೦೪

ಸೂಚನೆ : ಬ್ರಹ್ಮನಿಂದಲೂ, ದೇವತೆಗಳಿಂದಲೂ ಪೂಜಿತನಾದ ನಟರಾಜನೆನಿಸಿದ ಪರಮೇಶ್ವರನನ್ನು ಇಂದ್ರಕೀಲದಲ್ಲಿ ಅರ್ಜುನನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದನು.

ಧೂರ್ಜಟಿ - ಈಶ್ವರ

1. ಜನಮೇಜಯನೆ ಕೇಳು. ಭೂಪಾಲಕರಾದ ಪಾಂಡವರು ಕಾಡುಮೇಡುಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಚರಿಸುತ್ತಾ, ಪತ್ನಿಯಾದ ದ್ರೌಪದಿಯೊಂದಿಗೆ ಬೆಟ್ಟ, ನದೀತೀರಗಳಲ್ಲಿ ಬೇಸರವಿಲ್ಲದೆ ನಡೆದಾಡಿದರು.

ಪರುಠವಿಸು - ಸಂಚರಿಸು
ಪದಯುಗ ಪರಿಭ್ರಮ - ಕಾಲ್ನಡಿಗೆ
ಕೂಲವತಿ - ನದಿ
ತೊಳಲು - ಸುತ್ತಾಡು

2. ಇಲ್ಲಿ ಹಣ್ಣುಹಂಪಲು, ಮೃಗಗಳು ಮುಗಿದು ಹೋದವು. ಈ ಕಾಡು ಸಾಕು, ಇನ್ನೊಂದು ಅರಣ್ಯಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಹೊರಡೋಣವೆಂದು, ಬ್ರಾಹ್ಮಣವರ್ಗಕ್ಕೆ ತಿಳಿಸಿ, ಅರ್ಜುನ, ಯುಧಿಷ್ಠಿರಾದಿಗಳು ಮುನಿಸಂಕುಲ ಸಹಿತ ದ್ವೈತವನವನ್ನು ಸಂತೋಷದಿಂದ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರು.

ಕಟಕ - ಗುಂಪು , ಸಮೂಹ

3. ಧರ್ಮರಾಯನು ಕಳುಹಿಸಿದ ಗೂಢಚರನೊಬ್ಬನು ಹಸ್ತಿನಾಪುರಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ಬಂದು, ಕೌರವನ ಮದ, ಸಂಪತ್ತು, ಸಾಹಸ ಸಂಗತಿಗಳೆಲ್ಲವನ್ನೂ ವಿವರಿಸಿದನು. ಈ ವಾರ್ತೆಯನ್ನು ಕೇಳಿ ದ್ರೌಪದಿ-ಭೀಮರಿಗೆ ಕಳವಳ ಉಂಟಾಯಿತು.

ತದೀಯ - ಅದರ (ಇಲ್ಲಿ ಹಸ್ತಿನಾಪುರದ)

4. ಕೌರವನನ್ನು ಹೊಗಳುತ್ತಾ ದ್ರೌಪದಿಯು ಧರ್ಮರಾಜನನ್ನೂ, ಭೀಮಾರ್ಜುನ ನಕುಲ ಸಹದೇವರನ್ನೂ, ಮೂದಲಿಸಿದಳು. ಆಗ ಭೀಮಸೇನನು ‘ಇದೋ, ಕುರುವಂಶಕ್ಕೆ ನಾಶಪ್ರಾಯವಾದ ಗದೆ’ ಎಂದು ಕೋಪೋದ್ರೇಕದಿಂದ ಅದನ್ನು ತೂಗಿದನು.

ಪತಿಕರಿಸು - ಹೊಗಳು

5. ‘ಯಾಕೆ ಈ ವೃಥಾ ಹಲುಬಾಟ ? ದ್ರುಪದ ಸುತೆಯಂತೆ ನೀನೂ ವಿವೇಕಶೂನ್ಯನಾಗಿ ಹೀಗೆ ಮಾತನಾಡಬೇಡ. ನಮ್ಮ ಸತ್ಯವೆ ನಮಗೆ ಸಾಕು. ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ನಮ್ಮ ಧರ್ಮನಿಷ್ಠೆಯನ್ನು ಉಳಿಸು’ ಎಂದು ಭೀಮಸೇನನ ಗಲ್ಲವನ್ನು ಹಿಡಿದು ಯುಧಿಷ್ಠಿರನು ಸಮಾಧಾನ ಮಾಡಿದನು.

ನಿಶಾಟ ವ್ಯಾಕರಣ ಪಾಂಡಿತ್ಯ - ಒರಟು ನಡವಳಿಕೆ

6. ದ್ರೌಪದಿ, ನಿನ್ನ ಶೋಕವೆಂಬ ವಡವಾನಲದಿಂದ ಶತ್ರುರಾಜರ ಸಮುದ್ರವೇ ಸುಟ್ಟು ಹೋಗುತ್ತದೆ. ನಿನ್ನ ಕಣ್ಣೀರಿನಿಂದ ಕೌರವರ ಸತಿಯರ ದುಃಖವೆಂಬ ಬೆಂಕಿ ಪ್ರಜ್ವಲಿಸುತ್ತದೆ. ವೈರಿಗಳು ಮಾಡಿದ ವಿಪರೀತಕ್ಕೆ (ಅನ್ಯಾಯ)ಇದು ಮತ್ತೊಂದು ವಿಪರೀತವೆನಿಸುತ್ತದೆ.( ತಕ್ಕ ಫಲ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ)

ವಹ್ನಿ - ಬೆಂಕಿ

ಸಿರಿಯ ಶೋಕ - ಸತಿಯ ಶೋಕ
ಅರಣ್ಯಪರ್ವ , ಮೈಸೂರು ವಿ.ವಿ.

7. ಆ ಹೊತ್ತಿನಲ್ಲಿ, ವಿಪ್ರರೂಪಿ ರುದ್ರನೋ, ಅಭಿನವ ಬ್ರಹ್ಮನೋ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಮಾಯಾರೂಪವೋ ಎಂಬಂತೆ ಇಂದ್ರನ ತೇಜಸ್ಸಿನ , ಕೋಟಿಸಂಖ್ಯೆಯ ಶ್ರುತಿಗಳಿಗೆ ಆವಾಸ ಸ್ಥಾನವಾಗಿದ್ದಾನೋ ಎಂಬಂತಿರುವ ವೇದವ್ಯಾಸ ಮಹಿರ್ಷಿಯು ಅಲ್ಲಿಗೆ ಆಗಮಿಸಿದನು.

ಚುಂಬಕ-ಮಾಯಾರೂಪ , ಮೋಸ
ಶತಕ್ರತು - ಇಂದ್ರ

8. ಆಹಾ ! ಇದಾವ ಮಹಾಮುನಿ, ಶಿವಶಿವಾ ! ಎಂದು ಸಮಸ್ತ ಮುನಿ ಗಡಣವು ನಿಂತುಕೊಂಡಿತು. ಆಗ ಧರ್ಮರಾಯನು ಪ್ರೀತಿಯ ಭಾವಾಧಿಕ್ಯದಿಂದ ಹರ್ಷಾಂಬುಗರೆಯುತ್ತಾ ರೋಮಾಂಚನದಿಂದ ಆ ಮುನಿಯ ಪದಕಮಲಗಳಿಗೆ ಸಾಷ್ಟಾಂಗ ನಮಸ್ಕರಿಸಿದನು.

ಸ್ತೋಮ - ಗುಂಪು , ಸಮೂಹ

9. ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಗೋತ್ರ - ನಾಮ - ಪ್ರವರದಿಂದ ಮುನಿಗಡಣ ಅಭಿವಂದಿಸಲು, ವ್ಯಾಸನು ಅವರನ್ನೆಲ್ಲಾ ಉಚಿತ ರೀತಿಯಿಂದ ಮನ್ನಿಸಿದನು. ನಮಸ್ಕಾರ ಮಾಡಿದ ದ್ರೌಪದಿಗೆ ಇಷ್ಟಾರ್ಥ ಈಡೇರಲಿ ಎಂದು ಹರಸಿ, ಧರ್ಮರಾಯನ ಪರ್ಣಕುಟೀರಕ್ಕೆ ವೇದವ್ಯಾಸನು ಆಗಮಿಸಿದನು.

ಭಿವಾದ - ನಮಸ್ಕಾರ
ಕೈಕೊಳು - ಸ್ವೀಕರಿಸು
ಭೂಯತ್ ತವ ಮನೋರಥ - ನಿನ್ನ ಇಷ್ಟಾರ್ಥವು ಸಿದ್ದಿಸಲಿ

10. ‘ಅಘ್ರ್ಯ ಪಾದ್ಯ ಆಚಮನಾದಿಗಳಿಗೆ ಪವಿತ್ರವಾದ ಮುತ್ತುಗದ ಎಲೆಗಳನ್ನಿತ್ತ್ತು, ಇವುಗಳನ್ನೇ ಸುವರ್ಣಪಾತ್ರೆ ಎಂದೂ, ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳಲು ದರ್ಭಾಸನವನ್ನು ನೀಡುತ್ತಾ ಇದನ್ನೇ ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದ ಆಸನವೆಂದೂ ಗ್ರಹಿಸಬೇಕು’ ಎಂದು ಧರ್ಮರಾಯನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿಕೊಂಡನು.

ಪಲಾಶ - ಮುತ್ತುಗ
ಪಾದ್ಯ - ಕಾಲು ತೊಳೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಕೊಡುವ ನೀರು.

11. ಈ ಪವಿತ್ರವಾದ ನೀರು, ದೋಷವಿಲ್ಲದ ದರ್ಭಾಸನಗಳಿಂದ ನಿನಗೆ ಭೂಮಿಯೊಡೆತನವು ಪ್ರಾಪ್ತಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಜೇನುನೊಣ ಮಧುವನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡರೂ ಬಳಿಕ ಅದು ಬೇರೆಯವರಿಗೆ ದೊರಕುವುದಲ್ಲವೇ ? ಹಾಗೆಯೇ ಕೌರವನ ಸಂಪತ್ತು ಎಂದು ಮುನಿಯು ಹೇಳಿದನು.

ಮಧು - ಜೇನುತುಪ್ಪ
ಉಪಚಯ - ಸಂಗ್ರಹ

12. ‘ದೇಹ ಸಾಯಲಿ, ತಮ್ಮಂದಿರು ವನದಲ್ಲಿ ಬೀಳಲಿ, ಹೆಂಡತಿ ಸಿಟ್ಟಾಗಲಿ, ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಕೌರವನಿಗೇ ಸಿಗಲಿ, ಇವುಗಳ ನಡುವಿನ ಆಗುಹೋಗುಗಳ ಗೊಡವೆಯೇ ನನಗಿಲ್ಲ. ನನ್ನ ಸತ್ಯವಾಕ್ಯದ ನೇಮವು ತಪ್ಪದಂತೆ ನೀವು ಅನುಗ್ರಹಿಸಬೇಕು’ ಎಂದನು ಧರ್ಮರಾಯ.

13. ನಿನ್ನ ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಚ್ಯುತಿ ಬರುವುದಿಲ್ಲ. ಅಧಿಕಾರ ಮೋಹವುಳ್ಳವರಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯ ಭ್ರಷ್ಟರಾಗಿ ವಿರೋಧವನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡಿರಿ. ಆದರೆ ಅವಧಿ ಪೂರ್ಣವಾಗುವವರೆಗೆ (ಛಲವನ್ನು) ಕಾಯ್ದುಕೊಂಡಿರಿ. ನಂತರ ಈ ಸಾಲವನ್ನು ಬಡ್ಡಿ ಸಮೇತ ಹಿಂತಿರುಗಿಸಿ ನಿನ್ನ ವೈರಿಗಳಿಗೆ ಯಮಲೋಕವೇ ಮನೆಯಾಗುತ್ತದೆ’ ಎಂದನು.

ಸಾಧಿಸು - ಛಲವನ್ನು ಕಾಯ್ದಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿರು

14. ನಿಮ್ಮ ದಯೆ ಇರುವಾಗ ಹಾಗೂ ಕೃಷ್ಣನ ಕೃಪಾ ಕಟಾಕ್ಷವಿರುವಾಗ ಇವರಿಗೆ ಯಾವುದು ಎದುರು ? ನೀವಿಬ್ಬರೂ ಇರುವಾಗ ಪಾಂಡವರಿಗೆ ಈ ವಿಪತ್ತು ಎಷ್ಟರದು ? ಎಂದು ವಿಭಾಂಡಕ ಶೌನಕಾದಿ ಮುನಿಗಳು ವೇದವ್ಯಾಸರಿಗೆ ಹೇಳಿದರು.

ಭವತ್ - ನಿಮ್ಮ
ಏಸರದು - ಎಷ್ಟರದು

15. ದ್ರೌಪದಿಯನ್ನು ಕರೆಸಿ, ಅವಳ ಕಣ್ಣೀರು ನಿಲ್ಲುವಂತೆ ನುಡಿದು, ಅವಳ ಕಳವಳವನ್ನು ನಿವಾರಿಸಿದ. ಅನಂತರ ಧರ್ಮರಾಯನಿಗೆ ಏಕಾಂತ ಮಂದಿರದಲ್ಲಿ ಶಿವಮಂತ್ರಾಕ್ಷರವನ್ನೂ, ಮುದ್ರಾಶಕ್ತಿಗಳನ್ನೂ ಸಾಂಗೋಪಾಂಗವಾಗಿ ಉಪದೇಶಿಸಿದ.

ವಿಭಾಡಿಸು - ನಾಶಮಾಡು, ನಿವಾರಿಸು

16. ಈ ಮಂತ್ರವು ರಾಜರ ದುಃಖನಾಶಕವೂ, ಶತ್ರುಬಲಹಾರಕವೂ, ಸಕಲ ಪುರುಷಾರ್ಥ ಸಾಧಕವೂ, ಅಧಿವ್ಯಾಧಿಹರವೂ, ಮಂಗಳಪ್ರದವೂ ಆಗಿದೆ, ಇದನ್ನು ಅರ್ಜುನನಿಗೆ ರಹಸ್ಯವಾಗಿ ಉಪದೇಶಿಸು ಎಂದು ಧರ್ಮರಾಯನಿಗೆ ಮಂತ್ರವೊಂದನ್ನು ಅನುಗ್ರಹಿಸಿದನು.

ಅಧಿವ್ಯಾಧಿ - ಮಹಾರೋಗ

17. ಅರ್ಜುನನು ಇಂದ್ರಕೀಲಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ಪರಮೇಶ್ವರನನ್ನು ಪೂಜಿಸಲಿ. ಇದರಿಂದ ಇಷ್ಟಾರ್ಥ ಪ್ರಾಪ್ತಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಬೇರೇನನ್ನೂ ಬಯಸಬೇಡ. ನಿನ್ನ ವೈರಿಗಳು ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕರು. ಅವರ ಅವಹೇಳನವನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಬೇಕಿಲ್ಲ. ನಿನ್ನ ವೈರಿಯನ್ನು ಸಂಹರಿಸುವ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಜಗದೀಶ್ವರನಾದ ಪರಶಿವನು ನಿನಗೆ ಅನುಗ್ರಹಿಸುತ್ತಾನೆ.

ಕದರ್ಥನ - ಹೀಯಾಳಿಕೆ

18. ದ್ರೌಪದಿ, ಯುಧಿಷ್ಠಿರ, ಭೀಮಸೇನ, ಅರ್ಜುನ, ನಕುಲ ಸಹದೇವರನ್ನು ಮೈದಡವಿ, ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಕೊಂಡಾಡಿದನು. ಬಂದು ಸೇರಿದ ಮುನಿಗಳು ಮತ್ತು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರನ್ನೆಲ್ಲಾ ಮನ್ನಿಸಿ, ವೇದವ್ಯಾಸ ಮಹಾಮುನಿ ತನ್ನ ಆಶ್ರಮಕ್ಕೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದನು.

ಸಂದಣಿಸು - ಒಟ್ಟಾಗಿ ಬರು

19. ವೇದವ್ಯಾಸನು ತೆರಳಲು, ಇತ್ತ ಧರ್ಮರಾಯನು ಅರ್ಜುನನನ್ನು ಕರೆದು, ಮುನಿಯು ತಿಳಿಸಿದ ಮಂತ್ರವನ್ನು ಅರ್ಜುನನಿಗೆ ಉಪದೇಶಿಸಿ ಮಂತ್ರದ ಕುರಿತು ಹೇಳುತ್ತಾ ‘ಕೈಲಾಸಪರ್ವತದ ತಪ್ಪಲಲ್ಲಿರುವ ಇಂದ್ರಕೀಲವೆಂಬ ಶಿವಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಹೋಗು’ ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದನು.

20. ‘ಆ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ನಿಗಮಕ್ಕೆ ನಿಲುಕದ, ಬ್ರಹ್ಮ ಇಂದ್ರ ಸೂರ್ಯಾದಿಗಳ ಅಧಿದೈವವೆನಿಸಿದ, ನಾನು ಬಲ್ಲೆ ಎಂಬುವರ ಗರ್ವವನ್ನು ನಿಗ್ರಹಿಸುವ, ಭಕ್ತರೇ ಬಲ್ಲಿದರೆಂದು ಭಾವಿಸಿದ ಮುಗ್ಧತೆಯ ಗಿರಿಜಾವಲ್ಲಭನಾದ ಪರಶಿವನು ಇದ್ದಾನೆ ಅವನನ್ನು ನೀನು ಭಜಿಸು’ ಎಂದು ಹೇಳಿದನು.

ಆಮ್ನಾಯಜಿಹ್ವೆ - ವೇದಗಳ ನಾಲಿಗೆ
ಘಲ್ಲಿಸು - ನಿಗ್ರಹಿಸು
ಬೋಳೆಯ - ಮುಗ್ಧ

21. ‘ಬೆಳಗ್ಗೆ ಬೇಗನೇ ಎದ್ದು ಶಿವನನ್ನು ಭಜಿಸು. ನಿನಗೆ ಅವನ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಲಿ. ಅವನ ಶಸ್ತ್ರಗಳು ನಿನಗೆ ಸಿದ್ಧಿಸಲಿ, ಶಿವನ ಕೃಪೆ ನಿನಗಾಗಲಿ. ಅಪ್ಸರೆಯರಿಗೆ ಮರುಳಾಗದೆ, ಅವರೊಡನೆ ಸೇರದೆ, ಕಾಮಾರಿಯ ಪಾದಸೇವಾಸಕ್ತನಾಗು’ ಎಂದು ಹೇಳಿದನು.

ತದೀಯ - ಅವನ
ಪ್ರತ್ಯೂಷ - ಬೆಳಗಿನ ಜಾವ, ಮುಂಜಾವು

22. ಮಾಯೆಗೆ ಒಳಗಾಗಬೇಡ, ಮದದಿಂದ ಕುಂದಬೇಡ. ರೋಷಾವೇಶಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗಿ ಅಹಂಕಾರದಿಂದ ಬೀಗಬೇಡ. ಆತ್ಮಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳದೆ, ಕೀಳರಿಮೆಗೆ ಪಕ್ಕಾಗದೆ, ಹೊಗಳಿಕೆಗೆ ಹಿಗ್ಗದೆ ಇರು ಎಂದು ಅರ್ಜುನನಿಗೆ ಹೇಳಿದನು.

ಮುಗ್ಗು - ಕೆಡು , ನಾಶವಾಗು
ನೆಗ್ಗು - ಕುಂದು
ಅಗ್ಗಿಸು - ಕಡೆಗಣಿಸು

23. ‘ಸುಳ್ಳು ಹೇಳಬೇಡ, ಕುತಂತ್ರ ಮಾಡಬೇಡ. ನಾಸ್ತಿಕರೊಡನೆ ಮಾತನಾಡಬೇಡ. ವಿಶ್ವಾಸಘಾತಕರ ಸ್ನೇಹ ಮಾಡಬೇಡ. ಯಾರನ್ನೂ ಧಿಕ್ಕರಿಸಬೇಡ. ಪರಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ಕೂಡಬೇಡ. ರಣ ಹೇಡಿಯೂ ಆಗಬೇಡ’ ಎಂದು ಧರ್ಮರಾಯ ಅರ್ಜುನನಿಗೆ ಹೇಳಿದನು.

ಖೊಡಿಗಳೆ - ಧಿಕ್ಕರಿಸು
ರಣಖೇಡ - ರಣಹೇಡಿ

24. ‘ಕ್ರೂರಿಗಳಿಗೆ, ಸೇಡಿನ ಮನೋಭಾವದವರಿಗೆ, ಅಹಂಕಾರಿಗಳಿಗೆ, ಮೋಸಗಾರರಿಗೆ, ಉಪಕಾರ ಮಾಡಿದವರಿಗೆ ಎರಡು ಬಗೆಯುವವರಿಗೆ, ಜೀವಕೋಟಿಗಳಿಗೆ ದ್ರೋಹ ಬಗೆಯುವವರಿಗೆ, ಲಂಪಟರಿಗೆ, ಸೋಮಾರಿಗಳಿಗೆ, ಹೀನಾಚಾರವುಳ್ಳವರಿಗೆ ಚಾಡಿಕೋರರಿಗೆ ಅಧರ್ಮಿಗಳಿಗೆ ಸದ್ಗತಿ ದೊರೆಯುವುದಿಲ್ಲ’ ಎಂದು ಪಾರ್ಥನಿಗೆ ಧರ್ಮರಾಯನು ಹೇಳಿದನು.

ಕುಟಿಲ - ಮೋಸಗಾರ
ಪಿಸುಣ - ಚಾಡಿಕೋರ
ಭೂತದ್ರೋಹಿ - ಪರಪೀಡನೆ ಮಾಡುವವನು

25. ‘ಸೋದರ ವಿರೋಧಿಗೆ, ಮಿತ್ರದ್ರೋಹಿಗೆ, ತಂದೆ ತಾಯಿಗಳನ್ನು ಕೊಂದವರಿಗೆ, ದುಷ್ಟನಿಗೆ, ವಿಪ್ರನಾಶಕನಿಗೆ, ವರ್ಣಾಶ್ರಮವನ್ನು ಹಳಿಯುವವನಿಗೆ, ಜಾತಿಸಂಕರ ಮಾಡುವವನಿಗೆ, ಕೋಪಿಷ್ಠನಿಗೆ, ಗರ್ವಿಷ್ಠನಿಗೆ, ಜೀವವಿರೋಧಿಗೆ ಸದ್ಗತಿ ದೊರೆಯುವುದಿಲ್ಲ’ ಎಂದು ಹೇಳಿದನು.

26. ‘ಸ್ವಾಮಿ ಕಾರ್ಯ ಹಾಳುಮಾಡುವವನಿಗೆ, ಕಾಮುಕನಿಗೆ, ಸುಳ್ಳು ಆರೋಪ ಹೊರಿಸುವವನಿಗೆ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ದ್ವೇಷಿಗೆ, ಅತ್ಯಾಸೆಬುರುಕನಿಗೆ, ಕಪಟ ತಪಸ್ವಿಗೆ, ಕ್ಷೌರಿಕನಿಗೆ, ಪಾಷಂಡಿಗೆ, ಆತ್ಮದ ಚಿಂತೆ ಮಾಡದವನಿಗೆ, ಸುಳ್ಳು ಸಾಕ್ಷಿ ಹೇಳುವವನಿಗೆ ಸೋಗುವೇಷದವನಿಗೆ ಸದ್ಗತಿ ದೊರೆಯುವುದಿಲ್ಲ’ ಎಂದು ಹೇಳಿದನು.

ಗ್ರಾಮಣಿ -ಕ್ಷೌರಿಕ
ನಾಮಧಾರಿ - ಸೋಗುವೇಷದವನು
ಪಾಷಂಡ -ನಾಸ್ತಿಕ

27. ‘ಆದ್ದರಿಂದ ಯಾರಿಗೂ ತೊಂದರೆ ಕೊಡಬೇಡ. ಪ್ರಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ನಿನ್ನನ್ನೂ ಸೇರಿಸಿ ಭೇದ ಮಾಡದೆ ನೋಡು. ತಪಸ್ಸಿಗೆ ಹೆದರಬೇಡ. ಪರಶಿವನ ಚರಣವನ್ನು ಮರೆಯಬೇಡ. ಸದಾ ಶ್ರೀಹರಿಯನ್ನು ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ನೆನೆಯುತ್ತಾ ಸುಖಿಯಾಗು, ಹೋಗು’ ಎಂದ.

ಉಪಹತಿ-ತೊಂದರೆ
ಕಾಬುದು - ಕಾಣುವುದು

28. ಪರಮೇಶ್ವರನು ನಿನಗೆ ಕೃಪೆಯಿಂದ ಮಹಾಸ್ತ್ರವನ್ನಿತ್ತು ಅನುಗ್ರಹಿಸಲಿ. ಇಂದ್ರ, ಯಮ, ಸೂರ್ಯ, ಅಗ್ನಿ, ನಿರುತಿ, ವರುಣ, ಕುಬೇರ, ವಾಯುವೇ ಮುಂತಾದ ದೇವತೆಗಳು, ವಸುಗಳು, ಸಿದ್ಧ ವಿದ್ಯಾಧರ ಉರಗ ಯಕ್ಷ ಮನು ಕಿಂಪುರುಷಾದಿಗಳು ನಿನಗೆ ಶುಭವನ್ನು ಕೋರಲಿ.

ಹುತಾಶ -ಅಗ್ನಿ

ಮನುಗಳು - ಹದಿನಾಲ್ಕು ಜನ ಮಾನವಕು¯ದ ಜನಕರು. ಅವರುಗಳ ವಿವರಣೆಯಲ್ಲಿ ಹಲವು ಬಗೆಗಳಿವೆ. ಒಂದು ಬಗೆಯ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ನೀಡಿದೆ.

1. ಸ್ವಯಂಭೂ
2. ಸ್ವರೋಚಿತ
3. ಉತ್ತಮ
4. ತಾಮಸ
5. ರೈವತ
6. ಚಾಕ್ಷುಷ
7. ವೈವಸ್ವತ
8. ಸೂರ್ಯಸಾವರ್ಣಿ
9. ದಕ್ಷಸಾವರ್ಣಿ
10. ಬ್ರಹ್ಮಸಾವರ್ಣಿ
11. ರುದ್ರಸಾವರ್ಣಿ
12. ದೇವಸಾವರ್ಣಿ(ರೌಚ್ಯ)
13. ಇಂದ್ರಸಾವರ್ಣಿ
14. ಬ್ರಹ್ಮವೈವರ್ತ

29. ಹೀಗೆನ್ನಲು ಇದಕ್ಕೆ ಅರ್ಜುನನು ಒಪ್ಪಿ, ಧರ್ಮಜ ಭೀಮಸೇನರಿಗೆ ನಮಸ್ಕರಿಸಿ, ಮುನಿಗಳಿಗೆ ವಂದಿಸಿ ಅವರ ಆಶೀರ್ವಾದಗಳನ್ನು ಪಡೆದನು. ಮುನಿವಧುಗಳು ನೀಡಿದ ದಧಿ ದೂರ್ವಾಕ್ಷತೆಯನ್ನು ಪಡೆದು ಸಂತೋಷದಿಂದ ಅವರನ್ನೆಲ್ಲಾ ಉಚಿತ ರೀತಿಯಿಂದ ಮನ್ನಿಸಿದನು.

ದಧಿ - ಮೊಸರು
ದೂರ್ವ - ದರ್ಭೆ

30. ‘ಇಂದ್ರಿಯ ಸುಖವನ್ನು ಸ್ಮರಿಸದಿರು. ಮನದಲ್ಲಿ ಶತ್ರುಗಳ ವೈಭವವನ್ನು ನೆನೆಯುತ್ತಿರು. ನನಗಾದ ಅವಮಾನವನ್ನು ನೆನೆಯುತ್ತಿರು. ‘ನಿನ್ನ ಅಣ್ಣನ ಮಾತನ್ನೂ, ಮುನಿ ವೇದವ್ಯಾಸರ ಮಂತ್ರೋಪದೇಶವನ್ನೂ ಮರೆಯಬೇಡ. ಪರಶಿವನ ಚರಣ ಕಮಲವನ್ನು ನೆನೆ, ಎಂದು ಅರ್ಜುನನ ಕಾಲಿಗೆ ದ್ರೌಪದಿ ನಮಸ್ಕರಿಸಿದಳು.

ಅಭವ - ಹುಟ್ಟಿಲ್ಲದಿರುವವ - ಈಶ್ವರ
ಪರಿಭವ - ಸೋಲು (ಅವಮಾನ)

31. ‘ಶಿವನ ಚರಣಗಳನ್ನು ಭಜಿಸಿ, ತಪಸ್ಸಿನಿಂದ ಅವನನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿಸಿ, ಪಾಶುಪತವೇ ಮೊದಲಾದ ದಿವ್ಯಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ, ಶಿವಾನುಗ್ರಹದಿಂದ ವೈರಿಗಳನ್ನು ಕೊಂದು, ನಿನಗೆ ಉಂಟಾದ ಅವಮಾನದ ಬೆಂಕಿಯನ್ನು ಆರಿಸುತ್ತೇನೆ’ ಎಂದು ಪಾರ್ಥನು ದ್ರೌಪದಿಗೆ ಹೇಳಿದನು.

ದುರ್ಧರ - ಕಠಿಣ
ಮಾರ್ಗಣ - ಬಾಣ
ಹರಡೆ-ಹರಡೆಹಕ್ಕಿ, ಹಸುಬ-ಹಾರೀತ, ಸರಟ - ಓತಿ, ನಕುಲ - ಮುಂಗುಸಿ, ಕುಕ್ಕುರ-ನಾಯಿ

32. ಬತ್ತಳಿಕೆಯನ್ನು ಬಿಗಿದು, ಚಿನ್ನದ ಹಿಡಿಯುಳ್ಳ ಖಡ್ಗ, ಕಠಾರಿ, ಬಿಲ್ಲುಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು, ಇವುಗಳನ್ನು ಇರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಕುಚ್ಚಿನಿಂದ ಕೂಡಿದ ನಡುಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ, ಸುಖ ದುಃಖಗಳೆರಡನ್ನೂ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಯೋಚಿಸುತ್ತಾ ಗುಣನಿಧಿಯಾದ ಅರ್ಜುನನು ಅಣ್ಣನಿಂದ ಬೀಳ್ಕೊಂಡನು.

ಬದ್ದುಗೆ - ನಡುಪಟ್ಟಿ
ಗೊಂಡೆಯ -ಕುಚ್ಚು

33. ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹರಡೆ ಹಕ್ಕಿಯು ಮಧುರವಾಗಿ ಕೂಗಲು, ಬಲಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹಾರೀತ ಹಕ್ಕಿಯ ದನಿಯು ಸೇರಿಕೊಳ್ಳಲು, ಸೂರ್ಯೋದಯದ ಸುಮುಹೂರ್ತದಲ್ಲಿ ಜಿಂಕೆ, ಭಾರದ್ವಾಜ, ಓತಿ, ಮುಂಗುಸಿ, ನಾಯಿಗಳು ಕೂಗಲು ಈ ಶುಭಶಕುನದಲ್ಲಿ ಅರ್ಜುನನು ಹೊರಟನು.

34. ಪರಮೇಶ್ವರನನ್ನು ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಧ್ಯಾನಿಸುತ್ತಿರುವಾಗ ಬಲ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ನವಿಲೊಂದು ಬಂದಿತು. ಉನ್ನತ ಸಿದ್ಧಿಯನ್ನೂ, ಪರಶಿವನ ದಯೆಯಿಂದ ಮುಂದೆ ಹರಿಕರುಣೆಯ ಭಾವದಿಂದ ಶತ್ರುಗಳ ಅವಸಾನವನ್ನು ಕಾಣುತ್ತೇನೆಂದುಕೊಂಡು ಪಾರ್ಥನು ಬಂದನು.

ನೀಲಕಂಠ-ನವಿಲು , ಶಿವ
ದೈತ್ಯಾಂತಕ - ಕೃಷ್ಣ
ಅಕಾಲಗತಿ - ಅಕಾಲಮರಣ

35. ಅರಸನೇ ಲಾಲಿಸು. ಹೀಗೆ ಮುಂದುವರಿಯುತ್ತಾ ಬಂದ ಅರ್ಜುನ ಭಾರತ ವರ್ಷದ ಸೀಮೆಯನ್ನು ದಾಟಿ, ಹಿಮಾಲಯವನ್ನು ಹತ್ತಿ ಇಳಿದು ಅದರ ಆಚೆಯ ತಪ್ಪಲಿನಲ್ಲಿರುವ ಹರಿವರ್ಷವನ್ನು ಸೇರಿ, ಉತ್ತರಾಭಿಮುಖವಾಗಿ ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತಾ ದೇವತೆಗಳು ಸೇವಿಸುವ ಇಂದ್ರಕೀಲ ವನಾಂತರವನ್ನು ಹೊಕ್ಕನು.

36. ಗಿಳಿಯ ಮೃದುನುಡಿ, ಮರಿಕೋಗಿಲೆಯ ಮಧುರಧ್ವನಿ, ಹಂಸೆಯ ಕಲರವ, ಮರಿನವಿಲ ಕೇಕೆ, ಪಾರಿವಾಳ ತುಂಬಿಗಳ ಲಲಿತವಾದ ಕೂಗು - ಇವುಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ವನಸಿರಿಯು ಅರ್ಜುನನ ಮನಸ್ಸಂತೋಷಪಡಿಸಿತು.

37. ಕೋಗಿಲೆಯ ಸ್ವರ, ಬೀಸುವ ತಂಗಾಳಿ, ಹೂಗಳೆಡೆ ಹಾರಿ ಬರುವ ದುಂಬಿಗಳ ಝೇಂಕಾರ, ತಾವರೆಗಳಿಂದ ಶೋಭಿಸುವ ಕೆರೆ ಇವುಗಳಿಂದೊಡಗೂಡಿದ ಆ ವನದ ಸೌಂದರ್ಯವು ಅರ್ಜುನನ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಸೆಳೆಯಿತು.

ತಂಪೆಲರು -ತಂಪು ಗಾಳಿ
ಜೊಂಪ - ಗೊಂಚಲು

38. ಆ ವನದಲ್ಲಿ ಪಕ್ವಗೊಂಡ ಖರ್ಜೂರ, ರಸಧಾರೆಯಿಂದ ಕೂಡಿದ ಕಬ್ಬು, ಕೆಂಪಾದ ರಸಭರಿತ ದಾಳಿಂಬ, ಸವಿಯಾದ ನೇರಳೆ, ಹಿಪ್ಪೆ, ಹಲಸು ಮುಂತಾದ ಫಲಭರಿತವಾದ ಅನೇಕ ವೃಕ್ಷಗಳಿಂದ ಆ ವನಪ್ರದೇಶವು ಶೋಭಿಸಿತು.

ಮಧೂಕ - ಹಿಪ್ಪೆ

39.ದೇವಗಂಗೆಯ ಸ್ತನಪಾನವನ್ನು ಮಾಡಿ ಆಕಾಶದೆತ್ತರಕ್ಕೆ ಬೆಳೆದು ನಿಂತ ಮರಗಳಲ್ಲಿ ಶೋಭಿಸುವ ಫಲಗಳಿಂದಾಗಿ, ದಿಕ್ತಟದಿಂದ ತೂರಿಬರುವ ಸುವಾಸನಾಯುಕ್ತವಾದ ಗಾಳಿಯಿಂದಾಗಿ ಅರ್ಜುನನ ಇಷ್ಟ ಕಾಮ್ಯಾರ್ಥವು ಈಡೇರುವಂತಹ ಶಿವಪಾರ್ವತಿಯರು ನೆಲಸಿರುವಂತಹ ಆ ವನವು ಕಂಗೊಳಿಸಿತು.

ಧಯ - ಪಾನ ಮಾಡುತ್ತಿರುವ
ದಿಕ್ಕೂಲಂಕಷೋನ್ನತಿ - ದಿಕ್ತಟವನ್ನು ಸ್ಪರ್ಶಿಸುತ್ತಿರುವ
ಅಂತರ್ಮಿಥುನ - ದಂಪತಿಗಳು ಇರುವ ( ಶಿವಪಾರ್ವತಿಯರು ಇರುವ)

40. ‘ಅರ್ಜುನ, ಇಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲು. ವೇದವೆಂಬ ತರುಣಿಯ ಚಂಚಲ ಕಣ್ಣುಗಳ ಕೊನೆಗೆ ಸಿಕ್ಕದೆ, ಕಠಿಣವಾದ ಅಷ್ಟಾಂಗ ಯೋಗದ ಬಲೆಗೆ ಬೀಳದೆ ಇರುವ ಈ ತಪೋವನವು ಅಪ್ರತಿಮಲ್ಲನಾದ ಪರಮೇಶ್ವರನ ಸನ್ನಿಧಾನ’ ಎಂದು ಆಕಾಶವಾಣಿಯು ಹೇಳಿತು.

ಚೆಲ್ಲೆಗಂಗಳು - ಚಂಚಲ ಕಣ್ಣುಗಳು
ದುರ್ಲಲಿತ - ಕಠಿಣವಾದ
ಅಪ್ರತಿಮಲ್ಲ - ಅಸಮಾನನಾದವನು

41. ಅರಸನನ್ನು ಬೀಳ್ಕೊಂಡು ಬಂದ ಅರ್ಜುನನು ಮಾರ್ಗಾಂತರದಲ್ಲಿ ಶಿವನ ಪಾದಕಮಲಗಳಿಗೆ ದುಂಬಿಯಂತೆ ಚಲಿಸಿ ಶಿವನ ಪುಣ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವಾದ ಪರ್ವತ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದನು. ಮರುದಿನ ಉದಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸರೋವರದಲ್ಲಿ ಮಿಂದು ಸಂಧ್ಯಾವಂದನೆಯನ್ನು ಮಾಡಿ, ಸೂರ್ಯನಿಗೆ ಅಘ್ರ್ಯವನ್ನು ಕೊಟ್ಟು, ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಕೈಮುಗಿದನು.

ಆರಡಿಗೈ - ದುಂಬಿಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡು, ಭ್ರಮರವಾಗಿಸು
ತರಣಿ - ಸೂರ್ಯ

42. ಶಿವಮಂತ್ರೋಚ್ಚಾರವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾ ಭಾವಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಅರ್ಜುನನು ಎರಡೂ ತೋಳುಗಳನ್ನು ಎತ್ತಿ ನಿಂತನು. ಅರಳಿದ ಹೂಗೊಂಚಲಂತೆ ಇದ್ದ ಅರ್ಜುನನ ಮನಸ್ಸು ಇತರ ಎಲ್ಲ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಮರೆತುಬಿಟ್ಟಿತು. ಹೀಗೆ ಅರ್ಜುನನು ಪರಶಿವನನ್ನು ಮಾತ್ರ ಧ್ಯಾನಿಸಿದನು.

ನನೆಕೊನೆ - ಹಿಗ್ಗು , ಸಂತೋಷ
ತೊಡಬೆ - ಹೂಗೊಂಚಲು
ವೀಚುವೊಗು - ನಾಶವಾಗು
ತೆರಳಿಕೆ - ಹೆಚ್ಚುವುದು

ತೊಡಚೆ -ತೊಡಬೆ
ಅರಣ್ಯಪರ್ವ, ಮೈ.ವಿ.ವಿ.

43. ಅರೆ ಮುಚ್ಚಿದ ಕಣ್ಣುಗಳು, ಮೇಲೆತ್ತಿದ ಬಾಹುಗಳು, ಮಿಡುಕುತ್ತಿರುವ ತುಟಿಗಳು, ಅಲುಗಾಡದೇ ತುದಿಗಾಲಿನಲ್ಲಿ ನಿಂತ ನಿಲುವು, ಬಿಗಿದ ಬಿಲ್ಲು, ಬೆನ್ನಿನಲ್ಲಿ ಬತ್ತಳಿಕೆ, ಕಿಗ್ಗಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಕಠಾರಿ, ಹೆಗಲಲ್ಲಿ ಅಡಾಯುಧ ಇವುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಹೊಸರೀತಿಯ ತಪಸ್ವಿ ಮಹಾ ತಪಸ್ಸನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದನು.

ಕಿಗ್ಗಟ್ಟು - ಚಿಕ್ಕದಾದ ಸೊಂಟಪಟ್ಟಿ
ನಿಷ್ಪ್ರಕಂಪನ - ಅತ್ತಿತ್ತ ಚಲಿಸದೆ

44. ಅರಸನೇ ಕೇಳು. ಅಷ್ಟರಲ್ಲಿ ದೇವೇಂದ್ರನು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ವೇಷ ಧರಿಸಿ ಭೂಮಿಗಿಳಿದು ಬಂದು ತನ್ನ ಮಗನಾದ ಅರ್ಜುನನಿಗೆ - ‘ಮೆಣಸು, ಮುತ್ತು, ಲೋಹ, ಚಿನ್ನಾಭರಣ, ಚರ್ಮದವಸ್ತ್ರ, ರೇಶ್ಮೆ ವಸ್ತ್ರ, ಹಗ್ಗ ,ಪಾದರಿಪುಷ್ಪ ದಂಡೆ ಇವುಗಳೆಲ್ಲಾ ಒಂದೇ ಕಡೆ ಯಾಕೆ ಸೇರಿವೆ ?’ ಎಂದನು .

ಮರಿಚ -ಮೆಣಸು
ಮಿಳಿ - ಚರ್ಮದ ಹಗ್ಗ
ಮೌಕ್ತಿಕ - ಮುತ್ತು
ಲೋಹ - ಕಬ್ಬಿಣ
ದುಕೂಲ - ರೇಶ್ಮೆ ವಸ್ತ್ರ
ಹಾದರಿ - ಪಾದರಿ

45. ‘ಜಪತಪಕ್ಕೂ, ಬಿಲ್ಲುಬಾಣಗಳಿಗೂ ಯಾವ ಸಂಬಂಧ ? ಶಮೆದಮೆಗಳಿಗೂ ಖಡ್ಗಕ್ಕೂ ಯಾವ ಸಮ್ಮೇಳನ ? ವಿಭೂತಿಗೂ ಕವಚ ಸೀಸಕಗಳಿಗೂ ಯಾವ ಮೈತ್ರಿ ? ಇದು ತಪಸ್ಸೋ ? ಸೋಗಿನ ವಿದ್ಯಾ ಸಮಾಧಿಯೋ ? ನೀವು ಎಂತಹ ಋಷಿಗಳೆಂದು ನನಗೆ ತಿಳಿಯುವುದಿಲ್ಲ’ ಎಂದು ದೇವೇಂದ್ರನು ಹೇಳಿದನು.

ಡಾವರಿಗ - ಮೋಸ ಮಡುವವನು
ಸೀಸಕ - ಶಿರಸ್ತ್ರಾಣ

46. ಆಗ ಅರ್ಜುನ ಕಣ್ಣು ತೆರೆದು ನೋಡಿ - ‘ನೀವು ಏನು ಹೇಳಿದರೂ ಹೃದಯಪದ್ಮದಲ್ಲಿ ನೆಲೆ ನಿಂತ ಚಂದ್ರಶೇಖರನನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿಸಿಯೇ ಮೆಚ್ಚಿಸುತ್ತೇನೆ. ಹೊರಗಿನ ಚಿಹ್ನೆಗಳಿಂದ ಯಾವುದೇ ಕುಂದಿಲ್ಲ’ ಎಂದನು. ಆಗ ದೇವೇಂದ್ರನಿಗೆ ಸಂತೋಷವಾಗಿ ತನ್ನ ನಿಜ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ತೋರಿದನು.

47. ‘ಮಗನೇ, ನಿನ್ನ ಮನಸ್ಸಿನ ನಿಷ್ಠೆಗೆ ಬಹುವಾಗಿ ಮೆಚ್ಚಿದೆ. ಪರಶಿವನು ನಿನಗೆ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷನಾಗಿ ನಿನ್ನ ಅಭೀಷ್ಟಗಳನ್ನು ಅನುಗ್ರಹಿಸಿಲಿ. ಶತ್ರುಗಳು ನಾಶವಾಗುವರು’ ಎಂದು ಹೇಳಿ ಸುರಪತಿಯು ವಿಮಾನವನ್ನೇರಿ ಹೊರಟು ಹೋದನು. ಇನ್ನು ಗಿರಿಧರನ ಮೈದುನನ ಮಹಿಮೆಯನ್ನು ಕೇಳು ಎಂದು ವೈಶಂಪಾಯನರು ಜನಮೇಜಯನಿಗೆ ಹೇಳಿದರು.

ಸೊಗಸು - ಮೆಚ್ಚು
ಅಭಿವಾಂಛಿತ - ಮನಸ್ಸಿನ ಆಸೆ
ಹರಿವು - ನಾಶ

ಅಗಧರ - (ಗೋವರ್ಧನ ಗಿರಿ ಪ್ರಸಂಗದ) ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ