೦೩

ಸೂಚನೆ : ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತಾ ಕಣ್ವಾಶ್ರಮದಲ್ಲಿರುವ ಜಂಬೂಫಲವನ್ನು ಕಂಡು ಭೀಮಸೇನನು ಅದನ್ನು ತರಲು, ಧರ್ಮರಾನು ದುಃಖಿಸಲು ಅನಂತರ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನೇ ಅದನ್ನು ಮರಳಿ ಮರದ ಕೊಂಬೆಗೇರಿಸಿದನು.

ಜಂಬೂಫಲ - ನೇರಿಳೆ ಹಣ್ಣು
ಅಡರಿಸು - ಏರಿಸು

1. ಅರಸನಾದ ಜನಮೇಜಯನೇ ಕೇಳು. ಧರ್ಮರಾಯನು ಸಹೋದರರು ಮತ್ತು ಮುನಿಜನಗಳೊಂದಿಗೆ ಹೊರಟು, ಬಿಸಿಲಿನಬೇಗೆಯಲ್ಲಿ ಬೆಟ್ಟಗಳ ಮೇಲೆ ಭಯಂಕರವಾದ ಅರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ಸಂಚರಿಸುತ್ತಾ , ಹಾವುಗಳು, ಆನೆಗಳು, ಸಿಂಹ, ಶಾರ್ದೂಲಗಳನ್ನು ನೋಡಿದನು.

ವ್ಯಾಳ - ಹಾವು

2. ಅವನು ಮುಂದೆ ಬರಲು ಒಂದು ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ವಿಧವಾದ ಪಕ್ಷಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳು, ಚಿಗುರಿದ ಹೂಗಳ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತ ಮರಿದುಂಬಿಗಳು, ಫಲಪುಷ್ಪಗಳನ್ನು ಕೊಡುವ ಅನೇಕ ಮರಗಳು ಮುಂತಾದವುಗಳು ಕಂಗೊಳಿಸುತ್ತಿದ್ದವು.

3. ತುಂಬುರು, ಅಶ್ವತ್ಥ, ಲವಂಗ, ಪಾದರಿ, ನಿಂಬೆ, ಮಾವು, ಮುತ್ತುಗ , ಹಲಸು, ನೇರಳೆ, ಗುಗ್ಗುಳ, ಅಶೋಕ, ವಟ, ಪುನ್ನಾಗ, ಸಂಪಿಗೆ ಮುಂತಾದ ಅನೇಕ ವೃಕ್ಷಗಳಿರುವ ಅರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ಧರ್ಮರಾಯನ ಪರಿವಾರ ಸೇರಿತು.

ತುಂಬುರು -ತೂಪುರ
ಪಲಾಶ - ಮುತ್ತುಗ
ಪುನ್ನಾಗ - ಸುರಹೊನ್ನೆ
ವಟ - ಆಲ
ಪನಸ -ಹಲಸು
ಕುಂಭಿನಿ - ಭೂಮಿ
ಕದಂಬ - ಸಮೂಹ

ತೂಪುರ - ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬೀಡಿಯನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ಇದರ ಎಲೆಗಳನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಾರೆ.

4. ಕೊಳದ ನಡುವೆ ಇರುವ ತಾವರೆ, ಭೃಂಗಸಂಗೀತ, ಕೋಗಿಲೆಗಳ ಇಂಚರ, ನವಿಲಿನ ನಾಟ್ಯ, ಕೊಳರ್ವಕ್ಕಿಗಳ ಕುಕಿಲಿಡುವ ನಾದ ಇವುಗಳಿಂದ ಅರಣ್ಯವು ಲಕ್ಷ್ಮೀನಿವಾಸದಂತೆ ಶೋಭಿಸಿತು.

ಮಧುಪ- ಭೃಂಗ , ದುಂಬಿ
ಪಿಕ - ಕೋಗಿಲೆ
ಕೊಳರ್ವಕ್ಕಿ - ಸಾರಸ , ಹಂಸ

5. ಧರ್ಮರಾಯನು ಆ ಕೊಳದ ತೀರಕ್ಕೆ ಬಂದು, ಅದನ್ನು ವಾಸಯೋಗ್ಯ ಸ್ಥಳವೆಂದು ಭಾವಿಸಿ ಭೀಮನಿಗೆ ಸೂಚನೆ ಕೊಟ್ಟನು. ಅವನು ಕೂಡಲೇ ತಳಿರನ್ನು ತಂದು, ಎಲೆಮನೆಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದನು. ಬ್ರಾಹ್ಮಣರೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಮಜನ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಬೀಡುಬಿಟ್ಟರು.

6. ಸೂರ್ಯಾಸ್ತವಾಗಲು ಕಮಲಗಳು ಮುಚ್ಚಿದವು. ಚಕ್ರವಾಕಗಳಿಗೆ ಬೇಸರವಾಯಿತು. ನೈದಿಲೆಗೆ ಸಂತಸವಾಯಿತು. ರಾತ್ರಿಗೆ ಸುಖವೆನಿಸಿತು. ಚಿನ್ನದ ರಥವೇರಿ ಸೂರ್ಯನು ದನುಜ ಸಂಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಮತ್ತೆ ಉದಯಗಿರಿಯನ್ನು ಏರಿದನು. ಆಗ ಕಮಲಗಳಿಗೆ ಉತ್ಸಾಹವುಂಟಾಯಿತು.

ಯಾಮಿನಿ - ರಾತ್ರಿ
ಕಮಲಿನಿ - ಕಮಲಗಳ ಸಮೂಹ

7. ವನದಲ್ಲಿ ಋಷಿಗಳ ಸಹವಾಸ, ಅರಣ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಉತ್ತಮವಾದ ಆಸನ ,ಗಂಗಾತೀರದಲ್ಲಿ ಅವರೊಡನೆ ಸ್ನಾನ, ಅನ್ನಪಾನಾದಿಗಳು, ಜೊತೆಗೆ ಪ್ರಶಂಸೆಯ ಮಾತುಗಳು - ಇವುಗಳಿಂದ ಅರಸನಾದ ಧರ್ಮರಾಯನು ಶೋಭಿಸುತ್ತಿದ್ದನು.

ಸಮಾಸಪೂರಿತ - ಸಮೂಹದೊಡಗೂಡಿ

ಎಸೆದ - ಶೋಭಿಸುತ್ತಿದ್ದ

8. ಹೀಗೆ ಇರಲು, ಭೀಮಸೇನನು ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಆಸೆಯಿಂದ ಶಬರರೊಂದಿಗೆ ಬೆಟ್ಟಗಳು ಮತ್ತು ಮರಗಳಿಂದ ತುಂಬಿದ ನಿಬಿಡವಾದ ಅರಣ್ಯವನ್ನು ಹೊಕ್ಕನು. ಆಗ ಹಂದಿ, ಜಿಂಕೆ, ಸಾರಂಗ, ಹೆಬ್ಬುಲಿ , ಕರಡಿ, ತೋಳ, ಶಾರ್ದೂಲ, ಸಿಂಹ, ಆನೆಗಳ ಗುಂಪುಗಳು ಹೆದರಿ ದಿಕ್ಕು ದಿಕ್ಕಿಗೆ ಚೆಲ್ಲಾಪಿಲ್ಲಿಯಾದವು.

ಮರೆ - ಒಂದು ಬಗೆಯ ಜಿಂಕೆ.
ವೃಕ - ತೋಳ
ಕೇಸರಿ - ಸಿಂಹ
ಕಳಭ - ಮರಿ.

9. ನಾಯಿಗಳಿಗೆ ಕಟ್ಟಿದ್ದ ಹಗ್ಗವನ್ನು ಹಿಡಿದೆಳೆಯುತ್ತಾ, ಬೀಸುಬಲೆ, ಸೂಸುವಲೆ , ಕಾಲಕಣ್ಣಿಗಳು, ಬಿಲ್ಲುಬಾಣಗಳು - ಇವುಗಳನ್ನೆಲ್ಲಾ ಹಿಡಿದು, ಕವಚಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿ, ತಲೆಗೆ ತಳಿರನ್ನು ಸಿಕ್ಕಿಸಿಕೊಂಡು ಬೇಟೆಗಾರರು ಬಹಳ ಸಂಭ್ರಮದಿಂದ ಹೊರಟು, ದೊಡ್ಡ ಬಲೆಗಳನ್ನು ಬೀಸಿ ಅನೇಕ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಕೆಡವಿದರು.

ಹಾಸ-ಪಾಶ
ಬೀಸುವಲೆ - ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೆಲೆ ಬೀಸಿ ಹಿಡಿಯುವ ಬಲೆ
ಸೂಸುವಲೆ -ಚಿಮ್ಮ ಬೀಸುವ ಬಲೆ
ಕಾಲಕಣ್ಣಿ - ಕಾಲಿಗೆ ತೊಡರಿಸುವ ಹಗ್ಗ
ಕುಪ್ಪಸ - ಮೇಲಂಗಿ
ಭಾಸುರದ - ಚೆನ್ನಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತಿರುವ

10. ಸಿಂಹವನ್ನು ಕೊಡವಿ ಬಿಸಾಡಿ, ಆನೆಗಳನ್ನು ಕಾಲೆಳೆದು ಸೀಳಿದನು. ಶಾರ್ದೂಲ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಅಟ್ಟಿಸಿಕೊಂಡು ಹೋಗಿ ಹಿಡಿದು ನೆಲಕ್ಕೆ ಅಪ್ಪಳಿಸಿದನು. ಹಂದಿಯ ದೊಡ್ಡಮರಿಯೊಂದನ್ನು ಅಡ್ಡಗಟ್ಟಿ ತುಳಿದು ಹಾಕಿದನು. ಭೀಮಸೇನನ ಕಾಲೊದೆತಕ್ಕೆ ನೆಲವೇ ಕಂಪಿಸಿತು.

ಕೇಸರಿ - ಸಿಂಹ
ಅಡಗೆಡಹು - ಬೀಳಿಸು
ಪೇರ್ಮರಿ - ದೊಡ್ಡ ಮರಿ
ವರಾಹ - ಹಂದಿ

11. ಹೀಗೆ ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತಾ ಬಂದ ಭೀಮಸೇನನು, ಮಡಿದು ಬಿದ್ದ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೇಡರ ಪಡೆಗೆ ಕೊಟ್ಟನು. ಅವರು ತಮತಮಗೆ ಬೇಕಾದ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದೊಯ್ದು ಮರವನ್ನೊಟ್ಟಿ ಮಾಡಿದ ಬೆಂಕಿಯಲ್ಲಿ ಸುಟ್ಟು, ಮಾಂಸವನ್ನು ಸಂತೋಷದಿಂದ ಉಂಡರು.

ನಿಕರ - ಗುಂಪು

12. ಮುಂದೆಬರುತ್ತಾ, ಭೀಮಸೇನನು ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಉಪವನದಲ್ಲಿ ಗಿಡಮರಗಳ ಸಂದೋಹವನ್ನೂ, ಚಿಗುರಿರುವ ಹೂಗೊಂಚಲುಗ¼ನ್ನೂ ಕಂಡನು. ಅಲ್ಲಿದ್ದ ಮರಗಳ ನಡುವೆ ಇದ್ದ ಜಂಬೂವೃಕ್ಷವೊಂದನ್ನು ಕಂಡು ಭೀಮನು ಅಚ್ಚರಿಗೊಂಡನು.

ನಂದನ - ವನ
ನಿಕಾಯ - ಗುಂಪು
ಗೊಂದಣ - ಗುಂಪು

13. ‘ಈ ಹಣ್ಣು ಎಷ್ಟು ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ ! ಇದು ವಿಚಿತ್ರ ಫಲವೇ ಸರಿ. ಇದನ್ನು ಧರ್ಮರಾಯನಿಗೆ ತೋರಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಕಿತ್ತೊಯ್ಯುತ್ತೇನೆ’ ಎಂದು ಗದೆಯನ್ನು ಕಂಕುಳಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು, ಶ್ರೀ ಹರಿಯನ್ನು ನೆನೆಯುತ್ತಾ ಮರವನ್ನೇರಿ ಅದನ್ನು ಕೊಯ್ದು ಕೆಳಗೆ ತಂದನು.

ಮತಂಗಜ-ಆನೆ
ಕಕ್ಷ - ಕಂಕುಳು

14. ಭೀಮನು ಬೇಗನೇ ಆ ಹಣ್ಣನ್ನು ತಂದು, ಮನೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಧರ್ಮಜನ ಮುಂದೆ ಇಟ್ಟನು. ಅದನ್ನು ಕಂಡು ಅಚ್ಚರಿಗೊಂಡ ಧರ್ಮರಾಜನು, ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿದ್ದ ತಮ್ಮಂದಿರಿಗೂ, ಮುನಿಗಳಿಗೂ ತೋರಿಸಲು, ಅವರು ‘ಶಿವಶಿವಾ, ಇದನ್ನು ಕಮಲನಾಭನೆ ಬಲ್ಲ’ ಎಂದರು.

ನಳಿನಾಭ - ಪದ್ಮನಾಭ , ವಿಷ್ಣು

15. ಆಗ ತ್ರಿಕಾಲಜ್ಞಾನಿಯಾದ ಸಹದೇವನು - ‘ಅರಸ, ಇದು ಕಣ್ವ ಮುನಿಯ ಆಶ್ರಮದ ಹಣ್ಣು. ಅವನು ಸಿಟ್ಟಾದನೆಂದರೆ ಹರಿಹರ ಬ್ರಹ್ಮಾದಿಗಳಿಗೇ ಶಾಪ ಕೊಡುತ್ತಾನೆ’ ಎಂದು ಅಣ್ಣನಲ್ಲಿ ವಿಜ್ಞಾಪಿಸಿದನು.

ಕಣ್ವಮುನಿ :

16. ಈ ಮರವು ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಒಂದೇ ಒಂದು ಹಣ್ಣನ್ನು ಬಿಡುತ್ತದೆ. ಅದನ್ನು ಯೋಗಶಕ್ತಿಯಿಂದ ತಿಳಿದು ಮುನಿಯು ಕೈಚಾಚಲು, ಈ ಹಣ್ಣು ಮರದಿಂದ ತಾನಾಗಿಯೇ ಮುನಿಯ ಬೊಗಸೆಗೆ ಬೀಳುತ್ತದೆ. ಆಗ ಶಿವಧ್ಯಾನದಲ್ಲಿರುವ ಮುನಿಯು ಅದನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತಾನೆ.

ಕರಸಂಪುಟ - ಬೊಗಸೆ

17. ಈಗ ಮುನಿಯು ಕಣ್ಣುಬಿಟ್ಟು ನೋಡಿದರೆ, ನಮಗೆ ಅಪಾಯವಿದೆ ಎಂದು ಧರ್ಮರಾಯನು ಭಾವಿಸಿ, ತಮ್ಮಂದಿರೊಂದಿಗೆ ವೇಗವಾಗಿ ಅಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದನು. ಬಹಳ ಕೊಂಬೆಗಳಿರುವ ಗಗನಚುಂಬಿಯಾದ ಆ ಮಹಾವೃಕ್ಷವನ್ನು ಭೀಮಸೇನನು ತೋರಿಸಿದನು. ಅದನ್ನು ಏನೆಂದು ವರ್ಣಿಸಲಿ?

ಹರುವು-ಅಪಾಯ

18. ವೃಕ್ಷವನ್ನು ನೋಡಿದ ಧರ್ಮಜನು ಭಯಗೊಂಡು ‘ಶಿವನೇ ಬಲ್ಲ. ನಾವು ಹಿಂದೆ ಮಾಡಿದ ಪಾಪದ ಫಲವಿದು’ ಎಂದು ನಿಟ್ಟುಸಿರುಬಿಟ್ಟನು. ‘ಭೀಮನು ಇದನ್ನು ಅವಿವೇಕದ ಉದ್ದಂಡತನದಿಂದ ಕೊಯ್ದು ತಂದುಬಿಟ್ಟನು. ಅದನ್ನು ಅಲ್ಲೇ ಇರಿಸುವುದು ಅಸಾಧ್ಯ’ ಎಂದನು.

ಹತ್ತಿಸು - ಅಂಟಿಸು
ಖಂಡಪರಶು - ಈಶ್ವರ

19. ’ ಮರದ ಮೇಲೆ ಹಣ್ಣನ್ನಿರಿಸುವ ಉಪಾಯವನ್ನು ನೀವು ಯಾರಾದರೂ ಹೇಳುವಿರ ಎಂದು ಬ್ರಾಹಣರನ್ನು ಮತ್ತು ಮುನಿಗಳನ್ನೂ ವಿನಂತಿಸಿದಾಗ, ಧೌಮ್ಯರು ನಸುನಕ್ಕು - ‘ಇದನ್ನು ಹೇಳಲು ನಮ್ಮಿಂದ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ನಿಮ್ಮನ್ನು ಕಾಪಾಡುವ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನೇ ಬಲ್ಲನು. ತಡಮಾಡದೆ ಆ ಮಹಾತ್ಮನನ್ನು ಧ್ಯಾನಿಸು’ ಎಂದರು.

20. ಆಗ ಧರ್ಮರಾಯನು - ‘ಕೃಷ್ಣ, ರಕ್ಕಸಾರಿ, ಗೋವಿಂದ, ಪದ್ಮನಾಭ, ಮುಕುಂದ, ರಾವಣಾಂತಕ, ಮನ್ಮಥಜನಕ, ರಾಮಚಂದ್ರ, ಕೇಶವ, ಭಕ್ತವತ್ಸಲ, ಮಾಧವ, ರಕ್ಷಿಸು’ ಎಂದು ಸ್ತುತಿಸಿದನು.

21. ಹೀಗೆ ಧರ್ಮರಾಯನು ಸ್ತುತಿಸಲು, ಸತ್ಯಭಾಮಾದೇವಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಂತೋóಷದಿಂದಿದ್ದ ಶ್ರೀಹರಿಯು ದಿವ್ಯಜ್ಞಾನದಿಂದ ಇದನ್ನು ತಿಳಿದು - ‘ಅವಿವೇಕಿಯಾದ ಭೀಮಸೇನನ ನಿಮಿತ್ತದಿಂದ ಪಾಂಡವರಿಗೆ ಋಷಿಶಾಪದ ಕೇಡು ಬಂದೊದಗುತ್ತದೆ, ಶಿವಶಿವಾ’ ಎಂದು ಹೇಳಿದನು.

ಕತ -ಕಾರಣ, ನಿಮಿತ್ತ

22. ಕೂಡಲೇ ಶ್ರೀಹರಿಯು ಸಿಂಹಾಸನದಿಂದ ಇಳಿದು ‘ಭಾಮಾ, ನೀನು ಇಲ್ಲೇ ಇರು’ ಎಂದು ಹೇಳಿ ಮನೋವೇಗದಿಂದ ಧರ್ಮರಾಯನಿರುವಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದನು. ನೆನೆದ ಕೂಡಲೇ ಭಗವಂತನು ಬಂದನೆಂದು ಧರ್ಮರಾಯನು, ಮುನಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಶ್ರೀಹರಿಗೆ ಸಾಷ್ಟಾಂಗ ವಂದಿಸಿದನು.

23. ಕೃಷ್ಣನು ಧರ್ಮಜನನ್ನು ಆಲಿಂಗಿಸಿ, ಸಂತೋಷದಿಂದ ಭೀಮಾರ್ಜುನರನ್ನು ಮೇಲೆತ್ತಿ, ನಕುಲ ಸಹದೇವರನ್ನೂ, ದ್ರೌಪದಿಯನ್ನೂ ಮೈದಡವಿದನು. ಧೌಮ್ಯಾದಿ ಋಷಿಮುನಿಗಳನ್ನು ನಲ್ನುಡಿಯಿಂದ ಮನ್ನಿಸಿ, ಜಂಬೂಫಲದ ಮರವನ್ನು ನೋಡಿದನು.

24. ‘ಅಕಟಾ, ನೀವು ಅನ್ಯಾಯವನ್ನು ಮಾಡಿದಿರಿ. ಮುಂದಾಗುವ ಅಪಾಯವನ್ನು ತಿಳಿಯದೆ, ಋಷಿಶಾಪದ ಸಂಗತಿಯನ್ನು ಅರಿಯದೆ ಮೂರ್ಖತನದಿಂದ ಅನುಚಿತವಾದುದನ್ನು ಮಾಡಿದಿರಿ. ಎದ್ದೇಳಿ ಈ ಕೂಡಲೇ ಹಣ್ಣನ್ನು ಸಹಜ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಬೇಗನೆ ನೀವು ನಿಮ್ಮ ನಿಜವಾದ ಅಂತರಂಗಧರ್ಮವನ್ನು ತಿಳಿಸಿ’ ಎಂದನು.

ಕಾಳು - ನಾಶ
ಸರಿಸ - ಸಮೀಪ

25. ಹಣ್ಣನ್ನು ಕೃಷ್ಣನ ಸೂಚನೆಯಂತೆ ಆ ಕೂಡಲೇ ತಂದಿಟ್ಟರು. ಧರ್ಮರಾಯನನ್ನು ಮೊದಲು ಹೇಳು ಎಂದೆನ್ನಲು, ಅವನು ಕೈಗಳನ್ನು ಮುಗಿದು, ‘ಸೂರ್ಯಚಂದ್ರ ಇಂದ್ರ, ಅಗ್ನಿ, ಯಮ, ನಿರುತಿ, ವರುಣ, ವಾಯು, ಕುಬೇರ, ಈಶಾನರೇ ಕೇಳಿ’ ಎಂದು ಹೇಳಿದನು.

ಅರಸಕ - ಕುಬೇರ
ಮನುಮಥಾರಿ - ಈಶ್ವರ, ಈಶಾನ

26. ಪರನಾರಿಯರು ಹೆತ್ತ ತಾಯಿಯರು. ಪರದ್ರವ್ಯವು ಕಸಕ್ಕೆ ಸಮಾನ. ಇತರ ಜೀವರಾಶಿಗಳ ನೋವೇ ನನ್ನ ನೋವು ಎಂದು ನನ್ನ ಭಾವನೆ - ಎಂದು ಧರ್ಮರಾಜನು ಹೇಳಲು, ಜಂಬೂ ಫಲವು ನೆಲವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಒಂದು ಮೊಳದೆತ್ತರ ಮೇಲೇರಿತು. ಆಗ ಕೃಷ್ಣನು ಭೀಮನನ್ನು ಕರೆದನು. ಅವನು ಕೈ ಮುಗಿದು ನುಡಿದ –

ನಿಧಾನ -ನಿಶ್ಚಯ,

27. “ಈ ಕ್ಷಣವೇ ಪ್ರಾಣ ಹೋದರೂ ಹೋಗಲಿ. ಆದರೆ ಅಭಿಮಾನವನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಆತ್ಮವು ನಿತ್ಯವಾಗಿರುವಂತೆ, ಮಾನವು ಆಚಂದ್ರಾರ್ಕ. ಇದಲ್ಲದೆ ಬೇರೆ ನನಗೆ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ. ಇದ್ದುದನ್ನು ದೇವರಲ್ಲಿ ನಿವೇದಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದೇನೆ” ಎಂದು ಭೀಮನು ಹೇಳಲು ಹಣ್ಣು ಇನ್ನಷ್ಟು ಮೇಲಕ್ಕೇರಿತು.

28. “ಅರ್ಜುನ, ನಿನ್ನ ಅಭಿಮತವನ್ನು ತಿಳಿಸು” ಎನ್ನಲು, ಅರ್ಜುನನು ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನನ್ನು ಧ್ಯಾನಿಸಿ, ಶಿವನಿಗೆ ವಂದಿಸಿ, ಚಂದ್ರಸೂರ್ಯದಿಕ್ಪಾಲರಿಗೆ ಕೈಮುಗಿದು ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದನು -

ಆಚಂದ್ರಾರ್ಕ - ಸೂಯ್, ಚಂದ್ರರಿರುವವರೆಗೂ
ಅಡರು - ಏರು, ಹತ್ತು

ಗತಿಯೆಂದನುತಲಾ - ಗತಿಯೆಂದೆನುತಲಾ
ಅನುಬಂಧ: , ಅರಣ್ಯ ಪರ್ವ , ಅಡಿಟಿಪ್ಪಣಿ
ಮೈ.ವಿ.ವಿ.

29. ‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಬೇರೆಯವರ ಮನೆಯ ಊಟಕ್ಕೆ ಹಾತೊರೆಯುವಂತೆ, ಹಸುಗಳು ಹುಲ್ಲು ತಿನ್ನಲು ಆಶಿಸುವಂತೆ, ಹೆಂಡತಿಗೆ ತನ್ನ ಗಂಡನನ್ನು ಕಾಣಲು ಉತ್ಸುಕಳಾಗಿರುವಂತೆ ನಾನು ಯುದ್ಧಮಾಡುವುದರಲ್ಲಿ ಸಂತಸಪಡುತ್ತೇನೆ.’ ಎಂದನು. ಆ ಕೂಡಲೇ ಹಣ್ಣು ಮತ್ತಷ್ಟು ಎತ್ತರಕ್ಕೇರಿತು.

ನೆಗಹು - ಮೇಲಕ್ಕೆತ್ತು

30. ಧರ್ಮವೇ ಗೆಲ್ಲುವುದಲ್ಲದೆ ಅಧರ್ಮವಲ್ಲ. ಸುಳ್ಳು ಎಂದಿಗೂ ಸತ್ಯವನ್ನು ಜಯಿಸಲಾರದು. ಸಿಟ್ಟು ತಾಳ್ಮೆಯನ್ನು ಗೆಲ್ಲಲಾರದು. ಹಾಗೆಯೇ ದುರ್ಜನರಾದ ರಾಕ್ಷಸರು ಕೃಷ್ಣನನ್ನು ಗೆಲ್ಲಲಾರರು. ಹೀಗೆ ಧರ್ಮತತ್ತ್ವವನ್ನು ನಕುಲನು ಹೇಳಲು, ಹಣ್ಣು ಮತ್ತಷ್ಟು ಮೇಲೇರಿತು.

ಪರಿಣಮಿಸು - ಸಂತೋಷಗೊಳ್ಳು

31. ಸತ್ಯವೇ ತಾಯಿ, ಜ್ಞಾನವೇ ತಂದೆ. ಧರ್ಮವೇ ತಮ್ಮ . ದಯೆಯೇ ಗೆಳೆಯ. ಶಾಂತಿಯೇ ಹೆಂಡತಿ. ಕ್ಷಮೆಯೇ ಪುತ್ರ..ಹೀಗೆ ಸಹದೇವನು ಹೇಳಲು, ಹಣ್ಣು ಮತ್ತೆ ಇನ್ನಷ್ಟು ಮೇಲಕ್ಕೇರಿತು. ಆಗ ಕೃಷ್ಣನು ದ್ರೌಪದಿಯನ್ನು ಬಾ ಎಂದು ಕರೆದನು.

32. ಸುಂದರರಾದ ಗಂಡಸರನ್ನು, ತಂದೆ ಮಕ್ಕಳು ತಮ್ಮಂದಿರ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ನೋಡಿದಾಗಲೂ ಸ್ತ್ರೀಯರಿಗೆ ಕಾಮಾಭಿಲಾಷೆಯುಂಟಾಗುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ಸತ್ಯವನ್ನು ಮರೆಮಾಚಿ ದ್ರೌಪದಿಯು ನುಡಿಯಲು, ಹಣ್ಣು ಮೇಲೇರಲಿಲ್ಲ. ಆಗ ಕೃಷ್ಣನು - ಯಾವುದೇ ಮುಚ್ಚುಮರೆಯಿಲ್ಲದೇ ಸತ್ಯವನ್ನು ಹೇಳು’ ಎಂದನು.

33. “ಶಿವನ ಆಜ್ಞೆಯಂತೆ ನನಗೆ ಐವರು ಗಂಡಂದಿರಿದ್ದಾರೆ. ಮನಸ್ಸು ತೃಪ್ತಿ ಹೊಂದಿದೆ. ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಬೇರೇನೂ ಇಲ್ಲ. ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಪರಪುರುಷರನ್ನು ದುರ್ಬುದ್ಧಿಯಿಂದ ಒಪ್ಪುವವಳು ಪತಿವ್ರತೆಯೇ ?” ಎಂದು ದ್ರೌಪದಿಯು ಶ್ರೀಹರಿಯಲ್ಲಿ ವಿಜ್ಞಾಪಿಸಲು ಹಣ್ಣು ತೊಟ್ಟಿಗೆ ಅಂಟಿಕೊಂಡಿತು.

ದುರ್ಮತಿಯೊಳಡಬಡುವವಳು -ದುರ್ಮತಿಯಲೊಡಬಡುವವಳು
ಅನುಬಂಧ, ಅರಣ್ಯಪರ್ವ, ಮೈ.ವಿ.ವಿ.

ಮನಸ್ಸಿನ ಮನದಲಾರಾಗಿಹುದು ಎಂಬ ಪದಗುಚ್ಛ ಓದುಗರ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಸಂದೇಹಗಳನ್ನು ಮೂಡಿಸುತ್ತ ಬಂದಿದೆ. ಆದರೆ ಇಲ್ಲಿ ಆರಾಗಿಹುದು ಎಂಬುದು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲ ಬದಲಿಗೆ ತೃಪ್ತಿ, ಎಂಬ ಅರ್ಥದ ಪದ. ಈ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಪದ್ಯ ಹೆಚ್ಚು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆ.
ಆರ್- ತೃಪ್ತಿಪಡು, ತಣಿ ಮುಂತಾಗಿ ಕನ್ನಡ - ಕನ್ನಡ ನಿಘಂಟಿನಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಪ್ರಯೋಗ ಕಣ್ಣಾರೆ ನೋಡು - ಕಣ್ತಣಿಯುವ ವರೆಗೆ ನೋಡು. , ಇತ್ಯಾದಿ

34. ಋಷಿಗಳಿಗೆಲ್ಲಾ ಸಂತೋಷವಾಯಿತು. ಧೌಮ್ಯರು ಧರ್ಮಜನನ್ನು ಕರೆದು ಕೈಯೆತ್ತಿ ‘ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನ ಸಹಾಯವಿರುವಾಗ ನಿನಗೆ ಯಾವುದು ಅಸಾಧ್ಯ ?’ ಎಂದು ಹೇಳಿ ಸಕಲ ಮುನಿಗಳೊಡನೆ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನಿಗೆ ನಮಸ್ಕಾರ ಮಾಡಿದರು. ಆ ಮೇಲೆ ಅವರೆಲ್ಲಾ ಹರ್ಷದೊಡನೆ ಅರಣ್ಯದಿಂದ ಹೊರಟರು.

ಆರ್ - ಆರು - ತೃಪ್ತಿಪಡು, ತಣಿ

35. ಕಣ್ವ ಮುನಿಯು ಕಣ್ಣು ತೆರೆದು ಭಗವಂತನನ್ನು ಧ್ಯಾನಿಸಿದನು. ಆಗ ಅವನ ಬೊಗಸೆಗೆ ಜಂಬೂಫಲವು ಬೀಳಲು, ಮನದೊಳಗೆ ಸಂತೋಷಗೊಂಡನು. ಇದು ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನ ತಂತ್ರವೆಂದು ತಿಳಿದು, ಪಾವನಸ್ವರೂಪನಾದ ಅವನನ್ನು ನೋಡುತ್ತೆನೆಂದು ಮುನಿ ಆ ಹಣ್ಣಿನ ಸಹಿತ ಪಾಂಡವರಿರುವ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಬಂದು, ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನನ್ನು ಕಂಡನು.

ಜಾನಿಸು - ಧ್ಯಾನಿಸು

36. ಕಣ್ವ ಮುನಿಯು ಅತಿಯಾದ ಸಂತೋಷದಿಂದ ರೋಮಾಂಚಿತನಾಗಿ ಜಂಬೂಫಲವನ್ನು ಕೃಷ್ಣನ ಎದುರಿಗಿಟ್ಟು ‘ಈ ಫಲವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಬೇಕು’ ಎಂದು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿ ನಮಸ್ಕರಿಸಿದನು. ಆಗ ಕೃಷ್ಣನು ನಸುನಗುತ್ತಾ ಮುನಿಯ ಕುಶಲವನ್ನು ವಿಚಾರಿಸಿ, ಶಿರವನ್ನು ಹಿಡಿದೆತ್ತಿ, ಹಣ್ಣನ್ನು ಹಂಚುವಂತೆ ಧರ್ಮರಾಯನಿಗೆ ಸೂಚಿಸಿದನು.

ಹೊಂಪುಳಿ-ರೋಮಾಂಚನ

37. ಋಷಿ ಮುನಿಗಳನ್ನು ಬರಹೇಳಿ, ಅವರೆಲ್ಲರಿಗೆ ಯಥೋಚಿತವಾಗಿ ಧರ್ಮರಾಯನು ಹಣ್ಣನ್ನು ಹಂಚಿದನು. ಉಳಿದ ಭಾಗವನ್ನು ವಿಪ್ರರಿಗೆ, ತಮ್ಮಂದಿರಿಗೆ, ಮುನಿ ಪತ್ನಿಯರಿಗೆ, ದ್ರೌಪದಿಗೆ, ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನಿಗೆ ಹಾಗೂ ಕಣ್ವಮುನಿಗೆ ನೀಡಿದನು. ಅರಸನೇ ಕೇಳು ಹೀಗೆ ಎಲ್ಲರೂ ಸಂತೋಷದಿಂದ ಹಣ್ಣನ್ನು ತಿಂದರು.

38. ಮುನಿಯು ಪಾರಣೆಯನ್ನು ಮಾಡಿ, ಧರ್ಮರಾಯನನ್ನು ಬೀಳ್ಕೊಟ್ಟನು. ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನನ್ನು ಬೀಳ್ಗೊಂಡು ಧರ್ಮರಾಯನು ಬೇರೊಂದು ಪುಣ್ಯಾಶ್ರಮಕ್ಕೆ ನಡೆದನು. ಕೃಷ್ಣನ ಅಪಾರವಾದ ಮಹಿಮೆಯನ್ನು ಯಾರು ತಾನೇ ತಿಳಿಯಬಲ್ಲರು ?

ಪಾರಣೆ-ಭೋಜನ

39. ಆಗ ಸಹದೇವನು - ‘ದೇವ, ನಿನ್ನ ಪಾದಕಮಲವನ್ನು ಯಾರು ನೆನೆಯುತ್ತಾರೋ ಅವರಿಗೆ ಜನನ ಮರಣ ಭಯವಿಲ್ಲವೆಂದು ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಗಳು ಹೇಳುತ್ತವೆ. ನಿನ್ನ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ದರ್ಶನವನ್ನು ಪಡೆದ ನಾವೇ ಧನ್ಯರು ? ಎಂದು.

ಕೃತಕೃತ್ಯರು - ಧನ್ಯರು

40. ಶ್ರೀಹರಿಯು ಪಾಂಡವರನ್ನು ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಮೈದಡವಿ, ದ್ರೌಪದಿಯನ್ನು ಸಂತೈಸಿ, ಋಷಿಮುನಿಗಳನ್ನು ಉಪಚರಿಸಿ, ಧರ್ಮರಾಯನಿಗೆ ಬುದ್ಧಿಮಾತುಗಳನ್ನು ಹೇಳಿ, ‘ನಿಮಗೆ ಉತ್ತರೋತ್ತರ ಸಿದ್ಧಿ (ಮುಂದೆ ಶುಭಪ್ರದವಾದ ಸಿದ್ಧಿ)ಉಂಟಾಗುವುದು’ಎಂದು ಹೇಳಿ ದ್ವಾರಕೆಗೆ ಹೊರಟನು.

ಒರೆ- ಹೇಳು
ಉರುತರೋತ್ತರ - ಮುಂದೆ ಶುಭಪ್ರದವಾದ

41. ಕೃಷ್ಣನ ಪಲ್ಲಕ್ಕಿಯ ಬಲಭಾಗದಲ್ಲಿ ಧರ್ಮಜ, ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ , ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿ ಅರ್ಜುನ, ಹಿಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ನಕುಲಸಹದೇವ ದ್ರೌಪದಿಯರು ಸ್ವಲ್ಪ ದೂರದವರೆಗೆ ಬಂದರು. ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನು ಅಲ್ಲಿಯೇ ನಿಂತು ಅವರೆಲ್ಲರನ್ನೂ ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಕಳುಹಿಸಿ ತಾನು ರಥವೇರಿದನು.

ವಾಮ - ಎಡ