०१

मङ्गळाचरणम्

जयत्यब्जभवेशेन्द्रवन्दितः कमलापति- 1
अनन्तविभवानन्दशक्तिज्ञानादिसद्गुण- ॥ १ ॥

अर्थ- अब्जभवः = चतुर्मुखनु, ईशः = रुद्रनु, इन्द्रः =इन्द्रदेवरु इवरिन्द, वन्दितः =वन्दितनादवनु, अनन्त = कॊनॆयिरद, विभव = ऐश्वर्यद, शक्तिज्ञानादि- सद्गुण = सामर्थ्य, आनन्द मॊदलाद सद्गुणगळिन्द पूर्णनाद, कमलापतिः = लक्ष्मीरमणनु, जयति = उत्कृष्टनागिद्दानॆ. वसुधेन्द्रतीर्थर टीका ई मॊदलनॆय श्लोकदल्लि ई तन्त्रसारदल्लि हेळल्पट्ट वस्तु यावुदॆन्दु वस्तुनिर्देश माडिद्दारॆ.

कमलापतिर्विजयति- भगवन्तनिगॆ यावागलू जयवे इरुवुदरिन्द जयवागलि ऎन्दरॆ उत्कृष्टनागिद्दानॆ = ऎल्लरिगिन्तलू मिगिलागिद्दानॆ ऎन्दर्थ.

भगवन्तनु उत्कृष्टनागिद्दानॆ ऎन्नलु ‘अब्जभवेश- वन्दितनागिरुवुदू हागू ‘अनन्तवू वैभवोपेतवू आद शक्ति, ज्ञानानन्दादि सद्गुणविरुवुदु’ ऎम्ब ऎरडु हेतुगळन्नु हेळलागिदॆ.

अनन्तविभव ऎम्बल्लि अनन्तवॆन्दरॆ पूर्णवॆन्दर्थ. ई पूर्णत्ववॆम्ब अनन्तत्वविशेषणवन्नु विभव, आनन्द, शक्ति, ज्ञानगळिगू सेरिसबेकु. इदरिन्दागि पूर्णवाद ऐश्वर्यवुळ्ळवनु, पूर्णानन्दवुळ्ळवनु, पूर्णशक्ति- युळ्ळवनु भगवन्तनॆन्दु सिद्धिसुत्तदॆ.

<dg 1/>

विधिं विधाय सर्गादौ तेन पृष्टोऽब्जलोचनः ।
आह देवो रमोत्सङ्गविलसत् पादपल्लवः ॥ २ ॥

अ : रमादेविय उत्सङ्गदल्लि तन्न चिगुरिनन्तिरुव पादगळन्निरिसिद श्रीमन्नारायणनु सृष्टिय मॊदलु, तन्निन्द जनिसिद ब्रह्मदेवनु केळिद प्रश्नॆगळिगॆ हीगॆ उत्तर नीडिदनु.

वरदेन्द्रः

सर्गादौ = जगदुत्पतेः पूर्वम्, विधिं = ब्रह्माणं, रमाया उत्सङ्गः तस्मिन् विलसन्पादपल्लवः यस्य सः । तथा सुखोपविष्टः विष्णु विधिमाह इत्यनेन विष्णोः विप्रलम्भकत्वादयो दोषाः परिहृता भवति ॥

टीकार्थ - इल्लिरुव सर्गादौ ऎन्दरॆ ई जगत्तन्नु सृष्टि माडुव मॊदलु ऎन्दर्थ. विधिं ऎन्दरॆ ब्रह्मनन्नु ऎन्दर्थ; ‘रमादेविय तॊडॆयल्लिरिसिद पादकमल- गळन्निट्टु सुखवागिद्द भगवन्तनु ब्रह्मदेवनिगॆ उत्तरि- सिदनु’ ऎम्बुदरिन्द वक्त्रानुकूल्यक्कॆ आवश्यवॆनिसिद अविप्रलम्भकत्वादि दोषगळावुवू इरुवुदिल्लवाद्द- रिन्द वक्त्रानुकूल्यादिगळु लभिसुत्तवॆ ऎन्दुतिळियबेकु. 2

<dg 2/>

प्रणवमाहात्म्यॆ

अहमेकोऽखिलगुणो वाचकः प्रणवो मम ।
अकाराद्यतिशान्तान्तः सोऽयमष्टाक्षरो मतः ॥ ३ ॥

अ : ब्रह्मने! नानॊब्बने अनन्तगुणपूर्णनादवनु. अकार,उकार, मकार, नाद, बिन्दु, घोष, शान्त, अतिशान्त ऎम्ब अष्टाक्षरगळिन्द कूडिद प्रणववादरू नन्नन्ने मुख्यवागि प्रतिपादिसुत्तदॆ ऎन्दु तिळि.

वरदेन्द्रः

प्रणवो मत्स्वरूपवाचकः । सोऽयं प्रणवः अष्टाक्षरः, कथम्? अकाराद्यतिशान्तान्तः = आकारद्यति शान्तावसानः, अकारोकार-मकार-नाद-बिन्दु-घोष-शान्तातिशान्तभेदेन अष्टाक्षरो मतः प्रसिद्ध इत्यर्थः ॥

टीकार्थ - प्रणववु = ॐकारवु नन्न स्वरूपवन्ने निरूपिसुत्तदॆ. ई प्रणववादरू ऎण्टु अक्षरगळिन्द कूडिदॆ. हेगॆन्दरॆ? अकार, उकार, मकार, नाद, बिन्दु, घोष, शान्त, अतिशान्त ऎन्दु अकारदिन्द अतिशान्त- दवरॆगू ऎण्टागुत्तवॆ.

विशेषांश - ॐकारदल्लि अकार-उकार-मकार-नाद- बिन्दु-घोष-शान्त-अतिशान्त ऎन्दु ऎण्टु अक्षरगळिवॆ. कॆलवु कडॆ घोषद बदलागि ‘कला’ ऎन्नलागिदॆ. बृहदारण्यकभावबोधदल्लि प्रणव अकारोकारम-कारनादबिन्दुकलाशान्तातिशान्तरूपाष्टाक्षरात्मकः’ ऎन्नलागिदॆ.

आदरॆ श्रीराघवेन्द्रतीर्थर बृहदारण्यकखण्डार्थदल्लि ‘कला’ बदलागि’घोष’वॆन्नलागिदॆ. गुरुगळ मार्गवन्ने वसुधेन्द्ररू अनुसरिसिद्दारॆ. कॆलवु कडॆ शान्ताति- शान्तद बदलागि ‘कलातीत’, ‘तत्पर’वॆन्दु हेळलागिदॆ.3

प्रणवप्रतिपाद्यहरिमूर्तिगळु

स विश्वतैजसप्राज्ञतुरीयात्मान्तरात्मनाम्।
परमात्मज्ञानात्मयुजां मद्रूपाणां च वाचकः ॥ ४ ॥

अर्थ - हिन्दॆ हेळिद अष्टाक्षरवुळ्ळ ॐकारवु; विश्व तैजस, प्राज्ञ, तुरीय, आत्म, अन्तरात्म, परमात्म, ज्ञानात्ववॆम्ब नन्नदे आद ऎण्टु रूपगळन्नु प्रतिपादिसुत्तदॆ.

<dg 3/>

वरदेन्द्रः

का - अष्टाक्षराणां देवता आह - स इति ॥ सोऽयमष्टाक्षरवान् प्रणवः । विश्व-तैजस-प्राज्ञ-तुरीयात्मान्तरात्मपरमात्मज्ञानात्मसञ्ज्ञकानाम् अष्टाक्षररूपाणां क्रमेण वाचक इत्यर्थः ॥

टीकार्थ- हिन्दॆ हेळिद अकारादि ऎण्टु अक्षरगळिगू सम्बन्धपट्ट भगवद्रूपगळन्नु हेळुत्तिद्दारॆ- ‘स’ ऎम्ब श्लोकदिन्द, सः ऎन्दरॆ हिन्दॆ हेळिद ऎण्टक्षरवुळ्ळ प्रणववु ऎन्दर्थ. अकारादि ऎण्टु अक्षरगळिगॆ क्रमवागि विश्व, तैजस, प्राज्ञ, तुरीय, आत्म, अन्तरात्म परमात्म, ज्ञानात्म ऎम्ब ऎण्टुरूपगळु प्रतिपाद्यवागिवॆ.

विशेषांश - यतिप्रणवकल्पदल्लि कृष्ण, नृसिंह, वराह, विष्णु, परञ्ज्योति, परम्ब्रह्म, वासुदेव ऎन्दु भगवन्तन बेरॆ रूपगळन्नु अकारादिगळिन्द प्रतिपाद्य- वॆन्नलागिदॆ. इदन्नु श्रीमदाचार्यरु ‘मद्रूपाणां च वाचकः’ ऎम्बल्लिरुव ‘च’कारदिन्द हेळिद्दारॆ.

तत्वसारदल्लि सृष्टियन्नु माडुव ब्रह्मान्तर्यामि- याद रूप, पालनॆ माडुव विष्णुरूप, संहार माडुव शिवान्तर्यामिरूप, अनिरुद्धादि पञ्च रूपगळु; इवु सेरि ऒट्टु ऎण्टुरूपगळु ऎन्दु हेळिदॆ.

ऐवत्तु मातृकारूपगळु

तद्रूपभेदाः पञ्चाशन्मूर्तयो मम चापराः ।
पञ्चाशद्वर्णवाच्यास्ता वर्णास्तारार्णभेदिताः ॥ ५ ॥

अर्थ - ई विश्वादिऎण्टुरूपगळिन्द व्यक्तगळाद, विश्वादि रूपगळिन्द बेरॆयाद नन्न ऐवत्तु रूपगळिवॆ. ॐकारद अष्टाक्षरगळिन्द अभिव्यक्तगळाद अकारादि-ळकारदवरॆगिन ऐवत्तु वर्णगळु ई ऐवत्तु रूपगळन्नु प्रतिपादिसुत्तवॆ.

वरदेन्द्रः

मातृकादेवता आह - तद्रूपभेदा इत्यादि ॥ पञ्चाशदक्षराणां मूर्तयः, अथ नारायणाष्टाक्षर मूर्तयश्च तद्रूप- भेदाः । प्रणवाष्टाक्षरवाच्य अष्टरूपेभ्यो विश्वादिभ्यो जाता इत्यर्थ- ॥

टीकार्थ – अकारादि ऐवत्तु अक्षरगळिन्द प्रतिपाद्य देवतॆगळन्नु ‘तद्रूपभेदाः’ ऎम्बुदरिन्द तिळिसुवरु. अकारादि ळकारदवरॆगिन ऐवत्तु अक्षर प्रतिपाद्य अजादि मूर्तिगळादरू, नारायणाष्टाक्षरप्रतिपाद्य विश्वादि ऎण्टु मूर्तिगळिन्द अभिव्यक्तवादवुगळु.

द्विरष्टपञ्चकचतुःपञ्चेत्येवाष्टवर्गगाः ।
अज आनन्द इन्द्रेशावुग्र ऊर्ज ऋतम्भरः ॥ ६ ॥

अर्थ - द्विरष्ट : हदिनारुस्वरगळु, पञ्चक = कवर्गदिन्द पवर्ग-दवरॆगिन ऐदैदर ऐदु व्यञ्जनगुम्पु, चतुः = यरलवगळ नाल्कु, पञ्च = शषसहळगळ ऐदु अक्षरगळ ऒन्दॊन्दु, हीगॆ ऐवत्तु अक्षरगळु ऎण्टु गुम्पुगळागिवॆ. 4

वरदेन्द्रः

पञ्चाशन्मूर्तयश्च पञ्चाशदक्षरवाच्याः । तानि पञ्चाशदक्षराणि प्रणवाष्टाक्षरेभ्यो जातानि। तत्कथमित्यत आह - द्विरष्टेति ॥ षोडश अकाराद्या उच्यन्ते । पञ्चकमिति कवर्गादिवर्गपञ्चकम् । चतुरिति यरलवाः । पञ्चेति - शषसहलाः एवमष्ट वर्गत्वेन स्थिताः वर्णाः पञ्चाशद्वर्णा- । एकैक वर्णादकैकवर्गक्रमेणप्रणवाष्टाक्षरेभ्यो जाता इत्यर्थः ।

टीकार्थ-ऐवत्तु अजादिमूर्तिगळु अकारादि ऐवत्तु वर्णगळिन्द वाच्यगळागिवॆ. ई ऐवत्तु अक्षरगळादरू ॐकारद ऎण्टु अक्षरगळिन्द

<dg 4/>

हुट्टिरुवन्तहवु ऎन्नलायितु. अदु हेगॆन्दु द्विरष्ट ऎम्ब श्लोकदल्लि तिळिसुत्तारॆ. ‘द्विरष्ट’ ऎन्दरॆ अकारादि हदिनारु स्वराक्षरगळु, पञ्चकवॆन्दरॆ कवर्ग, चवर्ग, टवर्ग, तवर्ग, पवर्गगळॆम्ब ऐदक्षरगळ ऐदु गुम्पु हेळल्पडुत्तवॆ. ‘चतुः’ ऎन्दरॆ यरलव अन्तस्थाक्षरगळु, पञ्च ऎन्दरॆ ऊष्माक्षरगळाद शषसहळ अक्षरगळु. हीगॆ अष्टाक्षरद ऒन्दॊन्दु अक्षरदिन्द ऎण्टु गुम्पुगळा- गिरुव ऐवत्तु वर्णगळु,

ऋघलृशौ लॄजिरैकात्मैर ओजोभृदौरसः ।
अन्तोऽर्धगर्भः कपिलः खपतिर्गरुडासनः ॥ ७ ॥

घर्मो ङसारश्चार्वङ्गश्छन्दोगम्यो जनार्दनः ।
झाटितारिर्ञमष्टङ्की ठलको डलको ढरी ॥ ८ ॥

णात्मातारस्थभो दण्डी धन्वि नम्यः परः फली।
बलि भगो मनुर्यज्ञो रामो लक्ष्मीपतिर्वरः ॥ ९ ॥

शान्तसंवित् षड्गुणश्च सारात्मा हंसळाळुकौ ।
पञ्चाशन्मूर्तयस्त्वेता ममाकारादिलक्षकाः ॥ १० ॥

अर्थ - अकार - अं अजाय नमः । आं आनन्दाय नमः । इं इन्द्राय नमः । ईं ईशानाय नमः । उं उग्राय नमः ।ऊं ऊर्जाय नमः । ऋं ऋतुम्भ- राय नमः । ॠं ॠघाय नमः । लृं लृशाय नमः । लॄं लॄजये नमः । एं एकात्मने नमः । ऐं ऐराय नमः । ॐ ओज(जो ?)भृते नमः । औं औरसाय नमः । अं अन्ताय नमः । अः अर्धगर्भाय नमः । इविष्टु हदिनारु अकारवाच्य रूपगळु.

उकार- कं कपिलाय नमः । खं खपतये नमः । गं गरुडासनाय नमः । घं घर्माय नमः । ङं ङसाराय नमः ।

मकार - चं चार्वङ्गाय नमः । छं छन्दोगम्याय नमः । जं जनार्दनाय नमः । झं झटितारये नमः । ञं ञमाय नमः । नाद- टं टङ्किने नमः । ठं ठळकाय नमः । डं डरकाय नमः । ढं ढरिणे नमः । णं णात्मने नमः ।

बिन्दु - तं ताराय नमः । थं थभाय नमः । दं दण्डिने नमः । धं धन्विने नमः । नं नम्याय नमः ।

घोष-पं पराय नमः । फं फलिने नमः । बं बलिने नमः । भं भगाय नमः । मं मनवे नमः ।

शान्त- यं यज्ञाय नमः । रं रामाय नमः । लं लक्ष्मीपतये नमः । वं वराय नमः ।

अतिशान्त-शं शान्तसंविदे नमः । षं षड्गुणाय नमः । सं सारात्मने नमः । हं हंसाय नमः । ळं ळाळुकाय नमः । ई ऐवत्तुमूर्तिगळु अकारादि ऐवत्तुवर्णगळिन्द वाच्यगळागिवॆ.

वरदेन्द्रः

पञ्चाशद्वर्णवाच्याः का इत्याह - अजेति ॥ क्षकारस्य नृसिंहो देवता । एताः पञ्चाशन्मूर्तयश्च मम अकारादीनां रूपगुणक्रियादीनां लक्षकाः ज्ञापकाः इत्यर्थ- । वर्णानां वाचकशत्वशक्तिस्तु परमात्माधीनेति यावत् ।

टीकार्थ - पञ्चाशद्वर्णगळिन्द वाच्यगळाद मूर्तिगळु यावुवॆन्दु अज इत्यादि श्लोकगळिन्द तिळिसुवरु. क्षकारक्कॆ नरसिंह देवतॆयॆन्दु तिळियबेकु. ई नन्न ऐवत्तु मूर्तिगळु अकारादिअक्षरगळिगू रूप, गुणक्रियॆगळिगू ज्ञापकगळागिवॆ. अकारादिवर्णगळु भगवन्तनन्नु तिळिसुव शक्तियादरू भगवदधीनवॆन्दु तिळियबेकु.5]

अष्टाक्षर- व्याहृतिमन्त्रगळु

नारायणाष्टाक्षरश्च ताराष्टाक्षरभेदवान् ।

<dg 5/>

आद्यैस्तारचतुवर्णैर्भिन्नाव्याहृतयः क्रमात् ॥ ११ ॥

अर्थ- ‘ॐ नमो नारायणाय’ ऎम्ब अष्टाक्षर मन्त्रद ऎण्टु अक्षरगळू ॐकारद ऎण्टु अक्षरगळिन्द व्यक्तवागिवॆ. हागॆये ॐकारद मॊदलिन अ-उ-म-नादगळिन्द क्रमवागि भूः, भुवः, स्वः, भूर्भुवस्स्वः ऎम्ब व्यस्तसमस्तव्याहृतिगळु अभिव्यक्तवागिवॆ.

वरदेन्द्रः

अधुना नारायणाष्टाक्षरोत्पत्तिमाह- नारायणेति ॥ ताराष्टाक्षरेभ्यः = प्रणवाष्टाक्षरेभ्यः, क्रमेण नारायणाष्टाक्षरो जात इत्यर्थः ।
व्याहृत्यु- त्पत्तिमाह - आद्यैरिति ॥ तारस्य = प्रणवस्य, आद्यैः चतुर्वर्णैः अकारोकारमकारबिन्दुभिः व्याहृतयो व्यस्त-समस्त-न्यायेन चतस्रः क्रमादुत्पन्नाः ॥

टीकार्थ - ईग नारायणाष्टाक्षरवु उत्पन्नवाद रीति- यन्नु हेळुवरु नारायण इत्यादि श्लोकदिन्द, ताराष्टाक्षरेभ्यः ऎन्दरॆ प्रणवद ऎण्टु अक्षरगळिन्द ऎन्दर्थ. क्रमेण ॐ नमो नारायणाय ऎम्ब अष्टाक्षरमन्त्रवु उत्पन्नवायितु. इन्नु व्याहृतियु उत्पन्नवाद बगॆयन्नु आद्यैः ऎम्बुदरिन्द हेळुवरु.

प्रणवद मॊदलिन नाल्कु अक्षरगळाद अकार, उकार, मकार, बिन्दुगळिन्द भूः, भुवः, स्वः ऎम्ब मूरु व्यस्त व्याहृतिगळू, भूर्भुवस्स्वः ऎम्ब समस्तव्याहृतियू क्रमवागि अन्दरॆ अकारदिन्द भूः, उकारदिन्द भुवः, मकारदिन्द स्वः, बिन्दुविनिन्द अथवा नाददिन्द भूर्भुवस्वः ऎम्ब व्याहृतियू हुट्टितु.6

वासुदेवद्वादशाक्षरमन्त्रद उत्पत्ति

<dg 6/>

अनिरुद्धादिकास्तासां देवता व्युत्क्रमेण वा ।
ताश्चतुमूर्तयस्त्वेव द्वादशार्णपदोदिताः ॥ १२ ॥

अर्थ - ई नाल्कु व्याहृतिगळिगॆ अनिरुद्ध, प्रद्युम्न, सङ्कर्षण, वासुदेव ऎम्ब नाल्कु भगवन्तन रूपगळु देवतॆगळागिवॆ. ई नाल्कु भगवद्रूपगळे ‘ॐ नमो भगवते वासुदेवाय’ ऎम्ब द्वादशाक्षरद पदगळिन्द व्युत्क्रमवागि प्रतिपाद्यवागिवॆ. ॐकारदिन्द वासुदेव, नमो - सङ्कर्षण, भगवते - प्रद्युम्न, वासुदेवाय पददिन्द अनिरुद्ध हीगॆ हिन्दु हेळिद क्रमक्किन्त व्यत्यस्त वागि प्रतिपादितवागिवॆ.

वरदेन्द्रः

व्याहृतीनां देवतामाह - अनिरुद्धादीति ॥ तासां व्याहृतीनाम् अनिरुद्ध-प्रद्युम्न-सङ्कर्षण-वासुदेवा- व्युत्क्रमेण वासुदेवादिका वा ज्ञेया इति शेषः । अनिरुद्धाद्याः चतस्रो मूर्तयो द्वादशाक्षरचतुष्टयप्रतिपाद्याः ।

टीकार्थः - व्याहृतिगळिन्द प्रतिपाद्यदेवतॆयन्नु अनिरुद्धादिकास्तासां इत्यादि पद्यदिन्द तिळिसुवरु. तासां ऎन्दरॆ व्याहृतीनां ऎन्दर्थ. ई नाल्कु भूरादि व्याहृतिगळिगॆ अनिरुद्ध, प्रद्युम्न, सङ्कर्षण, वासुदेव ई क्रमदिन्दागली अथवा व्युत्क्रमदिन्दा- गली वासुदेव, सङ्कर्षण, प्रद्युम्न, अनिरुद्ध ऎन्दा- गली प्रतिपाद्यदेवतॆगळागिरुत्तवॆ. ‘हीगॆ तिळियबेकु’ ऎन्दु शेषपूरणमाडिकॊळ्ळबेकु. अनिरुद्धादि नाल्कु मूर्तिगळे ॐ नमो भगवते वासुदेवाय ऎम्ब द्वादशाक्षर मन्त्रद नाल्कु पदगळिन्द प्रतिपाद्यवागिवॆ.

नारायणाष्टाक्षराच्च व्याहृतिभ्यस्तथैव च ।
विभेदो द्वादशार्णानां केशवाद्याश्चदेवताः ॥ १३ ॥

अर्थ - वासुदेवाद्वादशाक्षर मन्त्रदल्लिरुव हन्नॆरडु वर्णगळल्लि ऎण्टु वर्णगळु अष्टाक्षरमन्त्रद ऎण्टु अक्षरगळिन्दलू, नाल्कु व्याहृतिगळिन्दलू अभिव्यक्त- वागिवॆ. ई द्वादशाक्षरमन्त्रद हन्नॆरडु अक्षरगळिगॆ केशवादि हन्नॆरडु रूपगळु वाच्यवागिवॆ.

वरदेन्द्रः

द्वादशाक्षरमन्त्राणां नारायणाष्टाक्षराद् व्याहृति-चतुष्टयाच्च उत्पत्तिर्ज्ञेया । द्वादशा- क्षराणां केशवाद्या द्वादशदेवता ज्ञेया इत्यर्थ- ॥

टीकार्थ- द्वादशाक्षरमन्त्रदल्लिरुव हन्नॆरडु अक्षरगळल्लि ऎण्टक्षर अष्टाक्षरदिन्दलू, नाल्कु अक्षरगळु नाल्कु व्याहृतिगळिन्द उत्पन्नवादवॆन्दु तिळियबेकु. ई द्वादशाक्षरद हन्नॆरडु अक्षरगळिगॆ केशव,नारायण, माधवादि हन्नॆरडु रूपगळु देवतॆगळागिवॆ.

वेदमातॆगायत्रिय निष्पत्ति

नारायणाष्टाक्षराच्य व्याहृतित्रिगुणात् पुनः ।
वेदमाता तु गायत्री द्विगुणा द्वादशाक्षरात् ॥ १४ ॥

अर्थ - मूरु बारि उच्चरिसल्पट्ट अष्टाक्षरमन्त्रदिन्द 8x3:24; ऎरडुबारि आवृत्ति माडिद द्वादशाक्षर मन्त्र- दिन्द वेदगळिगॆ मातॆयॆनिसिद इप्पत्तनाल्कु अक्षरगळुळ्ळ गायत्रीमन्त्रवु उत्पन्नवागिदॆ.

वरदेन्द्रः

गायत्र्युत्पत्तिमाह नारायणेति ॥ त्रिगुणित व्याहरणे अष्टाक्षरस्य चतुर्विंशत्यक्षरत्वं भवति । तस्मात् नारायणाष्टाक्षरात् गायत्र्युत्पन्नेत्यर्थः ।

टीकार्थ- नारायणाष्टाक्षराच्च ऎम्ब श्लोकदल्लि गायत्रियु उत्पन्नवाद बगॆयन्नु हेळुत्तारॆ. नारायणाष्टाक्षरमन्त्रवन्नु मूरु बारि उच्चरिसिदरॆ इप्पत्तनाल्कु अक्षरवागुवुदरिन्द नारायणाष्टाक्षर दिन्दले गायत्रियू उत्पन्नवायितॆन्दु तिळियुत्तदॆ.7

गायत्रीवर्णदेवतॆ - पुरुषसूक्त

चतुर्विंशन्मूर्तयोऽस्याः कथिता वर्णदेवताः ।

<dg 7/>

तद्भेदः पौरुषं सूक्तं वेदाः पुरुषसूक्तगाः ॥ १५ ॥

अर्थ - गायत्रिय इप्पत्तनाल्कु ‘तत्’ मॊदलाद अक्षर- गळिगॆ केशवादि इप्पत्तनाल्कु मूर्तिगळु वर्णदेवतॆ- गळॆनिसिवॆ. गायत्रिय मूरुपादगळिन्द पुरुषसूक्तद मूरुवर्गगळू अभिव्यक्तवादवु. वर्गत्रयात्मकवाद पुरुषसूक्तदिन्द ऋक्,यजुः,सामवॆम्ब मूरु वेदगळु अभिव्यक्तवादवु.

वरदेन्द्रः

गायत्र्यक्षरदेवताः केशवादिकृष्णान्ताः चतुर्विंशतिमूर्तयः । तद्भेदः = गायत्रीभेदः ।

टीकार्थ- गायत्रियल्लिरुव इप्पत्तनाल्कु तत्सवितुः मॊदलाद अक्षरगळिगॆ केशव मॊदलागिश्रीकृष्णपर्यन्त रूपगळु देवतॆगळु. तद्भेदः ऎन्दरॆ त्रिपादवुळ्ळ गायत्रि यिन्द भिन्नवॆन्दर्थ; अभिव्यक्तवागिवॆ ऎन्दु भाव.

वैदिकास्सर्वशब्दाश्च तस्मात् सर्वाभिधो ह्यहम् ।
पञ्चाशद्वर्णभिन्नाश्च सर्वशब्दा अतोऽपि च ॥ १६ ॥

अर्थ - पुराणेतिहासादिगळु, विष्णुषडक्षर मॊदलाद मन्त्रप्रपञ्च, संस्कृतशब्दगळॆल्लवू वेदगळिन्दले अभिव्यक्तगळागिवॆ. आद्दरिन्दले नानु सर्वशब्दवाच्यनागि- द्देनॆ. नन्नन्नु प्रधानवागि तिळिसुव ॐकारदिन्द अभिव्यक्ति हॊन्दिद ऐवत्तु अक्षरगळे शब्दप्रपञ्चवन्नॆल्ल व्यापिसिरुवुदरिन्दलू नानुसर्वशब्दवाच्यनागिरुवॆनु.

वरदेन्द्रः

युक्तान्तर चाह - पञ्चाशदिति ॥ अतश्च सर्व- शब्दाभिधेयोऽस्तीति सम्बन्धः ।

टीकार्थ –समस्तशब्दप्रपञ्चवू वेदगळिन्दले अभिव्यक्त गळागिवॆ. आद्दरिन्द नानु सर्वशब्दवाच्यनागिरुवॆनु. इदु सर्वशब्दवाच्यत्वदल्लि ऒन्दु युक्तियायितु. ‘पञ्चाशत्’ ऎम्बुदरिन्द मत्तॊन्दु युक्तियन्नु हेळुत्तिरुवरु. नन्नन्नु तिळिसुव ॐकारदिन्द अभिव्यक्त- गळाद ऐवत्तु अक्षरगळिन्दले शब्द प्रपञ्चवॆल्ल तुम्बिरु वुदरिन्दलू नानु सर्वशब्दवाच्यनॆन्दु भाव.

प्रणवादिमन्त्रगळ ऋषिदेवतॆगळु ऋषिश्च देवतैकोऽहं तारादीनां विशेषतः ।
छन्दोमदीया गायत्री ताराष्टाक्षरयोर्मता ॥ १७ ॥

अर्थ-प्रणवादिमहामन्त्रगळिगू मुख्यवागि द्रष्टार नॆनिसिद ऋषियू, मन्त्रप्रतिपाद्यदेवतॆयू नाने आगिरुवॆनु. ॐकार हागू अष्टाक्षरमन्त्रगळिगॆ छन्दस्सु ‘दैवीगायत्रि’ ऎन्दु करॆयलागिदॆ.

वरदेन्द्रः

ऋष्यादिकमाह - ऋषिरिति ॥ प्रणवाष्टाक्षरयोः अन्तर्यामिऋषित्व, परमात्मदेवताकत्वं विशेषतो मतम् ।

टीकार्थ - जपिसबेकाद मन्त्रगळिगॆ ऋषि, छन्दस्सु, देवतॆगळन्नु इल्लि हेळुत्तिरुवरु. अन्तर्यामिये ऋषियु, परमात्मने देवतॆयॆन्दु तिळियबेकु8.

<dg 8/>

उद्यद्भास्वत्समाभासश्चिदानन्दैकदेहवान् ।
चक्रशङ्खगदापद्मधरो ध्येयोऽहमीश्वरः ॥ १८ ॥

लक्ष्मीधराभ्यामाश्लिष्टः स्वमूर्तिगणमध्यगः ।
ब्रह्मवायुशिवाहीशविपै- शक्रादिकैरपि ॥ १९ ॥

सेव्यमानोऽधिकं भक्त्या नित्यनिःशेषशक्तिमान् ।
मूर्तयोऽष्टावसि धैयाश्चक्रशङ्खवराभयैः ।
युक्ताः प्रदीपवर्णाश्च सर्वाभरणभूषिताः ॥ २० ॥

अर्थ -उदयिसुव सूर्यनन्तॆ कान्तियुळ्ळ, सच्चिदा- नन्दरूपियाद, चक्रशङ्खगदापद्मगळन्नु धरिसिरुव, श्रीदेविभूदेवियिन्द आलिङ्गितनागिरुव, विश्वादि ऎण्टु मूर्तिगळ मध्यॆ कुळितिरुव, ब्रह्म-वायु,रुद्रशेष- गरुड इन्द्रादिदेवतॆगळिन्द सेव्यनाद, नित्यवू परिपूर्णशक्तियुळ्ळवनू आद नन्नन्नु भक्तियिन्द ध्यान माडबेकु. हागॆये दीपदन्तॆ प्रकाशमानगळू सर्वा- भरणगळिन्द अलङ्कृतगळू, चक्र शङ्ख वर अभयगळन्नु धरिसिरुववू आद विश्वतैजसादि ऎण्टु मूर्तिगळन्नु ध्यान माडबेकु.

वरदेन्द्रः

धैयस्वरूपमाह - उद्यदिति ॥ मूर्तयः = प्रणवाष्टाक्षर-वर्णमूर्तयः ।

टीकार्थ - ताराष्टाक्षरमन्त्रगळ जपकालदल्लि ध्यान माडुव धैयस्वरूपवन्नु 'उद्यद्' ऎम्बुदरिन्द तिळिसुवरु. 'मूर्तयोअष्टावपि' ऎम्बल्लिरुव मूर्तयः ऎन्दरॆ प्रणव- अष्टाक्षरवर्णमूर्तिगळाद विश्वादि ऎण्टु मूर्तिगळु ऎन्दर्थ.[^1_pg9]

ऐवत्तु मातृकामूर्तिगळ स्वरूप

तादृग्रूपाश्च पञ्चाशद् ज्ञानमुद्राभयोद्यताः ।
टङ्कि दण्डी च धन्वि च तत्तद्युक्तास्तु वामतः ॥ २१ ॥

अर्थ- अजादि ऐवत्तु मूर्तिगळू सह मेलॆ हेळिद रूपगळन्तॆये प्रदीपवर्णगळागिवॆ. हागूज्ञानमुद्रॆ, अभयमुद्रॆगळन्नु धरिसिवॆ. इवुगळल्लि टङ्की, दण्डि, धन्वि ऎम्ब मूरुरूपगळु मात्र तम्म ऎडगैय्यल्लि अभयमुद्रॆय बदलागि चेणायुध, दण्ड मत्तु धनुस्सन्नु हिडिदिवॆ.

<dg 9/>

वरदेन्द्रः

पञ्चाशन्मूर्तयश्च प्रदीपवर्णा इत्याह - तादृग्रूपा इति ॥ अयं विशेषः । ज्ञानमुद्रा अभयेन च उद्यताः = युक्ताः । अनेन वराभयस्थाने अजादिषु त्रयाणां टङ्क्यादीनां टङ्काद्यायुधयुक्तत्वं ज्ञेयम्। अथवा ज्ञानाभये ताभ्यां युक्तद्विहस्तत्वं ज्ञेयम्।

टीकार्थ- ऐवत्तु अक्षरगळिन्द प्रतिपाद्य अजादिमूर्ति- गळू सह मूलरूपदन्तॆ प्रदीपवर्णगळागिवॆ. इदन्नु ‘तादृग्रूपाः’ ऎम्ब पद तिळिसुत्तदॆ. इल्लि हेळिरुव ऐवत्तु अजादिरूपगळू ऎरडु कैगळन्नु हॊन्दिद्दु ज्ञानमुद्रॆ हागू अभयमुद्रॆयन्नु हॊन्दिवॆ. ई अजादि ऐवत्तु मूर्तिगळल्लि टङ्की, दण्डी, धन्वि ई मूरन्नु हॊरतु पडिसि उळिद 47रूपगळु ज्ञान-अभयमुद्रॆयिन्द कूडिवॆ. ई मूरु मात्र चेण, दण्ड हागू धनुस्सन्नु धरिसिवॆ.

वरदेन्द्रः

व्याहृतिदेवतालक्षणमाह - वासुदेवादिका इति ॥

टीकार्थ-व्याहृतिप्रतिपाद्यदेवतॆगळाद वासुदेवादि- गळ लक्षणवन्नु ‘वासुदेवादिकाः’ ऎम्बुदरिन्द वर्णिसुत्तारॆ.

वासुदेवादिमूर्तिगळ लक्षण

वासुदेवादिका- शुक्लरक्तपीतासितोज्ज्वलाः ।
शङ्खचक्रगदाब्जेतः प्रथमो मुसली हली ॥ २२ ॥

सशङ्खचक्रपरस्तृतीयः शार्ङ्गबाणवान् ।
सशङ्खचक्रस्तुर्यस्तु चक्रशङ्खासिचर्मवान् ॥ २३ ॥

अर्थ- चतुर्मूर्तिगळल्लि वासुदेवन बण्ण बिळि, सङ्कर्षणन बण्ण कॆम्पु, प्रद्युम्ननदु हळदि, अनिरुद्ध नदु नीलबण्णवागिदॆ. ई मूर्तिगळल्लि वासुदेवनु चक्र-शङ्ख-गदा-पद्म आयुधगळन्नु हॊन्दिरुवनु. सङ्कर्षणनु ऒनकॆ, नेगिलु, चक्र हागू शङ्ख धरिसिद्दानॆ. प्रद्युम्ननु शार्ङ्गधनुस्सु, बाण, शङ्ख हागू चक्रगळन्नु धरिसिद्दानॆ. अनिरुद्धनादरो चक्र,शङ्ख,खड्ग हागू गुराणिगळन्नु धरिसिद्दानॆ.

केशवो मधुसूदनः सङ्कर्षणदामोदरौ ।
सवासुदेवप्रद्युम्ना दक्षोच्चकरशङ्खिनः ॥ २४ ॥

अर्थ-केशव, मधुसूदन, सङ्कर्षण, दामोदर, वासुदेव, प्रद्युम्न ई आरु मूर्तिगळु मेलिन बलकैय्यल्लि शङ्खवन्नु धरिसिवॆ.

विष्णुमाधवानिरुद्धपुरुषोत्तमाधोक्षजाः ।
जनार्दनश्च वामोच्चकरस्थितदरा मताः ॥ २५ ॥

अर्थ- विष्णु, माधव, अनिरुद्ध, पुरुषोत्तम, अधोक्षज, जनार्दन इवुगळु मेलिन वामकरदल्लि शङ्खवन्नु धरिसिवॆ.

गोविन्दश्च त्रिविक्रमस्सश्रीधरहृषिकपाः ।
नृसिंहाच्युतश्चैव वामाधःकरशङ्खिनः ॥ २६ ॥

अर्थ - गोविन्द, त्रिविक्रम, श्रीधर, हृषिकेश, नृसिंह, अच्युत इवु कॆळगिन ऎडगैय्यल्लि शङ्खवन्नु धरिसिवॆ.

वामनःसनारायणः पद्मनाभ उपेन्द्रकः ।
हरिः कृष्णश्च दक्षाधःकरे शङ्खधरा मताः ॥ २७ ॥

अर्थ- वामन, नारायण, पद्मनाभ, उपेन्द्र, हरि, कृष्ण ई आरुरूपगळु कॆळगिन बलगैय्यल्लि शङ्खवन्नु धरिसिरुत्तवॆ.

वरदेन्द्रः

गायत्र्यक्षरदेवतालक्षणमाह - केशव इति ॥ दक्षभागोन्नतकरे शङ्खयुक्ताः । एवमन्यतापि ॥२४-२७॥

टीकार्थ- गायत्रिय इप्पत्तनाल्कु अक्षरगळ देवतॆगळ लक्षणवन्नु हेळुवरु ‘केशव’ ऎम्बित्यादि श्लोकगळिन्द. ‘बलभागद मेलिन करदल्लि शङ्खदिन्द कूडिदवुगळु’ ऎन्दर्थ,9 उळिद कडॆयू हीगॆये तिळियबेकु.

<dg 10/>

शङ्खचक्रगदापद्मधराश्चैते हि सर्वशः।
क्रमव्युत्क्रमपद्मादिगदादिव्युत्क्रमस्तथा ।
अर्धक्रमः सान्तरश्च षट्टु षट्स्वरिपूर्विणाम् ॥28॥

अर्थ – शङ्ख, चक्र, गदा, पद्मधारिगळाद ई इप्पत्तनाल्कु मूर्तिगळ लक्षणवु हीगॆ प्रत्येकवागिवॆ. इवुगळल्लि शङ्ख, चक्र,गदा,पद्म हीगॆ क्रमवागियू; पद्म,गदा,शङ्ख,चक्र हीगॆ व्युत्क्रमवागियू; शङ्ख हागू पद्मादि व्युत्क्रम वागि; पद्म, चक्र, गदॆगळु, गदादिव्युत्क्रमवागि; शङ्ख हागू गदा,चक्र पद्मगळु अर्धक्रमवागि; शङ्ख,चक्र, पद्म, गदॆगळु हागू गदा पद्मगळन्नु मध्यदल्लि बरु- वन्तॆ (सान्तर) शङ्ख गदा पद्म चक्रगळु. हीगॆ आरारु मूर्तिगळ नाल्कु गुम्पुगळेर्पडुत्तवॆ.10

वरदेन्द्रः

क्रमव्युत्क्रम- इत्यस्यायमर्थः - शङ्ख, चक्र, गदा, पद्ममिति क्रमैः । शङ्खपद्मगदाचक्रमिति व्युत्क्रमः। शङ्खपद्मचक्रगदेति पद्मादि व्युत्क्रमः । शङ्खगदापद्म- चक्रमिति सान्तरक्रमः केशवादिषु षट्सु चक्रप्रमुखा- नामयं क्रमो ज्ञेयः ॥

टीकार्थ - क्रमव्युत्क्रमः ऎम्ब मूलदल्लिरुव पदगळिगॆ ई रीति अर्थवागुत्तदॆ. चक्रशङ्खगदापद्म हीगॆ बलगैय मेलिन कैयिन्द आयुधगळन्नु प्रदक्षिणाकारवागि शङ्खचक्रगदापदगळन्नु तिळियुवुदु क्रमवु . उदाकेशवमूर्तिय बलभागद मेलिन कैय्यल्लि शङ्ख, ऎडद भाग मेलिन कैय्यल्लि चक्र, ऎडभागद कॆळगिन कैय्यल्लि गदॆयु, बलभागद कॆळगैय्यल्लि पद्मविरुवुदु.
व्युत्क्रम - मेलॆ हेळिद क्रमक्कॆ विरुद्धवाद क्रमवे व्युत्क्रम. शङ्ख, पद्म,गदा चक्रविरुवुदु व्युत्क्रम. मधुसूदनन बलभागद मेलिन कैय्यल्लि शङ्खवु, ऎडभागद मेलिन कैय्यल्लि पद्मवु, ऎडभागद कॆळकैय्यल्लि गदॆयु, बलभागद कॆळ कैय्यल्लि चक्रवु हीगॆ व्युत्क्रमवु.
पद्मादि व्युत्क्रमवॆन्दरॆ शङ्ख, पद्म,चक्र, गदा हीगॆ, उदा-सङ्कर्षणन बलभागद मेलिन कैय्यल्लि शङ्ख, ऎडभागद मेलिन कैय्यल्लि पद्म, ऎडभागद कॆळगिन कैय्यल्लि चक्र, बलभागद कॆळगिन कैय्यल्लि गदॆ.
गदादि व्युत्क्रम - शङ्ख, गदा, चक्र, पद्म हीगॆ गदादि व्युत्क्रम. उदा-दामोदरन बलभागद मेलिन कैयल्लि शङ्खवु, ऎडभागद मेलिन कैय्यल्लि गदॆयु, ऎडभागद कॆळगिन कैय्यल्लि चक्रवु, बलभागद कॆळगिन कैय्यल्लि पद्मवु.
अर्धक्रम-शङ्खचक्रपद्मगदॆयु अर्धक्रमवु. उदा- वासुदेवमूर्तिय बलभागद मेलिन कैय्यल्लि शङ्खवु , ऎडभागद मेलिन कैय्यल्लि चक्रवु, ऎडभागद कॆळगिन कैय्यल्लि पद्मवु, बलभागद कॆळगिन कैय्यल्लि गदॆयु हीगॆ अर्धक्रमवु.
सान्तरक्रम - शङ्ख, गदा,पद्म,चक्रवॆम्बुदे सान्तर- क्रमवु, उदा-प्रद्युम्न, प्रद्युम्नन बलभागद मेलिन कैयल्लि शङ्ख, ऎडभागद मेलिन कैय्यल्लि गदॆयु, ऎडभागद कॆळगिन कैय्यल्लि पद्मवु, बलभागद कॆळगिन कैय्यल्लि चक्रवु.

<dg 11/>

वर्णगळ पूर्वापरभाव(?) क्रम

वर्णानां देवतानां च नित्यत्वात् न क्रमः स्वतः ।
व्यक्तिक्रमं ब्रह्मबुद्धावपेक्ष्य क्रम उच्यते ॥ २९ ॥

अर्थ- तारार्णभेदिताः ऎम्बल्लि हेळिद ऐवत्तु वर्ण- गळागली, अवुगळ अजादि ऐवत्तु रूपगळागली सर्वत्र नित्यवू व्याप्तवू आगिरुवुदरिन्द दैशिक-कालिक क्रम हेळलु बरुवुदिल्ल. आद्दरिन्द अकारवाद मेलॆ आकार हुट्टितु ऎम्ब क्रमवन्नु हेळलु बारदु. आदरू याव वर्णवु ब्रह्मदेवर बुद्धियल्लि मॊदलु अभिव्यक्त- वायितो आ क्रमवन्नु इट्टुकॊण्डु वर्ण हागू वर्णदेवतॆगळल्लि मॊदलु हुट्टिद्दु अनन्तर हुट्टिद्दु ऎन्नलागिदॆ.

वरदेन्द्रः

ब्रह्मबुद्धौ यद्रूपं प्रथमतो व्यक्तं तद्रूपान्तरापेक्षया प्रथममुच्यते इति सम्बन्धः ॥

टीकार्थ- ब्रह्मबुद्धियल्लि याव अजादिरूपवु मॊदलु अभिव्यक्तवायितो आ रूपवु आनन्दादिरूप गळिगिन्त मॊदलु ऎन्दु पूर्वापरभाववन्नु तिळियबेकु.

मन्त्रगळ अङ्गन्यासादिगळु

अवतारिका- तारादिसर्वमन्त्रगळ ऋषिदेवतॆयन्नु हेळलायितु. हागू प्रणव अष्टाक्षरगळिगॆ छन्दस्सु मत्तु देवताध्यानवन्नु हेळलायितु. ईग प्रणवादि अष्टमहामन्त्रगळ अङ्गन्यासवन्नु तिळिसुत्तारॆ.

समासव्यासयोगेन व्याहृतीनां चतुष्टयम् ।
सत्यं चाङ्गानि तारस्य प्रोच्यन्तेऽष्टाक्षरस्य च ॥ ३० ॥

अर्थ- भूः, भुवः, स्वः ऎन्दु बेरॆबेरॆयागियू(व्यास) ‘भूर्भुवस्वः’ ऎम्ब समुदितवाद ऒन्दु व्याहृतियू हीगॆ नाल्कु व्याहृतिगळू मत्तु सत्यं’ ऎम्ब ऒन्दु पदवू सेरिदाग ॐकारद पञ्चाङ्गन्यासवेर्पडुत्तदॆ. 11

<dg 12/>

वरदेन्द्रः

भूः, भुवः, सुवः इति व्यासः । भूर्भुवस्वः इति समासः । समासव्यासरूपयोगेन व्याहृतीनां चतुष्टयं सत्यं च तारस्य पञ्चाङ्गन्यासः ।

टीकार्थ - भूः भुवः सुवः ऎन्दु व्यासवॆनिसिदरॆ, इवुगळन्नु भूर्भुवस्वः ऎन्दु सेरिसि हेळुवुदु समासवॆनिसुत्तदॆ.

कृद्धोल्कादिमूर्तिगळु

कृद्धमहावीरद्युल्कसहस्रसहितोल्ककाः ।
चतुर्थ्यन्ता हृदादीनि पृथग्रूपाणि तानि च ॥ ३१ ॥

अर्थ- नारायणाष्टाक्षरमन्त्रजपदल्लादरू कृद्धादि गळिगॆ उल्कपदवन्नु सेरिसि चतुर्थ्यन्तवागि पठिसिदरॆ कृद्धोल्काय,महोत्काय, वीरोल्काय, द्यूल्काय, सहस्रोल्काय12 ऎन्दु पञ्चाङ्गन्यासवेर्पडुत्तदॆ. ई रूपगळु हृदय, शिरस्सु, शिखॆ, कवच, अस्त्रगळल्लिद्दु आयाय पदवाच्यगळागिवॆ.

अवतारिका - भगवन्तन रूपगळल्लि अभेदविद्दुद्दरिन्द कृद्धोल्कादि भिन्न भिन्नरूपगळागुवुदु हेगॆ? ऎम्ब प्रश्नॆगॆ उत्तरिसुवरु.

विष्णोरेवात्यभेदेऽपि तदैश्वर्यात् तदन्यवत् ।
चक्रशङ्खवराभीतिहस्तान्येतानि सर्वशः ॥ ३२ ॥

मूलरूपसवर्णानि कृष्णवर्णा शिखोच्यते ।
चतुर्विंशन्मूर्तयश्च मूलरूपसवर्णकाः ॥ ३३ ॥

अर्थ - ई रूपगळॆल्ला भगवन्तनिन्द भिन्नवल्लदॆ ऒन्दे आगिद्दरू अचिन्त्याद्भुतशक्तियिन्दले अवु बेरॆ बेरॆ- यॆनिसुववु. बेरॆ बेरॆ रीतियल्लि रक्षिसुव अचिन्त्यशक्ति- यन्नु तोरिसलॆन्दे ई रूपभेदगळु ऎन्दु भाव.

(इन्नु कृद्धोल्कादिरूपगळ ध्यान तिळिसलागुत्तदॆ.) कृद्धोल्क मॊदलाद पञ्चरूपगळू चक्र-शङ्ख-वर- अभयमुद्रॆगळन्नु धरिसिवॆ. इवुगळल्लि कृद्धोल्कादि नाल्कु रूपगळु मूलरूपदन्तॆ उद्यदादित्यप्रकाश- वॆनिसिदरॆ शिखादल्लि सन्निहितनाद वीरोल्कमूर्तियु मात्र नीलवर्णनु, गायत्रिय इप्पत्तनाल्कु अक्षर प्रतिपाद्यगळाद केशवादि रूपगळादरो मूलरूप दन्तॆ सूर्यसदृशप्रकाशवुळ्ळवुगळागिवॆ.

वरदेन्द्रः

कृद्धोल्कमहोल्कवीरोल्कद्युल्कसहस्रोल्काः चतुर्थ्यन्ताः अष्टाक्षरस्य पञ्चाङ्गम् । एतानि रूपाणि मूलरूपसवर्णानि । उद्यद्भास्वत्समाभा- सानि । शिखा कृष्णवर्णा - वीरोल्काख्यरूपं नीलवर्णम् ।

टीकार्थ - चतुर्थ्यन्तगळाद कृद्धोल्कादि ऐदुपदगळु 13अष्टाक्षरमन्त्र जपिसुवाग पञ्चाङ्गगळु, ई ऐदु रूपगळू मूलरूपदन्तॆ उदयिसिद सूर्यनन्तॆ प्रकाशमानवादवुगळु. कृद्धोल्कादिगळु मूलरूप दन्तॆ प्रकाशमानगळादरॆ शिखावाच्यनाद वीरोल्क- रूपमात्र नीलवर्णद्दु.

न्यासद स्थळगळु

<dg 13/>

आदिवर्णत्रयं नाभिहृच्छिरस्सु यथाक्रमम् ।
व्यसनीयं च तद्वर्णदेवताध्यानपूर्वकम् ॥ ३४ ॥

अर्थ - ॐकारमन्त्रजपदल्लि अक्षरन्यासस्थानगळु हीगिवॆ प्रणवदल्लिरुव ऎण्टु अक्षरगळल्लि मॊदल मूरु अक्षर गळाद अकार उकार मकारगळन्नु अवुगळ देवतॆगळाद विश्व-तैजस-प्राज्ञरूपगळ ध्यानपूर्वकवागि नाभि, हृदय, शिरस्सुगळल्लि न्यासमाडिकॊळ्ळबेकु.14

वरदेन्द्रः

प्रणववर्णन्यासप्रकारमाह - आदीति ॥अकारोकारमकारादिवर्णाः ॥

टीकार्थ - ॐकारद वर्णन्यास माडुव रीतियन्नु ‘आदिवर्णत्रयं’ इत्यादि श्लोकदल्लि हेळुत्तारॆ. आदि- वर्णत्रयवॆन्दरॆ प्रणवद ऎण्टु अक्षरगळल्लि मॊदल अकारोकारमकारगळु ऎन्दर्थ.

अष्टाक्षर-व्याहृतिगळ न्यासस्थानगळु

पज्जानुनाभिहृदयवाङ् नासानेत्रकेषु च ।
अष्टाक्षराणां न्यासः स्यात् व्याहृतीनां प्रजापतिः ॥ ३५ ॥

मुनिश्छन्दस्तु गायत्री देवता भगवान् हरिः ।
उद्यदादित्यवर्णश्च ज्ञानमुद्राभयोद्यतः ॥ ३६ ॥

अर्थ- अष्टाक्षरमन्त्रद ऎण्टु अक्षरगळ न्यासवन्नु क्रमवागि पादगळल्लि, मॊणगण्टु, नाभि, हृदय, बायि, मूगु, नेत्र, तलॆगळल्लि माडिकॊळ्ळबेकु. ई ऎण्टु अक्षरगळिगॆ ऎण्टु न्यास स्थानगळागिवॆ.15. व्याहृतिगळ जपदल्लि ब्रह्मने ऋषियॆन्दू, गायत्रिये छन्दस्सॆन्दू, उदयिसुत्तिरुव सूर्यनन्तॆ अरुण वर्णप्रकाशवुळ्ळ(?) ज्ञान, अभयमुद्रॆगळन्नु धरिसिरुव भगवन्तनाद श्रीहरिये देवतॆयॆन्दू तिळियबेकु.

<dg 14/>

वरदेन्द्रः

भूरादिव्याहृतीनां ऋषिर्ब्रह्मा। परमात्मा हरिर्देवता । गदापद्मस्थाने ज्ञानमुद्राभयाभ्यां युक्ताः(क्तः) । पञ्चाङ्गानि ।

टीकार्थ – ‘भूः भुवः स्वः’ ऎम्ब व्याहृतिमन्त्रवन्नु जपमाडुवाग चतुर्मुखने ऋषियॆन्दू, परमात्म नाद श्रीहरिये देवतॆयॆन्दू तिळियबेकु. देवता- ध्यानदल्लि चक्रशङ्ख हागु गदापद्मगळ बदलागि ज्ञान- मुद्रॆ अभयमुद्रॆयन्नु धरिसिरुवनॆन्दु तिळियबेकु.

तारेण व्याहृतीभिश्च ज्ञेयान्यङ्गानि पञ्च च ।
नाभिहृत्केषु सर्वॆषु चतस्रो व्याहृतीर्न्यसेत् ॥ ३७ ॥

अर्थ - ॐकार, नाल्कु(भूः, भुवः, स्वः, भूर्भुवस्वः ऎम्ब) व्याहृतिमन्त्रगळिन्द व्याहृतिमन्त्रजपदल्लि पञ्चाङ्गन्यास माडबेकु. नाभि, हृदय, तलॆ, सर्वा- वयवगळल्लि नाल्कु व्याहृतिगळिन्द न्यासमाडबेकु.

वरदेन्द्रः

प्रणवेन व्याहृतिचतुष्टयेन च पञ्चाङ्गानि । न्यासान्तरमाहनाभीति ॥

टीकार्थ- ॐकारदिन्द हागू व्यस्त-समस्तगळाद नाल्कु व्याहृतिगळिन्दलू पञ्चाङ्गन्यास माडिकॊळ्ळबेकु. ‘नाभि’ ऎम्बुदरिन्द मत्तॊन्दु व्याहृति न्यासक्रमवन्नु हेळुत्तारॆ.16

ॐ णां परमात्मने नमः (नेत्रयो); ॐ यं(?) ज्ञानात्मने नमः (शिरसि) 16. विशेषांश - प्रणव,व्याहृतिगळ न्यासक्रमवु कॆळ- कण्डप्रकारगळल्लि इदॆ. व्याहृतिन्यासक्रमः (सृष्टिक्रमः) अस्य श्री व्याहृतिमन्त्रस्य ब्रह्माऋषिः । गायत्री छन्दः । श्रीहरिर्देवता । न्यासे विनियोगः ॥ द्वादशाक्षरमन्त्रद न्यासादिगळु

द्वादशार्णस्य जगती छन्दोऽन्यत् तारवत् स्मृतम् ।
अच्चवर्णोभयवरकरो ध्येयोऽमितद्युतिः ॥ ३८ ॥

अर्थ ‘ॐ नमो भगवते वासुदेवाय’ ऎम्ब द्वादशा क्षरमन्त्रद छन्दस्सु जगती; उळिद ऋषि, देवतॆगळु ॐकारमन्त्र (तारमन्त्र) जपदल्लि हेळिदन्तॆ इल्लियू अन्तर्यामिये ऋषि हागू वासुदेवने देवतॆ- यॆन्दु तिळियबेकु. मन्त्रदेवतॆय ध्यानरूपदल्लि मात्र व्यत्यास तिळियुवुदु. ई रूपवु स्वच्छवू अतिप्रकाशमानवू आगिरुत्तदॆ हागू अभय मुद्रॆ, वरमुद्रॆगळन्नु धरिसिरुत्तदॆ.

वरदेन्द्रः

अन्यत् - अन्तर्यामिऋषिकत्वं, परमातृ- देवताकत्वं प्रणववत् । अच्चवर्णः - धवलवर्ण- गदापद्मस्थाने अभय-वरयुक्तः । ऊर्ध्वहस्तद्वये चक्र-शङ्खवत्वेसमानम् ॥

टीकार्थ - ‘अन्यत् तारवत्’ ऎम्बल्लि अन्तर्यामि ऋषियागिरुविकॆ, परमात्मनु देवतॆयागिरुविकॆयु प्रणवजपदल्लि हेळिदन्तॆये वासुदेवमन्त्रक्कू अन्वयिसुत्तदॆ. ई मन्त्रदेवतॆय बण्णवादरू शुभ्र (धवलवर्ण)वागिदॆ; नाल्कु कैगळल्लि हिडिदिरुव शङ्ख-चक्र-गदा-पद्मगळल्लि गदा-पद्मगळ स्थानदल्लि अभय- मुद्रॆ- वरमुद्रॆगळन्नु चिन्तिसबेकु. शङ्ख-चक्रगळ स्थानवु समानवागिरुत्तदॆ.

पदैः व्यस्तैः समस्तैश्च ज्ञेयान्यङ्गानि पञ्च च ।
अष्टाक्षराणां स्थानेषु बाह्वोरूर्वोश्च विन्यसेत् ॥ ३९ ॥

अर्थ - द्वादशाक्षरद मन्त्रदल्लिरुव नाल्कु पदगळन्नु प्रत्येकवागि, हागू पूर्तिमन्त्रवन्नु ऒन्दुबारि हेळिदरॆ पञ्चाङ्गन्यासवागुत्तदॆ. अक्षरन्यासमाडुवाग अष्टाक्षरगळिगॆ हेळिद पाद, जानु, नाभि, हृदय, मातु, नासा, नेत्र, शिरस्सु इवुगळ जॊतॆगॆ ऎड-बल बाहुगळू हागू ऎडबल तॊडॆगळू सेरिसिदरॆ हन्नॆरडु स्थान- गळागुत्तवॆ.16

<dg 15/>

व.टि. - व्यस्तैः = द्वादशाक्षरमन्त्रगतोङ्कारादिविश- कलितपदैः। समस्तैः समग्रमन्त्रेण । अक्षरन्यासमाह - अष्टेति ॥

टीकार्थ – व्यस्तैः ऎन्दरॆ द्वादशाक्षरमन्त्रदल्लिरुव ॐ, नमो, भगवते, वासुदेवाय ऎन्दु प्रत्येकवाद नाल्कुपदगळिन्द ऎन्दर्थ. समस्तैः ऎन्दरॆ “ॐ नमो भगवते वासुदेवाय’ ऎम्ब पूर्तिमन्त्रदिन्द ऎन्दर्थ.

गायत्रीमन्त्रद ऋष्यादिन्यासगळु अवतारिका - इल्लि गायमन्त्रद ऋष्यादिगळन्नु हेळुत्तारॆ.

विश्वामित्रस्तु सन्ध्यार्थे तदन्यत्र प्रजापतिः ।
मुनिर्देवस्तु सवितृनामा स्रष्टृत्वतो हरिः ॥ ४० ॥

अर्थ - गायत्रियु विश्वामित्रगायत्री, ब्रह्मगायत्री ऎन्दु ऎरडु विधवागिद्दु व्याहृतिसहितवाद गायत्रियु विश्वामित्रगायत्रि ऎनिसिदॆ. ई गायत्रियल्लि विश्वामित्रने ऋषियु. व्याहृति इल्लद गायत्रियु ब्रह्मगायत्रियागिद्दु इदर जपदल्लि प्रजापतियु ऋषियागिरुवनु. ई जगत्तन्नु सृष्टि माडुवुदरिन्द सवितृ ऎनिसिद श्रीहरिये देवतॆयु. प्रसिद्धसूर्यनु देवतॆयॆन्दु भ्रमिसबारदु.

वरदेन्द्रः

गायत्र्या ऋष्यादिकमाह - विश्वामित्र इति ॥

टीकार्थ - उभयविधगायत्रि मन्त्रद ऋष्यादिगळन्नु ‘विश्वामित्रस्तु’ ऎम्बुदरिन्द हेळुवरु.

गायत्रीध्येयमूर्ति

प्रोद्यदादित्यवर्णश्च सूर्यमण्डलमध्यगः ।
चक्रशङ्खधरोऽ०कस्थदोर्द्वयोध्येय एव च ॥ ४१ ॥

अर्थ - उदयवागुत्तिरुव सूर्यनन्तॆ प्रकाशमान- नाद, सूर्यमण्डलद मध्यॆ कुळितिरुव, मेलिन ऎरडु कैगळल्लि चक्रशङ्खगळन्नु धरिसि उळिदॆरडु कैगळन्नु तन्न तॊडॆय मेलिरिसिकॊण्डिरुव भगवन्तनन्नु ध्यान माडबेकु.

वरदेन्द्रः

अङ्कस्थदोर्द्वयः-ऊरूस्थउत्तानपाणिद्वयः।

टीकार्थ - तॊडॆय मेलॆ मेल्मुखवागि इट्टिरुव ऎरडु कैगळन्नुळ्ळवनॆन्दर्थ.

ब्रह्मगायत्री न्यासादिगळु

सताराश्च व्याहृतयो गायत्र्यङ्गानि पञ्च च ।
दोःपत्सन्धिषु साग्रेषु नाभिहृन्मुखकेषु च ॥ ४२ ॥

वर्णन्यासश्च कर्तव्यः ….

अर्थ-ॐकारदिन्द सहितवाद नाल्कु व्याहृतिगळे हिन्दॆ व्याहृतियल्लि हेळिदन्तॆ गायत्रीमन्त्रदल्लू अङ्ग- न्यासमन्त्रगळागुत्तवॆ. कैबॆरळुगळ नाल्कु सन्धिगळु मत्तु अवुगळ अग्रभागवु; कालिन बॆरळुगळ सन्धि हागू काल्बॆरळुगळ तुदिगळु, ऒट्टु इप्पत्तु स्थळगळु; नाभि, ऎदॆ,मुख, शिरस्सु इवु नाल्कु ऒट्टिगॆ इप्पत्तनाल्कु स्थानगळु इवुगळल्लि गायत्रिय अक्षरगळाद तत्सवितुवरेण्यं इत्यादि इप्पत्तनाल्कु अक्षरगळ न्यास माडबेकु.17

<dg 16/>

पुरुषसूक्तन्यासादिगळु

………………………………………तारवन्निखिलं स्मृतम् ।
पञ्चाशदक्षराणां च पुंसूक्तस्यापि सर्वशः ॥ ४३ ॥

अनुष्टुभश्च त्रिष्टुप् च छन्दोऽस्य त्रिष्टुभोऽपि वा ।

अर्थ- ऐवत्तु अक्षरगळिरुव मातृकामन्त्रगळिगू पुरुषसूक्तक्कू ऋषि, देवतॆ, ध्यानश्लोक, अङ्गन्यासगळॆ ल्लवू प्रणवमन्त्रदल्लि हेळिदन्तॆये तिळियबेकु. पुरुषसूक्तदल्लिरुव हदिनारु ऋक्कुगळल्लि हदिनैदु ऋक्कुगळु अनुष्टुप् छन्दस्सिनल्लिद्दरॆ कडॆय ऒन्दु ऋक्कु मात्र त्रिष्टुप् छन्दस्सिनल्लिदॆ. यजुर्वेदद पुरुषसूक्तदल्लि हदिनॆण्टु मन्त्रगळिद्दु मॊदल हदिनैदु अनुष्टुप् छन्दस्सादरॆ उळिद मूरु कडॆय ऋक्कुगळु त्रिष्टुप् छन्दस्सिनल्लिवॆ.18

व.टि. - पञ्चोत्तरदशानां पुंसूक्तऋचां अनुष्टुप् छन्दः । यज्ञन इत्यन्तैका त्रिष्टुप् । इदं अश्वलायनानाम् । आपस्तम्बानां वेदाहमेतमित्यारभ्य अन्त्या त्रिष्टुप् छन्दः ।

<dg 17/>

टीकार्थ - पुरुषसूक्तदल्लिरुव हदिनैदु ऋक्कु(मन्त्र)गळु अनुष्टुप् छन्दस्सिनल्लिवॆ. ‘यज्ञेन यज्ञ’ ऎम्ब हदिनारनॆय मन्त्रवु त्रिष्टुप्छन्दस्सिनल्लिदॆ. इदु ऋग्वेदिगळिगॆ नियमवागिरुत्तदॆ. आपस्तम्बरिगॆ (यजुर्वेदिगळिगॆ) हदिनैदु मन्त्रगळु त्रिष्टुप् छन्दस्सिनल्लिरुत्तवॆ.

विष्णु षडक्षरमन्त्र न्यासादिगळु

विष्णुशबश्चतुर्थ्यन्तोहृदयेतः षडक्षर- ।
तारवत् सर्वमस्यापि श्यामो ध्येयो हरिः स्वयम् ॥ ४४ ॥

अर्थ- चतुर्थीविभक्त्यन्तवाद विष्णवे ऎम्ब शब्दहागू नमः शब्दवु सेरिदरॆ ‘विष्णवे नमः’ ऎम्ब विष्णुषडक्षर मन्त्रवागुत्तदॆ. ऋषि, छन्दस्सु ऎल्लवू प्रणवदल्लि हेळिदन्तॆये आदरॆ ध्येयवाद विष्णुरूपवादरू नीलवर्णवागिदॆ.

व.टि. - हृदयेतः = नमःसहितः ।

टीकार्थ - हृदयेतः ऎन्दरॆ हृदयस्थानदल्लि न्यास माडुव नमः ऎम्ब पददिन्द कूडिरुव ऎन्दर्थ.

वर्णा एव षडङ्गानि षणयोर्भेदयोगतः ।
पज्जानुनाभिहृन्नासाकेषु न्यासश्च वर्णशः ॥ 45 ॥

अर्थ - ‘विष्णवे नमः’ ऎम्ब मन्त्रद अक्षरगळिन्दले षडङ्गन्यास माडिकॊळ्ळबेकु. ‘ष्ण’ ऎम्बल्लिरुव षकार-णकारगळन्नु बिडिसि बेरॆ माडिदाग आरुवर्णगळागि षडङ्गन्यास माडिकॊळ्ळबहुदागिदॆ. कालु, जानु, नाभि, ऎदॆ, मूगु, शिरस्सुगळल्लि वर्णन्यासवन्नु माडबेकु.19

<dg 18/>

मूलमहामन्त्रगळ महिमॆ

एते तु सर्वमन्त्राणां मूलमन्त्रा विशेषतः ॥ 46 ॥

एतज्ञानात् समस्तं च ज्ञातं स्याच्छब्दगोचरम् ।
एतज्जपात् समस्तानां मन्त्राणां जापको भवेत् ॥ 47 ॥

अर्थ - ई मेलॆ विवरिसिद प्रणवादि अष्टमहामन्त्र गळादरू मुन्दॆ हेळुव वराहादिमन्त्रगळिगू मूल भूतवाद मन्त्रगळॆनिसिद्दुव्याख्यानरूपदन्तिवॆ. आद्दरिन्द इवुगळन्ने सर्वरू मुख्यवागि जपिसतक्कद्दु.

(मुख्यवागि ई मन्त्रगळन्ने जपिसलु इन्नॊन्दु कारण) ई अष्टमहामन्त्रगळ अर्थानुसन्धानदिन्द समस्त मन्त्र हागू मन्त्रप्रतिपाद्यविषयवन्नू तिळिदन्ता-गुत्तदॆ. समस्तमन्त्रार्थज्ञानद फलवु अष्टमहा- मन्त्रार्थज्ञानदल्लिये अडकवागुत्तवॆ ऎन्दु भाव.

इष्टल्लदे इन्नॊन्दु कारणवू इदॆ. - ई अष्टमहा मन्त्रगळ जप माडुवुदरिन्द उळिद समस्तमन्त्र- गळन्नू जपमाडिदन्तागुत्तदॆ.20

पूजाक्रम

पूज्यश्च भगवान्नित्यं चक्राब्जादिकमण्डले।
हृदये वा चले वाऽपि जले वा केवल स्थले ॥ 48 ॥

अर्थ- श्रीमन्नारायणने सर्वत्रपूज्यनु. अवनन्नु चक्राब्ज, भद्रक मॊदलाद मण्डलगळल्लियू आयाय देवतायन्त्रगळल्लि आवाहिसि पूजिसबेकु. अथवा प्रतिमॆ, सालिग्रामादि अचलप्रतीकगळल्लि, देवालय- गळल्लिरुव स्थिरप्रतिमॆगळागली, गुरु यतिगळु मॊदलाद चलप्रतिमॆगळागली, 21 , केवल भूमियल्लि मण्डल बरॆदु, भूस्थण्डिलदल्लिये मण्डल बरॆदु भूस्थण्डिल दल्लिये भगवन्तनन्नु पूजिसबहुदु.

व्याहृतिगळ मॊदलु ॐकारगळू, गायत्रि मन्त्रद आदि- यल्लि ऒन्दु ॐकार हीगॆ आरु ॐकारगळु. इदु यति हागू वानप्रस्थरिगॆ योग्यवागिदॆ. यतिगळिगॆ गायत्रियु आवश्यकवे? द्विजनादवनु गायत्रीप्रधानकवाद सन्ध्यावन्दनॆ- यन्नु बिट्टरॆ बदुकिरुवागले शूद्रनागुवनु. सन्यासियु मनॆ, मडदि, मठ ऎल्लवन्नू बिडबहुदु. आदरॆ तन्दॆ उपदेशिसिद वेदमातॆयन्नु त्यजिसबारदु. ‘सर्वं च सन्न्यसेद् विद्वान् वेदमेकं न सन्त्यजेत्’. कुटीचक, बहूदक, हंस, परमहंसनागली वेदमातॆ यन्नु त्यजिसबारदु. त्यजिसिदरॆ चण्डालनिगिन्तलू अधमनॆनिसुवनु. “गायत्रीरहिताः सर्वॆ चण्डालादधमः स्मृतः” ई मातुगळॆल्ल व्याहृतिसहितवाद गायत्रियन्नु कुरिते हेळुत्तिवॆ. ब्रह्मगायत्रीयादरो व्याहृतिरहित- वादद्दु. आद्दरिन्द यतिगळू सह विश्वामित्रगायत्रि- यन्नु हत्तक्कॆ कडिमॆयागदन्तॆ जपिसलेबेकु. आदरॆ सन्ध्यावन्दनॆयल्लि अर्घ्यपर्यन्त माडि गायत्रि यन्नु जपिसुवुदु. उपस्थानादिगळिल्ल. 21. सन्यासिगळन्नु भिक्षॆगॆ आह्वानिसिदाग प्रतिमॆ हागू सन्न्यासिगळ अन्तर्यामि पूजॆ नडॆयुवुदरिन्द सन्न्यासिभिक्षॆगॆ विशेषस्थानविदॆ. आदिपदेन सर्वतो भद्रादिकम् । हृदये अन्तः ।

वरदेन्द्रः

पूजाविधानमाह - पूज्य इति ॥ चक्राम्ब्जं एकं मण्डलम् ।

टीकार्थ - पूजॆयन्नु माडुव विधानवन्नु ‘पूज्यश्च’ ऎम्बल्लिन्द हेळुवरु. “चक्राब्ज’वॆम्बुदु ऒन्दु मण्डलवु. आदिपददिन्द सर्वतोभद्रमण्डलवन्नू तॆगॆदुकॊळ्ळबेकु. हृदये ऎन्दरॆ हृदयाकाशदल्ला- दरू भगवन्तनन्नु आवाहिसि पूजिसबहुदु.21

पीठपूजाक्रम

अष्टाक्षरेण सम्पूज्य प्रथमं देवतां पराम् ।
मध्यॆ सव्ये गुरूंश्चैव दक्षिणे सर्वदेवताः ॥ ४९ ॥

पुनः सत्ये सर्वगुरूनाग्नेयादिषु च क्रमात् ।
गरुडं व्यासदेवं च दुर्गां चैव सरस्वतीम् ॥ ५० ॥

अर्थ- पीठस्थापनदेशद मध्यदल्लि मॊदलु परम- देवतॆयाद श्रीमन्नारायणनन्नु मूलमन्त्रदिन्द अभिमन्त्रणमाडि आवाहिसबेकु. हीगॆ आवाहित नारायणन बलभागदल्लि सर्वदेवतॆगळन्नू पुनः ऎडभागदल्लि सर्वगुरुगळन्नू पूजिसबेकु. नन्तर आग्नेयादि नाल्कु विदिक्कुगळल्लि क्रमवागि गरुड, व्यास, दुर्गा, सरस्वतियरन्नू पूजिसबेकु.

धर्माधर्मादिदेवतॆगळु

धर्म० ज्ञानं च वैराग्यमैश्वर्य० चैव कोणगान् ।
तदन्तःपूर्वदिक् पूर्वमधर्मादींश्च पूजयेत् ॥ ५१ ॥

अर्थ - मेल्बागदल्लि धर्म, ज्ञान, वैराग्य, ऐश्वर्यगळ अभिमानिगळन्नू पूजिसबेकु. अवुगळ मध्यदल्लि पूर्वादिदिक्कुगळल्लि पूर्वदिन्दारम्भिसि अधर्म, अज्ञान, अवैराग्य मत्तु अनैश्वर्य-देवतॆगळन्नू पूजिसबेकु.

<dg 20/>

वरदेन्द्रः

पूर्वदिक्पूर्वमित्यत्र देवप्राचीति गुरु- मतम् । मनुष्यप्राचीत्यन्यमतम् ॥

टीकार्थ- पूर्वदिक् प्राचीदिक् पूर्वा आद्या यथा स्यात् तथा पूर्वादिक्रमेणेत्यर्थः (इदु टीका मूलवे ?), पूर्वदिक्कु मॊदलु बरुवन्तॆ ऎन्दर्थ. इल्लि यार पूर्वदिक्कु ? देवरिगो? पूजकनिगो? ऎम्ब प्रश्नॆ. राघवेन्द्रगुरुगळ प्रकार (गुरुमतं) भगवन्तन मुन्दिरुव दिक्कु पूर्वदिक्कु ऎन्दर्थ. ‘देव हागू पूजकन मध्यॆ इरुव दिक्कु पूर्ववु’ ऎम्ब नृसिंहपुराणवचनदन्तॆ देव हागू पूजकन मध्यवे पूर्ववॆन्दू, अल्लिन्दारम्भिसि आग्नेयादिदिक्कन्नु तिळियबेकॆन्दु मत्तॊन्दु पक्षविदॆ.

अपूजिता अधर्मादिदातारः ते तथाऽभिधाः ।
निर्ऋतिश्चैव दुर्गा च कामो रुद्रश्च देवताः ॥ ५२ ॥

अर्थ (धर्मादिगळन्नु पूजिसिदरॆ धर्मादिगळु सिद्धिसु- वन्तॆ) अधर्मादिदेवतॆगळाद निर्ऋति, दुर्गॆ, काम, रुद्रदेव इवरन्नु पूजिसदिद्दरॆ अधर्मादिगळन्ने तन्दॊड्डुवरु. आद्दरिन्दले इवरु अधर्मदेवतॆगळु हॊरतु अधर्ममाडुवुदरिन्द ऎन्दु तिळियलागदु.

यमवायुशिवेन्द्राश्च ज्ञेया धर्मादिदेवताः ।
परमः पुरुषो मध्ये शक्तिराधाररूपिणी ॥ ५३ ॥

अर्थ – धर्मक्कॆ यमधर्म, ज्ञानक्कॆ वायुदेव, वैराग्यक्कॆ शिव, ऐश्वर्यक्कॆ इन्द्रदेवनु अभिमानिगळु, पीठद मध्यद कॆळगॆ इरुव ब्रह्माण्ड, अदर कॆळगॆ इरुव परमपुरुषनॆनिसिद नारायणनु, आनन्तर आधारशक्ति (रूपदिन्द?) लक्ष्मीदेवियू इरुवरॆन्दु ध्यानिसबेकु. 22

<dg 21/>

वरदेन्द्रः

आधारशक्तिः = लक्ष्मीः

टीकार्थ - आधारशक्तियॆन्दरॆ लक्ष्मीदेवियु.

कूर्मोऽनन्तश्च पृथिवी क्षीरसागर एव च ।
श्वेतद्वीपो मण्टपश्च दिव्यरत्नमयो महान् ॥ 54 ॥

अर्थ - आधारशक्तिय मेलॆ ब्रह्माण्डक्कॆ आधारवाद कूर्म23 अदर बॆन्नन्नाश्रयिसिरुव शेषदेव, अवन साविरहॆडॆय ऒन्दु हॆडॆयल्लि पृथिवियु इदॆ. पृथिवि यल्लि क्षीरसागर, अल्लि श्वेतद्वीप, अल्लि दिव्यरत्नखचित- वाद दॊड्ड मण्टप;

पद्ममेतत् त्रयं देवी रमैव बहुरूपिणी।
सूर्यसोमहुताशाश्च पद्मे श्रीस्त्रिगुणात्मिका ॥ ५५ ॥

अर्थ - पीठद मेलॆ पद्म, श्वेतद्वीप, दिव्यमण्टप इवुगळु बहुरूपधरिसिद रमॆय रूपगळे आगिवॆ. ई आरुदळगळुळ्ळ पद्मवादरो24 ऎदुरु बदुरिनल्लि आरु दळगळन्नु हॊन्दिद्दु ऎदुरिनल्लि सूर्य-चन्द्र-अग्निगळन्नू, उळिद मूरु दळदल्लि सत्वरजस्सुतमस्सिगॆ अभिमानिनियाद श्रीभूदुर्गॆय- रन्नु चिन्तिसबेकु.

<dg 22/>

विमलादि नवशक्तिगळु

आत्मान्तरात्मपरमज्ञानात्मानश्च मूर्तयः ।
विमलोत्कर्षिणी ज्ञाना क्रिया योगातथैव च ॥ ५६ ॥

प्रह्वी सत्या तथेशानाऽनुग्रहा चेति शक्तयः ।
अष्टदिक्षु च मध्यॆ च स्वरूपाण्येव ता हरेः ॥ ५७ ॥

अर्थ-पूर्ववे मॊदलाद दिक्कुगळल्लि भगवन्तनदे आद आत्म-अन्तरात्म-परमात्म-ज्ञानात्म ऎम्ब नाल्कु रूप गळन्नु चिन्तिसबेकु. ऎण्टु दळवुळ्ळ कमलद अष्टदळ- गळल्लि पूर्वादि ऎण्टु दिक्कुगळल्लि विमला- उत्कर्षिणी- ज्ञाना- क्रिया- योगा- प्रह्वी- सत्या- ईशाना ऎम्ब ऎण्टु भगवच्छक्तिगळन्नू इवुगळ मध्यदल्लि छत्र चामर दर्पण व्यजन गीत वादित्र नृत्य स्तोत्रगळ सेवॆ माडु- त्तिरुव ऎण्टु शक्तिगळ मध्यदल्लि आ सेवॆ स्वीकरिसुत्तिरुव ‘अनुग्रहा’ ऎम्ब भगवन्तन शक्तियन्नू चिन्तिसबेकु.25

<dg 23/>

आवाहनप्रकार - अर्घ्यादिसमर्पणॆ

ततोऽनन्तं योगपीठस्वरूपं पूजयेद्दरेः ।
तत्रावाह्य हरिं चार्घ्य० पाद्यमाचमनीयकम् ॥ ५८ ॥

मधुपर्क० पुनश्चाचां स्नानं वासोविभूषणम् ।
उपवीतासने दत्वा गन्धपुष्पे तथैव च ५९ ॥॥

अर्थ- अष्टदळपद्मद मध्यदल्लिरुव ‘अनुग्रहा’ ऎम्ब आसनरूपवाद भगवन्तन शक्तियल्लि योगासनरूप- दल्लिरुव तल्पाकारनाद शेषनन्नु पूजिसबेकु. हीगॆ योगपीठस्वरूपदन्तिरुव शेषासनदल्लि कुळितिरुव भगवत्प्रतिमॆयल्लि स्वबिम्बमूर्तियन्नु आवाहिसि, आसन, अर्घ्य, पाद्य, आचमनीय, मधुपर्क, पुनरा- चमन, स्नान, वस्त्र, अलङ्कार, उपवीत, गन्ध, पुष्प इवुगळन्नु अर्पिसबेकु. पुष्पोपचारपूजॆयाद मेलॆ धूप, दीप, नैवेद्यद मॊदलु आवरणपूजॆ माडबेकु26

<dg 24/>

आवरणपूजॆ

लक्ष्मीधरे यजेत्तत्र पार्श्वयोरुभयोर्हरे- ।
हृदयादींस्तथेन्द्रादिदिक्ष्वस्त्रं कोणकेषु च ॥ ६० ॥

अर्थ- योगपीठद मेलिरुव परमपुरुषन ऎडबल गळल्लि लक्ष्मीदेवियन्नू, धरादेवियन्नू पूजिसबेकु. इदु प्रथमावरण पूजॆयु. नन्तर हृदयादिनाम- गळुळ्ळ कृद्धोल्क, महोल्क, वीरोल्क, द्युल्करन्नु पूर्वादि नाल्कु दिक्कुगळल्लियू अस्त्रनामक सहस्रोल्कनन्नु आयादि विदिक्कुगळल्लू पूजिसबेकु. इदु द्वितीयावरणपूजॆ.

वासुदेवादिकान् दिक्षु केशवादींस्ततः परम् ।
मत्स्यं कूर्मं वराहं च नारसिंहं च वामनम् ॥ ६१ ॥

भार्गवं राघवं कृष्णं बुद्धं कल्किनमेव च ।
अनन्तं विश्वरूपं च तद्बहिः पूजयेत् क्रमात् ॥ ६२ ॥

अर्थ - नन्तर तृतीयावरणरूपदल्लिरुव वासुदेव सङ्कर्षण प्रद्युम्न अनिरुद्धरन्नु (पूर्वादिदिक्कु- गळल्लू) आग्नेयादि विदिक्कुगळल्लि माया, जया, कृति, शान्तियरन्नू पूजिसबेकु. इदु तृतीयावरण पूजॆ.

चतुर्थावरणदल्लि केशवादि हन्नॆरडु रूपगळन्नु केशवादि ऎरडॆरडुरूपगळन्नु पूर्वादि दिक्कुगळल्लू, ऒन्दॊन्दु रूपवन्नु विदिक्कुगळल्लियू पूजिसबेकु.

नन्तर उळिद उपचार पूजॆ- यन्नू मूलमन्त्रदिन्द अर्पिसि गन्धपुष्पगळन्नर्पिसि आवरणपूजॆ माडबेकु. नन्तर पञ्चमावरणरूपवागि मत्स्य, कूर्म, वराह, नारसिंह, वामन, परशुराम, राम, कृष्ण, बुद्ध, कल्कि, अनन्त, विश्वरूपगळॆम्ब हन्नॆरडु रूपगळन्नु मत्स्याय नमः, अनन्ताय नमः इत्यादियागि हिन्दॆ हेळिद क्रमदल्लिये पूजिसुवुदु.

अनन्तब्रह्मवाय्वीशान् वीशं चाग्रे प्रपूजयेत् ।
वारुणीं चैव गायत्रीं भारतीं गिरिजामपि ॥ ६३ ॥

कोणेषु वीन्द्रवामे च सौपर्णीं पूजयेदपि ।
इन्द्रादीन् शेषविध्यन्तान् सभार्यान् सपरिग्रहान् 27 ॥ 64 ॥

अर्थ - शेषनन्नु, ब्रह्म, वायु, रुद्ररन्नू मध्यदल्लि देवर अग्रभागदल्लि

गरुडनन्नू पूजिसुवुदु. नाल्कु विदिक्कुगळल्लि वारुणी, गायत्री, भारती, गिरिजॆयरन्नू मध्यदल्लि गरुडनन्नू ऎडगडॆ सौपर्णियन्नू पूजिसबेकु. इदु षष्ठावरण पूजॆ.

नन्तरद एळनॆय आवरणदल्लि इन्द्रादि अष्टदिक्पाल करन्नू, हागू ऊर्ध्वलोक, अधोलोकगळिगॆ अधिपतिगळाद ब्रह्म-शेषरन्नू, अवरपत्नियरु, परिवार आयुधगळॊन्दिगॆ पूर्वादिदिक्कुगळल्लि पूजिसबेकु.

धूपदीपादि समर्पणॆ - अनुयाग

धूपदीपौ ततो दत्वा नैवेद्यं मूलमन्त्रतः ।
अनेन क्रमयोगेन जुहुयात् संस्कृतेऽनले ॥ ६५ ॥

अर्थ- आवरणपूजॆयन्नु माडिद नन्तर उळिद उपचार पूजॆगळाद धूपवन्नू, दीपवन्नू अर्पिसि, ‘ॐ नमो नारायणाय’ ऎम्ब मूलमन्त्रदिन्द नैवेद्यवन्नु प्रोक्षिसि नैवेद्यवन्नु मुट्टि ‘ॐ नमो नारायणाय’ ऎन्दु जपिसि, पुष्पदिन्द अर्चिसि, नन्तर नैवेद्यवन्नु अर्पिसबेकु. हीगॆ पीठपूजादिक्रमदिन्द संस्कृतवाद अग्नियल्लि अनुयागवन्नू 28 माडबेकु.

<dg 25/>

पुष्पाञ्जलिश्च होमश्च मूलेनाष्टोत्तरं शतम् ।

सकृत् सकृत् पुष्पमन्यैर्होमस्तस्य चतुर्गुणः ॥६६ ॥

विसर्जयित्वा नैवेद्यं मूलेन त्रिःसमर्च्य च ।
धूपदीपौ पुनर्दत्वा पुनर्मूलेन पूर्ववत् ॥ ६७॥

अर्थ ई नित्यहोमवाद अनुयागदल्लि अष्टाक्षर मन्त्रदिन्द पुष्पाञ्जलि हागू होमगळन्नु नूरॆण्टु बारि माडबेकु. बेरॆ द्वादशाक्षरादि मन्त्रगळु, वराहादि मुन्दॆ हेळुव मन्त्रगळु, पीठावरणदेवतॆ- गळिगू ऒन्दॊन्दु बारि पुष्पवन्नु अर्पिसि, नाल्कु नाल्कु बारि अदे मन्त्रगळिन्द होमिसबेकु.

नन्तर नैवेद्यवन्नु ‘अमृतापिधानमसि’ ऎन्दु उत्तरा पोशन नैवेद्यवन्नु विसर्जिसुवुदु. पुनः मूलमन्त्र दिन्द मूरुबारि पुष्पाञ्जलियन्नर्पिसि पूजिसबेकु.

वरदेन्द्रः

पीठावरणदेवतामन्त्रै- एकवारं पुष्प- समर्पणम् । चतुर्वारं होम; मूलेन = अष्टाक्षरेण ।

टीकार्थ- पीठावरणदेवतामन्त्रगळिन्द ऒन्दॊन्दु बारि पुष्प समर्पणॆ माडबेकु. नाल्कु बारि होम माडबेकु. इल्लिरुव मूलेन ऎन्दरॆ नारायणाष्टाक्षरमन्त्रदिन्द ऎन्दर्थ.

॥ इति श्रीमदानन्दतीर्थभगवत्पादाचार्यविरचिते श्रीमत्तन्त्रसारसङ्ग्रहे श्रीवसुधेन्द्ररचितव्याख्याने प्रथमोपध्यायः ॥

पुनः अष्टाक्षरजप- ध्यानादिगळु

अर्चयित्वा पुनर्ध्यात्वा जपेदष्टोत्तरं शतम् ।
पुनर्ध्यायेद्धरिं सर्वदेवदेवेश्वरं प्रभुम् ॥ ६८ ॥

अर्थ- हीगॆ मन्त्रगळिन्द पुष्पाञ्जलियन्नु अर्पिसिद नन्तर ‘जितन्ते पुण्डरीकाक्ष’ इत्यादि स्तोत्रपाठगळिन्द प्रदक्षिणनमस्कारपूर्वकवागि मूरु बारि पुष्पाञ्जलि यिन्द हरियन्नु पूजिसबेकु. नन्तर ‘उद्यद्भास्वत्’ इत्यादि मन्त्रदिन्द हरियन्नु ध्यानिसि, मूल मन्त्रजपवन्नु नूरॆण्टु बारि माडबेकु. इदरिन्द पूजॆय पूर्णफल लभिसुत्तदॆ. जपानन्तर ‘नाहं कर्ता हरिः कर्ता’ ऎम्बुदागि हरिय स्वातन्त्र्यवन्नु ध्यानिसबेकु. इष्टे अल्लदॆ न्यासवन्नु माडि देवनन्नु हृदयदल्लि आवाहिसिकॊण्डु, तनगू न्यासवन्नु माडिकॊळ्ळबेकु.

जपद फलस्तुति

जपध्यानहुतार्चादीन् एवं यः कुरुते सदा ।

धर्मार्थकाममोक्षाणां भाजनं स्यात् स एव हि ॥६९ ॥

अर्थ - याव गुरुवु शिष्यन उद्धारक्कागि हिन्दॆ हेळि- दन्तॆ जप-ध्यान- होम- पूजादिगळन्नु माडुवनो आ गुरुवे धर्मार्थ काममोक्षगळिगॆ भागियागुवनु. तन्न शिष्यनन्नु सह धर्मादिभागियन्नागिसुवनु.

पूजामहिम

सर्वोत्तमं हरिं ज्ञात्वा य एवं भक्तिपूर्वकम् ।
जपध्यानादिभिर्नित्यं पूजयेन्नास्य दुर्लभम् ॥ ७० ॥

अर्थ - हीगॆ यारु हरिसर्वोत्तमत्वज्ञानपूर्वक भक्तियिन्द जप, ध्यान, पूजादिगळन्नु नित्यवू आचरिसु- वरो अवरिगॆ धर्मार्थकाममोक्षगळल्लि दुर्लभ- वादद्दु यावुदू इरुवुदिल्ल.

भक्तिं कृत्वाऽन्यदेवेषु ब्रह्मरुद्रादिकेष्वपि ।
सर्वोत्कर्षमविज्ञाय विष्णोर्याति तमो ध्रुवम् ॥ ७१ ॥

अर्थ - श्रीहरियन्ने सर्वोत्तमनॆन्दु तिळिदु ई रीति भक्तियिन्द अवनन्नु पूजिसबेकु. इदन्नु तिळियदॆ, ब्रह्मरुद्रादिगळे सर्वोत्तमरॆन्दु तिळिदु अवरल्लि भक्तियन्नु माडि जपध्यानादिगळन्नु आचरिसिदरू तमस्सिगॆ बीळुवुदु निश्चित. न यज्ञा न च तीर्थानि नोपवासव्रतानि च।
दैवतानि च सर्वाणि त्रातुं तं शक्नुयुः क्वचित् ॥ ७२ ॥

अर्थ- हरियन्नु भक्तियिन्द पूजिसद व्यक्तियु माडिद यज्ञगळागली, पुण्यतीर्थसेवनॆयागली, व्रतोपवास गळागली, समस्तदेवतॆगळागली, विष्णुवन्नु बिट्ट आ व्यक्तियन्नु रक्षिसलारवु.

हरिसर्वोत्तम प्रशंसॆ - उपसंहार

हरिर्हि सर्वदेवानां परम- पूर्णशक्तिमान् ।
स्वतन्त्रोऽन्य तद्वशा हि सर्वेऽतः स जगद्गुरुः ॥ ७३ ॥

अर्थ - समस्तदेवतॆगळिन्दलू श्रीहरिये श्रेष्ठनू, पूर्णशक्तनू, स्वतन्त्रनू आगिरुवनु. उळिद ब्रह्मादि देवतॆगळॆल्लरू अवन वशरागिद्दु सेवकरागिरुत्तारॆ. आद्दरिन्दले श्रीहरियु ‘जगद्गुरु’ ऎन्निसिरुवनु.

ब्रह्मादयश्च तद्भक्त्या भागिनो भोगमोक्षयोः ।
तस्माज्ञेयश्च पूज्यश्च वन्द्यो धैयः सदा हरिः ॥ ७४ ॥

॥ इति श्रीमदानन्दतीर्थभगवत्पादाचार्यविरचिते तन्त्रसारसङ्ग्रहे प्रथमोऽध्यायः ॥

अर्थ- ब्रह्मादिदेवतॆगळू सह भगवन्तन आराधनादि- गळिन्दले सुखादिभोगगळिगू, कडॆगॆ मोक्षक्कू भागि- गळागुवरु. आद्दरिन्द भगवन्तन महामहिमॆयन्नु तिळिदु अवनन्ने ऎन्दिगू पूजिसबेकु. वन्दिसि ध्यानिस- बेकु.

इल्लिगॆ तन्त्रसारसङ्ग्रहसटीकॆय कन्नडानुवाददल्लि मॊदलनॆय अध्यायवु मुगिदुदु


  1. ‘यं कामये तं तमुग्रं कृणोमि । तं ब्रह्माणं तमृषिं’ इत्यादि. ‘मम योनिः अप्स्वन्तःसमुद्रे’ – अम्भृणीसूक्त. ब्रह्मरुद्रादिवन्दितत्व सिद्धवाद मेलॆ जगद्वन्द्यत्ववु सिद्धिसिदन्तॆये. ई ब्रह्मरुद्रादिगळिगू स्वेच्छया ब्रह्मादिपदवियन्नु नीडुव लक्ष्मीदेविगू नियामक- नॆन्दु कमलापति ऎम्ब विशेषण सूचिसुत्तदॆ. ↩︎

  2. विशेषांश -“आह” उत्तरिसिदनु ऎम्बुदरिन्द वक्तृविगॆ बेकाद हेळबेकॆम्ब इच्छॆयु (विवक्षा) इदॆयॆन्दू, ‘देवः’ ऎम्बुदरिन्द विवक्षितार्थतत्त्वज्ञानवू, करण- पाटववू इदॆयॆन्दू सूचिसि वक्त्रानुकूल्यविदॆयॆन्दु तिळिसलागिदॆ. विधये ब्रह्मनिगागि ऎन्दद्दरिन्द ब्रह्मदेवनु अधिकारि गळल्लि उत्तमनाद्दरिन्द तत्त्वज्ञानयोग्यतॆयॆम्ब श्रोत्रानुकूल्यवू सिद्धिसुत्तदॆ. सर्गादौ ऎन्दद्दरिन्द विरिञ्चियन्नु हॊरतु बेरॆ प्रपञ्चवे सृष्टियागिल्लवागि, ब्रह्मनु पुत्रनाद्दरिन्द वक्तुप्रीतिविषयत्ववू सूचितवागिदॆ. पृष्ट आह प्रश्निसिदाग उत्तरिसिदनु ऎम्बुदरिन्द प्रसङ्गा नुकूल्यवन्नु तिळिसिरुवरु. ब्रह्मदेवरु ज्ञानिगळादरू विशेषज्ञानक्कागि ई प्रश्नॆयागिदॆ. जानन्तोपि विशेषार्थज्ञानाय स्थापनाय च । पृच्छन्ति साधवो यस्मात् तस्मात् पृच्छसि पार्थिव ॥ (भा.ता.) ↩︎

  3. कलातीता सप्तमाक्षरो भवति । तत्परश्चाष्टमोऽक्षरो भवति’ - तारोपनिषत् ↩︎

  4. अ,आ,इ, ई, उ,ऊ,ऋ,ऋ,लृ,लॄ, ऎ,ऐ,ऒ, औ,अं,अः - १६
    उ- क,ख,ग,घ,ज ०५
    म - च,छ,ज,झ,ञ ०५
    नाद - ट,ठ,ड,ढ,ण ०५
    बिन्दु - त,थ,द,ध,न ०५
    घोष - प,फ,ब,भ,म ०५
    शान्त- य,र,ल,व ०४
    अतिशान्त- श,षस,हळ ०५ ५० ↩︎

  5. विशेषांश - क्षकारवु नृसिंहनन्नु तिळिसुत्तदॆ. क्ष ऎम्बुदु क +ष गळ योगदिन्द आगिद्दु ककारवु काडिनल्लि वासिसुव काननराजनाद सिंहवन्नु हेळिदरॆ षकारवु पुरुषनन्नु हेळुत्ता सिंह + पुरुषर संयोगवन्ने क्षकारवु सूचिसुत्तदॆ. ↩︎

  6. विशेषांश - वसुधेन्द्ररु अकार, उकार, मकार, बिन्दु, नादवॆन्दु; बिन्दुवु नाल्कनॆ अक्षरवागियू, नादवु ऐदनॆ अक्षरवागियू हेळिद्दारॆ. राघवेन्द्ररू सह नादवन्ने मॊदलु हेळिद्दारॆ. इदक्कॆ माण्डूकोपनिषत्तिन समाख्यॆ इदॆ. श्रीमदाचार्यरू सह ‘बिन्दुर्वक्त्यनिरुद्धकम्, प्रद्युम्नादीन् नादपूर्वाः’ ऎन्दु बिन्दुवन्ने मॊदलु हेळिद्दारॆ. इदन्ने बळसिकॊण्डिरुवन्तिदॆ. ↩︎

  7. विशेषांश - ई श्लोकक्कॆ इन्नॊन्दु रीतिय व्याख्यानवू इदॆ. “नारायणाष्टाक्षरदिन्द हागु मूरुबारि उच्चरिसिद व्याहृति हागू पुनः इन्नॊन्दु बारि उच्चरिसिद व्याहृतियिन्द (8+4+4+4+4 =24) गायत्रियु उत्पन्नवागुत्तदॆ” ऎन्दु. ↩︎

  8. विशेषांश - ब्रह्मदेवनु केळिद प्रश्नॆगळल्लि जप्यवाद मन्त्रगळावुवु? ऎन्दु. अदक्कॆ उत्तरवन्नु इल्लि नीडलागिदॆ.
    यावुदे मन्त्र जपिसुवाग, अध्ययनादिगळन्नु माडु वाग ऋषि, छन्दस्सु, देवतॆगळन्नु तिळिदु जपिसबेकु.
    देवर्षिछन्दांसि सम्यगेव विचारयेत् ।
    मन्त्रदेवतॆयन्नु तिळियदिद्दरॆ मृत्युवु; छन्दोज्ञान विल्लवादरॆ मन्त्रजपवु व्यर्थवु :
    मृत्युः स्याद् देवताऽज्ञाने छन्दोऽज्ञाने तु निष्पलम् ।
    छन्दस्सन्नु तिळियुवाग अक्षरगणनॆयन्नु मात्र तिळियु वुदल्लदॆ, छन्दोदेवतॆगळन्नू तिळियबेकु : छन्दस्त्वेन मुनित्वेन तासां स्मृतिरुदाहृताः (ऋग्वाष्य); ऋषिच्छन्दो दैवतानि ज्ञात्वाऽर्थ० चैव भक्तितः; यो हवाऽविदितार्षछन्दोदैवतब्राह्मणेन यजति याजयति…….स्थाणुंवर्छति ॥ ऋषिच्छन्दो दैवतानि ब्रूयात् तस्य क्रमात् सुधीः ।
    अन्तर्यामीति गायत्री परमात्मैत्यनुक्रमात् ॥
    ऋषिर्नारायणस्तस्य देवता श्रीश एव च ।
    छन्दस्तु दैवीगायत्री प्रणवो बीजमुच्यते ॥
    एवमष्टाक्षरो मन्त्रो धैयः सर्वार्थसाधकः ॥ पाद्म2.54-18 गायत्रीछन्दस्सिगॆ मुख्याभिमानि लक्ष्मी देवियादरॆ सरस्वतियू अभिमानिये अभिमानिनी तु गायात्र्या- मुख्या श्रीः परिकीर्तिता । ब्रह्माणी अमुख्यतो जेया …….. हीगॆ सरस्वति हागू लक्ष्मीदेवियरिब्बरल्लू गायत्री शब्दविद्दरू लक्ष्मीदेवियन्ने तॆगॆदुकॊळ्ळबेकॆन्दु मदीया गायत्रि ऎन्नलागिदॆ. इदन्ने दैवीगायत्री ऎन्नलागिदॆ :

    गायत्री यत्र दैवी स्यात् तत्र श्रीः परिकीर्तिता । ↩︎

  9. (क्रमवागि 25,26,27ने श्लोकगळल्लि वामोच्चकरे = मेलिन ऎडकैय्यल्लि ; वामाधःकर=कॆळगिन ऎडकैय्यल्लि; दक्षाधःकरे = कॆळगिन बलकैय्यल्लि ऎम्बुदागि) ↩︎

  10. विशेषांश - चतुर्विंशतिरूपगळ विवरणॆयु अग्नि पुराणदल्लियू, स्कान्दपुराणद काशीखण्डदल्लियू, वादिराजर चतुर्विंशतिस्तोत्रदल्लियू,कृष्णाचार्यर स्मृतिमुक्तावळियल्लू नोडबहुदागिदॆ. तन्त्रसारदल्लिरुव लक्षणवादरो अग्निपुराणदिन्द आचार्यरु स्वीकरिसिरुवन्तिदॆ. पञ्चरात्रागमदल्लियू इदर उल्लेख बन्दिदॆ. ↩︎

  11. विशेषांश - प्रणवद अङ्गन्यासद क्रम अस्य श्री प्रणवमहामन्त्रस्य अन्तर्यामि ऋषिः । परमात्मा देवता । दैवी गायत्री छन्दः प्रणव मन्त्र जपे विनियोगः । अङ्गन्यासः - ॐ भूः(अनिरुद्धाय) हृदयाय नमः । ॐ भुवः शिरसे स्वाहा । ॐ सुवः शिखायै वषट् । ॐ भूर्भुवस्वः कवचाय हुम् । सत्यं अस्त्राय फट् । इति दिग्बन्धः । अष्टाक्षरद अङ्गन्यासक्रम - अस्य श्रीनारायणाष्टाक्षर मन्त्रस्य अन्तर्यामि ऋषिः । दैवीगायत्री छन्दः । परमात्मा देवता । ॐ कृद्धोल्काय हृदयाय नमः । महोल्काय शिरसे स्वाहा । वीरोल्काय शिखायै वषट् । द्यूल्काय कवचाय हुम् । सहस्रोल्काय अस्त्राय फट् । इति दिग्बन्धः । ध्यानम् - ‘उद्यद्भास्वतमाभासः……..सर्वाभरभूषिताः’ । भारतीरमणमुख्यप्राणान्तर्गत श्रीलक्ष्मीनारायण- प्रेरणया ….तत्प्रीत्यर्थंयथाशक्ति नारायणाष्टाक्षर (प्रणव)मन्त्रजप-तर्पणाख्यं कर्म करिष्यॆ ॥ ↩︎

  12. कृद्धोल्क - हिरण्याक्षादि दैत्यर मेलॆ कोपगॊण्डु किडिकारुत्तिरुव नृसिंह इवनिगॆ ई हृदय समर्पित. महोल्क - जगत्तन्ने बॆळगिसुव सूर्यनारायणनिगॆ ई शिरस्सु अर्पित. वीरोल्क - वीररॆनिसिद गरुड वाय्वादिगळन्नु प्रळयदल्लि नुङ्गुव प्रलय नरसिंहनिगॆ ई शिखॆ अर्पित. द्यूल्क - अन्तरिक्षवे मॊदलाद मेलिन लोकगळल्लिद्दु नम्मन्नु कवचदन्तॆ रक्षिसुव त्रिविक्रमनिगॆ कवचवु अर्पित. नन्न शत्रुगळन्नु हुङ्कारदिन्दले अडगिसलि. सहस्रोल्क - दिक्कु विदिक्कु मेलॆ कॆळगॆ सुत्तलू शत्रु- गळिन्द बरबहुदाद आयुधगळन्नु अनन्तकिरणगळिन्द तडॆदु रक्षिसुव नृसिंहनिगॆ नमस्कार. ↩︎

  13. कृद्धोल्काय, महोल्काय, वीरोल्काय, द्युल्काय, सहस्रोल्काय इत्यादि ? ↩︎

  14. विशेषांश - प्रणवमन्त्रद न्यासक्रमवु हीगिदॆ - अं विश्वाय नमः (नाभौ); उं तैजसाय नमः (हृदये); मं प्राज्ञाय नमः (शिरसि). ↩︎

  15. अष्टाक्षरगळ न्यासक्रमवु हीगिदॆ –
    ॐ विश्वाय नमः (पादयोः);
    ॐ नं तैजसाय नमः (जान्वोः);
    ॐ मों प्राज्ञाय नमः (नाभौ);
    ॐ नां तुर्याय नमः (हृदये);
    ॐ रां आत्मने नमः (वागिन्द्रिये);
    ॐ यं अन्तरात्मने नमः (नासायां);
    ॐ नारायणाय हृदयाय नमः ।
    ॐ भूः वासुदेवाय शिरसे स्वाहा ।
    ॐ भुवः सङ्कर्षणाय शिखायै वषट् । ॐ स्वः प्रद्युम्नाय कवचाय् हुम् ।
    ॐ भूर्भुवःस्वः अनिरुद्धाय अस्त्राय फट् ॥
    इति दिग्बन्धः ।
    ध्यानं–
    उद्यदादित्यवर्णश्च ज्ञानमुद्राभयोद्यताः।
    लक्ष्मीधराभ्यामाश्लिष्टः स्वमूर्तिगणमध्यगः ॥

    मत्तॊन्दु अङ्गन्यासक्रमवु हीगिदॆ (संहारक्रमदल्लिन अङ्गन्यासप्रकार) ॐ भूः अनिरुद्धाय नमः (नाभौ) ॐ भुवः प्रद्युम्नाय नमः (हृदये) ॐ स्वः सङ्कर्षणाय नमः (शिरसि) ॐ भूर्भुवःस्वः वासुदेवाय नमः (सर्वाङ्गे) (सृष्टिसंहारक्रमदल्लिन अङ्गन्यासप्रकार)ॐ भूः वासुदेवाय नमः (शिरसि) ॐ भुवः सङ्कर्षणाय नमः (हृदये) ॐ स्वः प्रद्युम्नाय नमः (नाभौ) ॐ भूर्भुवःस्वः अनिरुद्धाय नमः (सर्वाङ्गे) ध्यानं – वासुदेवादिकाः शुक्लरक्तपीतासितोज्ज्वलाः । शङ्खचक्रगदाब्जेतः प्रथमो मुसली हली सचक्रशङ्खस्त्वपरस्तृतीय- शार्ङ्गबाणवान् । चक्रशङ्ख(स शङ्ख)स्तृरीयस्तु चक्रशङ्खासिचर्मवान्॥ ↩︎

  16. विशेषांश - द्वादशाक्षरमन्त्रद न्यासक्रमगळु हीगिवॆ- वासुदेवमन्त्रद न्यासक्रम (सृष्टिक्रम) अस्य श्री वासुदेवद्वादशाक्षरमन्त्रस्य अन्तर्यामि ऋषिः । जगतीछन्दः । श्रीवासुदेवो देवता॥ ॐ वासुदेवाय हृदयाय नमः (हृदये) ॐ नमः सङ्कर्षणाय शिरसे स्वाहा (शिरसि) ॐ भगवते प्रद्युम्नाय शिखायै वषट् (शिखा) ॐ वासुदेवाय अनिरुद्धाय कवचाय् हुम्
    ॐ नमो भगवते वासुदेवाय नारायणाय अस्त्राय फट् ॥इति दिग्बन्धः ॥
    अक्षरन्यासक्रम – ॐ ॐ केशवाय नमः (शिरस्सु)
    ॐ नं नारायणाय नमः (चक्षुस्)
    ॐ मों माधवाय नमः (नासायां)
    ॐ भं गोविन्दाय नमः कवचाय् हुम्
    ॐ गं विष्णवे नमः (हृदि)
    ॐ वं मधुसूदनाय नमः (नाभौ)
    ॐ तें त्रिविक्रमाय नमः (जान्वोः)
    ॐ वां वामनाय नमः (पादयोः)
    ॐ सुं श्रीधराय नमः (दक्षबाहौ)
    ॐ दें हृषीकेशाय नमः (वामबाहौ)
    ॐ वां पद्मनाभाय नमः (दक्षोरौ)
    ॐ यं दामोदराय नमः (वामोरौ)
    ध्यानम् - अच्छवर्णोऽभयवरकरो धैयोऽमित- द्युतिः । लक्ष्मीधराभ्यामाश्लिष्ट……… ↩︎ ↩︎ ↩︎

  17. विशेषांश - पञ्चाङ्गन्यासः
    ॐ नमो नारायणाय हृदयाय नमः ॐ भूः वासुदेवाय शिरसे स्वाहा ॐ भुवः सङ्कर्षणाय शिखायै वषट् ॐ स्वः प्रद्युम्नाय कवचाय हुम् ॐ भूर्भुवःस्वः अनिरुद्धाय अस्त्राय फट् ॥ इति दिग्बन्धः ॥
    अक्षरन्यासः
    ॐ तं केशवाय नमः ॐ त्सं नारायणाय नमः ॐ विं माधवाय नमः ॐ तुं गोविन्दाय नमः ॐ विं विष्णवे नमः - बलभुजद नाल्कु सन्धिगळु हागू अग्रभाग ॐ रें मधुसूदनाय नमः ॐ णें त्रिविक्रमाय नमः ॐ यं वामनाय नमः ॐ भं श्रीधराय नमः ॐ र्गों हृषीकेशाय नमः - ऎडभुजद नाल्कु सन्धि हागू तुदि ॐ दें पद्मनाभाय नमः ॐ वं दामोदराय नमः ॐ स्यं सङ्कर्षणाय नमः ॐ धीं वासुदेवाय नमः ॐ मं प्रद्युम्नाय नमः - बलगालिन नाल्कु सन्धिगळु अग्रभाग ॐ हिं अनिरुद्धाय नमः ॐ धिं पुरुषोत्तमाय नमःॐ यों अधोक्षजाय नमः ॐ यों नारसिंहाय नमः ॐ नं अच्युताय नमः - ऎडगालिन नाल्कु सन्धिगळु हागू अग्रभाग
    ॐ पं जनार्दनाय नमः (शिरसि)
    ॐ चों उपेन्द्राय नमः (मुखे)
    ॐ दं हरये नमः (हृदि)
    ॐ यात् कृष्णाय नमः (नाभौ)
    अस्य श्री ब्रह्मगायत्रीमन्त्रस्य प्रजापति ऋषिः । दैवीगायत्रीछन्दः । सवितादेवता । यथाशक्ति जपे विनियोगः ।
    ध्यानं-प्रोद्यदादित्यवर्णश्च सूर्यमण्डलमध्यगः।
    चक्रशङ्खधरोऽ०कस्थदोर्द्वयो ध्येय एव च ॥ ↩︎

  18. विशेषांश - मातृकान्यासक्रम
    ऋष्यादिन्यास - एतेषां मातृकामन्त्राणाम् अन्तर्यामि ऋषिः । देवी गायत्री छन्दः । श्रीभारती रमणमुख्यप्राणान्तर्गत अजादिरूपी श्रीलक्ष्मीनारायणो देवता हृदये । न्यासे विनियोगः ॥
    अङ्गन्यास ॐ भूः अग्न्यात्मने श्रीअनिरुद्धाय हृदयाय नमः। ॐ भुवः वाय्वात्मने श्रीप्रद्युम्नाय शिरसे स्वाहा । ॐ सुवः सूर्यात्मने श्रीसङ्कर्षणाय शिखायै वषट् । ॐ भूर्भुवःस्वः प्रजापत्यात्मने श्रीवासुदेवाय कवचाय हुम् ॐ सत्यं श्रीनारायणाय अस्त्राय फट् ॥ ॐ भूर्भुवःस्वः ॐ इति दिग्बन्धः ॥
    ध्यानम् -
    उद्यद्बास्वत् समाभासः चिदानन्दैक देहवान् । तादृग्रूपाश्चपञ्चाशज्ञानमुद्राभयोद्यताः ।
    टङ्की दण्डी च धन्वी च तत्तद्युक्तास्तु वामतः ॥
    ध्यायेन्नृसिंहमुरुवृत्तरवित्रिणेत्रं जानुप्रसक्तकरयुग्ममथापराभ्याम् ।
    चक्रं दरं च दधतं प्रियया समेतं तिग्मांशुकोट्यधिकतेजसमग्रशक्तिम् ॥
    भारतीरमण मुख्यप्राणान्तर्गत अजादिरूपी श्रीलक्ष्मीनारायण प्रेरणया श्रीलक्ष्मीनारायण प्रीत्यर्थं मातृका मन्त्रजपमहं करिष्ये.
    ॐ अं अजाय नमः । ॐ आं आनन्दाय नमः । ॐ इं इन्द्राय नमः । ॐ ईं ईशानायनमः । ॐ उं उग्रायनमः । ॐ ऊं ऊर्जाय नमः । ॐ ऋं ऋतम्बराय नमः । ॐ ॠं ॠघायनमः । ॐ लृं लृशाय नमः । ॐ लॄं लॄजये नमः। ॐ एं एकात्मने नमः । ॐ ऐं ऐराय नमः । ॐ ॐ ओजोभृते नमः । ॐ औ औरसायनमः । ॐ अं अन्ताय नमः । ॐ अः अर्धगर्भाय नमः । ॐ कं कपिलाय नमः । ॐ खं खपतये नमः । ॐ गं गरुडासनाय नमः । ॐ घं घर्माय नमः । ॐ ङं ङसाराय नमः । ॐ चं चार्वाङ्गाय नमः । ॐ छं छन्दोगम्याय नमः । ॐ जं जनार्दनाय नमः । ॐ झं झटितारये नमः । ॐ ञं ञमाय नमः । ॐ टं टङ्किने नमः । ॐ ठं ठलकाय नमः । ॐ डं डरकाय नमः । ॐ ढं ढरिणे नमः । ॐ णं णात्मने नमः । ॐ तं ताराय नमः । ॐ थं थबाय नमः । ॐ दं दण्डिने नमः । ॐ धं धन्विने नमः । ॐ नं नम्याय नमः । ॐ पं पराय नमः । ॐ फ फलिने नमः । ॐ बं बलिने नमः । ॐ भं भगाय नमः । ॐ मं मनवे नमः ।
    ॐ यं यज्ञाय नमः । ॐ रं रामाय नमः । ॐ लं लक्ष्मीपतये नमः । ॐ वं वराय नमः । ॐ शं शान्तसंविदे नमः । ॐ षं षड्गुणाय नमः । ॐ सं सारात्मने नमः । ॐ हं हंसाय नमः । ॐ ळं ळाळुकाय नमः ।
    ॐ क्षं लक्ष्मीनृसिंहाय नमः ।
    पुनः ध्यान, करन्यास माडि तर्पण, ध्यान उपसंहार माडबेकु. पुरुषसूक्तऋष्यादिन्यासः
    प्राणायाम- “ॐ नमो नारायणाय ॐ’ ऎन्दु प्राणायाम.
    ऋषिन्यासः - (ऋगैदिगळिगॆ)
    अस्य श्रीपुरुषसूक्तमहामन्त्रस्य अन्तर्यामिऋषिः । पञ्चदशः अनुष्टुभः अन्त्या ऋक् त्रिष्टुप् । जपे विनियोगः ।
    (यजुर्वेदिगळिगॆ) अस्य श्रीपुरुषसूक्तमहामन्त्रस्य अन्तर्यामि ऋषिः । पञ्चदशः अनुष्टुभः अन्त्याः तिस्रः त्रिष्टुभः । जपे विनियोगः ।
    अङ्गन्यासः - ॐ भूः अग्न्यात्मने अनिरुद्धाय हृदयाय नमः ।
    ॐ भुवः वाय्वात्मने प्रद्युम्नाय शिरसे स्वाहा ।
    ॐ स्वः सूर्यात्मने सङ्कर्षणाय शिखायै वषट् ।
    ॐ भूर्भुवःस्वः प्रजापत्यात्मने वासुदेवाय कवचाय् हुम् ।
    ॐ सत्यं नारायणाय अस्त्राय फट् ॥ इति दिग्बन्धः ॥
    ध्यानम् - उद्यद्भास्वत्समाभासः चिदानन्दैक देहवान् ।
    ……………..नित्य निःशेषशक्तिमान् ॥
    श्रीभारतीरमणमुख्यप्राणान्तर्गत श्रीलक्ष्मीनारायणप्रेरणया तत्प्रीत्यर्थं
    पुरुषसूक्तमहामन्त्रजपं करिष्ये ॥
    “सहस्रशीर्षापुरुषः……….साध्याः सन्ति देवाः” इति जपः। पुनः प्राणायाम ध्यान अङ्गन्यास उपसंहार. ↩︎

  19. विशेषांश - विष्णुषडक्षरमन्त्रन्यासादिगळु प्राणायाम- विष्णवे नमः इति प्राणायामः । ऋषिन्यासः अस्य श्री विष्णु षडक्षरमन्त्रस्य अन्तर्यामि ऋषिः । दैवीगायत्री छन्दः । विष्णुर्देवता । भारतीरमणमुख्यप्राणान्तर्गत श्रीविष्णुप्रेरणया श्रीविष्णुप्रीत्यर्थ० विष्णुषडक्षरमन्त्रजपे विनियोगः ।
    अङ्गन्यासः - ॐ विं विश्वाय हृदयाय नमः । ॐ षं तैजसाय शिरसे स्वाहा । ॐ णं प्राज्ञाय शिखायै वषट् । ॐ वें तुर्याय कवचाय हुम् । ॐ नं आत्मने नेत्राभ्यां वौषट् । ॐ मं अन्तरात्मने अस्त्राय फट् ॥ इति दिग्बन्धः ॥
    वर्णन्यासः - (सृष्टिन्यास - तलॆयिन्द पाद) ॐ विं विश्वाय नमः (शिरसि) ॐ षं तैजसाय नमः (नासयोः) ॐ णं प्राज्ञाय नमः (हृदये) ॐ वें तुर्याय नमः (नाभौ) ॐ नं आत्मने नमः (जान्वोः) ॐ मं अन्तरात्मने नमः (पादयोः) (अर्धसृष्टि, अर्धसंहारन्यासः) ॐ विं विश्वाय नमः (शिरसि) ॐ षं तैजसाय नमः (नासयोः) ॐ णं प्राज्ञाय नमः (हृदये) ॐ वें तुर्याय नमः (पादयोः) ॐ नं आत्मने नमः (जान्वोः) ॐ मं अन्तरात्मने नमः (नाभौ)
    ध्यानम्- इन्द्रनीलसमाभासः चिदानन्दैकदेहवान्। चक्रशङ्खगदापद्मधरो ध्येयोऽहमीश्वरः ॥
    ……. सर्वाभरणभूषिताः । श्रीभारतीरमणमुख्यप्राणान्तर्गतश्रीविष्णुप्रेरणया तत्प्रीत्यर्थं विष्णुषडक्षरमहामन्त्रजपमहं करिष्ये॥
    “ॐ विं विष्णवे नमः ॐ” (ऎन्दु जप). ↩︎

  20. विशेषांश - ई अष्टमहामन्त्रगळन्नु नाल्कु अश्रमदवरू जपिसबेकॆन्दु विधिसिद्दारॆ. आदरॆ प्रणव मन्त्रजपवादरो यतिगळिगॆ मात्र विहितवागिदॆ. गृहस्थरिगॆ हेगॆम्ब प्रश्नॆ सहजवागिये मूडुत्तदॆ. वराहपुराणदल्लि ‘प्रणवो यतीनामेव गृहिभिः ज्ञायते न तु’ ऎन्दु हेळिदॆ. कॆलवरु गृहस्थरिगू प्रणवमन्त्रजपविदॆ ऎन्दु तिळि- युवरु. अवर अभिप्राय हीगिदॆश्रीमदाचार्यरे मूरनॆय अध्यायदल्लि (3/110)रल्लि ‘प्रतिमां प्रणवेन तु’ ऎन्दु गृहस्थरिगू प्रणवावृत्ति- यन्नु हेळिद्दारॆ. विष्णुतीर्थर सन्न्यासपद्धतियल्लि नारायणाष्टाक्षरं च वैष्णवं च षडक्षरम् । द्वादशार्णो व्याहृतयः षडेते मनवोऽखिलैः ॥ मुमुक्षुभिः सदा जप्याः……………(2/120) ऎन्दु गृहस्थरिगू अष्टमहामन्त्रगळन्नू जपिसलु हेळिद्दारॆ. हागादरॆ वराहपुराणद मातिगॆ विरोध बन्दितल्ला? ऎन्दरॆ, यतिगळु हेगॆ पुरश्चरणदल्लि साविरारु जप माडुव- रो हागॆ गृहस्थनिगॆइरुवुदिल्ल ; मन्त्रवन्ने निषेधिसिल्ल; पञ्चगव्यमेलनदल्लि, प्रतिमास्थापनॆयल्लि, स्नानादि- गळल्लियू मन्त्रावृत्तियन्नु हेळिद्दारॆ.

    <dg 19/>

    आदरॆ विशेषवन्नु माधवस्मृतियल्लि हेळिद्दारॆ - “सन्ध्यासु मन्त्रा इममेव जप्याः” (सन्ध्याकालगळल्लि ऎल्लरू ई अष्टमहामन्त्रगळन्ने जपिसबेकु. आदरॆ यतिगळु ॐकारवन्नु मॊदलु जपिसि अनन्तर उळिद मन्त्रगळन्नु जपिसबेकु : ‘तारो यतीनां प्रथमो हि मन्त्रः”. बेरॆ गृहस्थाश्रमि मॊदलादवरु मॊदलु गायत्रि- यन्नु जपिसि नन्तर इतर मन्त्रगळन्नु जपिसबेकु -“सावित्र उक्तश्च तथा परेषां द्विजननां”, शौनकरू सम्मतियन्नु सूचिसिद्दारॆ ‘गृहस्थाद्याः तथा शुद्धाः पौनश्चरणकं विना । नित्यमेव जपं कुर्युः……………………’ बेरॆ पत्नियर सम्बन्धविल्लदॆ शुद्धराद गृहस्थरू ब्रह्मचारिगळॆनिसिद्दु प्रणवमन्त्रवन्नु जपिसबहुदु. आदरॆ यतिगळन्तॆ पुरश्चरणविधियन्तल्ल. अन्तू गृहस्थरु मॊदलु विश्वामित्रगायत्रियन्नु जपिसि नन्तर उळिद अष्टमहामन्त्रगळन्नु जपिसबेकु. यतिगळादरो प्रणवजपवन्नु मॊदलु माडि उळिद विश्वामित्रगायत्री अष्टाक्षर मन्त्रगळन्नु जपिसबेकु ऎन्दन्तायितु. इदरिन्द यतिगळू विश्वामित्रगायत्री जपवन्नु माडले बेकु ऎन्दायितु. गायत्रियल्लि एकोङ्कार, सम्पुटोङ्कार, षडोङ्कार ऎन्दु मूरु विधगळिवॆ. “एकोङ्कारा सम्पुटा च षडोङ्कारेति सा त्रिधा”. आदियल्लि मात्र ॐकारविरुव ‘ॐ भूर्भुवःस्वः तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि । धियो यो नः प्रचोदयात्" इदु ब्रह्मचारि, गृहस्थरिगॆ युक्तवागिदॆ. आदियल्लि हागू अन्त्यदल्लि ॐकारविरुव सम्पुटों- कारगायत्रीयु हीगिदॆ’ॐ भूर्भुवःस्वः तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गॊ देवस्य धीमहि । धियो यो नः प्रचोदयात् ॐ" ॐकारं पूर्वमुच्चार्य भूर्भुवस्वस्तथैव च । गायत्रीं प्रणवं चान्ते गायत्री सम्पुटा मत॥ - याज्ञवल्क स्मृति 4/26 षडोङ्कारगायत्रिय स्वरूप हीगिदॆ - ॐ ॐ भूः, ॐ भुवः, ॐ स्वः, ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि । धियो यो नः प्रचोदयात् ॐ. अन्दरॆ आदि-अन्त्यदल्लि ऎरडु ॐकारगळु, मूरु अवतारिका- सर्वत्र पूज्यनारु? अवनन्नु पूजिसुव रीति यावुदु ? ऎम्ब प्रश्नॆगॆ उत्तरिसुत्तिद्दारॆ. ↩︎

  21. अर्चायां स्थण्डिले सूर्ये जले वह्नौ गुरावपि । – भागवत द्वे रूपे वासुदेवस्य चलं चाचलमेव च । चलं सन्न्यासिनां रूपं अचलं प्रतिमादिकम् ॥ - अत्रिस्मृति ↩︎ ↩︎ ↩︎

  22. विशेषांश - ब्रह्माण्डद कॆळगॆ परमपुरुषनाद नारायणनु नीरु, अग्नि, गाळि, आकाश, अहङ्कार, महतत्त्व, तमस्सु, रजस्सु, सत्ववॆम्ब ऒम्भत्तु आवरणसहितवाद ब्रह्माण्डवन्नु तलॆय मेलॆ धरिसि, पद्मासनदल्लि पूर्वाभिमुखवागिद्दानॆ ऎन्दु तिळियबेकु. अदर मेल्बागदल्लि साक्षात्तागि आवरणगळिगॆ आधारवागिरुव शक्तियॆम्ब हॆसरुळ्ळ लक्ष्मीदेवियन्नु पूजिसबेकु ऎन्दु भाव. ↩︎

  23. इल्लि कूर्म ऎन्दु ऒन्दे कूर्मवन्नु हेळिद्दरू मूरु कूर्मगळन्नुग्रहिसबेकु. 1. ब्रह्माण्डक्कॆ आधारवाद विष्णुकूर्म. 2. ब्रह्माण्डदॊळगिरुव अगाधजलक्कॆ आधारभूत- वाद विष्णु कूर्म. 3. इदर मेलॆ वायुकूर्म. अदर पुच्छदल्लि शेष. बिभर्त्यण्डं हरि- कूर्मः अण्डे चाप्युदकं महत् उदके कूर्मरूपस्य वायुः पुच्छं समाश्रितः ॥ स एव कूर्मरूपेण वायुरण्डोदके स्थितः । विष्णुना अनन्तरूपेण धारितोऽनन्तधारकः ॥ - बृहदारण्यकद्भाष्य ↩︎

  24. इल्लि पद्मवॆन्दु ऒन्दे पदवन्नु हेळिद्दरू आरुदळगळ पद्मवन्नू, अदर मेलॆ ऎण्टु दळगळ पदवन्नू तिळियबेकु. आरु दळद पद्मद मूरु दळगळल्लि दीपदन्तॆ बॆळगुव सूर्य, चन्द्र, अग्निगळन्नू; (उळिद मूरु दळगळल्लि श्रीभूदुर्गॆयरन्नू ?); ऎण्टु दळगळ पद्मद दळगळल्लि विमला- उत्कर्षिणी मॊदलाद शक्ति- गळन्नू चिन्तिसबेकु.
    चतुष्कोणं तु पीठं स्यात् षट्कोणं तस्य मध्यतः ।
    तन्मध्येऽष्टदलं पद्मं तत्र पद्मेशमर्चयेत् ॥ ↩︎

  25. विशेषांश : इल्लि आत्म, अन्तरात्मादिगळु पीठद नाल्कू दिक्किनल्लिरुव सोपानगळ देवतॆगळॆन्दु तिळियबेकु. सोपानदेवता पूज्याः आत्माद्याः दिक्चतुष्टये । पद्मगळ ऎण्टु पत्रगळल्लि हागू मध्यदल्लि पूर्वादि दिक्कुगळल्लि ऎण्टु भगवन्तन शक्तिगळन्नु पूजिसबेकु. पूर्वपत्रं समारभ्य तद्दलेषु यथाक्रमं । विमलाद्यास्तु पूज्याः स्युः……………..- पञ्चरात्र ई विमलादि ऎण्टु शक्तिगळू स्त्रीरूपद भगवन्तन स्वरूपभूतगळादवुगळु. ई शक्तिगळु रमारूपवादवु गळू हौदु. इदे रीति ब्रह्मवायुगळ गरुड-शेषरु- गळिन्द अभिमन्यवाद विमलादि हॆसरिन ऒम्भत्तु शक्तिगळन्नू पीठपूजॆयल्लि पूजिसबेकु. विष्णो श्रियः ब्रह्मणश्च वायो सङ्कर्षणस्य च । गरुडस्य च सम्प्रोक्ताः प्रत्येकं नवमूर्तयः ॥ पूज्याः सात्वततन्त्रेषु तत्राद्या मूर्तयो हरेः । प्रधानास्ता हि सर्वासां मूर्तिनां हरिमूर्तयः ॥ - भाग.ता. 11/16/32 ↩︎

  26. पीठपूजॆ
    पीठमध्यॆ परदेवतायै श्रीलक्ष्मीनारायणाभ्यां नमः । वामे प्रधान वायवे नमः । दक्षिणे सर्व देवताभ्यो नमः । पुनर्वामेसर्वगुरुभ्यो नमः. (पीठपादाधो भागे आग्नेयादि कोणेषु) आग्नेये गरुडाय नमः । नैऋत्वे वेदव्यासाय नमः । वायव्ये दुर्गायै नमः । ऐशान्ये सरस्वत्यै नमः । (पीठपादोर्ध्वभागे) ॐ धर्माधिपतये वृषतनवे रक्तवर्णाय यमाय नमः । ॐ ज्ञानाधिपतये सिंहाकाराय श्यामवर्णाय वायवे नमः । ॐ वैराग्याधिपतये भूताकाराय पीतवर्णाय शिवाय नमः । ॐ ऐश्वर्याधिपतये गजाकाराय कृष्णवर्णाय इन्द्राय नमः । (पीठ फलकेषु) पूर्व अधर्माधिपतये निर्ऋतये नमः । दक्षिणे अज्ञानाधिपतये दुर्गायै नमः । पश्चिमे वैराग्याधिपतये कामाय नमः । उत्तरे अनैश्वर्याधिपत्ये रुद्राय नमः । (पीठस्य अधस्तात्) ॐ परमपुरुषाय नमः । ॐ आधाररूपिण्यै शक्त्यै नमः । ॐ विष्णु कूर्माय नमः । ॐ तत्फुच्छाश्रितवायुकूर्माय नमः । ॐ तत्पुच्छाश्रितअनन्ताख्यशेषाय नमः । ॐ तत्फणाश्रितपृथिव्यभिमानिन्यै भूम्यै नमः । तदुपरि ॐ क्षीरसागराभिमानिने वरुणाय नमः ॐ रमारूप श्वेतद्वीपाय नमः । ॐ रमारूपमहादिव्यरत्नमण्टपाय नमः । ॐ रमारूप कन्दनाळसहितपद्माय नमः । ॐ अं अर्कमण्डलाय नमः । ॐ उं सोममण्डलाय नमः । ॐ मं हुताशनमण्डलाय नमः । (पद्मषट्कोणेषु) दक्षिणकोणे ॐ सूर्याय नमः । वामकोणे ॐ सोमाय नमः । सम्मुखे ॐ हुताशनाय नमः । देव वामकोणे ॐ सत्त्वात्मिकायै श्रियै नमः । दक्षिणकोणे ॐ रजोभिमानि भूम्यै नमः । देवस्य पृष्ठभागे ॐ उपबर्हणरूपायै तमोऽभि मानिन्यै दुर्गायै नमः । (सोपान स्थले) पूर्वे ॐ आत्मने नमः । दक्षिणे ॐ अन्तरात्मने नमः पश्चिमे ॐ परमात्मने नमः । उत्तरे ॐ ज्ञानात्मने नमः । पूर्वादि कमलाष्टपत्रेषुॐ छत्रधारिण्यै विमलायै नमः । ॐ चामरधारिण्यै उत्कर्षिण्यै नमः । ॐ व्यजनधारिण्यै ज्ञानायै नमः । ॐ दर्पणधारिण्यै क्रियायै नमः। ॐ गानकर्त्र्यै यॊगायै नमः। ॐ नृत्यन्त्यै प्रह्व्यै नमः । ॐ वाद्यहत्सायै सत्यायै नमः । ॐ स्तोत्रकर्त्र्यै ईशानायै नमः । एताभिः कृतसेवां समर्पयन्त्यै मध्यॆ अनुग्रहायै नमः। अनुग्रहाख्य शक्तौ। सहस्र फणामण्डल मण्डिताय तल्पाकाराय हरेर्योगासनरूपाय श्रीमदनन्तायनमः ॥ इति पीठपूजां समर्पयामि ॥
    हीगॆ पीठपूजॆयाद नन्तर योगपीठस्वरूपवाद अनन्तासनदल्लिरुव प्रतिमॆयल्लि स्वहृदयस्थ बिम्ब मूर्तियन्नु आवाहिसबेकु.
    आवाहनप्रकार
    अष्टैश्वर्ययुक्तनाद निर्मलनू, बिळितावरॆयल्लिरुव वनू, शङ्खचक्रगदापद्म धरिसि सर्वाभरणभूषितनू, वनमालाधरनू आद नारायणनन्नु मानस उपचारगळिन्द पूजिसबेकु. हृदयकमलवन्नु ॐ यं ॐ’ ऎम्ब वायुबीजदिन्द अरळिसबेकु.ज्ञानार्क दिन्द अरळिदॆ ऎन्दु भाविसि, सुषुम्ना मार्गदिन्द ब्रह्मरन्ध्रक्कॆ देवनन्नु तन्दु ऎड हॊळ्ळॆयल्लिरुवनॆन्दु चिन्तिसि, अल्लिन्द तन्न बॊगसॆयल्लि बन्दिद्दानॆन्दु तिळिदु, प्रतिमॆयल्लि पुष्पवन्नेरिसि भगवन्तनु हृदय- दिन्द प्रतिमॆयल्लि नॆलॆसिरुवनॆन्दु चिन्तिसबेकु. नन्तर पुरुषसूक्त हागू मूलमन्त्रगळिन्द आवाहनॆ माडबेकु. भो स्वामिन् जगतान्नाथ यावत्पूजावसानकम् । तावत् सम्प्रीतिभावेन बिम्बेऽस्मिन् सन्निधिं कुरु ॥ ऎन्दु प्रतिमॆय पादगळिगॆ पुष्पाञ्जलि अर्पिसुवुदु. ॐ नमो नारायणाय ॐ अर्घ्यं समर्पयामि, पाद्यं समर्पयामि, इत्यादियागि हेळुत्ता उद्धरणॆ- यिन्द नीरन्नु बिडबेकु. ↩︎

  27. आवरण पूजा :
    मध्ये- ॐ परमपुरुषाय नमः । वामे- ॐ लक्ष्मै नमः । दक्षिणे-ॐ धरायै नमः । इति प्रथमावरणपूजा तद्बहिः पूर्वे ॐकृद्धोल्काय नमः । दक्षिणे महोल्काय नमः । पश्चिमे वीरोल्काय नमः । उत्तरे द्युल्काय नमः । आग्नेये सहस्रोल्काय नमः । नैऋत्याय सहस्रोल्काय नमः । वायव्यै सहस्रोल्काय नमः । ईशान्यै सहस्रोल्काय नमः ।
    द्वितीयावरण पूर्वे ॐ वासुदेवाय नमः । दक्षिणे ॐ सङ्कर्षणाय नमः । पश्चिमे ॐ प्रद्युम्नाय नमः । उत्तरे ॐ अनिरुद्धाय नमः । आग्नेये ॐ मायायै नमः । नैऋत्याय ॐ जयायै नमः । वायव्यै ॐ कृत्यै नमः । ईशान्यै ॐ शान्त्यै नमः ।
    तृतीयावरणपूजा पूर्व ॐ केशवाय नमः । ॐ नारायणाय नमः । आग्नेये ॐ माधवाय नमः । दक्षिणे ॐ गोविन्दाय नमः । ॐ विष्णवे नमः । नैऋत्यै ॐ मधुसूदनाय नमः । पश्चिमे ॐ त्रिविक्रमाय नमः । ॐ वामनाय नमः । वायव्यै ॐ श्रीधराय नमः । उत्तरे ॐ हृषिकेशाय नमः । ॐ पद्मनाभाय नमः । ईशान्यै ॐ दामोदराय नमः ।
    चतुर्थावरणपूजा पूर्वे ॐ सङ्कर्षणाय नमः । ॐ वासुदेवाय नमः । आग्नेये ॐ प्रद्युम्नाय नमः । दक्षिणे ॐ अनिरुद्धाय नमः । ॐ पुरुषोत्तमाय नमः । नैऋत्ये ॐ अधोक्षजाय नमः । पश्चिमे ॐ नारसिंहाय नमः । ॐ अच्युताय नमः । वायव्यै ॐ जनार्दनाय नमः । उत्तरे ॐ उपेन्द्राय नमः । ॐ हरये नमः । ईशान्यै ॐ श्रीकृष्णाय नमः ।
    पञ्चमावरणपूजा पूर्व ॐ मत्स्याय नमः । ॐ कूर्माय नमः । आग्नेये ॐ वराहाय नमः । दक्षिणे ॐ नारसिंहा- य नमः । ॐ वामनाय नमः । नैऋत्ये ॐ परशु- रामाय नमः । पश्चिमे ॐ रामाय नमः । ॐ कृष्णाय नमः । वायव्यै ॐ बुद्धाय नमः । उत्तरे ॐ कल्किने नमः । ॐ अनन्ताय नमः । ईशान्यै ॐ विश्वरूपाय नमः ।
    षष्ठावरणपूजा पूर्व ॐ अनन्ताय नमः । आग्नेये ॐ वारुण्यै नमः । दक्षिणे ॐ ब्रह्मणे नमः । नैऋत्ये ॐ सरस्वत्यै नमः । पश्चिमे ॐ वायवे नमः । वायव्यै ॐ भारत्यै नमः । उत्तरे ॐ ईश्वराय( रुद्राय) नमः । ईशान्यै ॐ पार्वत्यै नमः। मुम्भागदल्लि ॐ गरुडाय नमः । अवर पक्कदल्लि ॐ सुपर्ण्यै नमः ।
    सप्तमावरण पूर्वसुराधिपतये ॐ वां इन्द्राय शचीसहिताय सायुधाय सवाहनाय सपरिग्रहाय श्री विष्णु- पार्षदाय नमः । आग्नेये तेजोऽधिपतये ॐ रां आग्नये स्वाहा सहिताय सायुधाय सवाहनाय सपरिग्रहाय श्री विष्णुपार्षदाय नमः । दक्षिणे धर्माधिपतये ॐ यां यमाय शामळा सहिताय सायुधाय सवाहनाय सपरिग्रहाय श्री विष्णु पार्षदाय नमः । नैऋत्ये रक्षोऽधिपतये ॐ षां निऋतये दीर्घग्रीवसहिताय सायुधाय सवाहनाय सपरिग्रहाय श्री विष्णुपार्षदाय नमः । पश्चिमे जलाधिपतये ॐ वां वरुणाय काळिका- सहिताय सायुधाय सवाहनाय सपरिग्रहाय श्री विष्णुपार्षदाय नमः ।
    वायव्यै ज्ञानाधिपतये ॐ यां वायवे मोहिनीसहिताय सायुधाय सवाहनाय सपरि- ग्रहाय श्री विष्णु पार्षदाय नमः । उत्तरे धनाधिपतये ॐ सां सोमाय(कुबेराय) रोहिणीसहिताय सायुधाय सवाहनाय सपरिग्रहाय श्री विष्णु पार्षदाय नमः । ईशान्यै भूताधिपतये ॐ हां रुद्राय उमा- सहिताय सायुधाय सवाहनाय सपरिग्रहाय श्री विष्णु पार्षदाय नमः । निऋतिवरुणयोर्मध्यॆ नागाधिपतये ॐ आं शेषाय नागिनीसहिताय सायुधाय सवाहनाय सपरिग्रहाय श्रीविष्णु पार्षदाय नमः । इन्द्रेशानयोर्मध्ये सत्यलोकाधिपतये ॐ ह्रीं ब्रह्मणे गायत्रिसहिताय सायुधाय सवाहनाय सपरिग्रहाय श्री विष्णुपार्षदाय नमः ।
    हस्तमात्र कुण्ड (अग्गिष्टिकॆ) तयारिसिकॊण्डु, आ कुण्ड- दल्लि श्रीदेवियन्नु चिन्तिसबेकु. विष्णुवीर्यात्मकवाद अग्नियन्नु ‘ॐ भूर्भुवस्वरोम्’ ऎम्ब व्याहृति- मन्त्रदिन्द प्रतिष्ठापिसबेकु. व्याहृतिगळिन्द हदिनारु संस्कारगळन्नु अग्निगॆ माडबेकु. अग्नियल्लि पीठपूजॆ माडि, परशुरामनन्नु आवाहिसबेकु. अर्घ्यादि पुष्पार्चनॆयवरॆगॆ उपचारपूजॆ माडि, आवरणपूजॆ माडि देवर जॊतॆगॆ अवरिगू धूपदीपगळन्नु तोरिसि, नैवेद्यवन्नु देवरिगॆ अर्पिसबेकु. नैवेद्य कालदल्लि- ये होमक्कागि स्वल्प अन्नवन्नु प्रत्येकवागिट्टु-कॊळ्ळ बेकु. नन्तर नैवेद्यवन्नु अर्पिसि यथाशक्ति नूरॆण्टु बारि मूलमन्त्रवन्नु जपिसि, पुष्पाञ्जलियन्नु अर्पिसि होमवन्नु माडबेकु.
    गरुडादि योगपीठान्तपीठदेवतॆगळिगू, हागू लक्ष्मीधरादेवियरिन्द शेष, विधिपर्यन्त आवरण देवतॆगळिगू ऒन्दॊन्दु बारि पुष्पाञ्जलिअर्पिसि नन्तर नाल्कु नाल्कु बारि आयाय पीठावरणदेवता मन्त्रगळिन्दले तुप्पदिन्द होमिसबेकु. हीगॆ जात-कर्मादि संस्कृतवाद अग्नियल्लिमूलमन्त्रदिन्द नूरॆण्टु बारि होमिसबेकु.
    इल्लि पीठावरणदेवतॆगळिगॆ आहुति नीडुवाग मॊदलु पीठदेवतॆगळिगू नन्तर अष्टाक्षरदिन्दलू नन्तर आवरणदेवतामन्त्रगळिन्दलू होमिसबेकु.
    हुत्वा व्याहृतिभिः पीठदेवेभ्योऽप्यथ मूलतः ।
    उक्तावरणदेवेभ्योप्यथ सम्यक् स्मरन् हरिम् ॥ (योगदीपिका 3/48)
    होमानन्तर स्विष्टकृदादिप्रायश्चित्तान्तवागि होमिसि, उत्तरापोशन नीडि नैवेद्य विसर्जिसबेकु. इदे रीति मूलमन्त्रक्किन्त बेरॆयाद प्रणवादि अष्टमहामन्त्रगळिन्दलू, मुन्दॆ हेळुव वराहादि मन्त्रगळिन्दलू ऒन्दु बारि पुष्पाञ्जलि हागू चतुर्गुणहोमवन्नाचरिसबेकु. हीगॆ अनुयागसहितमाडुव पूजॆयु अत्यन्तश्रेष्ठ विधानवॆनिसिदॆ.
    तत्राऽद्यात्यन्तफलदा द्वितीया सफला मता - नारदीय
    विशेष - मूलमन्त्रदिन्द नूरॆण्टुबारि पुष्पाञ्जलि हागू नूरॆण्टुबारि होमवन्नु माडबेकु. इतर द्वादशाक्षर मन्त्रगळिन्द ऒन्दॊन्दु बारि पुष्पार्पणॆ, हागू अदर नाल्कुपट्टु होम माडबेकु. पीठावरणदेवतापूजा-होमवन्नु हीगॆ माडबेकु. ↩︎

  28. अनुयाग पुष्पाञ्जलि होम ↩︎