ ಕುಸ್ತಿಯ ವಿವರಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಗೋಚರವಾಗುತ್ತವೆ.
   -ಡಾ. ಹರಿಹರ ಶ್ರೀನಿವಾಸ ರಾವ್

30. ಭೂಪತಿಯೇ ಕೇಳು. ತಿರುಚುವ, ಬಿಡಿಸುವ, ಸೆಕೆಯನ್ನು ಸೈರಿಸುವ, ಮೇಲೆ ಕೆಳಗೆ ಹಾರುವ, ಏಳುವ, ಬೀಳುವ, ಸರಿದು ವಂಚಿಸಿ ಹೊರಳುವ, ಶಕ್ತಿಯುತ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ಶಿಷ್ಯನಿಗೆ ಪರಶಿವನು ಪಾಠಕ್ರಮವನ್ನು ಹೇಳಿ ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದಾನೆ ಎಂಬಂತೆ ಅವರು ಮುಷ್ಟಿಯುದ್ಧವನ್ನು ಮಾಡಿದನು.

ಮುರಿ - ತಿರುಚು,
ಢಗೆ - ಧಗೆ, ಸೆಕೆ
ಉತ್ತರಿಸು - ಮೇಲಕ್ಕೆ ಎತ್ತು
ಪರಿವಿಡಿ - ಕ್ರಮ

31. ‘ಗಾಯವಾಯಿತೇ ? ತೋರಿಸು. ಅಡುಪಾಯ ಮತು ಚೊಕ್ಕೆಯ ಮುಂತಾದ ಪಟ್ಟುಗಳನ್ನು ಬಿಡು.’ ಎಂದು ಶಿವನ ಎದುರಿನಲ್ಲಿ ಎದ್ದು ಅವನ ಹೊಟ್ಟೆಗೆ ತಿವಿದನು. ‘ನಿನ್ನ ಹಾಗೆ ನನಗೂ ಆಯಿತು’ ಎಂದು ಶಿವನು ಕೈ ಎತ್ತಿ ಅರ್ಜುನನನ್ನು ನಿಧಾನವಾಗಿ ತಿವಿದನು.

ಪೇರುರ - ದೊಡ್ಡ ಹೊಟ್ಟೆ
ಪುರಾರಿ - ಈಶ್ವರ
ಪೂರಾಯ - ಅತಿಶಯ

32. ಸೈರಿಸಿಕೊಂಡು ಅರ್ಜುನನು ಶಿವನ ಎದೆಯೆಡೆಗೆ ಹೊಡೆದರೆ, ಶಿವನು ಪಾರ್ಥನಿಗೆ ಮತ್ತೆ ತಿವಿದನು. ಮರಳಿ ಪಾರ್ಥನು ಅವನಿಗೆ ತಿವಿಯಲು ಅವನು ತಲೆಗೆ ಹೊಡೆದನು. ಹೀಗೆ ಅವರಿಬ್ಬರ ಮುಷ್ಟಿಯುದ್ಧ ಲೋಕವನ್ನೇ ಬೆರಗುಗೊಳಿಸಿತು.

ತರಹರಿಸಿ - ಸೈರಿಸಿಕೊಂಡು

33. ‘ಬಿಸಿಯುಸಿರಿನಿಂದ ಬರುತ್ತಿರುವ ಹೊಗೆಗಳ ತಿವಿತಗಳಿಂದ ಉಂಟಾದ ಕಿಡಿಗಳ, ಕ್ಷೀಣವಾದ ಮೈಮಣಿಸುವ ಚಾಯುರ್ಯದ ದೃಢ ಹಾಗೂ ವೇಗವಾದ ಚಲನೆಯುಳ್ಳ ಇವರುಗಳ ಹೊಡೆತದಿಂದ ಕಿಡಿಗಳು ಉಂಟಾಗಲು ಇವರಿಬ್ಬರೂ ಭಯಂಕರವಾಗಿ ಹೊಡೆದಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಪರಸ್ಪರ ಹೊಡೆದಾಡುತ್ತಿರುವ ಎರಡು ಪರ್ವತಗಳಂತಿದ್ದ ಈ ಮಹಾಶೂರರು ಸಾಮಾನ್ಯರೆ? ಎಂದು ವೈಶಂಪಾಯನರು ಜನಮೇಜಯನಿಗೆ ಹೇಳಿದರು.

ಐಲು ಪೈಲದ ಜರಡುಗಳು - ಸಾಮಾನ್ಯ ಮನುಷ್ಯರು
ಶಯ್ಲ ಹತಿ - ಪರ್ವತಗಳ ಹೊಡೆದಾಟ

34. ಎಂತಹ ಶಕ್ತಿಯಪ್ಪಾ? ಅನೇಕ ದಿವಸಗಳಿಂದ ವಾಯುವೇ ಇವನ ಆಹಾರವಾದರೂ ಜಗಜಟ್ಟಿಯಾಗಿರುವನಲ್ಲಾ? ಇವನಿಗೆ ಸಮಾನರಾದವರನ್ನು ಶಿವನ ಆಣೆಯಾಗಿಯೂ ನಾನು ಕಾಣೆ. ಗುಣಕ್ಕೆ ಮತ್ಸರವುಂಟೆ? ನೋಡು ಶಬರಿ ಎಂದು ನಗುತ್ತಾ ಪರಶಿವನು ಹೇಳಿದನು.

ತ್ರಾಣ - ಶಕ್ತಿ
ಭುವನಪ್ರಾಣ - ಗಾಳಿ

35. ನಿನಗೆ ನಾನು ಬೆರಗಾಗಿಬಿಟ್ಟೆ. ನೀನು ನನ್ನನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿದೆ. ಸುರಾಸುರರು ನನಗೆ ಸರಿಯಲ್ಲವಾದರೂ ನೀನು ನನ್ನನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಿದೆ. ನೀನು ದೇವೇಂದ್ರನೋ ? ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯನೋ ಹರಿಯೋ, ಹರನೋ ? ಕಿರಾತನೋ ? ಎಂದು ಪುನಃ ಅವನ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದನು.

ಹರತನಿಜ - ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ
ಹಲ್ಲಣಿಸು - ಜೀನು ಹಾಕು, ನಿಯಂತ್ರಿಸು.

36. ಅರ್ಜುನನ ಏಟಿನ ನೋವನ್ನು ಸಹಿಸಿ ಶಿವನು ಸಂಪೂರ್ಣ ಶಕ್ತಿಯಿಂದ ಕಾಲಿನಿಂದ ಅವನನ್ನು ಮೆಟ್ಟಿ ನಿಲ್ಲಲು, ಅವನ ಬಾಯಲ್ಲಿ ಮೂಗಿನಲ್ಲಿ ರಕ್ತ ಸುರಿಯಿತು. ಅಯ್ಯೊ ನನ್ನ ಏಟಿನಿಂದ ಇವನು ಬಹುವಾಗಿ ನೊಂದನು. ನನ್ನ ಕೋಪವು ಅತಿಯಾಗಲು ಇವನಿಗೆ ಅಪಾಯವುಂಟಾಯಿತು. ಅಕಟಾ ನನ್ನಿಂದ ತಪ್ಪಾಯಿತು" ಎಂದು ಶಿವನು ಮರುಗಿದನು.

ಒಕ್ಕು - ಸುರಿ, ಹರಿ

37. ಇವನ ಅಹಂಕಾರ ಮುರಿಯಿತು. ಇವನ ಶಕ್ತಿ ಹ್ರಾಸವಾಯಿತು. ಇಂದ್ರಿಯಗಳು ಸೋತವು. ಮದವಿಳಿಯಿತು. ಬೆವರು ತೊರೆಯಾಗಿ ಹರಿಯಿತು. ಆವೇಶ ಬತ್ತಿಹೋಯಿತು. ಈ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಅರ್ಜುನನು ಬಳಲಿ ಬೆಂಡಾದನು.

ಅಂಗಸ್ವೇದ ಜಲ - ಬೆವರು
ಕಾಹುರತೆ - ಆವೇಶ, ಉದ್ವೇಗ

38. ‘ಯಾವ ವ್ರತ ಭಂಗ ಮಾಡಿದ್ದೇನೆಯೋ ? ಯಾವ ದೈವಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆದಿರುವೆನೋ ? ಯಾವ ಶಿವಭಕ್ತರಿಗೆ ಪೂರ್ವಜನ್ಮದಲ್ಲಿ ಅಪರಾಧವೆಸಗಿದ್ದೇನೆಯೋ ? ಯಾವ ಹಿರಿಯರನ್ನು ನಿಂದಿಸಿದ್ದೇನೆಯೋ ? ಯಾವ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಅಪಚಾರ ಮಾಡಿದ್ದೇನೆಯೋ ? ಸೋಲಿನ ಫಲ ನನಗೆ ದೊರಕಿತಲ್ಲಾ’ ಎಂದನು.

ಪರಿಭವ - ಸೋಲು
ಮಹೀರುಹ - ಮರ

39. ‘ಇವನು ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಕಿರಾತನೇ ? ಅಥವಾ ನಾನು ಅರ್ಜುನ ಅಲ್ಲವೇ ? ನಾನು ಪಾರ್ಥನೇ ಹೌದು. ಇವನಂತೂ ಶಬರನಲ್ಲ. ಇವನು ವೇಷ ಮರೆಸಿಕೊಂಡಿರುವವನೋ ಅಥವಾ ಇವನೇ ಅರ್ಜುನನೋ ನಾನಂತೂ ಕುಂತೀ ಕುಮಾರ ಪಾರ್ಥನಲ್ಲ’ ಎಂದು ಚಿಂತಿಸಿದನು.

ಪುಳಿಂದ - ಬೇಡ
ನಿಧಾನಿಸು - ವಿಚಾರಿಸು, ಆಲೋಚಿಸು
ಶ್ವೇತತುರಗ - ಅರ್ಜುನ.

40. ಈತನನ್ನು ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಶಿವನೆಂದು ಅರ್ಜುನನನು ತಿಳಿದುಕೊಂಡನೇ? ಆ ದೈವದ ನಿಜವಾದ ಸಾಮಥ್ರ್ಯ ತನಗೆ ಗೋಚರವಾದರೂ ಅದರ ರಹಸ್ಯವಾದ , ಮಾಯೆ ಕವಿದ, ಆತ್ಮ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಸಾಧ್ಯವೇ? ವೇದಾಂತವು ಇದನ್ನೇ ತಿಳಿಸಿಕೊಟ್ಟರೂ ತಾನು ಅಖಂಡ ಜ್ಞಾನಸ್ವರೂಪನು ಎಂದು ಯಾವನು ತಾನೇ ತಿಳಿಯುತ್ತಾನೆ? ಎಂದು ವೈಶಂಪಾಯನನು ಜನಮೇಜಯನಿಗೆ ಹೇಳಿದನು.

ಗೋಪಿತಾತ್ಮಕ - ಮಾಯೆಯಿಂದ ಕವಿದ ಆತ್ಮ.
ವೇದಶಿರ - ವೇದಾಂತ

41. ‘ಹಂದಿ ನನಗೆ ಏಕೆ ಬೇಕು ? ಈ ಕಿರತನೊಂದಿಗೆ ಯುದ್ಧವೇಕೆ? ಅವನೇ ವಿಜಯಿಯಾಗಿ ನಾನು ಸೋತು ಹೋದೆನಲ್ಲಾ ! ಪರಶಿವನ ಉಪೇಕ್ಷೆಯಿಂದ ಹೀಗಾಯಿತೇ ? ನನ್ನಲ್ಲಿ ಶಿವಭಕ್ತಿ ಶೂನ್ಯವಾಯಿತೇ ? ನಾನು ದುರದೃಷ್ಟಶಾಲಿಯಲ್ಲವೇ ? ಹಾ’ ಎಂದು ಮರುಗಿದನು.

ಸೆಣಸು - ಯುದ್ಧ

42. ‘ಯಾಕೆ ಬೇಸರ, ಮನೋವ್ಯಥೆ ಏಕೆ? ನಾನು ಅಜ್ಞಾನಿಯಾದರೆ ಪರಮೇಶ್ವರ ಏನು ಮಾಡುತ್ತಾನೆ ? ಅವನನ್ನೇ ಶರಣು ಹೊಗುತ್ತೇನೆ. ಆ ಮೇಲೆ ಈ ಶಬರನನ್ನು ಒಂದೇ ನಿಮಿಷದಲ್ಲಿ ಗೆಲ್ಲುತ್ತೇನೆ’ ಎಂದು ವಿವೇಕಯುತ ನಿರ್ಧಾರಮಾಡಿದನು.

43. ಮರಳಿನಲ್ಲಿ ಲಿಂಗವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ, ನಿರ್ಗುಣನನ್ನು ಸಗುಣನೆಂದು ಭಾವಿಸಿ, ವಿವಿಧ ಆಗಮೋಕ್ತ ವಿಧಾನಗಳಿಂದ ಪೂಜಿಸಿದನು. ಅಂಧಾಸುರನನ್ನು ಕೊಂದ ಈಶ್ವರನನ್ನು ಕಣಗಿಲೆ, ಬಂದುಗೆ, ಕಕ್ಕೆ, ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾದ ಶಿರೀಷ ಮುಂತಾದ ಹೂವುಗಳಿಂದ ಅರ್ಜಿಸಿದನು.

ಬಂದುಗೆ - ಬಂದೂಕ ಪುಷ್ಪ
ಅಂಧಾಸುರಾಂತಕ - ಅಂಧಾಸುರನನ್ನು ಕೊಂದ ಶಿವ

ಸಣಬಸರಿಸz -ಸಣದಸಿರಿಸz
ಕುಮಾರವ್ಯಾಸ ಭಾರತ ಸಂಗ್ರಹ , ಸಂ: ಎಂ. ವಿ.ಸೀ

44. ಶಿವಸ್ತುತಿಯನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಾ, ಶಿವನಿಗೆ ಪ್ರದಕ್ಷಿಣೆ ಬಂದು ಭಕ್ತಿಭಾವದಿಂದ ಸಾಷ್ಟಾಂಗ ನಮಸ್ಕಾರ ಮಾಡಿದನು. ‘ಹೇ ಬ್ರಹ್ಮಾದಿ ವಂದಿತನೇ, ಪಾರ್ವತೀರಮಣನೆ, ಭಕ್ತವತ್ಸಲನೇ, ದೇವೋತ್ತಮನೇ, ಮುಕ್ಕಣ್ಣನೇ, ಪುಷ್ಟಿವರ್ಧನನೇ ಕಾಪಾಡು’ ಎಂದನು.

ಬಲವರು - ಪ್ರದಕ್ಷಿಣೆ ಬರು
ಪುನರಪಿ - ಪುನಃ, ಮತ್ತೆ
ತ್ರಿಯಂಬಕ - ಮುಕ್ಕಣ್ಣ, ಶಿವ

• ‘ತ್ರ್ಯಂಬಕಂ ಯಜಾಮಹೇ ಸುಗಂಧಿಂ ಪುಷ್ಟಿವರ್ಧನಂ’ ಎಂಬ ವೇದಮಂತ್ರಾರ್ಥಕ್ಕೆ ಸಮೀಪವಿದೆ.

45. ಈ ಕಿರಾತನು ನನ್ನನ್ನು ಗೆದ್ದಿದ್ದಾನೆ. ಇವನನ್ನು ಗೆಲ್ಲುವ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡು. ನನ್ನ ಅಭಿಮಾನದ ದೇವರು ನೀನಿರುವಾಗ ನನಗೆ ಇಂತಹ ಅವಮಾನವೆ ? ಹೆಚ್ಚು ಮಾತೇಕೆ ? ಇವನನ್ನು ಸೋಲಿಸುವ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಕರುಣಿಸು ಎಂದು ರಿಪುಬಲ ಮಥನನೆನಿಸಿದ ಅರ್ಜುನನು ಭುಜವನ್ನು ಒದರುತ್ತಾ ಮುಂದಾದನು.

46. “ಎಲಾ ಕಿರಾತನೇ… ನಿನ್ನ ಪ್ರಾಣ ಈಗ ನನ್ನ ಅಧೀನದಲ್ಲಿದೆ. ಪರಶಿವನ ಬಲ ಎನಗಿದೆ. ನಿನ್ನ ಪ್ರಾಣವನ್ನು ಹಿಂಡುತ್ತೇನೆ, ತಲೆಯನ್ನು ಕತ್ತರಿಸುತ್ತೇನೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಹಿಂಜರಿದೆನಾದರೆ ಶಿವನಾಣೆ. ಬಾ. ನನ್ನ ಎದುರಿಗೆ ಬಂದು ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಅನುವಾಗು” ಎಂದು ಕಣ್ಣುಮಿಟುಕಿಸದೆ ನೋಡಿದನು.

ಸ್ಥಾಣು - ಈಶ್ವರ

47. ಆಗ ಮಳಲಲಿಂಗದ ಶಿರದ ಮೇಲೆ ತಾನಿಟ್ಟು ಪೂಜಿಸಿದ ವಿವಿಧ ಹೂವುಗಳು ಕಿರಾತನ ತಲೆಯ ಮೇಲಿರುವುದನ್ನು ಅವನು ನೋಡಿದನು. ಮತ್ತೆ ಅವನನ್ನೇ ನೋಡಿ “ಈ ಶಬರನ ವರಸೆಯ ಚಮತ್ಕಾರ ಇದೆಂತಹದು? ಏನಿದು ? ಹಾ” ಎಂದು ಪಾರ್ಥನು ನಿಬ್ಬೆರಗಾದನು.

ದಂಡಿ -ವರಸೆ ( ಚಮತ್ಕಾರಿಕ ವರ್ತನೆ.)

48. ‘ಆಗಲಿ ವಿಚಾರಿಸಿ ನೋಡುತ್ತೇನೆ.’ ಎಂದು ಲಿಂಗದ ಮೇಲಿರುವ ನಿರ್ಮಾಲ್ಯವನ್ನು ತೆಗೆದಿಟ್ಟು, ಆಗಮೋಕ್ತ ವಿಧಾನದಿಂದ Éಭಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಬೇರೆ ಹೂಗಳನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಿ ಈಶ್ವರನನ್ನು ಪೂಜಿಸಿ, ಪ್ರದಕ್ಷಿಣೆ ಬಂದು, ದಕ್ಷಯಾಗಧ್ವಂಸಿ, ಶಿವನೇ ನಮಸ್ಕಾರ’ ಎಂದು ಈ ಕಡೆಗೆ ಮುಂದಾದನು.

ನಿರ್ಮಾಲ್ಯ - ಪೂಜಿಸಿದ ಹೂಗಳು
ತಿರಿ- ಆಯ್ದು ತರು

49. ಮತ್ತೆ ನೋಡಿದರೆ ಆ ಹೂವುಗಳು ಕಿರಾತನ ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಇವೆ. ಲಿಂಗದ ಮೇಲೆ ಅವುಗಳಿಲ್ಲ. ಕುತೂಹಲವು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ, ಅದ್ಭುತ ಭಯಾನಕ ರಸಗಳಲ್ಲಿ ಪಾರ್ಥನ ಕಣ್ಣುಗಳು ಮುಳುಗಿದವು.

ಖಂಡಪರಶು - ಈಶ್ವರ
ಉತ್ತಮಾಂಗ - ತಲೆ

50. “ಶಿವನಲ್ಲವೆ?. ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಹದಿನಾಲ್ಕು ಲೋಕಗಳ ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತನಲ್ಲವೆ? ನನ್ನನ್ನು ಅನುಗ್ರಹಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿಯೇ ಕಿರಾತ ರೂಪಿನಿಂದ ಬಂದನೇ ? ನನಗಾದರೋ ಉಪವಾಸಯುಕ್ತ ತಪದಿಂದ ಪಿತ್ತಭ್ರಮಣೆ ತಲೆಗೇರಿತೇ ? ಶಿವಶಿವಾ…” ಎಂದು ಪಾರ್ಥನು ಮರುಗಿದನು.

ಭುವನಕರ್ತು - ಲೋಕದ ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತ
ಅಸ್ಮತ್ - ನನ್ನ
ಅನಶನ - ಉಪವಾಸ

51. ಹೃದಯವೇ ಎರಡು ಭಾಗವಾಯ್ತು. ಕಣ್ಣುಗಳು ಬೆದರಿದವು. ದೇಹದ ಬಣ್ಣ ಬಿಳಿಚಿಕೊಂಡು ನಡುಗಿ ರೋಮ ಕಂಪಿಸಿತು. ಕಂಬನಿ ಹರಿಯಿತು. ಪಾರ್ಥನಲ್ಲಿ ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ಬಿಂಕ-ಭೀತಿ, ಅಜ್ಞಾನ-ಜ್ಞಾನ, ಪ್ರೀತಿ-ಭೇದಗಳ ವಿಭಿನ್ನ ಭಾವನೆಗಳಿಂದ ಆಘಾತಕ್ಕೊಳಗಾದ.

ವೈವರ್ಣ - ಬಣ್ಣಗೆಟ್ಟಿತು
ನೇತ್ರಾಂಬು - ಕಣ್ಣೀರು

ಭೇದ - ಖೇದ
ಕುಮಾರವ್ಯಾಸ ಭಾರತ ಸಂಗ್ರಹ - ಸಂ : ಎಂವಿಸೀ

52. ಬೆವರಿನಲ್ಲಿ ಮಿಂದು, ದುಗುಡದ ಕೆಸರಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ , ವಿಷಾದದ ಧೂಳಿನಲ್ಲಿ ಹೊರಳಿ, ಭಯದ ಹೊಳೆಯಲ್ಲಿ ಈಜಾಡಿ, ಹೆದರಿ ಮರಗಟ್ಟಿ ಅರ್ಜುನನ ಮನಸ್ಸು ವಿವಿಧ ಭಾವನೆಗಳಲ್ಲಿ ಹರಿದಾಡುತ್ತಾ ದಿಗ್ಭ್ರಮೆಗೊಂಡಿತು.

ಪಂಕ - ಕೆಸರು
ಮೈದೆಗೆ - ಹೆದರು
ರಜ - ದೂಳು
ಮುಂದುಗೆಡು -ದಿಗ್ಭ್ರಮೆಗೊಳ್ಳು

ಭಾವನ - ಭಾವದ
ಅರಣ್ಯಪರ್ವ, ಮೈ.ವಿ.ವಿ.

53. ‘ಎಷ್ಟು ಬಾಣಗಳಿಂದ ಹೊಯ್ದರೂ ಅವು ತಾಗಲಿಲ್ಲ. ಆದರೂ ನನಗೆ ತಿಳಿಯಲಿಲ್ಲ. ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದ ಮಹಾಸ್ತ್ರಗಳ ಸಮೂಹವನ್ನೇ ನುಂಗಿಬಿಟ್ಟರೂ ನನಗೆ ಗೊತ್ತಾಗಲಿಲ್ಲ. ಆ ಮಹಾ ಬಿಲ್ಲು ಮತ್ತು ಖಡ್ಗಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದು ಕಸಿದುಕೊಂಡಾಗಲೂ ನಾನು ಎಚ್ಚರಗೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ. ಹಿಂದಿನ ಎಷ್ಟೋ ಜನ್ಮಗಳ ಅಜ್ಞಾನದ ತೆರೆ ನನ್ನನ್ನು ಆವರಿಸಿ ಬಿಟ್ಟಿತು’ ಎಂದುಕೊಂಡನು.

ಜವನಿಕೆ-ತೆರೆ, ಪರದೆ
ಶರಾಸನ - ಬಿಲ್ಲು

54. ‘ಯಾರನ್ನು ಜಪತಪಾದಿಗಳಿಂದ ಧ್ಯಾನಿಸುತ್ತಾರೆಯೋ, ಯಾರ ಪಾದಪದ್ಮಗಳ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿ ಸನಕಾದಿ ಮಹಾಮುನಿಗಳು ಧನ್ಯರಾಗಿದ್ದಾರೆಯೋ, ಯಾರು ನಾದಬಿಂದು ಕಲಾತೀತನಾಗಿದ್ದಾನೆಯೋ, ಅಂತಹವನಲ್ಲಿ ನಾನು ಯುದ್ಧ ಮಾಡಿದೆನಲ್ಲಾ, ಶಿವಶಿವಾ’ ಎಂದನು.

ನಾದ: -

1. ರಾಗ, ಇಚ್ಛೆ, ಕ್ರಿಯೆ, ಪ್ರಯತ್ನಗಳು – ಇವುಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ವ್ಯೂಹ. (= ಪರಾ, ಪಶ್ಯಂತಿ, ಮಧ್ಯಮೆ, ವೈಖರೀ)
2. ಮೂಲಾಧಾರದಲ್ಲಿರುವ ಓಂಕಾರವು ಉಳಿದ ಚಕ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಬೀಜಾಕ್ಷರಗಳಾಗಿ ಮೂಲಮಂತ್ರಗಳಾಗಿ ತೋರಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
3. ಶಕ್ತಿಯಿಂದ ಉದ್ಭವಿಸಿ ಸೃಷ್ಟಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗುವುದು ನಾದ. = ನಾದಬ್ರಹ್ಮ, ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತ
   ಬಿಂದು: -
4. ಮೂಲಾಧಾರವೇ ಮೊದಲಾದ ಆರು ಚಕ್ರಗಳ ಸಮುದಾಯ.
5. ಶ್ರೀಚಕ್ರದಲ್ಲಿರುವ ಐದು ಕೆಳಮುಖ ತ್ರಿಕೋನಗಳು (ಶಕ್ತಿಚಕ್ರಗಳು), ನಾಲ್ಕು ಮೇಲ್ಮುಖ ತ್ರಿಕೋನಗಳು (ಶಿವಚಕ್ರಗಳು) – ಈ ಒಂಬತ್ತು ಚಕ್ರಗಳಿಗೆ ಆಧಾರಭೂತವಾಗಿರುವುದು.
6. ನಾದತತ್ತ್ವದಿಂದ (ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತನಿಂದ) ಹೊರಹೊಮ್ಮುವುದು ಇಚ್ಛಾಶಕ್ತಿ. ಇದನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿಕೊಂಡಿರುವುದು ಬಿಂದು. ಬಿಂದುವು ಶಕ್ತಿಪ್ರಧಾನವಾದದ್ದು.
   ಕಳೆ: -
7. ಐವತ್ತು ಕಲಾತ್ಮಕವಾದ ಅಕ್ಷರ ಸಮುದಾಯ.
8. ಪ್ರಪಂಚದ ಪ್ರಾದುರ್ಭಾವಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟವುಗಳೆಲ್ಲ ಕಳೆಗಳು (ಪ್ರಾಕೃತ್ರಿಕವಾದವುಗಳು)
9. ಕುಂಡಲಿನಿಗೆ ಬಾಹ್ಯಸ್ಫುರಣವುಂಟಾದಾಗ, ಆನಂದ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ (ಅಗ್ನಿ ಮತ್ತು ಸೋಮದರೂಪದಲ್ಲಿ) ಹೊರಹೊಮ್ಮುತ್ತದೆ. ಇದೇ ಕಳೆ.
10. ಕಳೆಯಿಂದಾಗಿ, ಇಚ್ಛಾಶಕ್ತಿ, ಜ್ಞಾನಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಕ್ರಿಯಾಶಕ್ತಿಗಳು ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿತಳೆಯುವುದು.

• ಒಟ್ಟರ್ಥದಲ್ಲಿ, ನಾದ, ಬಿಂದು ಮತ್ತು ಕಳೆಗಳು ಭೌತಿಕ ಪ್ರಪಂಚದ ಸೃಷ್ಟಿ, ಪಾಲನೆ, ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಊಧ್ರ್ವತೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗುವ ಶಕ್ತಿಗಳು. ಇವುಗಳು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಹಂತದಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಸಿದ್ಧಿಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳನ್ನು ಮೀರಿರುವಂತಹುದು ಪರಬ್ರಹ್ಮತತ್ತ್ವ..ಆದುದರಿಂದ ಪರಬ್ರಹ್ಮತತ್ತ್ವವುಸೃಷ್ಟಿಗೆ, ಭೌತಿಕ ಪ್ರಪಂಚಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿಯೂ, ಅದಕ್ಕೆ ಒಳಪಡದಿರುವುದರಿಂದ ಅದನ್ನು ನಾದ ಬಿಂದು ಕಳಾತೀತವಾಗಿರುತ್ತವೆ ಎನ್ನಬಹುದು.

55. ‘ಯಾರನ್ನು ಯಜ್ಞಯಾಗಾದಿಗಳಲ್ಲಿ, ಯಮ ನಿಯಮಾದಿ ಅಷ್ಟಾಂಗ ಯೋಗಗಳಲ್ಲಿ, ಅರ್ಚನೆಯೇ ಮೊದಲಾದ ವಿವಿಧ ಭಕ್ತಿ ಮಾರ್ಗಗಳಲ್ಲಿ ಸರ್ವಜೀವ ಚೈತನ್ಯ ರೂಪಿಯೆಂದು ಭಜಿಸುತ್ತೇವೆಯೋ ಅವನೊಂದಿಗೆ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಹೋರಾಡಿದೆನೇ ! ಶಿವಶಿವಾ’ ಎಂದನು.

ನಿಯಮಾದಿ ಯೋಗ = ಅಷ್ಟಾಂಗ ಯೋಗ

56. ‘ಮಾಯೆ ತುಂಬಿದ ಈ ಲೋಕಕ್ಕೆ ಅಧಿಪತಿಯೂ, ಸಕಲ ಗ್ರಹ ನಕ್ಷತ್ರಗಳಿಗೆ ತೇಜೋಕಾರಕನೂ, ಲೋಕದ ಸೃಷ್ಟಿ ಸ್ಥಿತಿ ಲಯಗಳಿಗೆ ಕಾರಣನೂ ಆದ ಪರಬ್ರಹ್ಮ ಸ್ವರೂಪಿಯ ಜೊತೆಗೆ ಹೋರಾಟವೇ ! ಶಿವಶಿವಾ’ ಎಂದನು.

ಸಂಹೃತಿ - ಸಂಹಾರ, ಲಯ
ತೋಟಿ - ಯುದ್ಧ

57. ‘ಜೀವರೂಪನೂ, ಜಗ:ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿರುವವನೂ, ಪ್ರಾಣಕರ್ತನೂ, ಚೈತನ್ಯದಾಯಕನೂ, ಪರಿಶುದ್ಧನಾದ ಆತ್ಮರೂಪನೂ, ಪರಮೇಶ್ವರನೂ ಆದ ಭಗವಂತನ ಜೊತೆಗೆ ಕದನವನ್ನು ಮಾಡಿದೆನೇ ! ಶಿವಶಿವಾ’ ಎಂದನು.

58. ‘ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗನೂ, ಮೂಲ ರೂಪನೂ, ಶಿವ ಲಿಂಗದಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತಗೊಳ್ಳುವವನೂ ನಿರಾಕಾರನೂ ಪರಾತ್ಪರ ಪರತತ್ತ್ವರೂಪನೂ ಆದ ಶಿವನಲ್ಲಿ ನಾನು ಕಾಳಗ ಮಾಡಿದೆನೆಲ್ಲಾ ! ಶಿವಶಿವಾ’ ಎಂದನು.

59. ‘ಅಕಾರ ಉಕಾರ ಮಕಾರಗಳು ಸಂಯುಕ್ತಗೊಂಡ ಓಂಕಾರದಲ್ಲಿರುವವನೂ, ಅಕ್ಷಯನೂ, ಬೀಜಾಕ್ಷರಸ್ವರೂಪನೂ, ವಾಙ್ಮಯನೂ, ಮಾತಿಗೆ ಸಿಲುಕದವನೂ, ವಾಕ್ಕನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವವನೂ , ಆದ ಭಗವಂತನೊಂದಿಗೆ ಕಲಹವೇ ! ಶಿವಶಿವಾ’ ಎಂದನು.

ಮಾತೃಕಾಕ್ಷರ - ಬೀಜಾಕ್ಷರ
ವಾಚೋದೂರ - ಮಾತಿಗೆ ಸಿಲುಕದವನು
ವಚೋನಿಯಮಕ - ವಾಕ್ಕನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವವನು

ಆ ಅಕಾರ - ಆರಕಾರ
ಅರಣ್ಯಪರ್ವ, ಮೈ.ವಿ.ವಿ.

60. ‘ದೇಹರಹಿತನೊಂದಿಗೆ ಮುಷ್ಟಾಮುಷ್ಟಿ, ಮೃತ್ಯುಂಜಯನೊಂದಿಗೆ ಶರಸಂಧಾನ, ವೇದಗಳಿಗೆ ಸಿಲುಕದವನನ್ನು ಮೂದಲಿಸುವಿಕೆ, , ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಪರಶಿವನೊಂದಿಗೆ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ನಾನು ಸಮಜೋಡಿಯಲ್ಲವೆ? ಶಿವಶಿವಾ ಏನಾಶ್ಚರ್ಯ !’ ಎಂದನು.

61. “ನನ್ನ ಎರಡು ಕಣ್ಣುಗಳು ವಿಶ್ವತಃಶ್ಚಕ್ಷುವನ್ನು ಕ್ರೋಧದಿಂದ ನೋಡುವುದು , ವಿಶ್ವತೋಭುಜನೊಂದಿಗೆ ಈ ಎರಡು ಭುಜಗಳು ಯುದ್ಧಮಾಡುವುದು, ವಿಶ್ವವನ್ನೇ ಪಾದವಾಗಿ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವವನ್ನೇ ಮುಖವಾಗಿ ಉಳ್ಳ ಶಿªನನ್ನು ನನ್ನ ಕಾಲು ಮತ್ತು ನಾಲಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಅವಮಾನಪಡಿಸುವುದು ಈ ರೀತಿಯಾಗಿ ಅವನನ್ನು ಗೆಲ್ಲಲು ಸಾಧ್ಯವೇ? ಶಿವಾಶಿವಾ” ಎಂದನು.

ಚಕ್ಷು - ಕಣ್ಣು

62. ‘ಲೋಕವನ್ನು ಸೃಜಿಸಿ, ಅದರಲ್ಲಿ ಜೀವಕೋಟಿಗಳನ್ನು ನಿಲಿಸಿ, ಈ ಐಹಿಕ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ವಿಷಯ ಸುಖಗಳನ್ನು ಭೋಗಿಸುತ್ತಾ , ಆದರೆ ಅದರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗದೆ, ಅದರಿಂದ ನಾಶವಾಗದೆ, ಹೋಗಿ ಬಂದು ಮಾಡದ, ಸಂಯೋಗ-ವಿಯೋಗಗಳಾವುದೂ ಇರದೆ ಇರುವ ನಿತ್ಯತೃಪ್ತನೊಂದಿಗೆ ಹೋರಾಡಿದೆನಲ್ಲಾ ! ಶಿವಶಿವಾ’ ಎಂದನು.

ಸೊಗಸು - ಆನಂದಪಡು
ಉಪಭೋಗ ಪ್ರಪಂಚ - ಲೌಕಿಕ ಪ್ರಪಂಚ
ನಿರೂಢ - ಪ್ರಖ್ಯಾತನಾzವನು, ಮಹಾತ್ಮನು

63. ಅಣುವಿಗಿಂತ ಅಣುವಾದವನು, ಮಹತ್ತಿಗಿಂತ ಮಹತ್ತಾದವನು, ಕಾಲ ಚಕ್ರದ ಗತಿಗೆ ಸದಾ ಕಾರಣನಾದವನು ನಾಮ ರೂಪಗುಣಗಳಿಗೆ ಸಿಲುಕದೇ ಇರುವವನೂ ಆದ ಪರಶಿವನೊಂದಿಗೆ ನನಗೆ ಯುದ್ಧವೇ’ ಎಂದನು.

ಅಣೋರಣೀಯ -ಅಣುವಿಗಿಂತ ಅಣುವಾದವನು
ಮಹತೋಮಹೀಯ -ಮಹತ್ತಿಗಿಂತ ಮಹತ್ತಾದವನು

64. ಪುಣ್ಯದಿಂದ ಸೇವಿಸಲ್ಪಡಬೇಕಾದವನನ್ನೂ, ದೃಢ ಮನಸ್ಸಿನಿಂದ ನೋಡಲ್ಪಡಬೇಕಾದವನನ್ನೂ, ಮಂತ್ರಗಳಿಂದ ಕೀರ್ತಿಸಲ್ಪಡಬೇಕಾದವನನ್ನು, ವೇದಗಳಿಂದ ತಿಳಿಯಲ್ಪಡಬೇಕಾದವನನ್ನು, ಅವ್ಯಯನನ್ನೂ, ಅಕ್ಷಯನನ್ನೂ, ದುಃಖರಹಿತನಾದವನನ್ನೂ ಅಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಯೋಧನೆಂದೇ ಎದುರಿಸಿ ನಾನು ಹೋರಾಡಿದೆನಲ್ಲಾ ! ಶಿವಶಿವಾ’ ಎಂದನು.

ಸೇವ್ಯ - ಸೇವಿಸಲ್ಪಡಬೇಕಾದವನು
ದೃಷ್ಟವ್ಯ - ನೋಡಲ್ಪಡಬೇಕಾದವನು
ಮಂತ್ರವ್ಯ - ಮಂತ್ರಗಳಿಂದ ತಿಳಿಯಬೇಕಾದವನು
ಶ್ರೋತವ್ಯ - ವೇದಗಳಿಂದ ತಿಳಿಯಲ್ಪಡಬೇಕಾದವನು
ಅವ್ಯಯ - ನಾಶವಿಲ್ಲದ್ದು
ಅಕ್ಷಯ - ನಾಶವಿಲ್ಲದ್ದು
ಯೋಧವ್ಯ - ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿ ನಿಲ್ಲುವವನು.

ಯೋಗವ್ಯ - ಯೋದ್ಧವ್ಯ
ಅರಣ್ಯಪರ್ವ, ಮೈ.ವಿ.ವಿ.

65. ಅಕಾರದಿಂದ ಹಕಾರಗಳವರೆಗೆ ಇರುವುದನ್ನ ಮೀರಿದ ಕಾರಗಳ ಶಬ್ದ ಬ್ರಹ್ಮಮಯವಾಗಿರುವಂತಹದನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸುವ, ಪರಮಪದವನ್ನು ವ್ಯಾಪಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ, ಮೂಲ ಪ್ರಕೃತಿಗಳನ್ನು ದಾಟಿ, ದಿವ್ಯವಾದ ತೇಜಸ್ಸಿನಿಂದ ಬೆಳಗುವ ಪರಮಪುರುಷನಲ್ಲಿ ನಾನು ಯುದ್ಧ ಮಾಡಿದೆನಲ್ಲಾ ! ಶಿವಶಿವಾ’ ಎಂದನು.

66. ‘ಬ್ರಹ್ಮ, ವಿಷ್ಣು ರುದ್ರಾದಿಗಳು ಯಾವ ಶಕ್ತಿಗೆ ನಮಿಸುತ್ತಾರೋ, ಆ ಶಕ್ತಿರೂಪಿಣಿಯೇ ಶಿರಬಾಗಿ ವಂದಿಸುವ ಪರಮೇಶ್ವರನೊಂದಿಗೆ ನಾನು ಸೆಣಸಿದೆನಲ್ಲಾ ! ಶಿವಶಿವಾ’ ಎಂದನು.

67. ಈ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅರ್ಜುನನ ಮನೋವೇದನೆಯನ್ನು ನೋಡುತ್ತಾ ,ಶಿವನು ಕಿರಾತವೇಷದ ಹಿಂದೆ ಅಡಗಿದ್ದ ತನ್ನ ನಿಜವಾದ ಚಿನ್ಮಯ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ತೋರಿ ಅವನ ಅಂತರಂಗದ ದುಃಖವನ್ನು ನಿವಾರಿಸಿದನು.

68. ಅರಸನೇ ನಿಮ್ಮ ಅರ್ಜುನನ ಭಾಗ್ಯ ವಿಶೇಷವನ್ನು , ಈಶನ ಕರುಣೆಯನ್ನು ಕೇಳು. ಶುಕ ಸನಕ ಸಿದ್ಧರೇ ಮೊದಲಾದವರಿಗೆ ಅಗೋಚರವಾದ ನಿರುಪಮ ನಿಜಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಅವನಿಗೆ ಪರಶಿವನು ದಯಪಾಲಿಸಲು, ಸುರವೃಂದ ಜಯಜಯವೆಂದಿತು.

ನಿರುಪಮ - ಹೋಲಿಸಲಾರದ

69. ಬೆಳದಿಂಗಳ ಕಾಂತಿಯಂತೆ ಹೊಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಶರೀರದವನೂ, ವ್ಯಾಘ್ರ ಚರ್ಮಾಂಬರನೂ, ಕೆಂಪಾದ ಕೇಶವುಳ್ಳವನೂ, ಜೊತೆಗೆ ಉರಗ ಭೂಷಣನೂ, ಮೃಗಧರನೂ , ರುದ್ರಾಕ್ಷಮಾಲಾಧರನೂ, ಚಂದ್ರಶೇಖರನೂ, ಅಭಯ ವರದಹಸ್ತನೂ ಆದ ಶಂಕರನು ತನ್ನ ಸದ್ಯೋಜಾತವೆಂಬ ಮುಖದಿಂದ ಪ್ರಸನ್ನನಾದನು.

ಕೇವಣ-ಕೂಡಿಸಿದ

70. ಕುಂಕುಮ ಕಾಂತಿಯಿಂದ ಕೂಡಿದವನೂ, ಗಜಚರ್ಮಾಂಬರನೂ, ಮುಗುಳುನಗೆಯಿಂದ ಶೋಭಿಸುವವನು, ವರದಾಭಯ ಹಸ್ತವುಳ್ಳವನೂ, ಪರಶುಧಾರಿಯೂ, ಅಕ್ಷಮಾಲಾಧರನೂ ಆದ ಶಿವನು ತನ್ನ ವಾಮದೇವನೆಂಬ ಮುಖದಿಂದ ಕಂಗೊಳಿಸಿದನು.

71. ಅತಿಯಾದ ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣ ಭಯಂಕರವಾದ ದಾಡೆ, ಶುಭ್ರವಾದ ಜಪಮಣಿಮಾಲೆ, ವೇದಮುಖ, ಪಾಶ, ಅಂಕುಶ,ಡಮರು,ತ್ರಿಶೂಲ, ಖಟ್ವಾಂಗ, ಬ್ರಹ್ಮಕಪಾಲ, ಸರ್ಪ, ರುಂಡಮಾಲೆ- ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಂದ ರುದ್ರದೇವನು ಅಘೋರ ರೂಪಿಯಾಗಿ ಪ್ರಕಟನಾದನು.

ಕಾಳಮೇಘ- ಕಪ್ಪು ಮೋಡ
ದಂಷ್ಟ್ರ - ದಾಡೆ
ಸುತಿ - ಶ್ರುತಿ -ವೇದ
ದ್ರುಹಿಣ -ಬ್ರಹ್ಮ
ಕರೋಟಿ - ರುಂಡ
ಖಟ್ವಾಂಗ - ತುದಿಯಲ್ಲಿ ತಲೆಬುರುಡೆ ಇರುವ ಶಿವನ ಆಯುಧ

72. ಪರಶು, ಡಮರುಗ, ಖಡ್ಗ, ಖೇಟಕ, ಬಾಣಬಿಲ್ಲು, ಶೂಲ, ಕಪಾಲ, ರಕ್ತಾಂಬರಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ, ಸರ್ಪಭೂಷಣನೂ, ಮೃಗಧರನೂ ಪ್ರಸನ್ನ ಮುಖದವನೂ ಅಭಯಹಸ್ತಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವವನೂ ಆದ ತತ್ಪುರುಷ ಮುಖವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದನು.

ಖೇಟಕ -ಗುರಾಣಿ

73. ಎಳೆಯ ಮುತ್ತಿನ ಮಣಿಯಂತಹ ದೇಹಕಾಂತಿ, ಅಭಯಹಸ್ತದಲ್ಲಿ ಜಪಮಣಿ, ಪಾಶ, ಅಂಕುಶ, ಡಮರುಗ, ಖಟ್ವಾಂಗ, ಕಪಾಲ, ಶೂಲಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದ ಕರಗಳುಳ್ಳ ವೇದವಿನುತನಾದ ಶಿವನು ಈಶಾನ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತನಾದನು.

ಅಂಗಚ್ಛವಿ - ದೇಹಕಾಂತಿ

74. ಕೆಂಡಗಣ್ಣು, ಸರ್ಪ ಭೂಷಣ, ಜಟಾಬಂಧ ಇವುಗಳಿಂದ ಶೋಭಿತವಾದ, ನಾಲ್ಕು ಮುಖ, ನಾಲ್ಕು ಕೈಗಳು ಇವುಗಳಿಂದ ಕಂಗೊಳಿಸುವ ಬ್ರಹ್ಮ, ವಿಷ್ಣು, ರುದ್ರ, ಇವರುಗಳಿಗೆ ಆಧಾರನಾದ ಪಂಚಮುಖಗಳನ್ನುಳ್ಳ ಈಶ್ವರನು ಪಂಚಬ್ರಹ್ಮರೂಪದಿಂದ ವ್ಯಕ್ತನಾದನು.

75. ವೇದೋಪನಿಷತ್ತುಗಳು, ಸಕಲ ದೇವತೆಗಳು ಕಿರಾತವೇಷವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಈಶ್ವರನ ಸುತ್ತ ಬಳಸಿ ನಿಂತರು. ನಗುಮೊಗದ ಮಧುರ ಮುಖಭಾವದಿಂದ ಕುಡಿ ನೋಟದಿಂದ ಕೂಡಿದ ಗೌರೀದೇವಿ ಪರಶಿವನ ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿ ಬಂದು ನಿಂತಳು.

ಆಕಲ್ಪಿತ - ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಂತಹ

76. ಸನಕ, ನಾರದ, ಭೃಗು, ವೇದವ್ಯಾಸ, ಭಾರದ್ವಾಜ, ಗೌತಮ, ಸನತ್ಕುಮಾರ, ಕಣ್ವ, ಉಪಮನ್ಯು ಮುಂತಾದ ಮುನಿಗಳು ಆ ವನ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಬಂದು ‘ಪಾರ್ಥನೇ ಕೇಳು ನಿನ್ನ ಸಿದ್ಧಿ ನಮಗೆ ಲೇಸಾಯ್ತು’ ಎಂದೆನ್ನುತ್ತಾ ಶಿವನ ಪದಕಮಲಕ್ಕೆ ವಂದಿಸಿದರು.

77. ಪರಶಿವನ ದರ್ಶನವನ್ನು ಮಾಡಿ ಸಮಸ್ತ ಜಗವೇ ಜಯ ಜಯ ಎಂದು ಸ್ತುತಿ ಮಾಡುತ್ತಾ ಇರಲು, ಅರ್ಜುನನು ಸಾವಿರ ಜನ್ಮಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಪಾದಿಸಿದ ಪುಣ್ಯದಿಂದ ಕೃತಾರ್ಥನಾದನೆಂದು ಹೇಳುವಂತೆ ದೇವತೆಗಳ ಸಮೂಹದಲ್ಲಿ ಭೇರಿಗಳು ಮೊಳಗಿದವು.

ಅಕ್ಷಯ - ಈಶ್ವರ
ಗಡಾವಣೆ - ಜಂಗುಳಿ

78. ಒಮ್ಮೆಲೇ ಅರ್ಜುನನು ಎದ್ದು ತದೇಕದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಶಿವನನ್ನು ನೋಡುತ್ತಾ, ಸಂತೋಷದಿಂದ ಕಣ್ಣೀರನ್ನು ಸುರಿಸುತ್ತಾ, ರೋಮಾಂಚಿತನಾಗಿ, ಶಿವನೆಲ್ಲಿದ್ದಾನೆಂದು ಒಮ್ಮೆ ಕಂಡು, ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಕಾಣಲಾರದೆ, ಮೈತವಕದಿಂದ ವಿಸ್ಮಿತನಾದನು.

79. ಹೀಗೆ ಅನೇಕ ಭಾವಗಳಲ್ಲಿ ಹೊರಳಾಡಿ ಹರ್ಷಾಧಿಕ್ಯದಿಂದ ನಡುಗುತ್ತ , ಬುದ್ಧಿಯ ಸಹಾಯದಿಂದ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಮತ್ತೆ ನಿಯಂತ್ರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ ಕುಲಾಲ ಚಕ್ರದಂತೆ ಸುತ್ತಿ ಕಾತರಿಸುತ್ತ ಪರಶಿವನಿಗೆ ಸಾಷ್ಟಾಂಗ ನಮಸ್ಕರಿಸಿದನು.

80. ‘ಸರ್ವೇಶ್ವರನೇ ಕ್ಷಮಿಸು, ಸುಭಟನೆಂಬ ಅಭಿಮಾನ ಭ್ರಮೆಯಿಂದ, ಮೋಹವೆಂಬ ಅಂಧಕೂಪದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ವೇದಗಳನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ಅರಿಯದೆ ಮೋಕ್ಷಬಾಹಿರನಾಗಿರುವ ನನ್ನನ್ನು ಕರುಣೆಯಿಂದ ಕಾಪಾಡಬೇಕು’ ಎಂದನು.

81. ‘ನಾನು ತಿಳಿದೂ ಮತಿಗೆಟ್ಟ ಮನುಷ್ಯ ಕುರಿಯೇ ಸರಿ. ಕಂಡೂ ಎಚ್ಚರತಪ್ಪಿದ ಮೂರ್ಖನು. ಅವಿವೇಕಿಯಾಗಿ, ಅಂತರಂಗವನ್ನು ತಿಳಿಯಲಾರದ ನನ್ನ ಅಪರಾಧವನ್ನು ಮರೆತು, ಕರುಣೆಯಿಂದ ಸಲಹಬೇಕು’ ಎಂದನು.

ಮೂಗುಮಾರಿ - ಮಾನಗೇಡಿ

82. ದೇವನೇ ! ಕೃಪಾನಿಧಿಯೇ, ಭಕ್ತವತ್ಸಲನೇ, ಸೇವಕ ಪ್ರಿಯನೇ, ಜೀವಭಾವನೇ, ಭಾವಾತೀತನೇ, ಕಾಲರೂಪನೆ, ದೇವವಂದಿತನೆ, ಭವರಹಿತನೇ, ನಿಟಿಲನಯನನೆ, ಭಜಿಸಿದವರನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸುವವನೇ, ನನ್ನನ್ನು ಅನುಗ್ರಹಿಸು’ ಎಂದನು.

ನಿಟಿಲನಯನ - ಹಣೆಗಣ್ಣ ಈಶ್ವರ

83. ‘ಜಗನ್ನಾಥನೇ, ಭಕ್ತಾಶ್ರಯನೇ, ಭಕ್ತವತ್ಸಲನೇ ಅನಂತನೇ, ಮದನಹರನಾದ ಮಹಾದೇವನೆ, ಭಯರಹಿತನೆ, ಫಾಲನಯನನೆ, ಅಚ್ಯುತನೆ, ತ್ರಿಮೂರ್ತಿವಂದಿತನೆ, ವೇದವಂದ್ಯನೆ, ಕಾಪಾಡು’ ಎಂದನು.

84. ‘ಸರ್ವಗತನೂ, ಸರ್ವಜ್ಞನೂ, ಸರ್ವದಾಯಕನೂ ಸರ್ವಭಾವನೂ, ಸರ್ವತೋಮುಖನೂ, ಸರ್ವಪೂಜಿತನೂ, ಸರ್ವಸಾಧಕನೂ, ಸರ್ವಗುಣ ಸನ್ನಿಧಾನನೂ, ಸರ್ವಾಶ್ರಯನೂ, ಸರ್ವಮಯನೂ, ಸರ್ವೇಶ್ವರನೂ ಆದ ಸಮಸ್ತ ಸಂಕಟಹರನಾದ ಮಹೇಶ್ವರನೇ ಕಾಪಾಡು’ ಎಂದನು.

85. ‘ನಿರಾಕಾರನೂ, ಸಾಕಾರನೂ, ಶಿವಸ್ವರೂಪನೂ, ಜಗದಾಧಾರನೂ, ಸತ್ ಅಸತ್ ರೂಪನೂ, ಆಕಾಶ ವ್ಯಾಪ್ತನೂ, ರೂಪರಸಗಂಧವೇ ಮೊದಲಾದ ವಿಷಯಗಳಿಗೆ ನಿಲುಕದವನೂ ಆದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷನೇ ಕಾಪಾಡು’ ಎಂದನು.

86. ‘ಮಾಯೆಯನ್ನು ರಚಿಸುವವನೂ, ಪರಿಹರಿಸುವವನು ಮಾಯೆಗೆ ಆಧಾರನೂ, ಮಾಯಾರೂಪನೂ, ಮಾಯೆಯಿಂದ ಕೂಡಿದ ಜಗತ್ತಿಗೆ ಅಧಿಪತಿಯೂ, ತೇಜಸ್ಸು, ಬಲ, ಸಂಪತ್ತುಗಳನ್ನು ನೀಡುವವನೂ ಗೌರಿದೇವಿಗೆ ಆನಂದದಾಯಕನೂ ಆಗಿರುವ ನೀನು ಕರುಣಿಸು’ ಎಂದನು.

87. ‘ಪರಮಹಂಸನೂ, ಪರಮಾತ್ಮನೂ, ಪರಮೇಶ್ವರನೂ, ಪರಬ್ರಹ್ಮನೂ, ಪರಶಿವನೂ, ಪರತತ್ತ್ವರೂಪನೂ, ಪರಾತ್ಮರನೂ, ಪರಮಗುಣನೂ, ಪರಶಕ್ತಿಯೂ, ಬ್ರಹ್ಮ ವಿಷ್ಣು ರುದ್ರ ರೂಪನೂ, ಶಂಕರನೂ, ಪರಂಜ್ಯೋತಿ ಸ್ವರೂಪನೂ ಆದ ಶಿವನೇ ರಕ್ಷಿಸು’ ಎಂದನು.

88. ‘ಲಿಂಗಮಯನೂ, ನಿರ್ಲಿಂಗನೂ, ತೇಜೋಲಿಂಗನೂ, ಲಿಂಗಾತ್ಮಕ ಸದಾಶಿವನೂ, ಲಿಂಗರೂಪದಲ್ಲಿರುವ ಮಹಾಲಿಂಗನೂ, ಲಿಂಗವಿಲಸಿತನೂ, ಚಿನ್ಮಯನೂ, ಚೇತನಕಾರಿಯೂ, ದುರ್ಗಾಲಿಂಗನ ವಿಲಾಸಿಯೂ ಆದ ಶಿವನೇ ರಕ್ಷಿಸಬೇಕು’ ಎಂದನು.

89. ‘ನಿರವಧಿಕನೂ, ನಿರ್ಮಾಯನೂ, ನಿಸ್ಪೃಹನೂ, ನಿರುಪಮನೂ, ನಿದ್ರ್ವಂದ್ವನೂ, ನಿರ್ಗುಣನೂ, ಅವಯವ ರಹಿತನೂ, ಲೇಪರಹಿತನೂ, ನಿರವಗ್ರಹನೂ, ನಿರಾಧಾರನೂ, ನಿರಾಮಯನೂ, ನಿರಂತರನೂ, ನಿರವಶೇಷನೂ, ಅಂಗರಹಿತನೂ ನಿರ್ಮಲನೂ, ನಿರತಿಶಯನೂ ನಿಷ್ಕಳನೂ ಆದ ಶಿವನೇ ಕಾಪಾಡು’ ಎಂದನು.

90. ‘ವಾಮದೇವನೇ, ನಭಕೇಶನೇ, ಕಾಲಕಾಲನೇ, ಮೃತ್ಯುಂಜಯನೇ, ಸರ್ವತೋಭದ್ರನಾದ ಭೀಮ, ಭರ್ಗ, ಕಪರ್ದಿಗಳೆಂಬ ಕಲ್ಪಿತ ಹೆಸರುಗಳುಳ್ಳವನೂ, ರೂಪತ್ರಯನೂ, ವೃಷಭವಾಹನನೂ, ಕಾಮಹರನೂ, ಕರುಣಾಸಿಂಧುವೂ ಆದ ಶಿವನೇ, ರಕ್ಷಿಸು’ ಎಂದನು.

91. ‘ತ್ರಿಮೂರ್ತಿರೂಪನಾದ ನೀನು ಅಷ್ಟಮೂರ್ತಿಯಾಗಿ, ವಿಶ್ವಮೂರ್ತಿಯಾಗಿ ನಿಂತಿರುವ ಈ ಪರಿಯನ್ನು ಯಾರು ತಾನೇ ಅರಿಯಬಲ್ಲರು ? ಇದು ದೇವತೆಗಳು, ದೈತ್ಯರು, ಮುನಿಗಳಿಗೂ ಅಸಾಧ್ಯ. ನನ್ನನ್ನು ಅನುಗ್ರಹಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಈ ರೂಪತಳೆದೆಯಲ್ಲಾ ಮಹಾದೇವನೇ’ ಎಂದು ಅರ್ಜುನನು ಹೇಳಿದನು.

92. ‘ಸುರಾಸುರರಿಂದ ಪೂಜೆಗೊಂಡವನೂ, ಮನು ಮುನಿಗಳಿಂದ ಸೇವಿಸಲ್ಪಟ್ಟವನೂ. ಸಾಕಾರನೂ, ನಿರಾಕಾರನೂ, ಆದ ನೀನು ಭಕ್ತರನ್ನು ಕಾಪಾಡುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಈ ಆಕಾರವನ್ನು ತಳೆದಿರುವೆಯಲ್ಲಾ, ಈ ಅನಾಥನನ್ನು ಕರುಣಿಸಿದೆಯಲ್ಲಾ’ ಎಂದನು.

93. ‘ಹರನೆ, ಗಂಗಾಧರನೆ, ಗೌರೀವಲ್ಲಭನೆ, ಚಂದ್ರಶೇಖರನೆ, ದಕ್ಷಯಜ್ಞ ಧ್ವಂಸಿಯೆ, ಶಂಕರನೆ, ಭಕ್ತ ಪ್ರಿಯನೆ, ನೀನು ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಕರುಣೆ ತೋರಿ ಉದ್ಧರಿಸಿ, ನನ್ನ ಸೋಲನ್ನು ನಿವಾರಿಸಬೇಕು’ ಎಂದು ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಅರ್ಜುನನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದನು.

94. ರಾಜನೇ ಲಾಲಿಸು. ಪಾರ್ಥನನ್ನು ಪರಶಿವನು ಹಿಡಿದೆತ್ತಿ ಆಲಿಂಗಿಸಿದನು. ‘ಮಗುವೇ, ಈ ಘೋರವಾದ ತಪಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ನೊಂದೆಯಾ ?’ ಎನ್ನುತ್ತಾ ಕರುಣೆಯ ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಅವನನ್ನು ಮುಳುಗಿಸಿದನು.

95. ಮೈಯನ್ನು ತಡಪಿ, ಮುಂಡಾಡಿ ಮನದಲ್ಲಿ ನೊಂದುಕೊಳ್ಳಬೇಡವೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾ ‘ನೀನು ಮಾಡಿದ ಯುದ್ಧವೇ ಅರ್ಚನೆ, ವಂದನೆಗಳು. ಹೆದರಬೇಡ. ‘ನಿನ್ನ ಭಕ್ತಿಗೆ ಮೆಚ್ಚಿದೆ. ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ, ಗಣಪತಿಗಳ ಆಣೆಯಾಗಿಯೂ ನನಗೆ ಬೇಸರವಿಲ್ಲ’ ಎಂದು ಶಿವನು ಹೇಳಿದನು.

96. “ಹಿಂದೆ ನೀನು ನರನೆಂಬ ಋಷಿಯು ನಾರಾಯಣಾಂಶ ಸಂಭೂತನು. ನನ್ನ ಪ್ರೀತಿಯ ಭಕ್ತನು. ಚಿಂತೆ ಮಾಡಬೇಡ. ನಿನಗೆ ನಾನು ಪ್ರಸನ್ನನಾಗಿ ಈ ಖಡ್ಗವನ್ನೂ, ಧನುರ್ಬಾಣಗಳನ್ನೂ ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಹಿಂದಿರುಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೇನೆ” ಎಂದನು.

97. “ನೀನು ಬೇಡಿದುದನ್ನು ಅನುಗ್ರಹಿಸುತ್ತೇನೆ, ಹೆದರಬೇಡ” ಎಂದು ಶಿವನು ಹೇಳಲು, ಅರ್ಜುನನು ‘ನೀನು ಭಕ್ತರಿಗೆ ಪ್ರಿಯನಾಗಿರುವಾಗ ನಮಗೆ ಭಯವೇಕೆ ? ಕೃಪೆಯಿಂದ ನನಗೆ ಪಾಶುಪತಾಸ್ತ್ರವನ್ನೂ ಬ್ರಹ್ಮಶಿರೋಸ್ತ್ರವನ್ನೂ ಕರುಣಿಸು’ ಎಂದು ಬೇಡಿದನು.

98. “ಎರಡು ಮಾತಿದೆಯೆ ? ಹದಿನಾಲ್ಕು ಲೋಕಗಳನ್ನೇ ಸುಡುವ ಈ ಬ್ರಹ್ಮಶಿರ ಎಂಬ ಬಾಣವನ್ನು ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ದೇವ ದೈತ್ಯೋರಗರಲ್ಲಿ ಯಾರಿಗೂ ಇದನ್ನು ಎದುರಿಸಲಾಗದು. ತಿಣುಕಿದರೆ ಇನ್ನಷ್ಟು ಆಹುತಿ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಉದ್ದಂಡ ಶರವಿದು” ಎಂದನು.

ಸವಡಿ-ಎದುರು, ಎರಡು

99. ಸರೋವರದಲ್ಲಿ ಮಿಂದು, ಆಚಮನಾದಿಗಳನ್ನು ಮಾಡಿ, ಅರ್ಜುನನು ಪರಶಿವನಿಗೆ ನಮಸ್ಕರಿಸಿ ನಿಂತನು. ಆಗ ಅವನಿಗೆ ಪಾಶುಪತಾಸ್ತ್ರದ ಮಂತ್ರೋಚ್ಚಾರ, ಸಂಹೃತಿ, ಮೋಕ್ಷ ವಿಧಾನಗಳ ರಹಸ್ಯವನ್ನು ಶಿವನು ಕರುಣಿಸಿದನು.

100. ಲೋಕವು ‘ಉಘೇ’ ಎಂದಿತು. ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ಜಯಕಾರ ಮೊಳಗಿತು. ಪರಶಿವನ ಪದಕಮಲದಲ್ಲಿ ಪುಷ್ಪ ವೃಷ್ಟಿಯಾಯಿತು. ಅರ್ಜುನನ ಮನಸ್ಸು ಬುದ್ಧಿಗಳು ಪ್ರಫುಲ್ಲಗೊಂಡು.

101. ಪರಶಿವನ ಮೃದು ಕರ ಸ್ಪರ್ಶಾಮೃತದಿಂದ ಪೊರೆಯನ್ನು ಕಳಚಿದ ಹಾವಿನಂತೆ, ಅರ್ಜುನನ ಮೈಕಾಂತಿ ಹೆಚ್ಚಿ, ಸುರನರರ ಕಣ್‍ಮನಗಳನ್ನು ಕೋರೈಸಿತು.

ನಿರ್ಮೋಕ-ಪೊರೆ

102. ಸುರಮುನಿಗಳ ವೇದಮಂತ್ರೋಚ್ಚಾರ, ಗರುಡ ಗಂಧರ್ವರ ಸ್ತುತಿ, ತುಂಬುರು,ನಾರದರ ಸಂಗೀತ, ಊರ್ವಶಿ ಮೊದಲಾದ ಅಪ್ಸರೆಯರ ನೃತ್ಯ ಇವುಗಳೊಂದಿಗೆ ಪರಶಿವನ ದಯೆಯೆಂಬ ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಪಾರ್ಥನು ತೇಲಾಡಿದನು.

103. ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದ ಧಮಾರ್ಥಕಾಮಗಳನ್ನು, ಅನುಪಮವಾದ ಮೋಕ್ಷಪದವನ್ನೂ, ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ವೈರಿಗಳನ್ನು ಜಯಿಸುವ ಶೌರ್ಯ ಸಾಹಸಗಳನ್ನು, ಅರ್ಜುನನಿಗೆ ಪರಶಿವನು ಅನುಗ್ರಹಿಸಿ ಆಲಿಂಗಿಸಿದನು. “ಈ ಭಕ್ತಾಗ್ರಾಣಿಯನ್ನು ನೀನು ಉದ್ಧರಿಸಬೇಕು’ ಎಂದು ಪಾರ್ವತಿಯನ್ನು ಕರೆದು ಹೇಳಿದನು. ಅವಳು ಕರುಣೆಯಿಂದ ನೋಡಿದಳು.

104. “ಪಾರ್ವತಿ, ಜಗನ್ಮಾತೆ, ಕಾಪಾಡು. ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಸರಸ್ವತಿ ಚಂಡಿ, ದುರ್ಗೆಯರೆಂಬ ಹೆಸರಲ್ಲಿ ಸಂಚರಿಸುವ ನಿನ್ನ ಮಹಿಮೆಯನ್ನು ಯಾರು ತಿಳಿಯಬಲ್ಲರು ?” ಎಂದು ಆಕೆಯ ಪದಗಳಿಗೆ ಅಭಿನಮಿಸಿ ಪಾರ್ಥನು ಪುಳಕಿತನಾದನು.

105. ‘ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನ ಮೈದುನನೆ, ಬಾ ಹೆದರಬೇಡ. ವೈರಿಗಳನ್ನು ಸಂಹರಿಸುವ ಶಕ್ತಿಯುಳ್ಳ ಅಂಜನಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಮಗನೇ ನಿನಗೆ ನಾನೀಗ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ’ ಎಂದು ಅದನ್ನು ಉಪದೇಶಿಸಿದಳು.

106. “ಈ ಅಸ್ತ್ರವು ಒಂದು, ಹತ್ತು, ನೂರು, ಸಾವಿರ, ಲಕ್ಷ, ಕೋಟಿ, ಅನಂತವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿ ನಿನಗೆ ಎದುರಾದ ಶತ್ರುಗಳನ್ನು ತಿಂದು ತೇಗುವುದು. ಪುನಃ ಬಂದು ಮಾಡಬೇಕಾದ ಕಾರ್ಯವೇನೆಂದು ಕೇಳುವುದು ?” ಎಂದು ತಿಳಿಸಿ ಅದರ ಮಂತ್ರೋಪದೇಶವನ್ನು ಅರ್ಜುನನಿಗೆ ಕರುಣಿಸಿದಳು.

ಅದಟ - ಶೂರ

107. ಗಣಪತಿ, ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯರಿಗೂ ಅರ್ಜುನ ವಂದಿಸಿದನು. ಆಗ ಅವರೂ ಅವನನ್ನು ಆಲಿಂಗಿಸಿ ಮಹಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನೂ, ಅವುಗಳ ಮಂತ್ರಗಳನ್ನೂ ಕರುಣಿಸಿ, ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಶತ್ರುಗಳನ್ನು ಗೆಲ್ಲು ಎಂದು ಆಶೀರ್ವದಿಸಿದರು.

108. “ಅಸ್ತ್ರದ ಅಂಗೋಪಾಂಗಗಳೆಲ್ಲವನ್ನು ನಿನಗೆ ತಿಳಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಇನ್ನು ನೀನು ಇಂದ್ರಪುರಕ್ಕೆ ಹೋಗು. ನಿನ್ನ ಅಭ್ಯುದಯಕ್ಕೆ ಶ್ರೀಹರಿಯು ಸಹಾಯಿಯಾಗುತ್ತಾನೆ. ಅವನು ನಮ್ಮ ಶಕ್ತಿಯ ಸಾತ್ವಿಕ ರೂಪವೇ ಆಗಿದ್ದಾನೆ”. ಎಂದು ಹೇಳಿ ಪರಮೇಶ್ವರನು ಅರ್ಜುನನನ್ನು ಬೀಳ್ಕೊಟ್ಟನು.

109. ‘ನಿಮ್ಮ ಕಥೆ ವೇದವಚನವಾಗಲಿ, ನಿಮ್ಮ ಬದುಕು ಉತ್ತಮ ಚರಿತೆಯಾಗಲಿ, ನಿಮ್ಮ ಕಥೆಯನ್ನು ಕೇಳಿದವರ ಪಾಪ ನಾಶವಾಗಲಿ. ನಿಮ್ಮನ್ನು ನಿಂದಿಸುವ ಜನರು ದುಷ್ಕರ್ಮಿಗಳು, ಪಾಪಿಷ್ಠರಾಗುತ್ತಾರೆ. - ಇದು ನಮ್ಮ ಅಭಿಪ್ರಾಯ’ ಎಂದು ಪಾರ್ಥನನ್ನು ಶಿವನು ಹರಸಿ ಕಳುಹಿಸಿದನು.

110. ಪಾರ್ವತಿ, ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ, ಗಣಪತಿಯೇ ಮೊದಲಾದ ಪರಿವಾರಕ್ಕೆ ಅರ್ಜುನನು ನಮಸ್ಕರಿಸಿ, ಅವರ ದಯಾದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ರೋಮಾಂಚನಗೊಂಡನು. ಪರಮೇಶ್ವರನು ಕೈಲಾಸಗಿರಿಗೆ ಹಿಂದಿರುಗಿ, ತನ್ನ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಅರ್ಜುನನನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿಕೊಂಡನು.