आचमनम्

भावः

  • कर्मण्य् एकाग्रतायाः प्राप्तिः
  • अद्भ्यः श्रद्धायाः ग्रहणम्

स्थितिः

  • पवित्रे स्थाने
  • दर्भेष्व् आसीनः
  • प्राङ्मुख उदङ्मुखो वा

हस्ते जलं धृत्वा पानं त्रिवारम्। ततो न्यासः क्वचित्।

पाने मन्त्राः

  • ‘ॐ अच्युताय नमः। ॐ अनन्ताय नमः। ॐ गोविन्दाय नमः।’
  • व्याहृतयः
  • गायत्रीपादाः

स्मार्तः न्यासः

सौरम्

  • ॐ अं केशव-धातृभ्यां नमः (forehead)
  • ॐ आं नारायणार्यमभ्यां नमः (stomach)
  • ॐ इं माधव-मित्राभ्यां नमः (heart)
  • ॐ ईं गोविन्द-वरुणाभ्यां नमः (neck)
  • ॐ उं विष्ण्व्-अंशुमद्भ्यां नमः (right ribs)
  • ॐ ऊं मधुसूदन-भगाभ्यां नमः (shoulders)
  • ॐ एं त्रिविक्रम-विवस्वद्भ्यां नमः (throat)
  • ॐ ऐं वामनेन्द्राब्यां नमः (left ribs)
  • ॐ ॐ श्रीधर-पूषाभ्यां नमः (back of neck)
  • ॐ औं हृषिकेश-पर्जन्याभ्यां नमः (back)
  • ॐ अं पद्मनाभ-त्वष्टृभ्यां नमः (shoulders)
  • ॐ अः दामोदर-विष्णुभ्यां नमः

श्रौत-विधिः

  • प्रयोगसन्दर्भः
    • वषट्कारहोमेषु विद्युद्वृष्टी इत्युपदेशः

अपाम् उपस्पर्शः

कर्मारम्भे-

कर्मान्ते -

  • पानत्रयम्

कर्मारम्भे ऽधिकम्

  • द्विः परिमार्जनम्
  • सकृद् उपस्पृश्य
  • अङ्गस्पर्शः
    • शिरस् सर्वाभिर् अङ्गुलीभिः
    • चक्षुषी अनामिकया
    • नासिके तर्जन्या
    • श्रोत्रे कनिष्ठिकया
    • हृदयं तलेन