विश्वास-प्रस्तुतिः
[२६०]
अन्ये ऽपि शूद्रसमाः ।
कल्पतरौ यमेनोक्ताः ।
प्रव्रज्योपनिवृत्ताश् च वृथाप्रव्रजिताश् च ये ।
यश् च प्रव्रजिताज् जातः प्रव्रज्यावसितश् च यः ॥
एते शूद्रधर्माणो मनुना परिकीर्तिताः ।
याज्ञवल्क्यः।
प्रव्रज्यावसितो राज्ञो दास आमरणान्तिकः ।
अन्ये ऽपि शूद्रसमा याज्ञवल्क्येनोक्ताः ।
सद्यः पतति मांसेन लाक्षया लवणेन च ।
मासेन शूद्रो भवति ब्राह्मणः क्षीरविक्रयात् ॥
अत्र धर्मनिन्दामात्रम् इति वार्तिके भट्टाचार्याः । द्विजातिकर्महानिपराणीति विज्ञानेश्वरः । अतस् ते शूद्रसमाः ।
मूलम्
[२६०]
अन्ये ऽपि शूद्रसमाः ।
कल्पतरौ यमेनोक्ताः ।
प्रव्रज्योपनिवृत्ताश् च वृथाप्रव्रजिताश् च ये ।
यश् च प्रव्रजिताज् जातः प्रव्रज्यावसितश् च यः ॥
एते शूद्रधर्माणो मनुना परिकीर्तिताः ।
याज्ञवल्क्यः।
प्रव्रज्यावसितो राज्ञो दास आमरणान्तिकः ।
अन्ये ऽपि शूद्रसमा याज्ञवल्क्येनोक्ताः ।
सद्यः पतति मांसेन लाक्षया लवणेन च ।
मासेन शूद्रो भवति ब्राह्मणः क्षीरविक्रयात् ॥
अत्र धर्मनिन्दामात्रम् इति वार्तिके भट्टाचार्याः । द्विजातिकर्महानिपराणीति विज्ञानेश्वरः । अतस् ते शूद्रसमाः ।
मराठी
यानन्तर अन्यही शूद्रसमानधर्मे साङ्गतो.
ते कल्पतरूम्त यमाने साङ्गितले आहेत. जसे-" सन्न्यास करून पुनः विषयी होणारे, वैराग्यावाञ्चून व्यर्थ सन्न्यासी होणारे, आणखी जो सन्न्याशापासून उत्पन्न झाला असेल तो, व सन्न्यासभ्रष्ट हे शुद्रसमानधर्मे असें मनूने साङ्गितले आहे." याज्ञवल्क्य ह्मणतो-" सं न्यासभ्रष्ट व मरणपर्यम्त राजसेवा करणारे हेहि तसेच." अन्यहि कित्येक शूद्रसम याज्ञ वल्क्याने साङ्गितले आहेत. ते-" मांसभक्षणानेम्, आणि लाख व मीठ याञ्च्या विक्रयाने ब्राह्मण तत्काल पतित होतो. तसाच, एक मासपर्यम्त दृध विक्रय केल्याने ब्राह्मण शूद्र होतो. "" येथे पूर्वोक्त कर्माची निन्दा करण्याकरितां ‘शूद्र होतो’ अमें साङ्गितलं आहे. परन्तु, वास्तविक तो शूद्र होत नाही, " असे वार्तिकाम्त भट्टाचार्य ह्मणतात. “द्विजाञ्च्या कर्माची नाशक पूर्वोक्त कर्मे आहेत. हेच साङ्गण्याकरितां तसं हाटलें आहे, " अम विज्ञानेश्वर ह्मणतो. या हेतूम्तव ते शूद्रसम आहेत.