अथ मानसङ्ग्रहः
भावसाध्यत्वभावो ऽपि केचित् स्यात् संशयेषु च ।
साक्ष्यादीनां अभावे ऽत्र दिव्याभावे च कुत्रचित् ॥
दिव्ये तु मूर्द्धदण्डाभ्यां साध्यर्धं हेम कल्पयेत् ।
तत्रारभ्यार्धकाकण्याः शूद्रो दूर्वाकरः शपेत् ॥
त्रिकाकण्यूनषण्मानात् कृष्णलात् तिलहस्तकः ।
द्विगुनाद् रूप्यपाणिस् तु त्रिगुणात् काञ्चनं दधत् ॥
चतुर्गुणात् करे कृत्वा मृत्तिकां लाङ्गलोद्धृताम् ।
नीचः पञ्चगुणात् पुत्रदारैर् अन्यत्र पातकैः ॥
पाणानां दशमानानां दशकाद् धर्मशोधनम् ।
तत्रैवार्थेषु लेढव्यं फालं फालोपजीविना ॥
स्यात् पञ्चदशकात् कोशः त्रिंशतस् तण्डुलाः स्मृताः ।
चत्वारिंशत् तावत्ता तु तप्तमाषसमुद्धृतिः ॥
पञ्चाशतस् तुला ज्ञेयाः सप्तषष्ठे जलं भवेत् ।
पञ्चसप्ततिकाद् अग्निः शातात् स्यात् विषभक्षणम् ॥
एतानि शूद्रस्योक्तानि द्विगुणे ऽर्थे विशः स्मृताः ।
चत्वारिंशद् धान्यमाषः तौ यवः तौ च कृष्णलम् ॥
कृष्णलद्वितयं प्रोक्तं अण्विकाप्य् अत्र पणो ऽप्य् असौ ।
तिस्रो ऽण्विकाः कृष्णलं च हेममाष इतीर्यते ॥
शाणोण्विकाश् चतस्रस् तु दीनारास्था (-ख्यः?) चतुर्दश ।
अण्विका विंशतिः निष्कं शाणं साष्टाण्विकं तु तत् ॥
अष्टाण्विकाधिकं निष्कद्वितयं चित्रको भवेत् ।
सषोडशाण्विकं निष्कद्वयं कर्षक उच्यते ॥
दशभिर् वा पणं चैका दशभिस् तु चतुष्पणैः ।
निष्कैर् द्वादशभिर् वेति लौकिको मानसङ्ग्रहः ॥
यो राजसर्षपस्यार्धो लौकिकः काकणिस् तु सः ।
काकणिस् त्रितयं गौरो माषः स्याद् अर्धतण्डुलः ॥
स काकणिद्वयं मानद्वितयं मध्यमो यवः ।
काकणिद्वितयं न्यूनसपतमाषस् तु कृष्णलः ॥
कार्षापणस् तु अष्टमानो दशमानपणः परः ।
शाणोण्विका चतुष्का स्यात् लौकिके ऽप्य् एवम् एव सः ॥
षट्काकणिकमानाद्यो माषो ऽन्यश् चतुरण्विकः ।
कार्षापणो ऽन्यो निष्का मा पूर्वदेशे प्रवर्तते ॥
सुवर्णो ऽष्टाण्विकायुक्तं निष्कद्वयम् इहोच्यते ।
सुवर्ण एव दीनारः चित्रकश् चेति कथ्यते ॥
अक्षार्धं द्व्यणुकाद्यर्धमानयुक्तं द्विनिष्ककम् ।
अथ रजतमानविधिः
रूप्यमानेन (तु) माषः स्यात् मानैर् अर्धचतुर्दशैः ।
सप्ताण्विकाधिकं निष्कं पुराण्(ं?) मानं (मानवं?) च तत् ॥
शतमानं पलं च स्यात् निष्कैर् अर्धचतुर्दशैः ।
तैर् एव राजतं निष्कम् अथ तान्त्रिकम् उच्यते ॥
पाञ्चरात्रवैखानसानुसारि निष्कप्रमाणम् उच्यते ।
स्याद् अण्विकाचतुष्केण त्रिनिष्कः कर्षकः पणः ।
पूर्णो ऽर्धपादपादोननिष्कषोडशको भवेत् ॥
साहसो। द्विगुणो मध्य उत्तमः स्याच् चतुर्गुणः ।
अर्धपादोनविष्को द्विनिष्कषोडशको ऽथ वा ॥
पूर्वस् तद्द्विगुणो मध्ये मध्याद् द्विगुण उत्तमः ।
यवश् च कृष्णलं माषः सुवर्णो रूप्यनिष्ककः ॥
मानवोक्तयवादिभ्यः षष्ठांशो नास्ति वैष्णवे ॥
इति वरदराजीये मानसङ्ग्रहः समाप्तः