विश्वास-प्रस्तुतिः
अथ व्रात्याः ।
तथा व्रात्या अपि । तथा च मनुः ।
ब्राह्मणा क्षत्रिया वैश्या स्वावधेर् ऊर्ध्वम् अब्दतः ।
अकृतोपनयाः सर्वे वृषला एव ते स्मृताः ॥
व्रात्यस्तोमं विना । तद् आह याज्ञवल्क्यः ।
आ षोडशाद् आ विंशाच् च चतुर्विंशाच् च वत्सरात् ।
ब्रह्मक्षत्रविशां काल औपनायनिकः परः ॥
अत ऊर्ध्वं पतन्त्य् एते सर्वधर्मबहिष्कृताः ।
सावित्रीपतिता व्रात्या व्रात्यस्तोमाद् ऋते क्रतोः ॥
मूलम्
अथ व्रात्याः ।
तथा व्रात्या अपि । तथा च मनुः ।
ब्राह्मणा क्षत्रिया वैश्या स्वावधेर् ऊर्ध्वम् अब्दतः ।
अकृतोपनयाः सर्वे वृषला एव ते स्मृताः ॥
व्रात्यस्तोमं विना । तद् आह याज्ञवल्क्यः ।
आ षोडशाद् आ विंशाच् च चतुर्विंशाच् च वत्सरात् ।
ब्रह्मक्षत्रविशां काल औपनायनिकः परः ॥
अत ऊर्ध्वं पतन्त्य् एते सर्वधर्मबहिष्कृताः ।
सावित्रीपतिता व्रात्या व्रात्यस्तोमाद् ऋते क्रतोः ॥
मराठी
आतां व्रात्य साङ्गतो.
तसेच व्रात्यहि शूद्रसम आहेत. याविपयीं मनु ह्मणतो-" ब्राह्मण, क्षत्रिय व वैश्य ह स्ववर्णोक्त उपनयन कालावधीपेक्षां1 १ वर्ष तसेच राहतील तर, त्याम्स शूद्र ह्मणावें.
परन्तु व्रात्यस्तोम नांवाचा यज्ञ न केला तर.” तेच याज्ञवल्क्य ह्मणतो-“ब्राह्मणाम्स १६, क्षत्रियाम्स २२, व वैश्याम्स २४ वर्षपर्यम्त उपनयनाचा परमावधिकाल आहे. ह्या काली उपनयन न झाल्यास ते धर्मभ्रष्ट सावित्रीपतित2 व्रात्य होतात; पण व्रात्यस्तोम नांवाचा यज्ञ केला तर ते उपनयनास अधिकारी होतात.”
इति व्रात्याः ॥
-
गर्भधारणापासन अथवा जन्मापासून ८ व्या वर्षी ब्राह्मणाचम्, असम्च ११ व्या वर्षी क्षत्रियाचे आणि १२ व्या वर्षी वैश्याचे उपनयन करावम्. हा त्याचा मुख्य काल होय. याविषयीं आश्वलायनगृह्यसत्र अ० १ कम्० १९ पहा. ↩︎
-
सावित्रीपतित’ ह्मणजे गायत्रीमन्त्राचा अधिकार नसलेले, असा याचा अर्थ होतो. विज्ञानेश्व राने असाच केला आहे; परन्तु आश्वलायनगृह्यसूत्रवृत्तिका गार्यनारायण याने-" सावित्रीपतित ही एक सञ्ज्ञा त्याम्स प्राप्त होते," असें मटले आहे. याविषयी अ० १ कम्० १९ सू. ६ यावरची वृत्ति पहा. या प्रकारच्या पतितसावित्रीकानें–’ उद्दालकवत आचरण करावेम्, ह्मणजे त्यास उपनयनाधिकार प्राप्त होतो,’ असेंही तेथेच साङ्गितले आहे. ↩︎