तन्त्रयुक्तयः

विश्वास-प्रस्तुतिः - 01

01 मनुष्याणां वृत्तिरर्थः, मनुष्यवती भूमिरित्यर्थः

मूलम् - 01

01 मनुष्याणां वृत्तिरर्थः, मनुष्यवती भूमिरित्यर्थः

विश्वास-प्रस्तुतिः - 02

02 तस्याः पृथिव्या लाभपालन उपायः शास्त्रं अर्थशास्त्रं इति

मूलम् - 02

02 तस्याः पृथिव्या लाभपालन उपायः शास्त्रं अर्थशास्त्रं इति

विश्वास-प्रस्तुतिः - 03

03 तद्द्वात्रिंशद् युक्तियुक्तं - अधिकरणं, विधानं, योगः, पदार्थः, हेत्व्ऽर्थः, उद्देशः, निर्देशः, उपदेशः, अपदेशः, अतिदेशः, प्रदेशः, उपमानं, अर्थापत्तिः, संशयः, प्रसङ्गः, विपर्ययः, वाक्यशेषः, अनुमतं, व्याख्यानं, निर्वचनं, निदर्शनं, अपवर्गः, स्वसञ्ज्ञा, पूर्वपक्षः, उत्तरपक्षः, एकान्तः, अनागतावेक्षणं, अतिक्रान्तावेक्षणं, नियोगः, विकल्पः, समुच्चयः ऊह्यं इति

मूलम् - 03

03 तद्द्वात्रिंशद् युक्तियुक्तं - अधिकरणं, विधानं, योगः, पदार्थः, हेत्व्ऽर्थः, उद्देशः, निर्देशः, उपदेशः, अपदेशः, अतिदेशः, प्रदेशः, उपमानं, अर्थापत्तिः, संशयः, प्रसङ्गः, विपर्ययः, वाक्यशेषः, अनुमतं, व्याख्यानं, निर्वचनं, निदर्शनं, अपवर्गः, स्वसञ्ज्ञा, पूर्वपक्षः, उत्तरपक्षः, एकान्तः, अनागतावेक्षणं, अतिक्रान्तावेक्षणं, नियोगः, विकल्पः, समुच्चयः ऊह्यं इति

विश्वास-प्रस्तुतिः - 04

04 यं अर्थं अधिकृत्य उच्यते तद् अधिकरणम्

मूलम् - 04

04 यं अर्थं अधिकृत्य उच्यते तद् अधिकरणम्

विश्वास-प्रस्तुतिः - 05

05 पृथिव्या लाभे पालने च यावन्त्यर्थशास्त्राणि पूर्वाचार्यैः प्रस्थापितानि प्रायशः तानि संहृत्य एकं इदं अर्थशास्त्रं कृतम् इति

मूलम् - 05

05 पृथिव्या लाभे पालने च यावन्त्यर्थशास्त्राणि पूर्वाचार्यैः प्रस्थापितानि प्रायशः तानि संहृत्य एकं इदं अर्थशास्त्रं कृतम् इति

विश्वास-प्रस्तुतिः - 06

06 शास्त्रस्य प्रकरणानुपूर्वी विधानम्

मूलम् - 06

06 शास्त्रस्य प्रकरणानुपूर्वी विधानम्

विश्वास-प्रस्तुतिः - 07

07 विद्यासमुद्देशः, वृद्धसम्योगः, इन्द्रियजयः, अमात्य उत्पत्तिः इत्येवं।आदिकं इति

मूलम् - 07

07 विद्यासमुद्देशः, वृद्धसम्योगः, इन्द्रियजयः, अमात्य उत्पत्तिः इत्येवं।आदिकं इति

विश्वास-प्रस्तुतिः - 08

08 वाक्ययोजना योगः

मूलम् - 08

08 वाक्ययोजना योगः

विश्वास-प्रस्तुतिः - 09

09 चतुर्वर्णाश्रमो लोकः इति

मूलम् - 09

09 चतुर्वर्णाश्रमो लोकः इति

विश्वास-प्रस्तुतिः - 10

10 पदावधिकः पदार्थः

मूलम् - 10

10 पदावधिकः पदार्थः

विश्वास-प्रस्तुतिः - 11

11 मूलहर इति पदम्

मूलम् - 11

11 मूलहर इति पदम्

विश्वास-प्रस्तुतिः - 12

12 यः पितृपैतामहं अर्थं अन्यायेन भक्षयति स मूलहरः इत्यर्थः

मूलम् - 12

12 यः पितृपैतामहं अर्थं अन्यायेन भक्षयति स मूलहरः इत्यर्थः

विश्वास-प्रस्तुतिः - 13

13 हेतुरर्थसाधको हेत्व्ऽर्थः

मूलम् - 13

13 हेतुरर्थसाधको हेत्व्ऽर्थः

विश्वास-प्रस्तुतिः - 14

14 अर्थमूलौ हि धर्मकामौ इति

मूलम् - 14

14 अर्थमूलौ हि धर्मकामौ इति

विश्वास-प्रस्तुतिः - 15

15 समासवाक्यं उद्देशः

मूलम् - 15

15 समासवाक्यं उद्देशः

विश्वास-प्रस्तुतिः - 16

16 विद्याविनयहेतुरिन्द्रियजयः इति

मूलम् - 16

16 विद्याविनयहेतुरिन्द्रियजयः इति

विश्वास-प्रस्तुतिः - 17

17 व्यासवाक्यं निर्देशः

मूलम् - 17

17 व्यासवाक्यं निर्देशः

विश्वास-प्रस्तुतिः - 18

18 कर्णत्वग्ऽक्षिजिह्वाघ्राण इन्द्रियाणां शब्दस्पर्शरूपरसगन्धेष्वविप्रतिपत्तिरिन्द्रियजयःइति

मूलम् - 18

18 कर्णत्वग्ऽक्षिजिह्वाघ्राण इन्द्रियाणां शब्दस्पर्शरूपरसगन्धेष्वविप्रतिपत्तिरिन्द्रियजयःइति

विश्वास-प्रस्तुतिः - 19

19 एवं वर्तितव्यं इत्युपदेशः

मूलम् - 19

19 एवं वर्तितव्यं इत्युपदेशः

विश्वास-प्रस्तुतिः - 20

20 धर्मार्थविरोधेन कामं सेवेत, न निह्सुखः स्यात् इति

मूलम् - 20

20 धर्मार्थविरोधेन कामं सेवेत, न निह्सुखः स्यात् इति

विश्वास-प्रस्तुतिः - 21

21 एवं असावाह इत्यपदेशः

मूलम् - 21

21 एवं असावाह इत्यपदेशः

विश्वास-प्रस्तुतिः - 22

22 मन्त्रिपरिषदं द्वादशामात्यान् कुर्वीत इति मानवाः - षोडश इति बार्हस्पत्याः - विंशतिं इत्यौशनसाः - यथासामर्थ्यं इति कौटिल्यः इति

मूलम् - 22

22 मन्त्रिपरिषदं द्वादशामात्यान् कुर्वीत इति मानवाः - षोडश इति बार्हस्पत्याः - विंशतिं इत्यौशनसाः - यथासामर्थ्यं इति कौटिल्यः इति

विश्वास-प्रस्तुतिः - 23

23 उक्तेन साधनं अतिदेशः

मूलम् - 23

23 उक्तेन साधनं अतिदेशः

विश्वास-प्रस्तुतिः - 24

24 दत्तस्याप्रदानं ऋणादानेन व्याख्यातम् इति

मूलम् - 24

24 दत्तस्याप्रदानं ऋणादानेन व्याख्यातम् इति

विश्वास-प्रस्तुतिः - 25

25 वक्तव्येन साधनं प्रदेशः

मूलम् - 25

25 वक्तव्येन साधनं प्रदेशः

विश्वास-प्रस्तुतिः - 26

26 सामदानभेददण्डैर्वा, यथाऽऽपत्सु व्याख्यास्यामः इति

मूलम् - 26

26 सामदानभेददण्डैर्वा, यथाऽऽपत्सु व्याख्यास्यामः इति

विश्वास-प्रस्तुतिः - 27

27 दृष्टेनादृष्टस्य साधनं उपमानम्

मूलम् - 27

27 दृष्टेनादृष्टस्य साधनं उपमानम्

विश्वास-प्रस्तुतिः - 28

28 निवृत्तपरिहारान् पिता इवानुगृह्णीयात् इति

मूलम् - 28

28 निवृत्तपरिहारान् पिता इवानुगृह्णीयात् इति

विश्वास-प्रस्तुतिः - 29

29 यद् अनुक्तं अर्थाद् आपद्यते साऽर्थापत्तिः

मूलम् - 29

29 यद् अनुक्तं अर्थाद् आपद्यते साऽर्थापत्तिः

विश्वास-प्रस्तुतिः - 30

30 लोकयात्राविद् राजानं आत्मद्रव्यप्रकृतिसम्पन्नं प्रियहितद्वारेणाश्रयेत

मूलम् - 30

30 लोकयात्राविद् राजानं आत्मद्रव्यप्रकृतिसम्पन्नं प्रियहितद्वारेणाश्रयेत

विश्वास-प्रस्तुतिः - 31

31 नाप्रियहितद्वारेणाश्रयेत इत्यर्थाद् आपन्नं भवति इति

मूलम् - 31

31 नाप्रियहितद्वारेणाश्रयेत इत्यर्थाद् आपन्नं भवति इति

विश्वास-प्रस्तुतिः - 32

32 उभयतोहेतुमान् अर्थः संशयः

मूलम् - 32

32 उभयतोहेतुमान् अर्थः संशयः

विश्वास-प्रस्तुतिः - 33

33 क्षीणलुब्धप्रकृतिं अपचरितप्रकृतिं वा इति

मूलम् - 33

33 क्षीणलुब्धप्रकृतिं अपचरितप्रकृतिं वा इति

विश्वास-प्रस्तुतिः - 34

34 प्रकरणान्तरेण समानोऽर्थः प्रसङ्गः

मूलम् - 34

34 प्रकरणान्तरेण समानोऽर्थः प्रसङ्गः

विश्वास-प्रस्तुतिः - 35

35 कृषिकर्मप्रदिष्टायां भूमौ - इति समानं पूर्वेण इति

मूलम् - 35

35 कृषिकर्मप्रदिष्टायां भूमौ - इति समानं पूर्वेण इति

विश्वास-प्रस्तुतिः - 36

36 प्रतिलोमेन साधनं विपर्ययः

मूलम् - 36

36 प्रतिलोमेन साधनं विपर्ययः

विश्वास-प्रस्तुतिः - 37

37 विपरीतं अतुष्टस्य इति

मूलम् - 37

37 विपरीतं अतुष्टस्य इति

विश्वास-प्रस्तुतिः - 38

38 येन वाक्यं समाप्यते स वाक्यशेषः

मूलम् - 38

38 येन वाक्यं समाप्यते स वाक्यशेषः

विश्वास-प्रस्तुतिः - 39

39 छिन्नपक्षस्य इव राज्ञश्चेष्टानाशश्च इति

मूलम् - 39

39 छिन्नपक्षस्य इव राज्ञश्चेष्टानाशश्च इति

विश्वास-प्रस्तुतिः - 40

40 तत्र शकुनेः इति वाक्यशेषः

मूलम् - 40

40 तत्र शकुनेः इति वाक्यशेषः

विश्वास-प्रस्तुतिः - 41

41 परवाक्यं अप्रतिषिद्धं अनुमतम्

मूलम् - 41

41 परवाक्यं अप्रतिषिद्धं अनुमतम्

विश्वास-प्रस्तुतिः - 42

42 पक्षावुरस्यं प्रतिग्रह इत्यौशनसो व्यूहविभागः इति

मूलम् - 42

42 पक्षावुरस्यं प्रतिग्रह इत्यौशनसो व्यूहविभागः इति

विश्वास-प्रस्तुतिः - 43

43 अतिशयवर्णना व्याख्यानम्

मूलम् - 43

43 अतिशयवर्णना व्याख्यानम्

विश्वास-प्रस्तुतिः - 44

44 विशेषतश्च सङ्घानां सङ्घधर्मिणां च राजकुलानां द्यूतनिमित्तो भेदः तन्निमित्तो विनाश इत्यसत्प्रग्रहः पापिष्ठतमो व्यसनानां तन्त्रदौर्बल्यात् इति

मूलम् - 44

44 विशेषतश्च सङ्घानां सङ्घधर्मिणां च राजकुलानां द्यूतनिमित्तो भेदः तन्निमित्तो विनाश इत्यसत्प्रग्रहः पापिष्ठतमो व्यसनानां तन्त्रदौर्बल्यात् इति

विश्वास-प्रस्तुतिः - 45

45 गुणतः शब्दनिष्पत्तिर्निर्वचनम्

मूलम् - 45

45 गुणतः शब्दनिष्पत्तिर्निर्वचनम्

विश्वास-प्रस्तुतिः - 46

46 व्यस्यत्येनं श्रेयस इति व्यसनम् इति

मूलम् - 46

46 व्यस्यत्येनं श्रेयस इति व्यसनम् इति

विश्वास-प्रस्तुतिः - 47

47 दृष्टान्तो दृष्टान्तयुक्तो निदर्शनम्

मूलम् - 47

47 दृष्टान्तो दृष्टान्तयुक्तो निदर्शनम्

विश्वास-प्रस्तुतिः - 48

48 विगृहीतो हि ज्यायसा हस्तिना पादयुद्धं इवाभ्युपैति इति

मूलम् - 48

48 विगृहीतो हि ज्यायसा हस्तिना पादयुद्धं इवाभ्युपैति इति

विश्वास-प्रस्तुतिः - 49

49 अभिप्लुतव्यपकर्षणं अपवर्गः

मूलम् - 49

49 अभिप्लुतव्यपकर्षणं अपवर्गः

विश्वास-प्रस्तुतिः - 50

50 नित्यं आसन्नं अरिबलं वासयेद् अन्यत्राभ्यन्तरकोपशङ्कायाः इति

मूलम् - 50

50 नित्यं आसन्नं अरिबलं वासयेद् अन्यत्राभ्यन्तरकोपशङ्कायाः इति

विश्वास-प्रस्तुतिः - 51

51 परैरसमितः शब्दः स्वसञ्ज्ञा

मूलम् - 51

51 परैरसमितः शब्दः स्वसञ्ज्ञा

विश्वास-प्रस्तुतिः - 52

52 प्रथमा प्रकृतिः, तस्य भूम्य्ऽनन्तरा द्वितीया, भूम्य्।एकान्तरा तृतीया इति

मूलम् - 52

52 प्रथमा प्रकृतिः, तस्य भूम्य्ऽनन्तरा द्वितीया, भूम्य्।एकान्तरा तृतीया इति

विश्वास-प्रस्तुतिः - 53

53 प्रतिषेद्धव्यं वाक्यं पूर्वपक्षः

मूलम् - 53

53 प्रतिषेद्धव्यं वाक्यं पूर्वपक्षः

विश्वास-प्रस्तुतिः - 54

54 स्वाम्य्ऽमात्यव्यसनयोरमात्यव्यसनं गरीयः इति

मूलम् - 54

54 स्वाम्य्ऽमात्यव्यसनयोरमात्यव्यसनं गरीयः इति

विश्वास-प्रस्तुतिः - 55

55 तस्य निर्णयनवाक्यं उत्तरपक्षः

मूलम् - 55

55 तस्य निर्णयनवाक्यं उत्तरपक्षः

विश्वास-प्रस्तुतिः - 56

56 तद्।आयत्तत्वात्, तत्कूटस्थानीयो हि स्वामी इति

मूलम् - 56

56 तद्।आयत्तत्वात्, तत्कूटस्थानीयो हि स्वामी इति

विश्वास-प्रस्तुतिः - 57

57 सर्वत्रायत्तं एकान्तः

मूलम् - 57

57 सर्वत्रायत्तं एकान्तः

विश्वास-प्रस्तुतिः - 58

58 तस्माद् उत्थानं आत्मनः कुर्वीत इति

मूलम् - 58

58 तस्माद् उत्थानं आत्मनः कुर्वीत इति

विश्वास-प्रस्तुतिः - 59

59 पश्चाद् एवं विहितं इत्यनागतावेक्षणम्

मूलम् - 59

59 पश्चाद् एवं विहितं इत्यनागतावेक्षणम्

विश्वास-प्रस्तुतिः - 60

60 तुलाप्रतिमानं पौतवाध्यक्षे वक्ष्यामः इति

मूलम् - 60

60 तुलाप्रतिमानं पौतवाध्यक्षे वक्ष्यामः इति

विश्वास-प्रस्तुतिः - 61

61 पुरस्ताद् एवं विहितं इत्यतिक्रान्तावेष्कणम्

मूलम् - 61

61 पुरस्ताद् एवं विहितं इत्यतिक्रान्तावेष्कणम्

विश्वास-प्रस्तुतिः - 62

62 अमात्यसम्पद् उक्ता पुरस्तात् इति

मूलम् - 62

62 अमात्यसम्पद् उक्ता पुरस्तात् इति

विश्वास-प्रस्तुतिः - 63

63 एवं नान्यथा इति नियोगः

मूलम् - 63

63 एवं नान्यथा इति नियोगः

विश्वास-प्रस्तुतिः - 64

64 तस्माद् धर्म्यं अर्थ्यं चास्य उपदिशेत्, नाधर्म्यं अनर्थय्ं च इति

मूलम् - 64

64 तस्माद् धर्म्यं अर्थ्यं चास्य उपदिशेत्, नाधर्म्यं अनर्थय्ं च इति

विश्वास-प्रस्तुतिः - 65

65 अनेन वाऽनेन वा इति विकल्पः

मूलम् - 65

65 अनेन वाऽनेन वा इति विकल्पः

विश्वास-प्रस्तुतिः - 66

66 दुहितरो वा धर्मिष्ठेषु विवाहेषु जाताः इति

मूलम् - 66

66 दुहितरो वा धर्मिष्ठेषु विवाहेषु जाताः इति

विश्वास-प्रस्तुतिः - 67

67 अनेन चानेन च इति समुच्चयः

मूलम् - 67

67 अनेन चानेन च इति समुच्चयः

विश्वास-प्रस्तुतिः - 68

68 स्वयञ्जातः पितुर्बन्धूनां च दायादः इति

मूलम् - 68

68 स्वयञ्जातः पितुर्बन्धूनां च दायादः इति

विश्वास-प्रस्तुतिः - 69

69 अनुक्तकरणं ऊह्यम्

मूलम् - 69

69 अनुक्तकरणं ऊह्यम्

विश्वास-प्रस्तुतिः - 70

70 यथा च दाता प्रतिग्रहीता च न उपहतौ स्यातां तथाऽनुशयं कुशलाः कल्पयेयुः इति

मूलम् - 70

70 यथा च दाता प्रतिग्रहीता च न उपहतौ स्यातां तथाऽनुशयं कुशलाः कल्पयेयुः इति

विश्वास-प्रस्तुतिः - 71

71ab एवं शास्त्रं इदं युक्तं एताभिः तन्त्रयुक्तिभिः ।
71chd अवाप्तौ पालने च उक्तं लोकस्यास्य परस्य च

मूलम् - 71

71ab एवं शास्त्रं इदं युक्तं एताभिः तन्त्रयुक्तिभिः ।
71chd अवाप्तौ पालने च उक्तं लोकस्यास्य परस्य च

विश्वास-प्रस्तुतिः - 72

72ab धर्मं अर्थं च कामं च प्रवर्तयति पाति च ।
72chd अधर्मानर्थविद्वेषान् इदं शास्त्रं निहन्ति च

मूलम् - 72

72ab धर्मं अर्थं च कामं च प्रवर्तयति पाति च ।
72chd अधर्मानर्थविद्वेषान् इदं शास्त्रं निहन्ति च

विश्वास-प्रस्तुतिः - 73

73ab येन शास्त्रं च शस्त्रं च नन्दराजगता च भूः ।
73chd अमर्षेण उद्धृतान्याशु तेन शास्त्रं इदं कृतम् (इति)

मूलम् - 73

73ab येन शास्त्रं च शस्त्रं च नन्दराजगता च भूः ।
73chd अमर्षेण उद्धृतान्याशु तेन शास्त्रं इदं कृतम् (इति)

End of the ArthashAstra