कृष्णयजुर्वेदिषु

• हेतुस्मरणम् - सङ्कल्पम् ईक्षताम्
• सन्ध्या-मुहूर्त-उपयोगः

पूर्वाङ्गम्

• आचमनप्राणायामौ
• सङ्कल्पः
• सात्त्विकत्यागः

पावित्र्यप्राप्तिः

प्राशनम् अपाम्

प्रातः

सायम् - सूर्यश्च मामन्युश्च …

मध्याह्ने

प्रोक्षणम्

• दधिक्राव्णोऽकारिषम् …
• अपोहिष्ठा …

अर्घ्यप्रदानम्

भावः (द्रष्टुं नोद्यम्)

• जलबिन्दवो वज्रा भूत्वा राक्षसान् घ्नन्ति, ततो देवजयो धर्मरक्षा चेति ब्राह्मणम्।
• {सायणो ऽत्र।}

प्रदक्षिण-क्रमणम्

भावः (द्रष्टुं नोद्यम्)

• यत्प्रदक्षिणं प्रक्रमन्ति तेन +++(अर्घ्यप्रदानेन रक्षोहननस्य)+++ पाप्मानम् अवधून्वन्ति। उद्यन्तम् अस्तंयन्तम् आदित्यम् अभिध्यायन्, (प्रदक्षिणं) कुर्वन् ब्राह्मणो विद्वान् सकलं भद्रम् अश्नुते असावादित्यो ब्रह्मेति ब्रह्मैव सन् ब्रह्माप्येति ।। २ ।।, इति । इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके द्वितीयोऽनुवाकः

• हृदयस्पर्शेन - “असाव् आदित्यो ब्रह्म” इति वचनम्।
• आत्म-प्रदक्षिणं कुरुते।
• आत्मनः परितः जलं क्षिपति पापापकर्षणाय।

गायत्रीमन्त्रजपः

• हेतुः
  • पाप-नाशः (मनुः)

पूर्वां सन्ध्यां जपंस् तिष्ठेत् सावित्रीमाऽर्कदर्शनात् ।
पश्चिमां तु समासीनः सम्यग् ऋक्षविभावनात् ॥

इति मनुः।

• आचमन-प्राणायामौ
• आसनप्रोक्षणम्
• सर्वाङ्गन्यासः

“ॐ” हृदयाय नमः
“तत् सवितुः” शिरसे स्वाहा
“वरेण्यं” शिखायै वषट्
“भर्गो देवस्य” नेत्रयोर् वौषट्
“धीमहि” बलाय कवचाय हुम्
“धियो यो नः प्रचोदयात्” वीर्यायास्त्राय फट् ।

• गायत्री-आवहनम्

• दिग्बन्धनम्।

• जपः

  • अत्र लोहितार्क एव ध्यायताम्
  • तूरीयपादस्य दशस्व् एकवारं जपः

प्रणवव्याहृतीयुक्तां
गायत्रीं तु ततो जपेत् ।

छिन्नपादा तु गायत्री
ब्रह्महत्यां व्यपोहति ॥

• गायत्री-उद्वासनम्

उत्तराङ्गाणि

मित्रोपस्थानम् प्रातः

वरुणोपस्थानं सायम्

मध्याह्ने

सन्ध्यादिनमस्कारः

सप्रदक्षिणं

ओं सन्ध्यायै नमः, सावित्र्यै नमः, गायत्र्यै नमः, सरस्वत्यै नमः, सर्वाभ्यो देवताभ्यो नमो नमः

सूर्यदर्शनम्

• माध्याह्निके प्रशस्यते मुद्रया।

सूर्यादिनमस्कारः

कामोऽकार्षीन्, मन्युर् अकार्षीन्, नमो नम

इति चोक्त्वा,
“असाव् आदित्यो ब्रह्म”, “स यश् चायं पुरुषे यश् चासावादित्ये” इति भावेन
अभिवादन-पूर्वकम् नमस्कुर्यात्।

दिग्-वन्दनम्

शिंशुमार-ध्रुवयोर् वन्दनं सायम्

कर्म-दोष-प्रायश्चित्तम्

कामोऽकार्षीन्मन्युरकार्षीद् ।
जपादिमध्ये वाङ्नियमातिक्रमे “इदं विष्णुरि"ति ऋचं जपेत् ।

असौकर्ये विकल्पाः

• मानसिकम् अनुष्ठानम्
• अन्येनानुष्ठानम्