कल्पान्तरे विश्वासटिप्पन्यः

मध्यमचरितं - उदासीनचरितं - मण्डलचरितम्

विश्वास-प्रस्तुतिः - 01

01 मध्यमस्यात्मा तृतीया पञ्चमी च प्रकृती प्रकृतयः

मूलम् - 01

01 मध्यमस्यात्मा तृतीया पञ्चमी च प्रकृती प्रकृतयः

विश्वास-प्रस्तुतिः - 02

02 द्वितीया चतुर्थी षष्ठी च विकृतयः

मूलम् - 02

02 द्वितीया चतुर्थी षष्ठी च विकृतयः

विश्वास-प्रस्तुतिः - 03

03 तच्चेद् उभयं मध्यमोऽनुगृह्णीयात्, विजिगीषुर्मध्यमानुलोमः स्यात्

मूलम् - 03

03 तच्चेद् उभयं मध्यमोऽनुगृह्णीयात्, विजिगीषुर्मध्यमानुलोमः स्यात्

विश्वास-प्रस्तुतिः - 04

04 न चेद् अनुगृह्णीयात्, प्रकृत्य्ऽनुलोमः स्यात्

मूलम् - 04

04 न चेद् अनुगृह्णीयात्, प्रकृत्य्ऽनुलोमः स्यात्

विश्वास-प्रस्तुतिः - 05

05 मद्यमश्चेद् विजिगीषोर्मित्रं मित्रभावि लिप्सेत, मित्रस्यात्मनश्च मित्राण्युत्थाप्य मध्यमाच्च मित्राणि भेदयित्वा मित्रं त्रायेत

मूलम् - 05

विश्वास-प्रस्तुतिः - 06

06 मण्डलं वा प्रोत्साहयेत् अतिप्रवृद्धोऽयं मध्यमः सर्वेषां नो विनाशायाभ्युत्थितः, सम्भूयास्य यात्रां विहनाम इति

मूलम् - 06

विश्वास-प्रस्तुतिः - 07

07 तच्चेन् मण्डलं अनुगृह्णीयात्, मध्यमावग्रहेणात्मानं उपबृंहयेत्

मूलम् - 07

07 तच्चेन् मण्डलं अनुगृह्णीयात्, मध्यमावग्रहेणात्मानं उपबृंहयेत्

विश्वास-प्रस्तुतिः - 08

08 न चेद् अनुगृह्णीयात्, कोशदण्डाभ्यां मित्रं अनुगृह्य ये मध्यमद्वेषिणो राजानः परस्परानुगृहीता वा बहवः तिष्ठेयुः, एकसिद्धौ वा बहवः सिध्येयुः, परस्पराद् वा शङ्किता न उत्तिष्ठेरन्, तेषां प्रधानं एकं आसन्नं वा सामदानाभ्यां लभेत

मूलम् - 08

विश्वास-प्रस्तुतिः - 09

09 द्विगुणो द्वितीयं त्रिगुनः तृतीयम्

मूलम् - 09

09 द्विगुणो द्वितीयं त्रिगुनः तृतीयम्

विश्वास-प्रस्तुतिः - 10

10 एवं अभ्युच्चितो मध्यमं अवगृह्णीयात्

मूलम् - 10

10 एवं अभ्युच्चितो मध्यमं अवगृह्णीयात्

विश्वास-प्रस्तुतिः - 11

11 देशकालातिपत्तौ वा सन्धाय मध्यमेन मित्रस्य साचिव्यं कुर्यात्, दूष्येषु वा कर्मसन्धिम्

मूलम् - 11

विश्वास-प्रस्तुतिः - 12

12 कर्शनीयं वाऽस्य मित्रं मध्यमो लिप्सेत, प्रतिस्तम्भयेद् एनं अहं त्वा त्रायेय इति आ कर्शनात्

मूलम् - 12

विश्वास-प्रस्तुतिः - 13

13 कर्शितं एनं त्रायेत

मूलम् - 13

13 कर्शितं एनं त्रायेत

विश्वास-प्रस्तुतिः - 14

14 उच्छेदनीयं वाऽस्य मित्रं मध्यमो लिप्सेत, कर्शितं एनं त्रायेत मध्यमवृद्धिभयात्

मूलम् - 14

विश्वास-प्रस्तुतिः - 15

15 उच्छिन्नं वा भूम्य्ऽनुग्रहेण हस्ते कुर्याद् अन्यत्रापसारभयात्

मूलम् - 15

15 उच्छिन्नं वा भूम्य्ऽनुग्रहेण हस्ते कुर्याद् अन्यत्रापसारभयात्

विश्वास-प्रस्तुतिः - 16

16 कर्शनीय उच्छेदनीययोश्चेन् मित्राणि मध्यमस्य साचिव्यकराणि स्युः, पुरुषान्तरेण सन्धीयेत

मूलम् - 16

विश्वास-प्रस्तुतिः - 17

17 विजिगीषोर्वा तयोर्मित्राण्यवग्रहसमर्थानि स्युः, सन्धिं उपेयात्

मूलम् - 17

17 विजिगीषोर्वा तयोर्मित्राण्यवग्रहसमर्थानि स्युः, सन्धिं उपेयात्

विश्वास-प्रस्तुतिः - 18

18 अमित्रं वाऽस्य मध्यमो लिप्सेत, सन्धिं उपेयात्

मूलम् - 18

18 अमित्रं वाऽस्य मध्यमो लिप्सेत, सन्धिं उपेयात्

विश्वास-प्रस्तुतिः - 19

19 एवं स्वार्थश्च कृतो भवति मध्यमस्य प्रियं च

मूलम् - 19

19 एवं स्वार्थश्च कृतो भवति मध्यमस्य प्रियं च

विश्वास-प्रस्तुतिः - 20

20 मध्यमश्चेत् स्वमित्रं मित्रभावि लिप्सेत, पुरुषान्तरेण सन्दध्यात्

मूलम् - 20

20 मध्यमश्चेत् स्वमित्रं मित्रभावि लिप्सेत, पुरुषान्तरेण सन्दध्यात्

विश्वास-प्रस्तुतिः - 21

21 सापेक्षं वा नार्हसि मित्रं उच्छेत्तुम् इति वारयेत्

मूलम् - 21

21 सापेक्षं वा नार्हसि मित्रं उच्छेत्तुम् इति वारयेत्

विश्वास-प्रस्तुतिः - 22

22 उपेक्षेत वा मण्डलं अस्य कुप्यतु स्वपक्षवधात् इति

मूलम् - 22

22 उपेक्षेत वा मण्डलं अस्य कुप्यतु स्वपक्षवधात् इति

विश्वास-प्रस्तुतिः - 23

23 अमित्रं आत्मनो वा मध्यमो लिप्सेत, कोशदण्डाभ्यां एनं अदृश्यमानोऽनुगृह्णीयात्

मूलम् - 23

विश्वास-प्रस्तुतिः - 24

24 उदासीनं वा मध्यमो लिप्सेत, अस्मै साहाय्यं दद्याद् उदासीनाद् भिद्यताम् इति

मूलम् - 24

विश्वास-प्रस्तुतिः - 25

25 मध्यम उदासीनयोर्यो मण्डलस्याभिप्रेतः तं आश्रयेत

मूलम् - 25

25 मध्यम उदासीनयोर्यो मण्डलस्याभिप्रेतः तं आश्रयेत

विश्वास-प्रस्तुतिः - 26

26 मध्यमचरितेन उदासीनचरितं व्याख्यातम्

मूलम् - 26

26 मध्यमचरितेन उदासीनचरितं व्याख्यातम्

विश्वास-प्रस्तुतिः - 27

27 उदासीनश्चेन् मध्यमं लिप्सेत, यतः शत्रुं अतिसन्दध्यान् मित्रस्य उपकारं कुर्याद् उदासीनं वा दण्ड उपकारिणं लभेत ततः परिणमेत

मूलम् - 27

विश्वास-प्रस्तुतिः - 28

28 एवं उपबृह्यात्मानं अरिप्रकृतिं कर्शयेन् मित्रप्रकृतिं च उपगृह्णीयात्

मूलम् - 28

28 एवं उपबृह्यात्मानं अरिप्रकृतिं कर्शयेन् मित्रप्रकृतिं च उपगृह्णीयात्

विश्वास-प्रस्तुतिः - 29

29a सत्यप्यमित्रभावे तस्यानात्मवान्नित्यापकारी शत्रुः शत्रुसंहितः पार्ष्णिग्राहो वा व्यसनी यातव्यो व्यसने वा नेतुरभियोक्ता इत्यरिभाविनः, एकार्थाभिप्रयातः पृथग्ऽर्थाभिप्रयातः सम्भूययात्रिकः संहितप्रयाणिकः स्वार्थाभिप्रयातः सामुत्थायिकः कोशदण्डयोरन्यतरस्य क्रेता विक्रेता वा द्वैधीभाविक इति मित्रभाविनः, -
29b सामन्तो बलवतः प्रतिघातोऽन्तर्धिः प्रतिवेशो वा बलवतः पार्ष्णिग्राहो वा स्वयं उपनतः प्रताप उपनतो वा दण्ड उपनत इति भृत्यभाविनः सामन्ताः

मूलम् - 29

विश्वास-प्रस्तुतिः - 30

30 तैर्भूम्य्।एकान्तरा व्याख्याताः

मूलम् - 30

30 तैर्भूम्य्।एकान्तरा व्याख्याताः

विश्वास-प्रस्तुतिः - 31

31ab तेषां शत्रुविरोधे यन् मित्रं एकार्थतां व्रजेत् ।
31chd शक्त्या तद्ऽनुगृह्णीयाद् विषहेत यया परम्

मूलम् - 31

विश्वास-प्रस्तुतिः - 32

32ab प्रसाध्य शत्रुं यन् मित्रं वृद्धं गच्छेद् अवश्यताम् ।
32chd सामन्त एकान्तराभ्यां तत्प्रकृतिभ्यां विरोधयेत्

मूलम् - 32

विश्वास-प्रस्तुतिः - 33

33ab तत्कुलीनापरुद्धाभ्यां भूमिं वा तस्य हारयेत् ।
33chd यथा वाऽनुग्रहापेक्षं वश्यं तिष्ठेत् तथा चरेत्

मूलम् - 33

विश्वास-प्रस्तुतिः - 34

34ab न उपकुर्याद् अमित्रं वा गच्छेद् यद् अतिकर्शितम् ।
34chd तद् अहीनं अवृद्धं च स्थापयेन् मित्रं अर्थवित्

मूलम् - 34

विश्वास-प्रस्तुतिः - 35

35ab अर्थयुक्त्या चलं मित्रं सन्धिं यद् उपगच्छति ।
35chd तस्यापगमने हेतुं विहन्यान्न चलेद् यथा

मूलम् - 35

विश्वास-प्रस्तुतिः - 36

36ab अरिसाधारणं यद् वा तिष्ठेत् तद् अरितः शठम् ।
36chd भेदयेद् भिन्नं उच्छिन्द्यात् ततः शत्रुं अनन्तरम्

मूलम् - 36

विश्वास-प्रस्तुतिः - 37

37ab उदासीनं च यत् तिष्ठेत् सामन्तैः तद् विरोधयेत् ।
37chd ततो विग्रहसन्तप्तं उपकारे निवेशयेत्

मूलम् - 37

विश्वास-प्रस्तुतिः - 38

38ab अमित्रं विजिगीषुं च यत् सञ्चरति दुर्बलम् ।
38chd तद् बलेनानुगृह्णीयाद् यथा स्यान्न परान्मुखम्

मूलम् - 38

विश्वास-प्रस्तुतिः - 39

39ab अपनीय ततोऽन्यस्यां भूमौ वा सम्निवेशयेत् ।
39chd निवेश्य पूर्वं तत्रान्यद् दण्डानुग्रहहेतुना

मूलम् - 39

विश्वास-प्रस्तुतिः - 40

40ab अपकुर्यात् समर्थं वा न उपकुर्याद् यद् आपदि ।
40chd उच्छिन्द्याद् एव तन्मित्रं विश्वस्याङ्कं उपस्थितम्

मूलम् - 40

विश्वास-प्रस्तुतिः - 41

41ab मित्रव्यसनतो वाऽरिरुत्तिष्ठेद् योऽनवग्रहः ।
41chd मित्रेण एव भवेत् साध्यश्छादितव्यसनेन सः
41ab अमित्रव्यसनान् मित्रं उत्थितं यद् विरज्यति ।
41chd अरिव्यसनसिद्ध्या तत्शत्रुणा एव प्रसिध्यति

मूलम् - 41

विश्वास-प्रस्तुतिः - 42

42ab वृद्धिं क्षयं च स्थानं च कर्शन उच्छेदनं तथा
42chd सर्व उपायान् समादध्याद् एतान् यश्चार्थशास्त्रवित् ।

मूलम् - 42

विश्वास-प्रस्तुतिः - 43

43ab एवं अन्योन्यसञ्चारं षाड्गुण्यं योऽनुपश्यति
43chd स बुद्धिनिगलैर्बद्धैरिष्टं क्रीडति पार्थिवैः (इति)

मूलम् - 43