+जपः, पुरश्चरणम्

स्थानेश्वर-निर्देशो ऽत्र ।

प्रकार-भेदः

मन्त्र-स्मृतेर् व्यत्यासः

अध उच्यमाना नियमाः पृथक्-कृत-कर्मण्य् एवान्वेति।
मन्त्र-स्मृति-मात्रात् तद् भिद्यते।

नित्य-जपाद् भेदः

मन्त्रसाधने हि द्वाव् उपायौ - यावज्जीवं नियतो जपः, पुरश्चरण-रूपश्च।
ऐहिके काम्यप्रयोगे तु
पुरश्चरणं विना नाधिकारः।
आमुष्मिक-मात्रार्थे
पुरश्चरणं विनाऽपि
नित्य-जप-मात्रेण निर्वाह
इति स्थितिः ॥

इति भास्कर-रायः॥

शरीर-स्थितिः

अन्यत्र -

न च क्रमन् न च हसन्
न पार्श्वम् अवलोकयन् ।
न पदा पदम् आक्रम्य
न चैव हि तथा करौ ।

हस्तौ

कृत्वोत्तानकरौ प्रातः
सायं चाधोमुखौ करौ ।
मध्ये स्कन्ध-भुजाभ्यां तु
जप एवम् उदाहृतः ।
अङ्गुलीर् न वियुञ्जीत

किञ्चिदाकुञ्चिते तले ।
अङ्गुलीनां वियोगे तु
छिद्रे तु स्रवते जपः ।

नाधोरत्निर् नान्यमनाः
न च व्यत्यस्त-पत्-करः ।

वेषः

अपवित्रकरोऽशुद्धः
प्रलपन् न जपेत् क्वचित् ।
अ-प्रावृत-करो वापि
शिरसि प्रावृतोऽपि च ॥

खण्ड-वस्त्रावृतस्यैव
वस्त्रार्धालम्भिनस् तथा ।
उत्तरीय-व्यतीतस्य
समस्ता निष्फलाः क्रियाः ॥

नारदीये श्रीमद्-अष्टाक्षर-ब्रह्म-विद्यायां -

सङ्ख्याताद् अपि साहस्रः
सोर्ध्वपुण्ड्रतनोर् जपः ॥

मनःस्थितिः

मनः प्रहर्षणं शौचं
मौनं मन्त्रार्थचिन्तनम् ।
अव्यग्रत्वम् अनिर्वेदो
जपसम्पत्ति-हेतवः ।
निष्ठीवं जृम्भणं कोधो
निद्रालस्य-क्षुधा-मदः ।
पतित-श्वाऽन्त्यजालोकाः
दशैते जपवैरिणः ॥

स्थानम्

सावित्र्यादिक्रियास् सर्वा
आदित्याभिमुखश् चरेत् ।
देवालयसमीपे तु
तम् एवाभिमुखश् चरेत् ।
जप-स्थानान् न निर्गच्छेत्
देवतासन्निधौ क्वचित् ।
प्रदक्षिण-नमस्कारं
न कुर्याद् देवतालये ॥

न्यासः

मन्त्राणां करन्यासः, ततो ऽङ्गन्यासः प्रशस्तः।
ननु शरीरस्थ-जीवस्य जप्य-मन्त्रेशेन +ऐक्यं साध्यतेतरां तेन।
पाञ्चरात्रिकास् तत्राश्रमभेदेन सृष्टि-स्थिति-संकार-न्यासान् दिशन्ति।

सङ्ख्यानम्

असंख्यातात् तु संख्यातः
सहस्रगुण ईरितः

जयाख्य-संहितायां -

जपन्तु द्विविधं कुर्याद्
अक्षसूत्र-करार्पितम् ।

उच्चता

श्रीमद्-अष्टाक्षर-विधाव् एवमुक्तम् –

क्रिया-यागाच् छतगुणो
जप-यज्ञः प्रकीर्तितः ।
उच्चाच् छतगुणो ज्ञेयः
उपांशुश् चेत् स्मृतस्सदा ।
उपांशोर् मानसः प्रोक्तः
सहस्रं गुणतोऽधिकः ॥

इति ।

आतिथ्यादि

श्रीमद्-अष्टाक्षर-विधाव् एवमुक्तम् –

जपमध्ये गुरुर् वापि
वैष्णवो यस् समागतः ।
सम्भाषणादि-पूजान् तु
तस्य कृत्वानुमान्य च ।
अनुज्ञाप्य ततः कृत्वा
जपशेषं समाहितः ।

सर्वस्य प्रभवो यस्मात्
विष्णुपादाश्रया नराः ।
तन्-मूलतः क्रियास् सर्वाः
सफलास्तु भवन्ति हि ॥