१० पञ्च महायज्ञाः

[५३] तथा शूद्राणां पञ्चमहायज्ञाश् च भवन्ति,

भार्या-रतः शुचिर् भृत्य-
भर्ता श्राद्ध-क्रिया-रतः ।
नमस्कारेण मन्त्रेण
पञ्चयज्ञान् न हापयेत् ॥

इति याज्ञवल्क्योक्तेः । एतच् च मिताक्षरायां स्पष्टम् । भारते राजधर्मेषु,

तस्माच् छूद्रः पाकयज्ञैर्
यजेत व्रतवान् स्वयम् ।
दक्षिणा पाकयज्ञानां
हिरण्यं तु विधीयते ॥

ते च वाजसनेयिशाखया कार्याः, “शूद्रा वाजसनेयिनः” इति गौडनिबन्धे दक्षोक्तेः । हरिहरभाष्ये विवाहप्रकरणे ऽप्य् एवम् उक्तम् । अन्यत्प्रयोगे व्यक्तीभविष्यतीति सङ्क्षेपः ।

इति श्रीजगद्गुरुनारायणभट्टसूरिसूनुरामकृष्णभट्टात्मज-

कमलाकरभट्टकृते शूद्रधर्मतत्त्वे शूद्रसंस्काराः ।

[५३] तथा शूद्राणां पञ्चमहायज्ञाश् च भवन्ति,

भार्यारतः शुचिर् भृत्यभर्ता श्राद्धक्रियारतः ।
नमस्कारेण मन्त्रेण पञ्चयज्ञान् न हापयेत् ॥

इति याज्ञवल्क्योक्तेः । एतच् च मिताक्षरायां स्पष्टम् । भारते राजधर्मेषु,

तस्माच् छूद्रः पाकयज्ञैर् यजेत व्रतवान् स्वयम् ।
दक्षिणा पाकयज्ञानां हिरण्यं तु विधीयते ॥

ते च वाजसनेयिशाखया कार्याः, “शूद्रा वाजसनेयिनः” इति गौडनिबन्धे दक्षोक्तेः । हरिहरभाष्ये विवाहप्रकरणे ऽप्य् एवम् उक्तम् । अन्यत्प्रयोगे व्यक्तीभविष्यतीति सङ्क्षेपः ।

इति श्रीजगद्गुरुनारायणभट्टसूरिसूनुरामकृष्णभट्टात्मज-

कमलाकरभट्टकृते शूद्रधर्मतत्त्वे शूद्रसंस्काराः ।

तसेच शूद्राने पञ्चमहायज्ञही करावेत, कारण, “स्वस्त्रियेचेठायीं रत असून नेहमी शुद्ध असणारा, आणि आपल्या सेवकाञ्चे पोषण करणारा, व श्राद्धकर्मतत्पर अशा शूद्राने ‘नमः’ मन्त्राने पञ्चमहायज्ञ करावे; व ते कधीही चुकवू नयेत.” अशी याज्ञ वल्क्याची उक्ति आहे, व शूद्राने पञ्चमहायज्ञ करावे, हे मिताक्षरत स्पष्ट आहे. तसेम्च महाभारताम्त शान्तिपर्वान्तर्गत राजधर्मात " तस्मात् शूद्राने स्वतः व्रतस्थ असून पाकयज्ञान्नी यजन करावे. पाकयज्ञाञ्ची दक्षिणा तर सुवर्ण द्यावें.” असे साङ्गितले आहे. ते पाकयज्ञ वाजसनेयिशाखेने¹ करावे. कारण, “शूद्र हे वाजसनेयी आहेत.” अशी गौड निबन्धाम्त दक्षाची उक्ति आहे. हरिहरभाष्याम्त विवाहप्रकरणामध्ये असेम्च साङ्गितले आहे. अवशिष्ट राहिलेलेम्, पञ्चमहायज्ञप्रयोग साङ्गतेवेळी स्पष्ट करूम्. ॥ इति श्रीजगद्गुरु नारायणभट्टसूरिसूनुरामकृष्णभट्टात्मजकमलाकरभट्टकृते शूद्रधर्मतत्वे शूद्रस्य संस्काराः ॥