೦೫

ಸೂಚನೆ : ಮುನಿಗಡಣದ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಯಂತೆ ದಯಾನಿಧಿಯಾದ ಶಂಕರನು ಕಿರಾತ ರೂಪಿನಿಂದ ವನಕ್ಕೆ ಬಂದು ಮೂಕಾಸುರನನ್ನು ಹೊಡೆದನು.

ಎಚ್ಚನು - ಹೊಡೆದನು

1. ದೇವೇಂದ್ರನು ಹಿಂದಿರುಗಿದ ಮೇಲೆ ಅರ್ಜುನನಿಗೆ ಪರಶಿವನ ಕುರಿತಾಗಿ ರೋಮಾಂಚನವಾಗಿ ಅವನ ಅಂತರಂಗದಲ್ಲಿ ಭಕ್ತಿ ಹೆಚ್ಚಾಯಿತು. ಹೊರಗಿನ ಭಾವನೆಗಳನ್ನು ನಿಗ್ರಹಿಸಿದನು. ಪಂಚಭೂತಗಳು, ಪಂಚತನ್ಮಾತ್ರೆಗಳು, ಪಂಚಪ್ರಾಣಗಳು, ಪಂಚಕರ್ಮೇಂದ್ರಿಯಗಳು, ಪಂಚಜ್ಞಾನೇಂದ್ರಿಯಗಳು ಈ ಇಪ್ಪತ್ತೈದು ತತ್ವಗಳಲ್ಲಿರುವ ಪರಮೇಶ್ವರನನ್ನು ಅವನು ಧ್ಯಾನಿಸಿದನು.

ಹೊರೆಯೇರು -ಪುಳಕಗೊಳ್ಳು
ಹುದುಗು - ಅದುಮು, ನಿಗ್ರಹಿಸು

ಇಪ್ಪತ್ತೈದು ತತ್ತ್ವಗಳು -
ಪಂಚಭೂತಗಳು,
ಪಂಚತನ್ಮಾತ್ರೆಗಳು,
ಪಂಚಪ್ರಾಣಗಳು,
ಪಂಚಕರ್ಮೇಂದ್ರಿಯಗಳು,
ಪಂಚಜ್ಞಾನೇಂದ್ರಿಯಗಳು

2. ವಿದ್ಯೆ, ಪ್ರೀತಿ, ನೀತಿ, ಕಾಲ ಮುಂತಾದ ಕಲೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಮಾಯೆಯನ್ನು ನಾಶ ಮಾಡುವ ಶುದ್ಧ ವಿದ್ಯಾರೂಪನಾದ ಸದಾಶಿವನನ್ನು, ದುರ್ಜಯವಾದ ಶಕ್ತಿ ರೂಪನನ್ನು ಎಲ್ಲ ತತ್ತ್ತ್ವಗಳ ಶಿರೋಮಣಿಯಾದ ಅಖಂಡ ಚಿನ್ಮಯನನ್ನು ಅರ್ಜುನನು ಧ್ಯಾನಿಸಿದನು.

ಕಾಲಕ - ಕಲೆ, ಕರೆ, ಕಪ್ಪುಚುಕ್ಕೆ
ಮೆಲುಪೋಗು - ನಾಶ
ಉತ್ತಾಳ - ದುರ್ಜಯ, ಗೆಲ್ಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲದ

3. ಒಂದು ತಿಂಗಳ ಕಾಲ, ಮೂರು ದಿನಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಫಲಾಹಾರ ಸೇವಿಸಿದನು. ಮುಂದಿನ ಎರಡು ತಿಂಗಳುಗಳ ಕಾಲ ಆರು ದಿನಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಫಲವನ್ನು ಸೇವಿಸಿದನು. ನಂತರದ ಮೂರು ತಿಂಗಳುಗಳ ಕಾಲ ಹನ್ನೆರಡು ದಿನಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಕಂದಮೂಲಗಳನ್ನು ಸೇವಿಸಿದನು. ಆ ನಂತರದ ನಾಲ್ಕು ತಿಂಗಳುಗಳ ಕಾಲ ತರಗೆಲೆಯನ್ನು ಮಾತ್ರ ಸೇವಿಸಿದನು.

4. ಆಮೇಲೆ ವಾಯುಸೇವನೆ ಮಾತ್ರದಿಂದ ಶಿವಪದವನ್ನು ಭಜಿಸುತ್ತಾ, ರೋಮಾಂಚನದ ಸುಖವನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿದನು. ಆದರೂ ಅವನು ಕಂದಲಿಲ್ಲ, ಕುಂದಲಿಲ್ಲ. ಮುಖದಲ್ಲಿ ತೇಜಸ್ಸು ಹೆಚ್ಚಿತು. ಅರ್ಜುನನ ತಪಸ್ಸು ಉಜ್ವಲವಾಗಿ ವ್ಯಾಪಿಸಿತು.

ಬಳವಿಗೆ-ಬೆಳವಣಿಗೆ

5. ಯಮ, ನಿಯಮಾದಿಗಳ ಅನುಷ್ಠಾನಗಳಿಂದ ಶಿವನ ಪದಕಮಲದಲ್ಲಿ ಲೀನವಾಗಿರುವ, ಚಂಚಲವಾದ ಇಂದ್ರಿಯಗಳನ್ನು ಮರೆತು ಶಂಕರನನ್ನೇ ಕುರಿತ ಧ್ಯಾನದಲ್ಲಿ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿ, ಸಮಾಧಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ತಳೆದು ಆತ್ಮ ಚಿಂತನೆಯಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿದನು.

ಬಯಸಿಕೆ - ಬೆಸೆದೊಕೊಂಡಿರುವ
ಶಂಕರಭಾವ - ಶಂಕರನನ್ನೇ ಕುರಿತ ಧ್ಯಾನ

6. ಇಂದ್ರಿಯಜ್ಞಾನದ ಜಾಗ್ರತ್ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ದಾಟಿ, ಒಳಗಿನ ಕತ್ತಲೆಯಲ್ಲಿ ಭ್ರಮೆಯಂತಿರುವ ಸ್ವಪ್ನಾವಸ್ಥೆ , ಅದನ್ನು ಮೀರಿ, ಮುಂದೆ ದೊರಕುವ ಸುಷುಪ್ತಿ ಈ ಸ್ಥಿತಿಗಳನ್ನು ಮೀರಿದ ದಿವ್ಯವಾದ ಆನಂದ ರೂಪಿಯಾದ ಶಿವನನ್ನು ಅರ್ಜುನನು ಧ್ಯಾನಿಸಿದನು ಕೇಳು ವಿಳಮತಿ ಎಂದು ಜನಮೇಜಯನಿಗೆ ವೈಶಂಪಾಯನರು ಹೇಳಿದರು.

ಸುಷುಪ್ತ್ಯಾವಸ್ಥೆಯಲಿ ಎಂಬ ಶಬ್ದವು -ಸುಷುಪ್ತ್ಯವಸ್ಥೆಯಲಿ ಎಂದಿರಬೇಕು. ಛಂದಸ್ಸಿನ ಅನುಕೂಲಕ್ಕೆ ಕವಿ ಈ ಪ್ರಯೋಗವನ್ನು ಬಳಸಿರಬೆಕು.

ನಾಲ್ಕು ಅವಸ್ಥೆಗಳು :
ಜಾಗೃತಿ
ಸ್ವಪ್ನ
ಸುಷುಪ್ತಿ
ತುರೀಯ

7. ತಾನೇ ಶಿವನಾಗಿದ್ದೇನೆಯೇ ? ಅಥವಾ ಶಿವಧ್ಯಾನವು ತನಗೆ ಅದ್ವೈತ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ತಲುಪಲು ಸಾಧನವಾಗಿದೆಯೋ ಅಥವಾ ತನ್ನ ಈಸ್ಥಿತಿ ಜೀವಾತ್ಮ ಮತ್ತು ಪರಮಾತ್ಮನ ನಡುವಣ ಪರದೆಯಾಗಿದೆಯೋ? ತಾನು ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದು ಧ್ಯಾನವೋ ಅಥವಾ ಕೇವಲ ಧ್ಯೇಯವೋ ತಾನು ಧ್ಯಾನ ಮಾಡುತ್ತಿರುವವನೋ ಅಥವಾ ಜ್ಞಾತೃ, ಜ್ಞಾನ ಜ್ಞೇಯಗಳನ್ನು ಮೀರಿದವನೋ? ಎಂಬಂತೆ ಅವನಲ್ಲಿ ಚಿತ್ತಶುದ್ಧಿ ಉಂಟಾಯಿತು.

ಜವನಿಕೆ - ತೆರೆ
ತ್ರಿಪುಟಿ -ಜ್ಞಾತೃ, ಜ್ಞಾನ ಜ್ಞೇಯ

ತ್ರಿಪುಟಿ -ಜ್ಞಾತೃ, ಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಜ್ಞೇಯ

8. ‘ಋಷಿವರನೇ ! ಏನಿದು ವಿಚಿತ್ರ ? ಪರಿಶುದ್ಧ ತತ್ವಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಮಿಂದೆದ್ದು ಭಗವಂತನಲ್ಲಿ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಅವನು ಬೇಡಿದನೆಂದರೆ ಅರ್ಜುನನ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ತಾಮಸಭಾವ ಉಂಟಾಯಿತೇ ?’ ಎಂದು ಜನಮೇಜಯನು ಕೇಳಲು ವೈಶಂಪಾಯನನು ನಗುತ್ತಾ ಈ ರೀತಿ ಹೇಳಿದನು.

ಶಿತಿಕಂಠ - ಈಶ್ವರ

9. ‘ಅರಸನೇ ಕೇಳು. ಅದು ಅವನ ರಾಜಸ ಭಾವ. ರಾಜ್ಯಾಭಿಲಾಷೆಯಿಂದಲೇ ಅವನು ತಪಸ್ಸನ್ನು ಕೈಗೊಂಡಿದ್ದು ತಾನೇ ? ಭಗವಂತನ ಪ್ರೇರಣೆಯಂತೆ ಆ ಭಾವ ಉಕ್ಕಿತು ಅಷ್ಟೆ. ಅದೂ ಕೂಡಾ ಭಗವಂತನ ನಿಜಸ್ವಭಾವವೇ. ವಿಚಿತ್ರವೇನಿಲ್ಲ’ ಎಂದನು.

ಹರಚರಣನಿಕ್ಷಿಪ್ತ - ಈಶ್ವರನ ಪಾದದಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟಿರುವ
ಕಾಮ್ಯೈಕ ಸಿದ್ಧಿ - ಇಷ್ಟಾರ್ಥ ಸಿದ್ಧಿ

10. ಅರ್ಜುನನ ತಪೋಜ್ವಾಲೆ ಮೇಲೆ ಮೇಲೇರಿ ಆಕಾಶವನ್ನು ವ್ಯಾಪಿಸಿ ಸೂರ್ಯಚಂದ್ರರ ಪ್ರಭೆಯನ್ನು ಆವರಿಸಿತು. ಆ ತೇಜಸ್ಸಿನ ಜ್ವಾಲೆಯಿಂದ ಮೋಡಗಳು ಮಸುಕುಗೊಂಡವು.

ಢಾಳಿಸುವ - ಪ್ರಕಾಶಿಸುತ್ತಿರುವ
ಪರಿಧೌತ - ಶುಭ್ರವಾದ

11. ಅವನ ಉಗ್ರವಾದ ತಪಸ್ಸಿನ ಜ್ವಾಲೆ ಅಖಿಳ ಲೋಕಗಳನ್ನು ತೊಂದರೆಗೀಡುಮಾಡಿತು. ಈಗ ಕೌರವನು ಸೋತನೇ ? ಅಥವಾ ಧರ್ಮರಾಯ ಸೋತನೇ ? ಇವನಿಗೇನಾದರೂ ಪರಶಿವನಿಂದ ಶಸ್ತ್ರ ಪ್ರಾಪ್ತಿಯಾದರೆ, ವೈರಿಗಳು ಇವನಿಗೆ ಎದುರು ನಿಲ್ಲಬಲ್ಲರೇ ? ಎಂದು ವೈಶಂಪಾಯನನು ಜನಮೇಜಯ ರಾಜನಿಗೆ ಹೇಳಿದನು.

ವಿಗಡಿಸು - ತೊಂದರೆಗೀಡುಮಾಡು

12. ಅರ್ಜುನನ ಉಗ್ರವಾದ ತಪಸ್ಸಿನ ಕಾವಿನ ಜ್ವಾಲೆಯನ್ನು ಏನೆಂದು ಹೇಳಲಿ ? ಆ ಪರಿಸರದ ಪುಣ್ಯ ತಪಸ್ವಿಗಳೆಲ್ಲರ ಮೌನವು ಭಂಗಗೊಂಡಿತು. ಅವರ ಜಪಾನುಷ್ಠಾನವು ಕೈತಪ್ಪಿ ಸಮಾಧಿಸ್ಥಿತಿಯು ಭಂಗವಾಯಿತು. ಅವರ ಏಕಾಗ್ರತೆಯ ಧ್ಯಾನಕ್ಕೆ ಚ್ಯುತಿ ಬಂದಿತು.

ನಿದಾಘ - ಕಾವು, ಬೇಗೆ
ಸೀಕರಿಯಾಗು - ಸುಟ್ಟುಹೋಗು, ಕರಕಲಾಗು

13. ಅರ್ಜುನನ ತಪಸ್ಸಿನ ಉರಿಗೆ ವೇದಘೋಷದ ಗತಿ ನಿಧಾನಗೊಂಡಿತು, ಯತಿಗಳ ವಿವೇÉಕವು ಜಾರಿ ಅವರ ಮನಸ್ಸು ಮತ್ಸರದಿಂದ ಅಪವಿತ್ರಗೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಯತಿಗಳ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನದ ಚಿಂತನೆಯ ಸುತ್ತ ಅಸೂಯೆ ಆವರಿಸಿಕೊಂಡಿತು.
    13-1 ಕೋಪವು ಹೆಚ್ಚಿ ಪ್ರಾಪಂಚಿಕವಾದ ತಾಪವು ದಟ್ಟವಾಯಿತು. ಹೃದಯದಲ್ಲಿದ್ದ ಶಿವನ ರೂಪವನ್ನು ಮಾಯಾಮೋಹದ ಮುದ್ರೆ ಆವರಿಸಿತು. ಶಾಪಕ್ಕೆ ಹೆದರುವವರು ಅಹಂಕಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿದವರು, ವಿಕೃತಗುಣಗಳನ್ನೇ ಯಜ್ಞೋಪವೀತವಾಗಿ ಉಳ್ಳವರಾದ ಆ ತಪೋವನದ ಮುನಿಗಳು ಆವೇಶಭರಿತರಾದರು.

13 ಲುಳಿ-ಶೀಘ್ರಗಮನ
13-1
ಪಂಟಿಸು - ಹೆಚ್ಚಾಗು, ವ್ಯಾಪಿಸು
ಆಧಿಭೌತಿಕ - ಪ್ರಾಪಂಚಿಕ
ಅಹಂ ಮಮತ್ವ ಕೃತಾಪರಾಧರು - ಅಹಂಕಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವವರು.

• 1958ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ಜನಪ್ರಿಯ ಆವೃತ್ತಿಯ ಕುಮಾರವ್ಯಾಸ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಈ ಪದ್ಯ ಮತ್ತು ಇಲ್ಲಿ ಕೊಡಲಾಗಿರುವ ಇನ್ನೊಂದು ಪದ್ಯದ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಸಾಲುಗಳು ಇರುವ ಒಂದು ಪದ್ಯವಿದೆ. ಅದನ್ನ ಇಲ್ಲಿ ಸರಿಪಡಿಸಿ ಸರಿಯಾದ ಪದ್ಯದ ಪಾಠಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಲಾಗಿದೆ.

14. ಕೆಲವರು ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಕಲ್ಮಷವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಕೆಲವರು ಸ್ಮೃತಿ-ವಿಸ್ಮೃತಿ-ಉಪಶಾಂತಿ ಭಾವಗಳಲ್ಲಿ ವಿಹರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಇವನಿಗೆ ಇಲ್ಲೇನು ಕೆಲಸ? ಇವನನ್ನು ಇಲ್ಲಿಂದ ಓಡಿಸಬೇಕೆಂದು ಕಳವಳಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಈ ಎಲ್ಲ ಋಷಿಗಳೂ ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಒಂದೆಡೆ ಸೇರಿದರು.

ಹಾವಸೆ-ಪಾಚಿಸಸ್ಯ, ಕಲ್ಮಷ,

15. ಮುನಿಗಳ ಜಡೆ ಕೆದರಿತು. ಜಪಮಾಲೆ ಕೆಳಗೆ ಬಿದ್ದಿತು. ಕಮಂಡಲ ಅಲುಗಾಡಿತು. ಉಟ್ಟ ಜಿಂಕೆಯ ಚರ್ಮ ಹಾಳಾಯ್ತು. ಮೈಗೆ ಲೇಪಿಸಿದ ಭಸ್ಮವು ಅಳಿಸಿತು. ಎಲ್ಲರೂ ಕೋಪೋದ್ರಿಕ್ತರಾಗಿ ಕೈಲಾಸ ಪರ್ವತವನ್ನು ಏರಿ, ಚಂದ್ರಶೇಖರನಾದ ಶಿವನ ಮಂದಿರವನ್ನು ಕಂಡರು.

ಅಕ್ಷಮಾಲೆ - ಜಪಮಾಲೆ
ರಾಜಮೌಳಿ - ಚಂದ್ರಶೇಖರ

16. ದೂರದಿಂದಲೇ ಶಿವನ ಮಂದಿರವನ್ನು ಕಂಡು ಮುನಿಗಳು ನಮಿಸಿದರು. ದ್ವಾರಪಾಲಕರು ವಿಷಯವನ್ನು ತಿಳಿಸಲು, ಅವರನ್ನು ಶಿವನು ಒಳಕ್ಕೆ ಕರೆಸಿದನು. ಎಲ್ಲ ಮುನಿಗಳೂ ಕರುಣಾ ಸಮುದ್ರನಾದ ಈಶ್ವರನನ್ನು ಕಂಡು ನಮಃ ಶಿವಾಯ ಎಂದು ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಉದ್ದಂಡ ನಮಸ್ಕಾರ ಮಾಡಿದರು.

17. ‘ಏಳಿ, ಸಾಕು, ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳಿ’ ಬಂದ ಕಾರ್ಯವೇನು ?’ ಎಂದು ಪರಶಿವನು ಕೇಳಿದನು. ಶಿವನನ್ನು ನಮಸ್ಕರಿಸುತ್ತ, ಮುನಿಸಮೂಹ ಎದ್ದು ನಿಂತಿತು. ಅವರ ಪೈಕಿ ‘ಹಿರಿಯರು ನೀವು ಹೇಳಿ, ಹಿರಿಯರಾದ ನೀವು ಹೇಳಿ’ ಎಂದು ಋಷಿಗಳ ನಡುವೆ ಗೊಂದಲವುಂಟಾದಾಗ ಒಬ್ಬ ಮುನಿಯು ಗೊಂದಲವನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿ ಮಾತಿಗೆ ತೊಡಗಿದನು.

ಘೋಳಾ ಘೋಳಿ - ಗೊಂದಲ, ಗದ್ದಲ
ನೊಸಲ ಕೈಗಳಲಿ -ಹಣೆಯ ಮೆಲೆ ಕೈ ಇರಿಸಿ ( ನಮಸ್ಕರಿಸುತ್ತ)

18. “ಹೇ ತ್ರಿಯಂಬಕನೇ, ಚಂದ್ರಶೇಖರನೇ, ವೇದವನಿತೆಯರಿಂದ ಪೂಜೆಗೊಳ್ಳುವವನೇ, ನಮ್ಮ ಬಿನ್ನಹವನ್ನು ಅವಧರಿಸು. ದಯಾನಿಧಿಯಾದ ನೀನು ದೀನರಾಗಿ ಬಂದ ನಮ್ಮನ್ನು ಕಾಪಾಡಬೇಕು. ನಮ್ಮ ಜಪತಪಾದಿಗಳಿಗೆ ತೊಂದರೆಯುಂಟಾಗಿದೆ”.

ನೀಲಲೋಹಿತ - ನೀಲಿ ಕಂಠ, ಕೆಂಪುಜಡೆಗಳನ್ನು ಉಳ್ಳವನು , ಈಶ್ವರ
ನೀರಾಜಿತ - ಪೂಜೆಗೊಳ್ಳುವವನು
ಆರ್ತ - ದೀನ
ವಿಟಾಳ - ಅಪವಿತ್ರ

19. “ಶಾಂತಿಯೇ ಮನೆ, ಶಿವಧ್ಯಾನವೇ ಮನೆ ವಾರ್ತೆ, ವೇದಾಂತ ತತ್ವ ರಹಸ್ಯಗಳ ಚಿಂತನೆಯೇ ಸರ್ವಸ್ವ.. ಆತ್ಮನಿಗ್ರಹವೇ ಸುಖ, ಮಾಯೆಯಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆ ಪಡೆಯುವುದೇ ಮಹತ್ವದ್ದು . ಇವು ಋಷಿಗಳಿಗೆ ವೈದಿಕ ವಿಧಾನವಲ್ಲವೇ.

ದಾಂತಿ - ಆತ್ಮ ನಿಗ್ರಹ
ಶ್ರಾಂತಿ - ಬಳಲಿಕೆ

20. ಆದರೆ ಈ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ತಪಸ್ಸನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳುವುದು ಅಸಾಧ್ಯವಾಗಿದೆ. ಶಮದಮಾದಿ ಗುಣಗಳು ನಷ್ಟವಾದವು. ಕಾಡು, ನೆಲ ಮರಗಿಡಗಳೆಲ್ಲಾ ಕಾದು ಒಣಗಿಹೋದವು. ಒಬ್ಬನ ದೆಸೆಯಿಂದಾಗಿ ನಮ್ಮ ನಿತ್ಯವಿಧಿಯೇ ಕೆಟ್ಟುಹೋಯಿತು.

ಹೊಲಬು - ದಾರಿ
ದುರ್ಭೇದ - ಪ್ರವೇಶಿಸಲಾಗದ
ಹೊಳ್ಳಾಗು - ಪೊಳ್ಳಾಗು , ನಿಷ್ಫಲವಾಗು
ಗುಲ್ಮ - ಪೊದೆ

21. ಅವನು ರಾಜನೋ, ಅಶ್ವಾರೋಹಿಯೋ ಅಥವಾ ಕಾಲಾಳೋ ತಿಳಿಯದು. ಅವನು ಋಷಿಯಲ್ಲ. ಋಷಿಗಳಿಗೇಕೆ ಆಯುಧಗಳ ಗೊಡವೆ?. ನಮಗೆ ಅದರ ಗೋಜು. ಬಿಲ್ಲು ಬಾಣ ಬತ್ತಳಿಕೆ, ಅಡಾಯುಧ, ಬೆರಳಿನಲ್ಲಿ ದರ್ಭೆ ಇರುವ ಇವನಿಗೆ ಜಟೆ ಬೇರೆ ಇದೆ. ಈತ ವಿಪರ್ಯಾಸದ ತಪಸ್ವಿಯೇ ಸರಿ.

ಪಾಯಕ - ಕಾಲಾಳು
ಬೂತಾಟ - ಗೋಜು, ಗೊಡವೆ.
ಸಾಯಕ - ಬಾಣ

22. “ಇದನ್ನು ಹೇಳಿದರೆ ಆ ಮುನಿಗೆ ಅಸೂಯೆಪಟ್ಟ ಹಾಗಾಗುತ್ತದೆ. ಹೇಳದೇ ಇದ್ದರೆ ಬಿಸಿಲ ಬೇಗೆಯಿಂದ ನಮ್ಮ ನಿತ್ಯ ವಿಧಿ ಹಾಳಾಗಿಹೋಗುತ್ತದೆ. ಈ ತಪಗೇಡಿಯನ್ನು ಎಬ್ಬಿಸಿ, ನಮಗೆ ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಡಬೇಕು” ಎಂದು ಶಿವನ ಪಾದದಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದು ಬೇಡಿ ಕೊಂಡರು.

ಸೂತಕ - ಮೈಲಿಗೆ
ತಪಗೇಡಿ - ತಪಸ್ಸನ್ನು ಹಾಳು ಮಾಡುವವನು

23. ಆಮೇಲೆ ನಮ್ಮನ್ನು ಚಾಡಿಕೋರರೆಂದು ದೂಷಿಸಬೇಡಿ. ಈ ತಪೋವನ ಅವನ ತೇಜಸ್ಸಿನಿಂದ ಸುಟ್ಟುಹೋಗುತ್ತಿದೆ. ಬೇರೊಂದು ತಪೋವನವನ್ನು ನಮಗೆ ಕರುಣಿಸು, ಇಲ್ಲವೆ ಆ ವಿಕೃತ ತಪಸ್ವಿಯನ್ನು ನಿವಾರಿಸಬೇಕು ಎಂದು ಮುನಿಸ್ತೋಮ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿತು.

ಪಿಸುಣ - ಚಾಡಿಕೋರ

24. ಈ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಯನ್ನು ಕೇಳುತ್ತ, ಪರಶಿವನು ಅವನಾರೆಂದು ದಿವ್ಯದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ನೋಡಿ, ಅವನು ತಮ್ಮವನೆಂದು ತಿಳಿದು ಎಳೆಯ ಚಂದ್ರಕಿರಣಕ್ಕೆ ಹೋಲುವಂತಹ ನಗುವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿ ಮುನಿಸ್ತೋಮವನ್ನು ನೋಡುತ್ತಾ ಕೃಪಾದೃಷ್ಟಿಯನ್ನು ಬೀರಿದನು.

ಬಾಲ ಹಿಮಕರ ಕಿರಣ - ಬಾಲ ಚಂದ್ರನ ಕಿರಣ
ಸಮೇಳ - ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಕೆ, ಸೇರಿಕೊಂಡಿರುವುದು.

25. ‘ತಿಳಿದೆ, ಹೆದರಬೇಡಿ. ಸುಮ್ಮನೆ ದೂರನ್ನು ತಂದಿರಿ. ನಿಮ್ಮ ಸಾಧನೆಗೆ ಅವನು ಅಡ್ಡಿ ಬರುವವನಲ್ಲ. ಅವನ ಉದ್ದೇಶ ಬೇರೆಯೇ ಇದೆ. ಅವನನ್ನು ನಾನು ಎಬ್ಬಿಸಿ, ನಿಮ್ಮ ತಪೋವನವನ್ನು ತೆರವುಗೊಳಿಸಿಕುಡುತ್ತೇನೆ.’ ಎಂದು ಶಿವನು ನಗುತ್ತಾ ಹೇಳಿದನು.

ಅಂಗವಣೆ-ಉದ್ದೇಶ, ಹುಯ್ಯಲು-ದೂರು

26. ‘ಏಳಿ, ನೀವೆಲ್ಲರೂ ನಿಮ್ಮ ಆಶ್ರಮಗಳಿಗೆ ಹಿಂದಿರುಗಿ. ಇನ್ನು ಮುನಿಯ ತಪಸ್ಸು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಸುಡುವುದಿಲ್ಲ ಹೆದರಬೇಡಿ’ ಎಂದು ಅಭಯ ಹಸ್ತವನ್ನು ತೋರಿ ಮುನಿಗಳನ್ನು ಬೀಳ್ಕೊಟ್ಟು, ಎಲ್ಲ ಭೂತಗಣಗಳನ್ನೂ ಸೇರಿಸು ಎಂದು ನಂದೀಶ್ವರನಿಗೆ ಶಿವನು ಆಜ್ಞಾಪಿಸಿದನು.

ಚಡಾಳಿಸು -ಮೇಲಾಗು, ಆಧಿಕ್ಯ ಹೊಂದು

27. ‘ಅರಸನೆ ಕೇಳು, ಶಿವಗಣಗಳ ಮಧ್ಯೆ ‘ಬೇಟೆ’ ಎಂಬ ಡಂಗುರದ ಧ್ವನಿ ಹಬ್ಬಿ, ಸರ್ವಲೋಕವನ್ನು ಆವರಿಸಿತು. ಭಕ್ತನನ್ನು ಕರುಣಿಸಬೇಕೆಂಬ ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ದಯಾಸಿಂಧುವಾದ ಶಂಕರನು ಭಾರಿ ಬೇಟೆಗೋಸುಗ ಕಿರಾತರೂಪವನ್ನು ಧರಿಸಿದನು.

ಮೃಗಯಾ - ಬೇಟೆ
ಡಾವರ - ಗದ್ದಲ

28. ರುಂಡಮಾಲೆಯನ್ನು ತೆಗೆದು, ಹಸಿರಿನ ಅಂಗಿಯನ್ನು ತೊಟ್ಟು, ನವಿಲುಗರಿಗಳಿಂದ ಹೆಣೆದ ಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ಸುತ್ತಿಕೊಂಡು, ಪಾರಿವಾಳದ ಪುಕ್ಕಗಳಿರುವ ಚಲ್ಲಣವನ್ನು ಧರಿಸಿದನು. ಚಂದ್ರನನ್ನು ಮುಚ್ಚುವಂತೆ ಎಲೆಗೊಂಚಲುಗಳನ್ನು ಸಿಕ್ಕಿಸಿಕೊಂಡು, ಕಿರಾತ ವೇಷಧಾರಿಯಾದ ಶಿವನು ಬಿಲ್ಲು ಬಾಣಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದನು.

ಹೀಲಿ-ನವಿಲುಗರಿಗಳಿಂದ ತಯಾರಿಸಿದ ಉಡುಪು
ಪಾರಿವ - ಪಾರಿವಾಳ

29. ಪಾರ್ವತಿ ದೇವಿಯೂ ಶಿವನಂತೆ ಶಬರಿ ವೇಷವನ್ನು ಧರಿಸಿದಳು. ಈ ಎಲ್ಲಾ ವಿನೋದಗಳನ್ನು ನೋಡಿ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ಗಣಪತಿಯರೂ ಶಬರ ರೂಪವನ್ನು ಧರಿಸಿದರು. ನಂದಿ, ವೀರಭದ್ರ, ದೇವಲಕ, ರೇಣುಕ, ಮಹೋದರ, ದಾವಶಿಖಿಮುಖರೇ ಮುಂತಾದ ಎಲ್ಲಾ ಭೂತಗಣಗಳು ಶಬರರೂಪವನ್ನು ಧರಿಸಿದವು.

ಶಾಬರ -ಬೇಟೆಗಾರ ಉಡುಪು

30. ಅರಸನೇ ಕೇಳು. ಸಪ್ತಮಾತೃಕೆಯರು, ಉಪನಿಷತ್ ದೇವಿಯರು, ದಿಗ್ವನಿತೆಯರು, ವೇದವಿದ್ಯಾಂಗನೆಯರು, ನಾಗಕನ್ಯೆಯರು ವಿದ್ಯಾಧರಿಯರು, ಅಪ್ಸರೆಯರು, ಔಷಧ ಮಂತ್ರ ದೇವತೆಗಳೆಲ್ಲರೂ ಶಬರಿಯರಾಗಿ ಪರಶಿವೆಯ ಸುತ್ತಮುತ್ತ ಸೇರಿದರು.

ಪುಳಿಂದಿ -ಬೇಡತಿ, ಶಬರಿ

ಸಪ್ತ ಮಾತೃಕೆಯರು :
ಅ] ಬ್ರಾಹ್ಮೀ, ಮಾಹೇಶ್ವರೀ, ಕೌಮಾರೀ, ವೈಷ್ಣವೀ, ವಾರಾಹೀ, ಇಂದ್ರಾಣೀ, ಚಾಮುಂಡಾ
ಆ] ಶ್ರೀ, ಲಕ್ಷ್ಮೀ, ಧೃತಿ, ಮೇಧಾ, ಶ್ರದ್ದಾ, ವಿದ್ಯಾ, ಸರಸ್ವತೀ

• ಟಿ ವಿ ವೆಂಕಟಾಚಲ ಶಾಸ್ತ್ರೀ , ಶ್ರೀವತ್ಸ ನಿಘಂಟು ಪುಟ 294, ಪ್ರಕಾಶಕರು ಪುಸ್ತಕ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ 1999

31. ಧೃತಿ, ತುಷ್ಟಿ, ಪುಷ್ಟಿ, ಸ್ಮೃತಿ, ಸರಸ್ವತಿ, ಸಿದ್ಧಿ, ಕೀರ್ತಿ, ಖ್ಯಾತಿ, ಮತಿ, ಗತಿ, ಕಲಾ, ಕಲಾವತಿ, ರತಿ, ರಸವತಿ, ಚಂಡಿ, ಜಯೆ, ಮಧುಮತಿ ಮುಂತಾದ ದೇವಿಯರೂ ಕೂಡಲೇ ಶಬರಿಯಾದರು.

32. ಮಾರಿ, ಚಾಮುಂಡಿ, ಸ್ಮಶಾನಾಕಾರವತಿ, ಕಾಳರಾತ್ರಿ, ಭೂದೇವಿ, ಜಯಲಕ್ಷ್ಮಿ, ಯೋಗಿನಿ, ಯಜ್ಞದೇವಿ, ವೀರಲಕ್ಷ್ಮಿ, ವನಲಕ್ಷ್ಮಿ, ಶಾಕಿನಿ ಡಾಕಿನಿ ಮುಂತಾದ ಶಕ್ತಿ ದೇವತೆಗಳೆಲ್ಲಾ ಕೂಡಲೇ ಶಬರಿಯರಾದರು.

33. ಹದಮಾಡಿದ ಬಿಲ್ಲು, ಬಡಿವ ಕೋಲು, ಸಂಕೋಲೆ, ನಾಯಿಗಳು, ಕೋಲುಬಲೆ, ಸಿಡಿಬಲೆ, ಮಿಡಿಬಲೆ, ಸೂವಲೆ, ಹೆಬ್ಬಲೆ, ಬೆಳ್ಳಾಲವಲೆ, ಮೇಣದಂಟಿನ ಕೊಂಬುಗಳನ್ನು ಇವುಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದ ಬೇಟೆಗಾರರು ಶಿವನನ್ನು ಸುತ್ತುವರಿದರು.

34. ವೇದಗಳೇ ಸೇವಕರಾದ, ತರ್ಕಶಾಸ್ತ್ರಗಳೇ ಬೇಟೆಗೆ ಕಟ್ಟಿದ ಸಾಕುಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಿರುವ, ಮಂತ್ರಗಳ ಸಮೂಹದಿಂದ ಸಮೃದ್ಧವಾಗಿರುವ ವಿವಿಧ ಜಪಯಜ್ಞಗಳೇ ಬಲೆಯಾಗಿರುವ, ವ್ರತಗಳೇ ಬೇಟೆಯ ಯಂತ್ರದ ಕುಣಿಕೆಗಳಾಗಿರುವ ಪುಣ್ಯವೇ ಕೋಲು, ಗುಂಡುಗಳಾಗಿರುವ ಯೋಗಸ್ಥಿತಿಯೆ ಬಾಣಗಳಾಗಿರುವ ಬೇಟೆಗಾರರು ಶಿವನನ್ನು ಬಳಸಿ ನಿಂತರು.

ಸೋಹು - ದೀಹದ ಮೃಗ
ಜಂತ್ರ - ಯಂತ್ರ
ಕಣ್ಣಿ - ಕುಣಿಕೆ
ಸತ್ಕೃತಿ - ಪುಣ್ಯ

35. ಶ್ರವಣ ಮನನಗಳೆಂಬ ಬೀಸು ಬಲೆ, ಶಾಂಕರವೇದದೀಕ್ಷೆಗಳೆಂಬ ಕವಣೆ ಹಿಡಿದು, ಪಶುಪಾಶ ಬಾಣಗಳೊಂದಿಗೆ ನವವಿಧದ ಭಕ್ತಿಗಳೆಂಬ ರಣತವಕದ ದೀಹದ ಜಿಂಕೆಗಳೊಡನೆ, ಸುಭಟ ಸಮೂಹವು ಶಿವನ ಆಜ್ಞೆಯಿಂದ ಹೊರಟಿತು.

ನವವಿಧ ಭಕ್ತಿ : ಶ್ರವಣ, ಕೀರ್ತನ, ಸ್ಮರಣ, ಪಾದಸೇವನ, ಅರ್ಚನ, ವಂದನ, ದಾಸ್ಯ, ಸಖ್ಯ, ಆತ್ಮನಿವೇದನ

36. ಬೆನ್ನಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಮೋಹವು ದಿಕ್ಕುದಿಕ್ಕಿಗೆ ಓಡಿತು. ಡಂಬವೆಂಬ ಮೃಗಕುಲ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದಿತು. ಮಹಾಪಾಪವೆಂಬ ಮದ ಗಜ ಸಮೂಹವು, ದ್ರೋಹವೆಂಬ ದೀಹಾಮೃಗವು, ಅಸೂಯೆಯೆಂಬ ಹಂದಿಯು ಶಿವನ ಬೇಟೆಯಿಂದ ವಿನಾಶಹೊಂದಿದವು.

ಸೋಹು-ಅಟ್ಟು

37. ಸರ್ವಲೋಕಗಳು ಜಯಜಯವೆನ್ನಲು, ವೇದಗಳು ಸ್ತುತಿಗೈಯ್ಯಲು, ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಶಿವ ಸ್ವರೂಪವು ದೃಷ್ಟಿಗೋಚರವಾಯಿತು. ಲಯ ಮತ್ತು ಹುಟ್ಟಿನ ಸುಳಿಯನ್ನುಳ್ಳ ಸಂಸಾರವೆಂಬ ಸಮುದ್ರವನ್ನು ನಾಶಮಾಡಿ ಭಕ್ತರಿಗೆ ಅಭಯ ಪ್ರದಾನದ ಮಹಾ ಶಬ್ದವೊಂದು ಕೇಳಿತು.

ಸಂಸೃತಿ - ಸಂಸಾರ, ಐಹಿಕ ಬಂದನ
ಸಬುದ - ಶಬ್ದ

38. ಅರಸನೇ ಕೇಳು. ಕೈಲಾಸವಾಸಿಯಾದ ಶಿವನಲೀಲೆಯನ್ನು ಹೇಳುವಾಗ ರೋಮಾಂಚನವೆನಿಸುತ್ತದೆ. ಭಕ್ತನನ್ನು ಕಾಣಬೇಕೆಂಬುದು ಶಿವನ ಉದ್ದೇಶವಲ್ಲವೆ? ಶಿವನ ಸೇನೆ ಇಂದ್ರಕೀಲ ಪರ್ವತಕ್ಕೆ ಬಂದು ಆ ಪರ್ವತವನ್ನು ಮುತ್ತಿ ಅದ್ಭುತವನ್ನುಂಟು ಮಾಡಿದ ಬೇಟೆಯ ಸಂಭ್ರಮವನ್ನು ಏನು ಹೇಳಲಿ ?

ಕೈರಾತ- ಬೇಟೆಗಾರರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ

39. ಆ ಮಹಾಪರ್ವತದ ತಪ್ಪಲಿನಲ್ಲಿ ್ಲ ನಿರ್ಭಯವಾಗಿ ಓಡಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಮೂಕನೆಂಬ ದಾನವನು ಈ ಅಬ್ಬರದ ಧ್ವನಿಯನ್ನು ಕೇಳಿದನು. ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಈಗಲೇ ತಿಂದು ಬಿಡುತ್ತೇನೆ ಎಂದು ಪ್ರಳಯಕಾಲದ ಸಮುದ್ರದ ರಭಸದಲ್ಲಿ ಎದ್ದನು.

ಇಂಬು - ಆಶ್ರಯ
ನಿಕುಂಜ - ಪೊದೆ
ನಿತಂಬ - ಬೆಟ್ಟದ ಸಾನು

40. ವನದ ಕಣಿವೆಯಿಂದ ಹೊರಬಂದ ಆ ರಾಕ್ಷಸನು ಹಂದಿಯ ರೂಪವನ್ನು ತಾಳಿ, ಬೇಟೆಗಾರರನ್ನು ಅಡಹಾಯ್ದನು. ಆಗ ‘ಹೋ… ಹಂದಿಯೋ.. ನಾಯಿಗಳನ್ನು ಬಿಡಿ. ಹಿಡಿ, ಕಡಿ, ಕೆಡೆಯೆಂದು ಕೂಗುತ್ತಾ ಅರಣ್ಯ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಗಾರರ ಹಿಂಡು ಗಜಬಜಿಸಿ ಬೊಬ್ಬೆಹಾಕಿತು.

ಗಾವಳಿ-ಬೊಬ್ಬೆ

41. ಎಳೆಯ ವಯಸ್ಸಿನ ದಾಡೆಯುಳ್ಳ ರಾಹುವೋ, ಚಲಿಸುತ್ತಿರುವ ಅಂಜನಪರ್ವತವೋ ಮಳೆ ಚೆಲ್ಲಲು ಸಿದ್ಧವಾಗಿರುವ ಕಾರ್ಮೊಡವೋ ಕಪ್ಪುಒಡಲಿನ ಆ ಹಂದಿಯೋ? ಅದು ಸಿಟ್ಟಿನಿಂದ ಹೂಂಕರಿಸುತ್ತ (ಮೂಕದಾನವನು) ಕಣ್ಣುಗಳಿಂದ ಕಿಡಿ ಯುಗುಳುತ್ತಾ, ಕೋಪದಿಂದ ಕಪ್ಪಾಗಿದೆಯೋ ಎನ್ನುವಂತಹ ಉಸಿರನ್ನು ಹೊರಚೆಲ್ಲುತ್ತಾ, ಕಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಕೆಕ್ಕರಿಸಿ ದೇಸಮೂಹವನ್ನು ನೋಡುತ್ತಿತ್ತು.

ಎಳೆವರೆ-ಬಾಲಚಂದ್ರ

Éಎಳೆವೆರೆಯ ನಡುವಿದ್ದ ರಾಹುವೊ
ಲಳವಡುವ ದಾಡೆಗಳ ದೊಗುಮಿಗೆ
ಬೆಳೆದ ನೀಲಾಚಲಕೆ ಸರಿಯೆಂದೆನಿಪ ಹೇರೊಡಲ
ಮುಳಿದು ಗರ್ಜಿಸಿ ಕಿಡಿಸುರಿವ ಕಂ
ಗಳಲಿ ರೌದ್ರಾಟೋಪದಲಿ ಕೆ
ಕ್ಕಳಿಸಿದಿಕ್ಕೆಲ ನೋಡುತಿರ್ದುದು ದೇವ ಸಂತತಿಯ
—->
ಎಳೆವೆರೆಯನೌಡಿದ್ದ್ದ ರಾಹುವೊ
ಚಲನೆವಡೆರ್ದಿಂಜನಾದ್ರಿಯೋ
ಬೆಳೆದು ಬೀಳದ ಮೇಘವೋ ಕಾರೊಡಲ ಸೂಕರನೋ
ಮುಳಿದು ಘೂಡಿಘುಡಿಸುತ್ತ ಕಿಡಿಕಂ
ಗಳಲಿ ಕಾರ್ಬೊಗೆಯುಸಿರಿನಲಿ ಕೆ
ಕ್ಕಳಿಸಿದೆಕ್ಕ್ಕಲ ನೋಡುತಿರ್ದುದು ದೇವಸಂತತಿಯ
ಪದ್ಯ ಪೂರ್ತಿಯಾಗಿ ಬೇರೆಯಾಗಿದೆ.
ಸ್ವೀಕೃತ ಪಾಠ : ಅರಣ್ಯಪರ್ವ, ಮೈ.ವಿ.ವಿ. ಸಂ : ಸಿ ಪಿ ಕೆ.

42. ಕೂಡಲೇ ಭೂತಗಣವು ಕೂಗುತ್ತಾ ಸುತ್ತುವರಿದವು. ನಾಯಿಗಳು ಮುಖವನ್ನು ಮುಂದೆ ಚಾಚಿ ಹಂದಿಯ ಹಿಮ್ಮಡಿಯನ್ನು ಕಚ್ಚಿದವು. ಆಗ ಆ ಹಂದಿ ಝಾಡಿಸಿ ಒಂದೇ ದಾಡೆಯಿಂದ ಕೊಡಹಲು, ನಾಯಿಗಳಿಗೆ ನೂರು ಗಾಯಗಳಾದವು. ಆಗ ಪರಶಿವನು ಅದನ್ನು ನೋಡಿದನು.

43. ತನ್ನ ಮೆಲೆ ಬಿದ್ದ ಎಲ್ಲಾ ಆಯುಧಗಳನ್ನೂ ತುಂಡರಿಸಿ ಕಣ್ಣುಗಳಿಂದ ಕಿಡಿಯುಗುಳುತ್ತಾ, ಘರ್ಜಿಸುತ್ತಾ ಬೇಟೆಗಾರರನ್ನು ತಿವಿದು, ನಾಯಿಗಳನ್ನು ಕೆಡಹುತ್ತಾ ಶಬರಶಬರಿಯರ ಮೇಲೆ ಹಂದಿಯು ನುಗ್ಗಿ ಬರಲು, ಶಿವ ಗಣವೆಲ್ಲಾ ಧೃತಿ ಗೆಟ್ಟಿತು.

ಜಾಯಿಲ - ನಾಯಿ
ಪುಳಿಂದ - ಬೇಟೆಗಾರ

44. ಇದೇ ಸಮಯ ಎಂದು ಪಿನಾಕಪಾಣಿಯಾದ ಶಿವನು ಮೂಕದಾನವನ ಮೇಲೆ ಶರವನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದನು. ಆ ಬಾಣ ಹಂದಿಯನ್ನು ಹೊಕ್ಕು ಮತ್ತೊಂದು ಬದಿಯಿಂದ ಹೊರಬಂದಾಗ, ಬಾಣದ ಹಿಂಭಾಗದ ಗರಿ ಹೊರಗೆ ಕಾಣಿಸಿತು. ಆ ಹಂದಿಯಾದರೋ ಗೋಳಿಡುತ್ತಾ ಬಾಣಸಮೇತವಾಗಿ ಅರ್ಜುನನತ್ತ ಓಡಿಹೋಯಿತು.

ಕಣೆ - ಬಾಣ

45. ಗಿರಿ ಕಂದರದಲ್ಲಿದ್ದ ಮುನಿಗಳ ಕಡೆಗೆ ಓಡಿ ಬಂದ ಆ ಹಂದಿ ಅವರನ್ನು ಅಡಹಾಯ್ದು ಕೆಡಹಿ, ಮಲೆತು ಘರ್ಜಿಸಿತು. ಆಗ ಆ ಮುನಿಗಳು ಹೆದರಿ ಶಿವಶಿವಾ ನೀನೇ ಕಾಪಾಡು ಎಂದು ಗೋಳಿಡಲು, ಪಾರ್ಥನು ಕಣ್ಣು ತೆರೆದನು.

ಇಂದುಧರ - ಈಶ್ವರ

46. ಆ ಹಂದಿಯನ್ನು ಕಂಡ ಅರ್ಜುನನು ಅದರ ರೀತಿ ಸರಿಯಿಲ್ಲ ಎನ್ನುತ್ತಾ ಗಾಂಡೀವಕ್ಕೆ ಬಾಣವನ್ನು ಹೂಡಿ ಅದರ ಮೇಲೆ ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದನು. ಆ ಕೂಡಲೇ ಇತರ ಜೀವಿಗಳನ್ನು ಹಿಂಸಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಆ ಹಂದಿಯು ಕಾಲನ್ನು ಕೊಡಹುತ್ತಾ ಪರ್ವತದ ಮೇಲಿಂದ ಉರುಳಿಬಿದ್ದ ದೊಡ್ಡ ಬಂಡೆಯಂತೆ ಅರ್ಜುನನ ಎದುರೇ ಬಿದ್ದಿತು.

ದಂಡಿ -ರೀತಿ
ದಿಂಡುಗೆಡೆ - ಕೆಳಗೆ ಬೀಳು
ಗಂಡ ಶೈಲ - ಪರ್ವತದಿಂದುರುಳಿದ ಹೆಬ್ಬಂಡೆ

47. ಶಿವನು ಬಂದು - ‘ನಾವು ಕೆಡಹಿದ ಹಂದಿ, ಇದನ್ನು ತೆಗೆಯಿರಿ’ ಎಂದನು. ಆಗ ಅರ್ಜುನನು ‘ಇದು ನನ್ನ ಬಾಣದಿಂದ ಬಿದ್ದಿದೆ, ನೀನು ನಡೆ’ ಎಂದ. ಪಾರ್ಥನ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಆಸೆಯ ವಿರೋಧವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಕುಂದೇಕೆ ಬಂದಿತು? ಇವನೇ ಶಿವನೆಂದು ತಿಳಿಯದೆ, ಅವನನ್ನು ಪಾರ್ಥನು ಕೆಣಕಿದನು.

ಆಮಿಷ - ಆಸೆ
ಬಾಲೇಂದುಧರ - ಈಶ್ವರ

ಬಂದುದೇಕಾಮಿಪ - ಬಂದುದೇಕಾಮಿಷ
ಅರಣ್ಯಪರ್ವ , ಮೈ.ವಿ.ವಿ.