वैश्वदेवम्

भावः

• यस्याग्नौ न क्रियते यस्य चाग्रं न दीयते न तद्भोक्तव्यम्
• ऋणप्रज्ञा
• अपरोद्देशाः
  • पञ्चसूना(=हिंसा)दोष-निवारणम् इति केचित्
    • पाके, मार्जने इत्यादौ
  • अन्न-संस्कारः

आपस्तम्बीय-विधौ

अन्यत्रोक्तम्।

आश्वलायन-सूत्रे

• ऋग्विधाने ऽत्र।

मनुः

• मनुः
  • सायम् स्त्रिया - अत्र । सायं त्वन्नस्य सिद्धस्य पत्न्यमन्त्रं बलिं हरेत् । वैश्वदेवं हि नामैतत् सायं प्रातर्विधीयते ॥

निवेदनशेषेण

• भिन्नसम्प्रदायेषु, यो देवः परमो मतः, तस्मा आदाव् अन्नं निवेद्य, तच्छेषम् प्रसादं वैश्वदेव प्रयुञ्जन्ते।
• शुक्लयजुर्वेदिनः शैवा अपि वैश्वदेवे विष्णुनिवेदितशेषं प्रसादम् प्रयुञ्जत इति श्रूयते। (“The smarta as well as shaiva brahmanas in Ujjain as well as odisha follow this procedure from what i enquired. Former are madhyandina while latter are kanva” इति रविलोचनः। ) तद् देवप्रियम् भवतीति १.१५४.५ इति दर्शयन्ति।

गरुडपुराणोक्त-होममन्त्राः

ॐ प्र॒जाप॑तये॒ स्वाहा॑ ।
ॐ सोमा॑य॒ स्वाहा॑ ।
ॐ बृह॒स्पत॑ये॒ स्वाहा॑ ।
ॐ अ॒ग्नि॒षो॒माभ्या॒ँ स्वाहा॑ ।
ॐ इ॒न्द्रा॒ग्नीभ्या॒ँ स्वाहा॑ ।
ॐ द्या॒वा॒पृ॒थि॒वीभ्या॒ँ स्वाहा॑ ।
ॐ इन्द्रा॑य॒ स्वाहा॑ ।
ॐ विश्वे॑भ्यो दे॒वेभ्यः॒ स्वाहा॑ ।
ॐ ब्रह्म॑णे॒ स्वाहा॑ ।
ॐ अ॒द्भ्यः स्वाहा॑ ।
ॐ ओ॒ष॒धि॒व॒न॒स्प॒तिभ्यः॒ स्वाहा॑ ।
ॐ ग्रहा॑भ्यः॒ स्वाहा॑ ।
ॐ दे॒व॒-दे॒व॒ताभ्यः॒ स्वाहा॑ ।
ॐ इन्द्रा॑य॒ स्वाहा॑ ।
ॐ इ॒न्द्र॒-पु॒रु॒षेभ्यः॒ स्वाहा॑ ।
ॐ यमा॑य॒ स्वाहा ।
ॐ य॒म॒-पु॒रु॒षेभ्यः॒ स्वाहा॑ ।
ॐ सर्वेभ्यो भूतेभ्यो दिवाचारिभ्यः॒ स्वाहा॑ ।
ॐ स्व॒धापि॒तृभ्यः॒ स्वाहा॑ [आप उपस्पृश्य] ।

सङ्क्षेपेण पञ्चमहायज्ञाः

• स्नानविधावेव देव-ऋषि-पितृ-तर्पणानि
• मानुषयज्ञ-भूतयज्ञ-धन-दानम्