೧೬

ಸೂ : ದ್ಯೂತದ ಎದುರು ತನ್ನ ಸಮಸ್ತ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಸೋತು ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ತನ್ನ ತಮ್ಮಂದಿರ ಮುನಿ ಸಮೂಹದೊಡನೆ ವನವಾಸಕ್ಕೆ ಹೊರಟ

1. ಕುಂತೀತನಯರು ತಮ್ಮ ವೀರರೊಡನೆ ಅಭಿಮನ್ಯುವೇ ಮೊದಲಾದ ಮಕ್ಕಳೊಡನೆ ದ್ರೌಪದಿಗೆ ಉಂಟಾದ ದುಃಖಗಳನ್ನು ಜೂಜಾಳಿಗಳ ದುಷ್ಟತನವನ್ನು ತಿಳಿಸಿದರು. ಅದನ್ನಾಲಿಸಿದ ಸೇನೆ ಕ್ರುದ್ಧರಾಗಿ ಆ ಖಳಚತುಷ್ಟಯವನ್ನು ಬೈದರು.

ಬೇಳೆಂಬ-ದುಃಖ, ಜಜ್ಝಾರತನ-ದುಷ್ಟತನ

ಚತುಷ್ಟಯ : ದುರ್ಯೋಧನ, ಕರ್ಣ, ದುಶ್ಶಾಸನ, ಶಕುನಿ

2. ಅಲ್ಲಿ ಪಾಳಯ ಬಿಟ್ಟಿದ್ದ ಸೈನ್ಯ ಮತ್ತೆ ಪಟ್ಟಣದ ಕಡೆಗೆ ಹೊರಟಿತು. ಸಮಸ್ತರೂ ಸತ್ಯ ಕ್ಷಮೆ ಪರಾಕ್ರಮಗಳ ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿದ್ದ ರಾಜೋತ್ತಮನಾದ ಯುಧಿಷ್ಠಿರನ ಕಡೆಗಿದ್ದರು. ಈ ಕಡೆ ಖಳೋತ್ತಮರ ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ವ್ಯಥೆ, ಬೇಗೆ, ಬೇಗುದಿ, ಅಸಮಾಧಾನ, ಕಾರ್ಪಣ್ಯ, ಕಪಟಗಳು ತುಂಬಿದುವು.

ಅಡುಪಾಯ-ವ್ಯಥೆ, ಕಿತ್ತಡ-ಅಸಮಾಧಾನ

3. ಸೂರ್ಯೋದಯವಾದಾಗ ಕೌರವೇಂದ್ರ ತನ್ನ ರಾಜಭವನಕ್ಕೆ ಬಂದ. ಕುಠಾರದ್ವಯರಾದ ಕರ್ಣ ಶಕುನಿಗಳನ್ನು ಕರೆಸಿದ. ಆಗ ದುಶ್ಶಾಸನ ಹೇಳಿದ. ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರ ರಾಜ ಮತ್ತು ಗಾಂಧಾರಿಯರು ಪಾಂಡವರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಕಳಿಸಿಕೊಟ್ಟರು. ಅವರು ತಮ್ಮ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಹೊರಟರು ಎಂದು ನಕ್ಕ.

ಜವಳಿ-ಜೋಡಿ

4. ಮತ್ತೆ ಮುಂದುವರಿದು ಹೋಗುವಾಗ ಅರ್ಜುನ ಭೀಮರು ಪಟ್ಟಣವನ್ನು ನೋಡುತ್ತಾ ಅವಡುಗಚ್ಚುತ್ತಾ ತಿರುಗಿದರು. ಗಾಢವಾಗಿ ಹುಬ್ಬುಗಳನ್ನು ಗಂಟುಹಾಕಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ತುಂಬ ಭಯಂಕರವಾಗಿದ್ದರು ಎಂದ. ಶಕುನಿ. ದುರ್ಯೋಧನನಿಗೆ “ಆನೆಯ ವಾಸನೆ ಹಿಡಿದ ಸಿಂಹಕ್ಕೆ ದೇಹಕ್ಕೆ ಗಾಯವಾದ ಹಂದಿಗೆ ಏಟುತಿಂದು ನೊಂದ ಹಾವಿಗೆ ನೀನು ಸಿಕ್ಕಿಹಾಕಿಕೊಂಡಂತಾಯಿತಲ್ಲಾ” ಎಂದ.

ಸೊಗಡು-ವಾಸನೆ

5. ಅವರ ಹೆಂಡಿರನ್ನು ಮುಂದಲೆ ಹಿಡಿದು ಎಳೆಸಿ ಅವಮಾನ ಮಾಡಿದೆ. ಆ ಪಟ್ಟದ ಯುವತಿಯನ್ನು ನಿನ್ನ ಕೈಯಲ್ಲಾದಷ್ಟು ಭಂಗಗೊಳಿಸಿದೆ. ಅವಳ ಭಾಗ್ಯೋದಯವಲ್ಲವೇ? ಜೋಡಿಸೀರೆಯ ಸುತ್ತು ಸಡಿಲವಾಗಲಿಲ್ಲ. ನಿಮಗೆ ಅದಾಗಲೇ ಮರೆತು ಹೋಗಿಬಿಟ್ಟಿತಲ್ಲಾ !" ಎಂದ ಕರ್ಣ

6. ಅಪ್ಪ ಅವರಿಗೆ ವರವನ್ನು ಕೊಟ್ಟ. ಅದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವೇ ? ಭೀಮನ ದರ್ಪಕ್ಕೂ ಅರ್ಜುನನ ಪರಾಕ್ರಮಕ್ಕೂ ಮದ್ದುಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದೆವು. ಆದರೆ ದೈವಗತಿ ತಪ್ಪಿಸಿಬಿಟ್ಟಿತಲ್ಲ ! ನಮ್ಮಪ್ಪನೇ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಕೆಡಿಸಿಬಿಟ್ಟ. ಇನ್ನು ನಮಗೆ ಆದದ್ದಾಗಲಿ" ಎಂದು ಕೌರವರಾಜ ನಿಟ್ಟುಸಿರು ಬಿಟ್ಟ.

ಉಬ್ಬಟೆ-ಪರಾಕ್ರಮ

7. “ವೈರಾಗ್ಯದಿಂದಿದ್ದರೆ ಜಯ ದೊರೆಯುತ್ತದೆಯೋ ? ನಿಟ್ಟುಸಿರು ಬಿಡುತ್ತಿದ್ದರೆ ನಿರ್ಭಯವುಂಟಾಗುತ್ತದೆಯೇ ? ರಾಜನೀತಿಯ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಇದರಿಂದ ಶತ್ರುರಾಜರ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಣಯವಾಗಿ ಏನಾದರೂ ಪ್ರಭಾವವುಂಟಾಗುತ್ತದೆಯೇ? ಇದು ನಿಶ್ಚಯ ನಿಮ್ಮ ವಂಶ ನಿಶ್ಶೇಷವಾಗಿಬಿಡುತ್ತದೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಪರಿಹಾರವೇನೆಂದು ಗಾಂಧಾರಿಯಲ್ಲೂ ನಿಮ್ಮ ಅಯ್ಯನಲ್ಲೂ ಬೆಸಗೊಳ್ಳು” ಎಂದು ಶಕುನಿ ಸಲಹೆ ಕೊಟ್ಟ.

ನಿರ್ವೇದ-ವೈರಾಗ್ಯ

8. ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರ ರಾಜ ಅರಮನೆಗೆ ಬಂದಾಗ ಈ ನಾಲ್ಕು ಜನರೂ ವಿಷಾದದ ನಟನೆಗಳಿಂದ ಕಲಕಿಹೋದ ಚಿತ್ತವುಳ್ಳವರಾಗಿ ಬಂದು ಪರಿಮಿತವಾಗಿ ಆತನನ್ನು ಕುಳ್ಳಿರಿಸಿದರು. ಸಹಚರನನ್ನೂ ಶೋಧಿಸಿದರು. ಯಾರಿಗೂ ಬಯಲಾಗದಂತೆ ಅತಿ ರಹಸ್ಯದಿಂದ ಗಾಂಧಾರಿದೇವಿಯನ್ನೂ ಅಲ್ಲಿಗೆ ಕರೆಸಿದರು.

9. ಅವರ ದಾಸ್ಯವನ್ನು ಬಿಡಿಸಿ ನೀವು ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಕರುಣಿಸಿ ನೀತಿಯಿಂದ ನಿಮ್ಮವರನ್ನು ಕಳುಹಿಸಿದಿರಿ ಎಂದು ಕೇಳಿದೆವು. ತುಂಬ ಸಂತೋಷವಾಯಿತು. ಅವರು ನಿಮಗೆ ಅತಿ ಭಕ್ತರಲ್ಲವೆ, ಬಾಂಧವರಲ್ಲವೇ, ತಪ್ಪೇನು ಆ ಧರ್ಮಪ್ರವರರಿಗೆ ನೀವು ಒಲಿದಿರಿ" ಎಂದ ಕೌರವರ ರಾಯ.

10. “ನಾವಲ್ಲವೇ ಹೊರಗಿನವರು ? ಅವರ ಹೆಂಡಿರನ್ನು ಅಪಮಾನಗೊಳಿಸಿದೆವು. ಅವರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿ ಜೀವವೊಂದನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಸಕಲ
    ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಸೆಳೆದುಕೊಂಡು ಬಿಟ್ಟೆವು. ನೀವು ಅದನ್ನೆಲ್ಲ ಮತ್ತೆ ಅವರಿಗೆ ಕರುಣಿಸಿದಿರಿ. ಹಿರಿಯರಾದ ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಕೃಪಾರಸ ಭಾವ ಉಂಟಲ್ಲವೇ ? ಅದರಲ್ಲಿ ತಪ್ಪೇನು ತಪ್ಪೇನು ?” ಎಂದು ತಲೆಯಾಡಿಸಿದ

ಹೇವಗೆಡಿಸಿದವರು-ಅವಮಾನಗೊಳಿಸಿದವರು

11. “ತಾಯೆ, ನಮಗೆ ಅಪ್ಪಣೆಯೆ ? ಶತ್ರುಗಳ ಕೈಯಿಂದ ನಾವು ಸಾಯಲಾರೆವು. ಸಾಗರಾಂತದವರೆಗೂ ರಾಜರುಗಳಿಲ್ಲವೇ, ನಮ್ಮ
    ಬೆಂದ ಬಸಿರುಗಳನ್ನು ಹೇಗೋ ಹೊರೆಯುತ್ತೇವೆ. ತಂದೆ ನಮ್ಮನ್ನು ಇದುವರೆಗೆ ಕಾಪಾಡಿದರು. ನಿಮಗೆ ಬೆಂಬಲವಾಗುವ ಪಾಂಡವರೊಡಗೂಡಿಯೇ ರಾಜ ಬದುಕಿರಲಿ. ನಮ್ಮನ್ನು ಕಳುಹಿಸು” ಎಂದು ಗಾಂಧಾರಿಯ ಪಾದಗಳಿಗೆ ಎರಗಿದ.

12. ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರ ಗಾಂಧಾರಿಯನ್ನು ಕುರಿತು “ಮಗ ಏಕೆ ಹೀಗಾಡುತ್ತಿದ್ದಾನೆ ಕೇಳು. ಸುತರ ಅವಿವೇಕವೆಂಬ ವಿಷಮಗ್ರಹ ವಿಕಾರದಿಂದ,
    ಅವ್ಯಾಕರಣ ದುರ್ಲಲಿತ ದುಷ್ಕೃತದಿಂದ ಬಂದಿರುವ ಪ್ರಲಾಪವಿದು. ಈ ಕುಲವನ್ನು ಈ ಪುರವನ್ನು ಈ ಲಕ್ಷ್ಮೀಕರವನ್ನು ಈ ಜಗತ್ತನ್ನು
    ಈ ವಿಭವಾಕೃತಿಯನ್ನು ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿಸಿ ಬಿಡುತ್ತಿದ್ದಾನೆ ನಿನ್ನ ಮಗ” ಎಂದ.

13. “ಸರಿಭಾಗವಾಗಿ ಅರ್ಧರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಪಾಂಡವರು ಅರ್ಹರು. ಅವರು ಬಾಹುಬಲಕ್ಕೆ ದೇವತೆಗಳೂ ಸಾಟಿಯಲ್ಲ. ಇನ್ನು ಮನುಜ ಜಂತುಗಳ ಪಾಡೇನು ? ಅವರ ನಡತೆ ಋಷಿಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಕಾಣುವುದಿಲ್ಲ. ಹಾಗಿರುವಾಗ ನಿನಗೆ ಶತ್ರುವಿನ ನಾಶ ಹೇಗೆ ಸಿದ್ಧಿಸೀತು ಎಂದು ನೀನೇ ತಿಳಿದುಕೊ” ಎಂದ ಮಗನಿಗೆ ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರ.

14. ಅದಕ್ಕೆ ದುರ್ಯೋಧನನ ಉತ್ತರ “ಸರಿರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಸಲ್ಲುವವರು ಅವರು, ಆ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಸಂದೇಹವೇ ? ಅದಲ್ಲದೆ ಅವರು ಸತ್ವ
    ಸಾಹಸ ಸತ್ಯ ಸದಾಚಾರಗಳಲ್ಲಿ ನೆಲಸಿದವರು. ನಿಮಗೆ ಸ್ನೇಹಿತರು. ಅವರ ಮೇಲೆ ಅನ್ಯಾಯವಾಗಿ ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಿದವರು ನಾವೇ.
    ನಾವೇ ದ್ರೋಹಿಗಳು, ಅಪ್ಪಣೆ ಕೊಡಿ” ಎಂದು ಅವನು ಹೊರಟೇಬಿಟ್ಟ.

ಅವಗಾಹಿಸು-ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡು

15. ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರ ರಾಜನ ಅಂತಃಕರಣ ಕಲಕಿತು. ಕಣ್ಣಿನ ಕುಳಿಗಳಲ್ಲಿ ನೀರು ಸ್ರವಿಸತೊಡಗಿತು. “ಅಕಟಕಟ ! ಎಲೇ ಕರೆಯೇ ಆ ನಿನ್ನ ಪಾಪಿ ಮಗನನ್ನು ಕುರುಕುಲಾಂತಕನನ್ನು !“ಎಂದ. ಕರ್ಣ ಶಕುನಿಗಳು ಹೋಗಿ ಅವನನ್ನು ಎಳೆದು ತಂದರು. ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರ ದುಃಖಿತನಾದ
    ದುರ್ಯೋಧನನನ್ನು ಹಿಡಿದಪ್ಪಿಕೊಂಡು “ಕುರುತಿಲಕ ನಿನ್ನನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ನಾನು ಈ ದೇಹದೊಡನೆ ಉಳಿಯುತ್ತೇನೆಯೇ ?” ಎಂದ.

ಅಳಲಿಗ-ದುಃಖಿತ

16. “ಅವರನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡುವುದಕ್ಕೆ ಏನು ಮಾಡೋಣ ? ಏನು ವಿಧಾನವನ್ನು ಯೋಜಿಸುವೆ ? ದೈವಾಧೀನನಿಷ್ಠರಾದ ಅವರನ್ನು ಅನ್ಯಾಯ ತಂತ್ರಗಳಿಂದ ಸೋಲಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ನಿನ್ನ ಅಭಿಪ್ರಾಯವೇನು ? ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ನಾನು ಹೊರಗಿನವನೇ ಕಂದ, ಹೇಳು,
    ದುಃಖ ಬೇಡ ನಿನ್ನಾಣೆ” ಎಂದು ಮಗನನ್ನು ಸಂತೈಸಿದ.

17. “ಅವರು ಅತಿಶಯವಾಗಿ ನೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ಹೃತ್ಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ನಮ್ಮೊಡನೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡು ಬದುಕಲಾರರು. ಮರೆವಿನಲ್ಲಾಗಲಿ,
    ತೆರವಿನಲ್ಲಾಗಲಿ ನಿನ್ನ ವಂಶವನ್ನು ನಾಶ ಮಾಡಿಯಾರೇ ಹೊರತು ಉದ್ಧಾರ ಮಾಡುವವರಲ್ಲ. ಸಮಸ್ತ ಭೂ ತಳವನ್ನೂ ನಾವಿಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ಛತ್ರದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಆಳಬೇಕು. ಇಲ್ಲವೇ ಒಂದೇ ಛತ್ರದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಅಲ್ಲಿ ಆಳಬೇಕು.

18. “ಅವರೇನೋ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಯಿಂದ ದ್ರೌಪದಿಯನ್ನು ಐವರೂ ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಬದುಕುವರು. ಆದರೆ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಹಾಗೆ ಹಂಚಿಕೊಂಡು ಬದುಕುವುದನ್ನು ನಾವು ಸೈರಿಸಲಾರೆವು. ಇಂದಿನಿಂದ ನಮ್ಮಿಷ್ಟು ಜನರನ್ನು ಒದ್ದು ಆಚೆಗೆ ಕಳಿಸಿಬಿಡು, ಐವರನ್ನೂ ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಸಲಹು. ನೀನು ಇಂದೇ ಆ ಐವರನ್ನು ಒದ್ದು ನಮ್ಮನ್ನು ಹಿಡಿ ಅಥವಾ ನಮ್ಮನ್ನು ಒದ್ದು ಅವರನ್ನು ಹಿಡಿ” ಎಂದ.

ಹುದು-ಹಂಚಿಕೊಂಡು ಬಾಳುವುದು

19. “ಭೀಮನ ಬಾಯ್ಬಡಿಕತನ, ಅರ್ಜುನನ ಬರಿಯ ಬೊಬ್ಬಾಟ, ಸಹದೇವನ ಸಗರ್ವದ ಮಾತು ಎಲ್ಲಾ ಬಿದ್ದು ಉರುಳಿಹೋಗುತ್ತವೆ. ಅವರು ಮತ್ತೆ ಮನೆಯ ಮುಖವನ್ನೇ ಕಾಣದಂತೆ ಅವರು ಗೊಂಡಾರಣ್ಯದಲ್ಲೇ ಸುಳಿದಾಡುತ್ತಿರಬೇಕು ಅಂತಹ ಮಂತ್ರವನ್ನು ಯೋಜಿಸಿದ್ದೇನೆ. ನಿಮ್ಮ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಗೆಯಾದರೆ ಹೇಳಿ” ಎಂದ.

20. “ಮರುಳು ಮಗನೇ, ಶಿವ ಶಿವಾ ! ನನ್ನ ಮನಸ್ಸೇನು ಬಂಜರಾಗಿಬಿಟ್ಟಿದೆಯೇ ? ಅಯ್ಯೋ, ನಿಮ್ಮ ಐಶ್ವರ್ಯ ನನಗೆ ಶತ್ರುವೇ ?
    ದಾಯಾದಿಗಳ ಅಭ್ಯುದಯ ನನಗೆ ಪ್ರಿಯವೆ ? ಆ ದುರುಳರಿಗೆ ದೈವಮುಖದ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ಘನವಾಗಿದೆಯೆಂದು ಒಳಗೆ ಮನಸ್ಸು ಹೊರೆಯಾಗಿದ್ದರೂ ಹೊರಗೆ ತೋರಿಕೆಯ ಸ್ನೇಹವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸುತ್ತಿದ್ದೇನೆ” ಎಂದ.

21. ಆ ಐದು ಜನರನ್ನು ನೀವು ಇಲ್ಲಿಗೆ ಕರೆಸಿಕೊಡಿ. ಜೂಜಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹಲಗೆಯಲ್ಲಿ, ಅರಸಾ ಯೋಚಿಸಿ ನೋಡು. ಹನ್ನೆರಡು ವರ್ಷ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ವಾಸ, ಒಂದು ವರ್ಷ ಅಜ್ಞಾತವಾಸ. ಆ ಅಜ್ಞಾತವಾಸದಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು ಕಂಡು ಹಿಡಿದರೆ ಮತ್ತೆ ಹನ್ನೆರಡು ವರ್ಷ ಕಾಡಿಗೆ ಹೋಗಲು ವೀಳೆಯ ಕೊಡುತ್ತೇವೆ.”

22. “ಸರಿ, ಇದು ಒಳ್ಳೆಯ ಆಲೋಚನೆ ಎಂದು ನಿಮ್ಮ ಚಿತ್ತಕ್ಕೆ ಒಪ್ಪಿಗೆಯಾದರೆ ಜನರನ್ನು ಕಳಿಸಿ ಶತ್ರುಗಳನ್ನು ಕರೆಸಿ. ವಿದುರಾದಿಗಳ ಚಾಡಿಯ ಮಾತಿಗೆ ಕಿವಿಗೊಡಬೇಡಿ. ಅದರಲ್ಲಿ ಏನೋ ಕುಹಕವಿದೆ ಎನ್ನಿಸಿದರೆ ನಮ್ಮನ್ನೇ ಕಳಿಸಿಬಿಡಿ. ನಿಮ್ಮ ಅಭಿಪ್ರಾಯವೇನು ತಿಳಿಸಿ ಎಂದ. ಆ ಕೂಡಲೆ ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರ “ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಕುಹುಕವುಂಟೇ ಮಗನೇ, ಈಗಲೇ ಪಾಂಡವರನ್ನು ಕರೆಸುತ್ತೇನೆ” ಎಂದ.

ಕೊಂಡೆಯ-ಚಾಡಿ

23. ಪ್ರಾತಿಕಾಮಿಕನನ್ನು ಕರೆದು “ಪ್ರಾತಿಕಾಮಿಕ ಬಾ, ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ರಾಜನನ್ನು ಕರೆದು ತಾ. ಅವನು ಇಂದ್ರಪ್ರಸ್ಥದಲ್ಲಿದ್ದರೂ ಅಲ್ಲಿಂದಲೇ
    ಕರೆದು ತಾ. ತಂದೆ ಕಳಿಸಿದರು ಎಂದು ಹೇಳು. ಪ್ರೀತಿ ಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಕಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅಲ್ಲಿ ಏನೂ ವಿಘಾತಿಯಿಲ್ಲ್ಲ ಎಂದು ಉಚಿತವಾದ
    ಮಾತುಗಳಿಂದ ಒಪ್ಪಿಸಿ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಬಾ ಹೋಗು.” ಎಂದು ಆಜ್ಞಾಪಿಸಿದ.

24. ಭೀಷ್ಮಾದಿಗಳು ಈ ವಿಷಯವನ್ನು ಕೇಳಿದರು. ಅವರಿಗೆ ಆಘಾತವೆನಿಸಿತು. “ಅಕಟಾ ! ಬರಹೇಳಿದರೆ ಪಾಂಡವರನ್ನು. ಕೌರವರು
    ನೂರ್ವರನ್ನೂ ಯಮನ ಆಲಯಕ್ಕೆ ಹೋಗೆಂದು ಹೇಳಿದರೇ ? ಹಾವಿನ ಬುಟ್ಟಿಯ ಮೇಲು ಮುಚ್ಚಳವನ್ನು ಕಿತ್ತುಹಾಕು ಎಂದು ಹೇಳಿದರೇ ? ಇಂತಹ ಕೌತುಕವನ್ನು ನಾವು ಕೇಳಿದೆವೇ ?” ಎಂದು ತಮ್ಮೊಳಗೇ ಕುದಿದರು.

ಅಂತಕಾಲಯ-ಯಮನಲೋಕ, ಹೇಳಿಗೆ-ಬುಟ್ಟಿ

25. ಭೀಷ್ಮ ಸ್ವಗತ “ಉತ್ತಮರಾದ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಬಲಿಕೊಟ್ಟು ಸಾಧಿಸುವ ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆ ಎಂತಹುದು? ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ತಿಳಿವಳಿಕೆ ಹೇಳಲಾಗುವುದಿಲ್ಲವೇ ? ನಿನ್ನ ಮಕ್ಕಳೇನು ಕುರಿಗಳೇ ? ಅನಂತರ ಪ್ರಾಪ್ತವಾಗುವ ಅಪಜಯವನ್ನು ಅವರು ಬಲ್ಲರೆ ? ಮಕ್ಕಳು ಹಾಳಾಗುವುದನ್ನು ಕಂಡು ಗಾಂಧಾರಿ ಆಮೇಲೆ ಮರುಗುತ್ತಾಳೆ. ಮೂರ್ಖ ನೀನಾದರೂ ತಿಳಿಯಬಾರದೇ ?” ಎಂದು ವ್ಯಾಕುಲಗೊಂಡ.

ಹರುವು-ನಾಶ

26. “ದುಷ್ಟರಿಗೆ ಸಾಧುಗಳು ಹೇಳಿದ ಮಾತು ಹಿಡಿಸುತ್ತದೆಯೇ ? ವಿಧಾತನೇ ಕಲ್ಪಿಸಿದ ವಿಷದ ಉತ್ಕಟತೆಗೆ ಗಾರುಡಮಂತ್ರ ಏನು ಮಾಡೀತು ? ತುಂಬುವುದು-ಬತ್ತುವುದು ಇದು ಕಾಲನೇ ಮಾಡುವ ಮಾಯೆ. ಇದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಲು ಯಾರಿಗೆ ಸಾಧ್ಯ ? ಇದಕ್ಕೆ ನಾವೇನು ಹೇಳೋಣ”-ಎಂದು ಭೀಷ್ಮಾದಿಗಳು ದುಃಖಿಸಿದರು.

ಉಗ್ಗಡ-ಉತ್ಕಟತೆ, ಡೊಂಬು-ಮಾಯೆ

27. ಇವರ ಕಣ್ಣು ತಪ್ಪಿಸಿ ನಡುರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾತಿಕಾಮಿಯನ್ನು ಕಳಿಸಲು, ಅವನು ಹಲವು ದಿನಗಳ ಪ್ರಯಾಣ ಮಾಡಿ ಪಾಂಡವರ ಪಾಳೆಯವನ್ನು ಹೊಕ್ಕ. ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ರಾಜ ಮಾರನೆಯ ದಿನ ಬೀಡೆತ್ತುವ ಏರ್ಪಾಟನ್ನು ನೋಡಿ, ರಾಜನ ಭವನದ ಮುಂದೆ ಪಲ್ಲಕ್ಕಿಯಲ್ಲಿ ಕುಳಿತವನು ಬಂದಿಳಿದ.

ಹೊರಬಾಹೆಯಲಿ-ಹೊರಭಾಗದಲ್ಲಿ

28. ಇಳಿದವನು ಬಾಗಿಲು ಕಾಯುವವರಿಗೆ ಹೇಳಿದ “ನಾನಯ್ಯ, ಪ್ರಾತಿಕಾಮಿಕ. ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರ ರಾಜ ಕಳಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಬಂದೆ. ಮುಖ್ಯವಾದ ರಾಜಕಾರಣವಿದೆ. ನಿಮ್ಮ ರಾಜನಿಗೆ ತಿಳಿಸಿ ಎಂದ. ಅವರು ಹೋಗಿ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ರಾಜನಿಗೆ ವಿಜ್ಞಾಪಿಸಿಕೊಂಡರು. ಅವನು ಪ್ರಾತಿಕಾಮಿಯನ್ನು ಕಳಿಸಿದ. ಅವನು ರಾಜನ ಓಲಗವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ.

29. ಪ್ರಾತಿಕಾಮಿಕ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡು ಯುಧಿಷ್ಠಿರನಿಗೆ ನಮಸ್ಕರಿಸಿ ನಿಂತುಕೊಂಡ. ಅರ್ಜುನ, ಭೀಮ, ನಕುಲ, ಸಹದೇವನಿಗೆ ಕೈಮುಗಿದ. ಯುಧಿಷ್ಠಿರನ ಮುಖ ಸಂಜ್ಞೆಯಂತೆ ಕುಳಿತ. “ಇದೇನಯ್ಯ ಪ್ರಾತಿಕಾಮಿಕ ಬಂದದ್ದು ? ಇಷ್ಟು ಬೇಗನೆ ಬಂದು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದೀಯಲ್ಲ!” ಎಂದು ಭೀಮ ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದ.

30. ಅವನು ಉತ್ತರಕೊಟ್ಟ. “ಬರವು ಬೇರೇನು, ಒಡೆಯರು ರಾಜನಲ್ಲಿಗೆ ಕಳಿಸಿದರು. ಹಿಂದೆ ಜೂಜಿನಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರ ತುಂಬ ತಿಕ್ಕಾಟ,
    ನಡೆದು ಬಿಟ್ಟಿತು. ಎರಡು ಪಕ್ಷದವರಿಗೂ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಮುನಿಸುಂಟಾಗಿತ್ತು. ಅದೆಲ್ಲ ಕಳೆದುಹೋಯಿತು. ಈಗ ಹೃದಯಶುದ್ಧಿಯಿಂದ
    ಅರಸುಗಳು ಜೂಜಾಡಲಿ. ಪುನಃ ದಯಮಾಡಿಸಬೇಕು ಎಂದು ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರ ಕಳಿಸಿದ್ದಾನೆ ಎಂದ.

31. ಅದಕ್ಕೆ ಭೀಮ “ಮತ್ತೆ ಕರೆಸಬೇಕೆಂದು ಕುರುಪತಿ ಕಣ್ಣೀರು ಸುರಿಸಿ ತಂದೆಯ ಚಿತ್ತವನ್ನು ಕರಗಿಸಿದನೋ, ಅಥವಾ ಗಾಂಧಾರಿ ತಾನಾಗಿ ಕರೆಸುತ್ತಿರುವಳೋ ? ಕರೆಸುವವರು ಭಂಡರೋ ಅಥವಾ ಮತ್ತೆ ಹೋಗುವವರು ಭಂಡರೋ, ನೀನು ಏನು ಹೇಳುವೆಯಯ್ಯಾ ಪ್ರಾತಿಕಾಮಿಕ ? ಎಂದ.

ಆದರೆ ಯಮಸೂನು ತನ್ನ ಸ್ವಭಾವಕ್ಕನುಗುಣವಾಗಿ “ತಂದೆಯವರು ಕರೆಯಲಟ್ಟಿದರೆ ಶಿವ, ಶಿವ, ತಪ್ಪನ್ನೆಣಿಸುತ್ತಾರೇನಯ್ಯ ಭೀಮ, ಸೈರಿಸು ತಪ್ಪು ಮಾತಾಡಿದೆ. ತಾಯಿ ಗಾಂಧಾರಿಗೆ ನಮ್ಮ ಮೇಲೆ ಕೋಪವೆ ? ಪಾಂಡುವಾದರೂ ಒಮ್ಮೆ ಕುಂತಿಗೆ ತಪ್ಪುಮಾಡಬಹುದು. ಆದರೆ ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರ ಗಾಂಧಾರಿಯರ ನಡುವೆ ಮುಪ್ಪಿನ ದೆಸೆಯಿಂದ ಮರುಳಾಟವೇ ನಡೆದರೂ ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರ ತಪ್ಪುಮಾಡುವನೆ ? ಎಂದ ನಗುತ್ತ ಯಮಸೂನು.

33. “ಕೌರವರು ಮೊದಲೇ ದುಷ್ಟರು. ದುಷ್ಟತನದ ಮೊಳಕೆಯನ್ನು ಚಿಗುರಿಸುವ ಕುವಿದ್ಯೆಯಿಂದ ಕೂಡಿದ ಮೋಸಗಾರರು, ಅವರ
    ಸಹಚರರಾಗಿರುವವರು ಕರ್ಣ ಶಕುನಿಗಳು. ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರ ಸ್ವಂತ ತಿಳಿವಳಿಕೆಯಿಂದ ನಡೆಯುವವನಲ್ಲ. ಇದು ನಿರ್ಮಲವಾದ ನೀತಿಗೆ ಹೊಂದುವಂತಹುದಲ್ಲ. ತಂದೆಯ ಅಂತಃಕರಣವೂ ನಿರ್ಮಲವಾದುದಲ್ಲ” ಎಂದು ಭೀಮ ನಗುತ್ತಾ ಹೆಳಿದ.

34. “ಇದು ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರ ಸ್ವಯಂ ಚಿಂತಿಸಿ ಹೇಳಿಕಳಿಸಿರುವ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಲ್ಲ. ದುರ್ಯೋಧನ ಕರ್ಣ ಶಕುನಿಗಳ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರ ಗಾಂಧಾರಿಗಳು ಮೀರಲಾರರು. ಇದು ಪರಸ್ಪರ ಸ್ನೇಹವರ್ಧನೆಯ ಸಮಯವಲ್ಲ. ನೀವು ಹಸ್ತಿನಾಪುರವನ್ನು ಹೊಕ್ಕರೆ ದಟ್ಟವಾದ ಅರಣ್ಯವನ್ನೇ ಪ್ರವೇಶಿಸುವಿರಿ” ಎಂದು ಧೌಮ್ಯರೇ ಮೊದಲಾದ ಮಂತ್ರಿಗಳು ಹೇಳಿದರು.

35. “ವೈದಿಕಾಂಗದಲ್ಲಿ ಯೋಚಿಸಿ ನೋಡಿದ್ದೇ ಆದರೆ, ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಜೂಜಿಗೆ ಯಾರಾದರೂ ಕರೆದರೆ ಹೋಗಿ ಯುದ್ಧಮಾಡುವುದು
    ಮತ್ತು ಜೂಜಾಡುವುದು ರಾಜರಿಗೆ ಪರಮಧರ್ಮವಲ್ಲವೇ ? ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರ ನಮಗೆ ಗುರುವಲ್ಲವೇ ! ಆತನೇ ಕರೆಸಿರುವಾಗ ಅದರಿಂದ ತೊಂದರೆ ಬಂದರೆ ಬರಲಿ. ನಾನು ಸಹಿಸಬಲ್ಲೆ” ಎಂದ ಧರ್ಮನಂದನ.

36. “ಜನಪನಾದ ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರನ ಆಜ್ಞೆಯನ್ನು ಮೀರಿ ನಡೆಯುವುದು ಉಚಿತವಲ್ಲ. ಭೀಮಾರ್ಜುನ ನಕುಲ ಸಹದೇವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯವೇ ನನ್ನ ಅಭಿಪ್ರಾಯ” ಎಂದು ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಹೇಳಲು, ಪವನಜಾದಿಗಳು “ಮನಸ್ಸಿನಾದಿಯಾಗಿ ಇಂದ್ರಿಯಗಳು ಆತ್ಮಕ್ಕೆ ಅನುಚರರೋ
    ಬಾಧಕರೋ ? ನಿಮ್ಮ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ನಾವು ಚಮ್ಮಾವುಗೆಗಳು” ಎಂದರು.

ಚಮ್ಮಾವುಗೆಗಳು-ಪಾದರಕ್ಷೆಗಳು

37. “ಮತ್ತೆ ಪಾಳೆಯವನ್ನು ಬಿಡಲಿ, ಶಿಷ್ಟರನ್ನು ಕರೆಸಿಹೇಳು” ಎನ್ನುತ್ತಾ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಹಸ್ತಿನಾಪುರಕ್ಕೆ ತಿರುಗಿದ. ಕೌರವನ ಮೋಸವನ್ನು ಅವನೇನು ತಿಳಿಯನೇ? ವಿಧಿಯೇ ಅವನ ಕೊರಳಿಗೆ ಹಾಕಿದ ನೇಣು ತುಂಬ ಬಲವಾದುದು, ಅದನ್ನವನು ಕಳಚಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಾಧ್ಯವೇ ?

38. ಸುತರು, ಸಚಿವರು ಮಂತ್ರಿಗಳು, ಸತಿಯರು, ಆಸಕ್ತರು, ಬಂಧುಗಳು, ರಾಜರು ತಮ್ಮಂದಿರು ವಿದ್ವಾಂಸರು ಚತುರಂಗ ಸೇನೆಯ ನಾಯಕರು ತಮ್ಮ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಯಾವಾಗಲೂ ರಾಜನನ್ನು ಉತ್ಸಾಹಗೊಳಿಸುವ ದಿಕ್ಕಿಗೇ ಸೇರಬೇಕಾದುದಲ್ಲವೆ ಎಂದುಕೊಂಡು ಸಮಸ್ತರೂ ಯುಧಿಷ್ಠಿರನ ಮಾರ್ಗವನ್ನನುಸರಸಿ ಹೊರಟರು.

39. ಸಡಗರದ ಪ್ರಯಾಣ ಮಾಡಿ ಇವರು ಹಸ್ತಿನಾಪುರದ ಹೊರಭಾಗದಲ್ಲಿ ಬೀಡುಬಿಟ್ಟರು. ಗಜಶಾಲೆ ತುರಗಶಾಲೆ ಮೊದಲಾದುವನ್ನೆಲ್ಲ ಸಜ್ಜುಗೊಳಿಸಿದ್ದ ವಿಶಾಲವಾದ ಬೀದಿಯಲ್ಲಿ ಸೇನೆಯನ್ನೆಲ್ಲ ನೆಲೆಗೊಳಿಸಿದರು. ನೆಲ ಬಿರಿಯುವಂತೆ ಶಬ್ದ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ವಾದ್ಯಗಳ ಮತ್ತು ಮೋರೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಭೇರಿಗಳ ಮತ್ತು ಕಹಳೆಗಳ ಗದ್ದಲ ಮೇಲಿನ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಚಿಪ್ಪನ್ನು ಹೋಗಿ ತಟ್ಟುತ್ತಿತ್ತು.

40. ಏನಿದದ್ಭುತರಭಸ ಎಂದು ನೋಡಿ ಓ ಮಾನನಿಧಿಗಳಾದ ಕುಂತೀಸೂನುಗಳ ಸೈನ್ಯ ಬಂದು ಊರ ಹೊರಗೆ ಬೀಡುಬಿಟ್ಟಿದೆ !
    ಇದೇನು ಕೌರವರೊಡನೆ ಶರಸಂಧಾನವೋ ವಿನಯಾನುಗುಣ ಸಂಧಾನವೋ ! ಎಂದು ಹಸ್ತಿನಾಪುರದ ಜನ ಗಜಬಜಿಸಿದರು.

ಬಾಹೆಯಲಿ-ಹೊರಭಾಗದಲ್ಲಿ

41. ಧರ್ಮರಾಜ ಪರಿಮಿತ ಪರಿಜನದೊಡನೆ ಪುರವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ. ರಾಜ ಬೀದಿಗಳಲ್ಲಿ ಪುರಜನರು ಇವರ ಪುನರಾಗಮನವನ್ನು ಕಂಡು ವಿಸ್ಮಿತರಾದರು. ಪರಿಣತರಾದವರು ಸ್ತ್ರೀಯರು ಬಾಲರು ವೃದ್ಧರು ವಿರಸದ ಮಾತುಗಳನ್ನಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಅದನ್ನು
    ಕೇಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ ರಾಜ ಅರಮನೆಗೆ ಬಂದು ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರನ ಪಾದಗಳಿಗೆ ಎರಗಿದ.

42. “ನೀವು ಸೋಲಿನಿಂದ ಮನಸ್ಸು ನೊಂದುಕೊಂಡು ಹೋದದ್ದು ನಮಗೆ ಸರಿತೋರಲಿಲ್ಲ. ನಿಮ್ಮೊಡನೆ ಒಟ್ಟುಗೂಡಿ ಒಂದಾಗಿ ಸೇರಿ ಮಜ್ಜನ ಭೋಜನ ವಿನೋದಗಳಿಂದ ಕಾಲವನ್ನು ಕಳೆಯಬೇಕು. ಸದ್ಯೂತಾವಳಿಯಿಂದ ಸಂತೋಷಗೊಳ್ಳಿ. ಮನೋವಿಕಾರವಿಲ್ಲದೆ ಎಲ್ಲರೂ ಸೇರಿ ಬದುಕಿ ಎಂದ ಅಂಧನೃಪ.

ವಿಟಾಳವಿಲ್ಲದೆ-ಯಾವ ಮನೋವಿಕಾರವೂ ಇಲ್ಲದೆ

43. “ಯಾವ ಕಪಟವೂ ಇಲ್ಲದೆ ಬಂದೆ ನೀನು. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ನಿನಗೆ ಪ್ರಿಯವೆನಿಸಿದರೆ ಸುಹುದ್ದ್ಯೂತದಲ್ಲಿ ರಮಿಸು, ಕಂದ ! ಹೋಗು”, ಬಹಿರಂಗದಲ್ಲಿ ಮಗ ಎಂಬ ಸ್ನೇಹಭಾವವನ್ನು ತೋರಿಸಿ ಚದುರತನದಿಂದ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ರಾಜನನ್ನು ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರ ಉಪಚರಿಸಿದ.

ವ್ಯತಿಕರ-ಸಂದರ್ಭ

44. ಸರ್ವಲೋಕ ವಿನಾಶಕರವಾದ, ವಿಧಿಯೇ ತಯಾರಿಸಿದ ಈ ಭಯಾನಕವಾದ ಅಡುಗೆಗೆ ಧರ್ಮಜನ ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಬುದ್ಧಿ ಸೌಟಿನಂತಾಯಿತು. ಎಲ್ಲ ಜನರೂ ಒಂದು ಕಡೆಗಾದರೆ ಯುಧಿಷ್ಠಿರನೊಬ್ಬನೇ ಒಂದು ಕಡೆ. ಶಕುನಿ ಕೌರವರು ಇನ್ನೊಂದು ಕಡೆ.

ದೈವಾಭಿಪಾಕಕೆ-ದೈವವೇ ತಯಾರಿಸಿದ ಅಡುಗೆಗೆ, ದರ್ವಿ-ಬಡಿಸುವ ಸೌಟು

45. ಸಭಾಸದರೆಲ್ಲ ಬಂದು ಕುಳಿತರು. ಜೂಜಿನ ಕೋಟಲೆಯ ದುಶ್ಚಟ ಮತ್ತೆ ಧರ್ಮನಂದನನನ್ನು ಆವರಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ರತ್ನಮಯವಾದ ಸಾರಿಯ ಹಲಗೆಯನ್ನು ತಂದಿಟ್ಟರು. ಸಾರಿಗಳನ್ನು ಜೋಡಿಸಿದರು. ಆ ಇಂದುಕುಲದ ರಾಜ ಜೂಜಿಗೆ ಸಂತೋಷದಿಂದ ಸಿದ್ಧವಾದ.

ದುವ್ರ್ಯಸನ-ದುಶ್ಚಟ

46. ಲೇಶಮಾತ್ರವಾದರೂ ಚಿತ್ತದಲ್ಲಿ ಅಳುಕು ಸಂಕೋಚವೆಂಬುದಿಲ್ಲ. ಸ್ವಂತಪಾಂಡಿತ್ಯ ಪರಿಣತಿ ಎಂಬ ಬಿಲ್ಲು ಬಿಸುಡಿ ಹೋಯಿತು. ವಿಸ್ತಾರವಾದ ವಿವೇಕವೂ ಬೆದರಿ ಹೊರಟುಹೋಯಿತು. ಆ ದುಷ್ಟರೊಡನೆಯೇ ವಿನೋದಕೇಳಿಗೆ ಚಲ್ಲಣ ಧರಿಸಿ ಸಿದ್ಧವಾಗಲು, ಧರ್ಮರಾಜನ ಮರುಜೂಜಿನ ಉತ್ಸಾಹವನ್ನು ಕಂಡು ಜನ ಮರುಗಿದರು.

47. ಸಾರಿಯನ್ನು ತೆಗೆದುಹೂಡಿ ಹಾಸಂಗಿಯನ್ನು ಹೊಸೆಯುತ್ತಾ “ಹೊಣೆಯನ್ನು ಹೊಗಳು, ಪಣವನ್ನು ಒಡ್ಡು. ವಿನೋದಕ್ಕಾಗಿ
    ನಾವು ಆಡುತ್ತೇವಲ್ಲವೆ ? ಒಂದೇ ಹಲಗೆ, ಅದರ ಮೇಲೆ ದ್ವಿಗುಣ ಸಲ್ಲದು ಜೂಜುಗಾರರ ದುಷ್ಟತನವಲ್ಲ” ಎಂದು ಶಕುನಿ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ.

48. ಮನೋಹರವಾದ ರಾಗರಸದ ಗಾನಕ್ಕೆ ಮರುಳಾಗಿ ಬಿಲ್ಲ ಸವಿಯನ್ನು ಕಾಣುವ ಜಿಂಕೆಯಂತೆ, ವಿಷಯ ಸುಖದ ಬಯಕೆಯಿಂದ ಕಾಲ್ತೊಡಕಿ ಹಳ್ಳಕ್ಕೆ ಬಿದ್ದ ಸುಯೋಗಿಯಂತೆ ವಿಕಳಾವೇಶದಿಂದ ಕೂಡಿ ವಿಹ್ವಲಗೊಂಡ ಕಿವಿಕಣ್ಣುಗಳಿಂದ ಪ್ರಚೋದಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಯುಧಿಷ್ಠಿರನು ಶಕುನಿಗೆ ನೀನು ಒಡ್ಡವೇನೆಂದು ಹೇಳು ಎಂದ.

ಗೋರಿ-ಜಿಂಕೆಯನ್ನು ಮರುಳಗೊಳಿಸಿ ಬಲೆಗೆ, ಆಕರ್ಷಿಸುವ ಮೃಧುಮಧುರ ಸಂಗೀತ

49. ಶಕುನಿಗೆ ರೊಟ್ಟಿ ಜಾರಿ ತುಪ್ಪಕ್ಕೆ ಬಿದ್ದಂತಾಯಿತು ! “ರಾಜ ಕೇಳು, ನಿನ್ನ ರಾಜ್ಯ ಕುರುಪತಿಯ ರಾಜ್ಯ ಎರಡೇ ಒಡ್ಡ. ಇಬ್ಬರು ರಾಜರಲ್ಲಿ ಯಾರು ಸೋತರೂ, ಸೋತ ರಾಜನಿಗೆ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಹನ್ನೆರಡು ವರ್ಷ ವಾಸ, ಅನಂತರ ಒಂದೇ ವರ್ಷ ಅಜ್ಞಾತವಾಸ, ಹದಿನಾಲ್ಕನೇ ವರ್ಷ ಪಟ್ಟಣಕ್ಕೆ ಹಿಂತಿರುಗುವುದು.

50. “ಅಜ್ಞಾತವಾಸದಲ್ಲಿ ಯಾರಿಗೂ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳದಂತೆ ಮರೆಯಾಗಿರಬೇಕು. ಕಂಡರೆ ಮತ್ತೆ ಹನ್ನೆರಡು ವರ್ಷ ವನವಾಸ. ಆಡಿದ ಮಾತನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಮಾತಿಗೆ ತಪ್ಪಿದರೆ ಆ ರಾಜನನ್ನು ಈಶ್ವರನೇ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ರಾಜಧರ್ಮವನ್ನು ಮೆರೆಯುವಂತಿದ್ದರೆ ಇದು ಒಡ್ಡ” ಎಂದನು ಶಕುನಿ.

51. “ಅಂಜುವ ಹಾಗಿದ್ದರೆ ನಿಲ್ಲು. ಜೂಜುಗಾರರ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆಗೆ ಒಳಗಾಗುವಂತಿದ್ದರೆ ಬಾ. ಈ ಪರಮದ್ಯೂತವೆಂಬ ಸುಧಾರಸವನ್ನು
    ನೃಪರು ಎಂಜಲಿಸಿ ಬಿಟ್ಟು ಬಿಡುತ್ತಾರೆಯೇ ? ನಾವು ಬರೀ ರಂಜಕರಲ್ಲ. ಜೂಜಿನ ಬ್ರಹ್ಮನೇ ನಾನು ನನ್ನೊಡನೆ ಆಟಕ್ಕೆ ಹೆದರದಿರುವವರಾರು ?” ಎಂದು ಶಕುನಿ ತನ್ನ ಗರ್ವವನ್ನು ಹೊಗಳಿಕೊಂಡ.

ಭಂಜವಣೆ-ಪ್ರತಿಷ್ಠೆ

52. “ಇಂತಹ ಉಗ್ರಭಾಷೆಯೇಕೆ, ಶಿವ ಶಿವ ! ಜೂಜಿನ ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ವಿಷಮವಾದ ಹಿಡಿತಕ್ಕೆ ಸಿಕ್ಕಿ ಭರತವಂಶ ಬೆಂದುಹೋಗುವುದಿಲ್ಲವೆ ? ಈ ಕುರುಕುಲದ ಅಗ್ರಮಾನ್ಯನಾದವನನ್ನು ಹೀಗೆ ಒತ್ತಾಯಿಸುದೇಕೆ? É” ಎಂದು ಸಮಸ್ತ ಸಚಿವರೂ ಶ್ರೇಷ್ಠ
    ಚಾರಿತ್ರವುಳ್ಳವರೂ ನೀತಿಯುಕ್ತ ಮಾತುಗಳಿಂದ ಶಕುನಿಯನ್ನು ಖಂಡಿಸಿದರು.

ವಿಷಮಾವಗ್ರಹ - ?

53. ವಿದುರ , ದ್ರೋಣ, ಅಶ್ವತ್ಥಾಮ, ಬಾಹ್ಲಿಕ, ಭೀಷ್ಮ, ಗಾಂಧಾರಿ, ಕುಂತಿ, ಭೂರಿಶ್ರವ, ಯುಯುತ್ಸು, ವಿಕರ್ಣ, ಸೃಂಜಯರು ಇದು ವಿಷಮವಾದುದು ಎಂದರು. ಆ ಕೃಪ, ದ್ರೌಪದಿ, ಭೀಮ, ಅರ್ಜುನ, ನಕುಲ ಸಹದೇವರು ರಾಜನ ಎದುರು ಹೇಳಲಾರದೆ ಒಳಗೇ ಕುದಿದರು.

54. ದುವ್ರ್ಯಸನದ ಈ ವಿಷಮ ಸಂದರ್ಭದ ಪಣವನ್ನು ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಅತಿಶಯವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿಬಿಟ್ಟ. ಹಾಸಂಗಿಗಳನ್ನು ಹೊಸೆದು
    ಹಾಕಿಬಿಟ್ಟ. ದ್ರೌಪದಿಯ ಬಲಗಣ್ಣು ರಾಜನ ಎಡಭುಜ ಅದುರಿ ಧರ್ಮನಂದನನ ದುರ್ಗತಿಯನ್ನು ಸೂಚಿಸಿತು.

ಪತಿಕರಿಸು-ಸ್ವೀಕರಿಸು

55. ಸರಿ, ಯುಧಿಷ್ಠಿರ “ದಾಯವೇ, ಮಝಪೂತು ! ದುಗ ತಿಗ ಅನಾಯಾಸವಲ್ಲವೇ ? ಚೌಕವೊಂದೇ ಕಾಯಲಾಗದೆ ಹಾಕು ಹಾಕು” ಎಂದು ಗರ್ಜಿಸಿದ. “ಧರ್ಮಸುತ ಸೋತನು ಕುರುರಾಯ ಗೆದ್ದನು ! ರಾಯನ ಊರಿನಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟು ಗುಡಿಯನ್ನು ಎಂದು ಶಕುನಿ ಬೊಬ್ಬಿರಿಸಿದ.

56. ಅರಸನ ಮುಖ ತಗ್ಗಿತು. ಗಂಟಲು ಒಣಗಿತು. ನೆಲದಮೇಲೆ ದೃಷ್ಟಿ ನೆಲಸಿತು. ನೆನಪು ತಗ್ಗಿತು. ಮಹಿಮೆ ಮುರಿಯಿತು. ಅಪಖ್ಯಾತಿ ತಗುಲಿತು. ಉತ್ಸಾಹ ಅಡಗಿತು. ಅರಿವು ಸತ್ಯದಲ್ಲೇ ಸಿಕ್ಕಿಕೊಂಡಿತು. ಕರ್ಮದ ಕುಣಿಕೆಗೆ ಸಿಕ್ಕಿಕೊಂಡ ಅರಸ ದುಃಖವನ್ನು ಹೊತ್ತುಕೊಂಡಿದ್ದ.

ತಾಳಿಗೆ-ಗಂಟಲು, ಜುಣುಗಿದ-ಅಡಗಿದ

57. ಭೀಮ ಅರ್ಜುನಾದಿಗಳ ಉತ್ಸಾಹ ಅಡಗಿತು. ತಮ್ಮ ತಮ್ಮಲ್ಲೇ ಒಬ್ಬರ ಮುಖವನ್ನೊಬ್ಬರು ನೋಡುತ್ತಾ, ಕೈಯ ಮೇಲೆ ಗಲ್ಲವನ್ನು ಹೊತ್ತು ಬಲವಾಗಿ ನಿಟ್ಟುಸಿರು ಬಿಟ್ಟರು. ಮನಸ್ಸು ಸಂಕಟದಲ್ಲಿ ಬೆಂದು ಕುದಿಯಿತು. ದುರ್ಬಲಗೊಂಡ ಜಾಣ್ಮೆಯ ಚಿಂತೆ ಹಬ್ಬಿತು.
    ಪರವಶದ ದುಃಖದ ಮಬ್ಬಿನಲ್ಲಿ ಅಡಗಿದರು.

ಜಬ್ಬುಲಿಯ-ದುರ್ಬಲಗೊಂಡ, ಹರವಸ-ಪರವಶತೆ, ಹಣಗಿದರು-ಅಡಗಿಕೊಂಡರು

58. ದ್ರೌಪದಿಯ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಿದು “ಹೋಗಿ ಕಂಡನೇ ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರನನ್ನು ? ವನದೀಕ್ಷೆಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದನೇ ? ಆ ತಂದೆ ಬಲಾತ್ಕರಿಸಿ
    ಕೃಷ್ಣಾಜಿನದ ಉಡುಗೊರೆಯನ್ನು ಕೊಟ್ಟನಲ್ಲವೆ ? ಎಷ್ಟೇ ಚಂಡಿ ಹಿಡಿದರೂ ನನಗೆ ನೆನ್ನೆ ಆದ ಭಂಡತನ ಬರುವುದಿಲ್ಲ ತಾನೇ ? ನಿನಗೆ ಇನ್ನು ವನವೇ ಇಂದ್ರಪ್ರಸ್ಥವಲ್ಲವೇ ? ಎಂದು ಯುಧಿಷ್ಠಿರನನ್ನು ಹಂಗಿಸಿದಳು.

ಆಖಂಡಲ-ದೇವೇಂದ್ರ

59. ಪಾಂಡವರೆಲ್ಲರೂ ನಾನಾ ರತ್ನಾಭರಣಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಕಿತ್ತೆಸೆದರು. ಮೃದುವಾದ ಕೃಷ್ಣಾಜಿನವನ್ನು ಹೊದೆದರು. ಹಚ್ಚಡವನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಿದರು. ದ್ರೌಪದಿ ನಳನಳಿಸುವ ಮುತ್ತಿನ ಆಭರಣಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ತೆಗೆದು ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಎಸೆದಳು. ತನ್ನ ಸರಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ನಿಂತಳು.

60. ಭೀಮಸೇನನೂ ತನ್ನ ಅಸಮಾಧಾನವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ. “ಸಾಲದೇ ನಿಮಗೆ ಇನ್ನೂ? ಮತ್ತೆ ಆಗಬೇಕಾದದ್ದಿದೆಯೇ ? ಕೌರವನ
    ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಫಲ ದೊರೆಯಿತಲ್ಲಾ ! ಕೊರಳಿಗೆ ಹಾಕಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾದ ವನಮಾಲೆ ಕಾಲಿನ ಆಭರಣವಾಯಿತಲ್ಲಾ ! ಹೋಗಿ ಬೊಪ್ಪನವರನ್ನು ಬೀಳ್ಕೊಳ್ಳಿ ! ಆಮೇಲೆ, ಮೋಹದ ತಾಯಿಯಲ್ಲವೇ ? ಗಾಂಧಾರಿ, ಹೇಳಿ ಕಳುಹಿಸಿಕೊಳ್ಳೋಣ ನಡೆಯಿರಿ-ಎಂದ,

61. ಎಲ್ಲರೂ ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರನ ಅರಮನೆಗೆ ಬಂದರು. ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರ ಗಾಂಧಾರಿ ಇದ್ದರು. ಅವರ ಪಾದಗಳಿಗೆ ಎರಗಿ “ಅಪ್ಪಣೆಯೇ ?” ಎಂದು ಕೇಳಿದರು. ಕಣ್ಣ ನೀರಿನಿಂದ ನೆನೆದ ತಂದೆ “ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಹೇಗೆ ಬದುಕಲಿ?” ಎಂದು ಪೇಚಾಡಿದ. ಗಾಂಧಾರಿಯೂ ಮರುಗಿದಳು. “ನಾವು ಇನ್ನೆಂದು ಕಾಣುತ್ತೇವೆ ನಿಮ್ಮನ್ನು ಅಕಟಕಟಾ !” ಎಂದಳು. ಕುಂತಿಯ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಕಂಡರೆ ಅವಳಿಗೆ ಅತಿ
    ಮೋಹವಲ್ಲವೇ ?

62. ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಅತಿ ಕಷ್ಟಗಳನ್ನು ನೀವು ಹೇಗೆ ಅನುಭವಿಸುವಿರಿ ? ಪಾಪಿ ದುರ್ಯೋಧನನ ದುಷ್ಟ ಸಹವಾಸ ನಿಮ್ಮ ಪಾಲಿಗೆ ವಿಷವಾಯಿತಲ್ಲ ! ಪಾಪ ಈ ಹೆಣ್ಣು ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಸದಾ ನಿಮ್ಮೊಡನೆ ಬೆಟ್ಟ, ಗುಹೆ, ಘಟ್ಟ ಎಂದು ಹೇಗೆ ತೊಳಲಾಟವನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿಯಾಳು?” ಎಂದು ಹೊಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಬಹುವಾಗಿ ಅದುಮಿ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದ ಕುಟಿಲತೆಯ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಆಡಿದಳು.

ಸಿಂಗಿ-ವಿಷ

63. ಅವರ ಬೂಟಾಟಿಕೆಯ ನಾಟಕವನ್ನು ನೋಡುತ್ತಿದ್ದ ಧೌಮ್ಯ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ ! “ಬೀಳ್ಕೊಡಿರಿ ಸಾಕು ಬಹಳ ಕೃಪಾಳುಗಳಲ್ಲವೇ ನೀವು? ವಿಧಿಯ ಚಿತ್ತದಿಂದ ಆದ ದುರ್ಗತಿಗೆ ಏನು ಮಾಡುವುದಕ್ಕಾಗುತ್ತದೆ ? ಕೇವಲ ಹದಿಮೂರು ವರ್ಷಗಳಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲವೇ ? ಅದೂ ಅಲ್ಲದೆ ಅವರಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ರಾಜ್ಯಪಾಲನೆ ಮಾಡಲು ನಿಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳಿದ್ದಾರಲ್ಲ ! ಕೊರತೆಯೇನಾಯಿತು ?” ಎಂದ.

64. “ಫಲವೃಕ್ಷದ ಚಿಗುರೇ ಅಂಗೈ ಅಂಗಾಲುಗಳು ಸಮೃದ್ಧವಾದ ಹೊಂಗೆಯ ಮರದ ಎಲೆಗಳೇ ಉಡುಗೆ, ಕೇದಗೆಯ ಹೂವೇ ಉಗುರುಗಳು, ದಾಳಿಂಬೆಯೇ ದಂತ ಪಂಕ್ತಿಗಳು ತಾವರೆಗಳೇ ಕಣ್ಣುಗಳು ದುಂಬಿಗಳ ಹಿಂಡೇ ತಲೆಗೂದಲು ಇವಳು ವನಶ್ರೀ. ಕಮಲಮುಖಿಯಾದ ಪಾಂಚಾಲೆಗೆ ಈ ವನಶ್ರೀ ಸವತಿಯಾದಳು” ಎಂದು ಧೌಮ್ಯ ಹಾಸ್ಯಮಾಡಿದ.

ಕುಜ-ಮರ, ತಮಾಲ-ಹೊಂಗೆ, ಕೇತಕಿ-ಕೇದಗೆ, ದಾಡಿಮ-ದಾಳಿಂಬೆ

65. ಪಾಂಡವರು ಬೀಳ್ಕೊಂಡರು. ರಾಜಭವನವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಹೊರಟರು. ಅವರ ಜೊತೆಗೆ ಹರ್ಷವಿಹೀನರಾಗಿ ವಿದುರ ಭೀಷ್ಮ, ದ್ರೋಣ, ಕೃಪರು ಹೊರಟರು. ದುರ್ಯೋಧನ ಮತ್ತು ಅವನ ತಮ್ಮಂದಿರ ಹೊರತಾಗಿ ಪುರದ ನಾನಾ ಜನರು ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಬಂದರು. ಆ ರಾಜಬೀದಿಯಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು ನೋಡಲು ಜನರು ಒತ್ತೊತ್ತೆಯಾಗಿ ಸೇರಿದ್ದರು.

66. ಇವರನ್ನು ನೋಡಲು ಕೇರಿಕೇರಿಯ ಮಂದಿ ಗುಂಪುಗೂಡಿದರು. ಮನೆ ಮನೆಗಳ ಮೇಲೆ ಮರಗಳ ಮೇಲೆ ಪುರಭವನದ ಶಿಖರಗಳಲ್ಲಿ ಜನ ಶೋಕಿಸುತ್ತಾ ನಿಂತಿದ್ದರು. ನೋಟಕರಿಂದ ಬೀದಿ ತುಂಬಿ ಹೋಗಿತ್ತು. ಅವರ ನಡುವೆ ಸಿಕ್ಕಿಕೊಂಡ ಪಾಂಡವರು ಒಟ್ಟಾಗಿ ಮುಂದುವರಿದರು.

67. ತಗ್ಗಿಸಿದ ತಲೆಗಳುಳ್ಳವರಾಗಿ, ಜಿಂಕೆಯ ಚರ್ಮಗಳನ್ನು ಉಟ್ಟು ಹೊದೆದು, ಎಡಗೈಗಳಲ್ಲಿ ಆಯುಧಗಳನ್ನು ಎತ್ತಿ ಹಿಡಿದು.
    ತಮಗಾದ ಅಪಮಾನದಿಂದ ವಿಶೇಷ ತಾಪಗೊಂಡವರಾಗಿ, ಎದೆಯಲ್ಲಿ ಉರಿ ಜ್ವಲಿಸುತ್ತಿರಲು ಮುಖಗಳಲ್ಲಿ ಅಸಮಾಧಾನದ ಹೊಗೆ ಹೊಮ್ಮುತ್ತಿತ್ತು. ಮೋಸದಿಂದ ಉಂಟಾದ ಕಡುಗೋಪ ಒಂದು ಕಡೆ ಸಹಜವಾಗಿ ಅವರಲ್ಲಿದ್ದ ಸಮಾಧಾನ ಒಂದು ಕಡೆ ಹೀಗೆ ವಿಭಿನ್ನ ಭಾವಗಳು ಅವರೆಲ್ಲ ಒಟ್ಟುಗೂಡಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಕಂಡುಬರುತ್ತಿದ್ದವು.

ಕುತ್ತುದಲೆ-ತಗ್ಗಿಸಿದ ತಲೆ,

ಸುವತೆ -ಸಮತೆ
ಮೈ.ವಿ.ವಿ.

68. ಎಲ್ಲರಿಗಿಂತ ಮುಂದೆ ಅರ್ಜುನ, ಅವನ ಹಿಂದೆ ಧರ್ಮಪುತ್ರ, ಅವನ ಹಿಂದೆ ನಕುಲ ಸಹದೇವರು, ಅವರ ಹಿಂದೆ ಪಾಂಚಾಲೆ
    ಅವಳ ಹಿಂದೆ ಕುಂತಿ, ಎಲ್ಲರ ಹಿಂದೆ ಭೀಮ. ಹೀಗೆ ಸಾಲುಗಟ್ಟಿ ನಡೆದರು. ಜನರು ಒಬ್ಬರಿಗೊಬ್ಬರು ಯಾರು ಎಂಬುದನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ ತೋರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.

69. “ಹರನಿಗೆ ಸಮಾನರು, ಮುರಾಂತಕನಿಗೆ ಸರಿಸಮ, ಬ್ರಹ್ಮನಿಗೆ ಸರಿಸಾಟಿ, ಇಂದ್ರನಿಗೆ ಸರಿಜೋಡಿ ಇಂಥವರಿಗೆ ಅಪಮಾನ, ಇಂತಹ ಸ್ಥಿತಿ, ಇಂತಹ ವಿಪತ್ತುಗಳೇ ! ಇಂಥವರಿಗೇ ಹೀಗಾದ ಮೇಲೆ ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಾನವರ, ಈ ಕೌರವರ, ನೊರಜುಗಳ ಪಾಡೇನು? ಶಿವ, ಶಿವ, ಆ ವಿಧಾತ್ರನಿಗೆ ಕರುಣೆಯಿಲ್ಲ” ಎಂದು ಅಲ್ಲಿ ಸೇರಿದ ಜನ ಮಾತನಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು.

ವಿರಿಂಚ-ಬ್ರಹ್ಮ, ಶಕ್ರ-ಇಂದ್ರ

70. ಅಭಿಮನ್ಯುವೇ ಮೊದಲಾದ ರಾಜರ ಮಕ್ಕಳುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖರಾದವರು , ಸಚಿವರು, ಆಪ್ತರು ಮತ್ತು ಸೈನ್ಯದವರ ತಲ್ಲಣ, ಕೊರಗು, ಮನೋವ್ಯಥೆಗಳನ್ನು ಹೇಳಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಅವರೆಲ್ಲರೂ ಗೋಳಿಡುತ್ತಾ ಬಂದು ಕಂಡರು. ಕಾಲುಗಳಿಗೆ ಎರಗಿದರು. ಯುಧಿಷ್ಠಿರನ ಕಣ್ಣುಗಳಿಂದ ಸುರಿದ ನೀರಿನಿಂದ ಅವರು ನೆನೆದರು.

ಖಯಖೋಡಿ-ತಲ್ಲಣ ಕೊರಗು

71. ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ತನ್ನ ಪರಿವಾರದವರನ್ನು ಕರೆಸಿದ. “ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ನಿಮಗೆ ರಾಜ ಕೌರವ. ನಮ್ಮ ಗಜ, ರಥ, ಕುದುರೆ, ಕೊಟ್ಟಿಗೆ, ಎತ್ತು, ಭಂಡಿ, ಕೊಠಾರ, ಕೊಪ್ಪರಿಗೆ ಸರಕು ಸರ್ವಸ್ವಗಳೂ ಕೌರವ ರಾಜನಿಗೇ ! ಎಲ್ಲವೂ ಅವನ ಅರಮನೆಗೇ ಹೋಗಲಿ ನಮಗೆ ಕಾಡಿನೊಳಗೆ ವಾಸ” ಎಂದು ಸಹದೇವ ಸಚಿವರಿಗೆ ಹೇಳಿದ.

ಕೊಟಾರ-ಉಗ್ರಾಣ

72. ಆನೆಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಕೌರವನ ಕಡೆಯ ಮಾಹುತರಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿದರು. ರಥದ ಕುದುರೆಗಳನ್ನೂ ಸೈನ್ಯದ ಕುದುರೆಗಳನ್ನು ಸೂತರಿಗೆ, ಗೋವುಗಳನ್ನು ಗೋಪಾಲಕರಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿದರು. ಸರಕನ್ನು ಕೌರವನ ಅನುಚರರಿಗೆ ಹಸ್ತಾಂತರಿಸಿದರು. ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಹೊಣೆಯನ್ನೆಲ್ಲ ಒಪ್ಪಿಸಿಕೊಟ್ಟು ಸುಭಟರು ಕಾನನಕ್ಕೆ ಯೋಗ್ಯವಾದಂತಹ ಉಡುಪುಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿದರು.

73. ಕೌರವನ ಚರರೂ ಸಚಿವರೂ ಇಂದ್ರಪ್ರಸ್ಥಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ಪಾಂಡವರ ಅರಮನೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿ ಅದನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಿದರು. ಅಲ್ಲಿನ ನಾಡುಬೀಡುಗಳಿಗೂ ತಮ್ಮ ಮುದ್ರೆ ಮಾಡಿದರು. ಠಾಣಾಂತರಗಳ ನಾಯಕರನ್ನು ಕರೆಸಿ ಅವರಿಂದ ಕಾಣಿಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು. ಕುರುರಾಜನ ಮುದ್ರೆಯಿಂದ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಅಳವಡಿಸಿದರು.

74. ಅನಂತರ ಹಸ್ತಿನಾಪುರದ ಬೀದಿಯಲ್ಲಿ ಪಾಂಡವರು ನಡೆದು ಬರುತ್ತಿರುವಾಗ ಆ ದುಷ್ಟ ದುಶ್ಶಾಸನನು ಓಡಿಬಂದು, ಬೆರಳಾಡಿಸಿ ಅವರನ್ನು ಅವಹೇಳನೆ ಮಾಡುತ್ತಾ “ಹೋದರು ಇಗೋ ಹೋದರು ! ಅರಸು ಕಾನನದ ಎತ್ತು ! ಕಾಡಿನಿಂದ ಬಂದಿದ್ದ ಈ ಎತ್ತುಗಳು ಮತ್ತೆ ಕಾಡಿಗೇ ಹೋಗುತ್ತಿವೆ. !” ಎನ್ನುತ್ತಾ ಭೀಮನನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸಿದ.

75. ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ಹರ್ಷ ತುಂಬಿ ಉಬ್ಬಿದ ದುಶ್ಶಾಸನನ್ನು ಭೀಮ ಹಿಂತಿರುಗಿ ನೋಡಿದ. ಅವನಿಗೆ ರೋಷವೇರಿತು, ಅಣ್ಣನ ಕಡೆ
    ನೋಡಿದ. ಆದರೆ ಭೂಪತಿ ಮುಖದ ಸಂಜ್ಞೆಯಿಂದಲೇ ಅವನನ್ನು ಸಮಾಧಾನಪಡಿಸಿ, ಅವನನ್ನು ಹಿಡಿದು ಕೈಯ ಗದೆಯನ್ನು
    ತಿರುಗಿಸಿ ಹಾಕಿದ. ಭೀಮ ಅರಸನ ಆಜ್ಞೆಗೆ ಅಂಜಿ ಸುಮ್ಮನೆ ನಡೆದ.

76. ಇವರು ಪಟ್ಟಣವನ್ನು ದಾಟಿದ ಮೇಲೆ ಮುಂದೆ ಗಂಗಾತೀರದವರೆಗೆ ನಡೆದು ಅಲ್ಲಿ ನಿಂತರು. ಪರಿಜನರನ್ನೂ ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರನ ಪಸಾಯಿತರನ್ನೂ ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಕಳಿಸಿದರು. ಗುರುಜನಕ್ಕೆಲ್ಲ ವಂದಿಸಿದರು. ಭೀಷ್ಮ, ದ್ರೋಣ, ಕೃಪ ಮೊದಲಾದವರಿಂದ ಬೀಳ್ಕೊಂಡರು. ವಿದುರನ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಕುಂತಿಯನ್ನು ನಿಲಿಸಿದರು.

77. ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ಕಳಿಸಿಕೊಟ್ಟ ಮೇಲೆ ವಿದುರನು ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರನ ಅರಮನೆಗೆ ಹಿಂತಿರುಗಿದ. ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರ “ಕುಮಾರರನ್ನು ಕಳಿಸಿ ಬಂದೆಯಾ, ತಮ್ಮ ? ಆ ಯುಧಿಷ್ಠಿರನ ಅಭಿಪ್ರಾಯವೇನು ? ಉಳಿದವರ ವಿಷಯವೇನು ? ದ್ರೌಪದಿ ಏನೆಂದಳು? ಅವರ ನಿರ್ಣಯವನ್ನು ತಿಳಿದುಕೊಂಡು ಬಂದೆಯಾ ? ಹೇಳು” ಎಂದ.

ವಿದುರನು “ಧೌಮ್ಯಮುನಿ ಅಗ್ನಿ ಸೂಕ್ತವನ್ನು ಪಠಿಸುತ್ತ ಮುಂದೆ ಹೋದ. ಭೀಮಾರ್ಜುನ ಯಮಳರು ಕೈಯಲ್ಲಿ ಆಯುಧಗಳನ್ನು
ಎತ್ತಿ ಹಿಡಿದುಕೊಂಡು, ದ್ರೌಪದಿಯನ್ನು ನಡುವೆ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ದುಗುಡದಿಂದ ಹೋದರು. ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ರಾಜನು ನಿಯತವಾಗಿ ವೀರ ನಾರಾಯಣನ ಪದಯುಗವನ್ನು ನೆನೆಯುತ್ತಾ ಹೊರಟ.” ಎಂದ.