०९ प्रकीर्णक-प्रकरणम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सभ्यानामनुरागं समीहमानः प्रसङ्गपतितानि ।
पद्यानि पठेन्नानाविधानि विबुधादिविषयाणि ॥१॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सामगीतमपनीतगोचरं धाम तामरसलोचनं भजे ।
मूर्ध्नि यच्चरणवारि धारयन्धूर्जटिर्नटति पर्यटन्मुहुः ॥ २ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

लम्बालकं तदालम्बे जम्बालकलुषं मुखम् ।
दृष्टं व्यादाय विस्पष्टं मात्रा यत्राखिलं जगत् ॥ ३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

वृन्दारण्यविभूतिभूतलपुषां देवद्विषामायुषां
शेषं शेषशिरश्चिरायितधराभारावताराजिरम् ।
नन्दानन्दलतालवालमनिशोन्मादं यशोदामुदा-
माभीरीनयनाञ्जनं किमपि तत्कैशोरमैशं नुमः ॥ ४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

कुत्रासीम्त्वमिति यशोदया सरोषं संरुद्धे तनयधियान्तरङ्ग एव ।
कालिन्दीपयसि पलायितस्य विष्णोरुत्तालं हसितमलंकरोतु चेतः॥५॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

त्वं चिरोपचितरोषलक्षणं किं करोषि यमकिङ्करेक्षणम् ।
नन्दमन्दिरविसारिवारिदश्यामलं मदवलम्बनं महः ॥ ६ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्वं संभाव्य यदङ्घ्रिवारि सरिदस्पर्शन शोच्यं शिवः
संभोगप्रतिकूलमप्यचलभूषं स्मरारेरभूत् ।
निर्माल्यप्रणयावशेन मनसा यस्याङ्गतो निर्गतं
चक्रे मन्दिरमम्बुजन्म जगतां धाता सयास्तु वः ॥ ७ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

पीयतामुदधिमन्थनोद्धृतं सादरैस्तदमरैः किलामृतम् ।
कालकूटकवलस्य काटवं सोढुमीश्वरमृते न पाटवम् ॥ ८॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

संबिभर्तु भुजगेश्वरं गले भस्म लिम्पतु कलेवरे हरः ।
बंभ्रमीतु वृषभेण कः परः पार्वतीप्रणयसुन्दरः सुरः ॥९॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रभवतु भुवनानां निग्रहेऽनुग्रहे वा
ननु कलयतु देवो नानुकारं हरस्य ।
निविशति शशिलेखा किं किरीटे परेषा-
महह वहति कस्य स्वर्धनी मूर्धनीयम् ॥ १० ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

धौताः स्वर्-धुनि! मूर्ध-जास् तव जलैर् जाता जटा-जूटतां,
स्नातं वारिणि भस्म-धूसरम् अभूद् अङ्गं क एष क्रमः ।
किंचान्यत् परिमार्जनेन पयसो - भाले ऽनलेनोत्थितं,,
निष्पीते ऽम्बुनि कण्ठ एव गरल-ज्वालाकुलः क्लाम्यति ॥ ११ ॥+++(4)+++

मूलम्

धौताः स्वर्धुनि मूर्धजास्तव जलैर्जाता जटाजूटता
स्नातं वारिणि भस्मधूसरमभूदङ्गं क एष क्रमः ।
किंचान्यत्परिमार्जनेन पयसो भालेऽनलेनोत्थितं
निष्पीतेऽम्बुनि कण्ठ एव गरलज्वालाकुलः क्लाम्यति ॥ ११ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

यस्य यस्य तव जातशीकरः स्वस्तरङ्गिणि शिरोऽधिरोहति ।
तेन तेन चरणोदकीकृता मोदमञ्चसि क एष विभ्रमः ॥ १२ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

त्रिजगति नगरीणां रीतिराजानकीयं
भवति नृपतिरेकः सन्तु पौराः सहस्रम् ।
इह पुरहरपुर्यामस्तमर्यादतेयं
दिवसमपि निवासी यः स काशीनरेशः ॥ १३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

शैलाः सन्तु शतं सुमेरुहिमभृन्मैनाकविन्ध्यादयः
किं त्वेषां महिमावधारणविधौ गोवर्धनो वर्धते ।
सप्ताहानि मुरारिपाणिकमलकोडोपरि क्रीडता
येन क्ष्माधरलक्षपक्षदलनः शक्रोऽव्यनुक्रोशितः ॥ १४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अहो महीयसां पुंसामुपर्युपरि पौरुषम् ।
रामेणाजगवं शम्भोर्भग्नमम्भोजनालवत् ॥ १५ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्पर्धामर्धाङ्गिन्याः कान्या कर्त्री गिरीन्द्रनन्दिन्याः ।
सा तदपि जलुकन्या मूर्धन्या धूर्जटेर्जयति ॥ १६ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तुल्यं गाधिसुतेन वन्दितमहो पातु सहैतद्गिरा
गाढे किं च गुणे समं सुजनुषा सद्यः समायोजितम् ।
वैदेहीहृदयेन दाशरथिना द्राक्साकमाकर्षितं
भमं भूमिभुजां भुजाकुलमदैः सार्ध स्मरारेर्धनुः ॥ १७ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

वत्से वेत्सि कुलं त्वमेव किलये शुश्रूषणं लक्ष्मणे
जानात्याचरितं विपत्तिविधुरे पत्यावपि त्वादृशी ।
विन्ध्यारण्यचरी चिराय शबरीमुख्यं विदध्या इति
ध्यातुं वक्तुममजि लोचनपयःकुल्यासु कौशल्यया ॥ १८ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

यदेतन्मे चेतः कनकहरिणेनाहृतमभू-
न्मम त्रासाक्रन्दे त्वमपि बत संदेहमकरोः ।
हृता सीता दैन्यान्यकृत नियतं हारिणि खले
कुले कुत्सा वत्साजनि चिरमियं चण्डमहसः ॥ १९ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

बाणान्वारिकणान्किरन्नवतलित्संजातसिञ्जागुणं
वा..क्वार्मुकमेतदैन्द्रमधुना संधाय किं धावसि ।
किं संपाद्यकदम्बकुङ्मलकुलैर्दावानलैर्दुर्दिनं
वैदेहीविरहेऽपि जीवितभृतो रामस्य किं दुःसहम् ॥ २० ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

हे हे का दयिते दशां परवशा केकाभिरेकाकिनी
व्योमव्यापिनि कोपिनि प्रमुदिते पाथोधरे प्राप्स्यसि ।
मिथ्यावेत्थमशङ्कि जीवितमसि त्वं रामभद्रस्य मे
देवि स्याः सहनक्षमा न विपदः कस्याः क्षमानन्दिनि ॥२१॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अत्यन्तव्यवधानलब्धजनुषो जात्यापि भिन्नक्रमाः
सांनिध्यं विधिना कुतूहलवता कुत्रापि संप्रापिताः।
गच्छन्त्या मरणं गुणव्यतिकृता भेदं न भूमीरुह-
स्ते काष्ठामपि निष्ठुरा गुणगणैर्येऽनेकतां प्रापिताः ॥ २२ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

गुणगौरवमेव गाहमानाः कृतिनः किं गणयन्ति दूषणानि ।
न जहाति विहारि नक्रचक्रं बत रत्नाकरवारि दानवारिः॥ २३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

विप्रियमप्याकर्ण्य ब्रूते प्रियमेव सर्वतः सुजनः ।
क्षारं पिबति पयोधेपत्यम्भोधरो मधुरमम्भः ॥ २४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

उत्कर्षवान्निजगुणो यथा यथा याति कर्णमन्यस्य ।
धनुरिव सुवंशजन्मा तथा तथा सज्जनो नमति ॥ २५ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

म्लायसि परनिःश्वसितैः स्वच्छतया के निवेशयसि नान्तः ।
अयसा त्वन्निर्माता मुहुरविधाताप्ययोमयो भवति ॥ २६ ॥

मूलम्

आसीत्कल्पमुदम्बुदम्बुनि चिरं भेजे च भालानलं
भर्म्यस्य प्रतिमासकर्म हुतभुक्कुण्डेऽप्यहोषीद्वपुः ।

विश्वास-प्रस्तुतिः

तीव्रैरेव तपोभिरिन्दुरकरोदित्थं जनुर्जापनं
किं कुर्याद्विधुरो न वाञ्छति विधिस्तल्लाञ्छनप्रोञ्छनम् ॥२७॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

क्षीणः क्षीणः क्षपयसि निशाः पूर्णतायां पुनस्ते
राहोरास्ते भयमयमपि स्वन्तशल्यं कलङ्कः ।
एतास्वापत्स्वपि हिमरुचे त्वां विनोल्लासलोलं
कोऽलं कुर्यात्सपदि सकलं भूतलं भाभिराभिः ॥ २८ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अपि दोभ्यो परिरब्धा बद्धापि गुणैरनेकधा निपुणैः ।
निर्गच्छति क्षणादिव जलधिजलोत्पातिपिच्छिता(त्पातपिच्छला)लक्ष्मीः॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

कस्य करान स्खलिता नीरविधिक्लेदपिच्छिला लक्ष्मीः।
भृगुचरणधूलिपरुषे हृदि परिरब्धा हरेः स्थिरेयमभूत् ॥ ३० ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

धत्ते वक्षसि कौस्तुभोपलमयं मत्वा श्रियः सोदरं
तन्नाभीगृहमाकलय्य मकरावासं मनाङ्नोज्झति ।
तन्नामप्रणयान्न लुम्पति हरिः श्रीवत्समक्के स्थितं
किं केन क्रियतां स एव यदभूदेवंदशः स्त्रीवशः ॥.३१ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अपारे पाथोधौ किमिति सतिमिग्राहगहने
निलीय श्रीनाथः स्वपिति भुजगे शङ्कित इव ।
किमेतावद्भिर्वा भवतु किल सर्वातिशयितः
प्रियासंश्लिष्टाको व्यपगतभयं को निवसतु ॥ ३२ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

लक्ष्मीजनयितुर्जाताः कियन्तो जलजन्तवः ।
खत्रासप्रार्थनापात्रं सोदरोऽस्याः सुरद्रुमः ॥ ३३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

येषामेकतरेण केनचिदपि प्राप्तेन पर्युत्सुको
मर्यादामवसाद्य माद्यति जनः क्षोणीमपि क्षोभयन् ।
वीचीभिर्विलुठन्ति तानि परितो रत्नानि वारांनिधे-
नायं प्राक्प्रकृतिं जहाति महतां वित्तैर्विकारः कुतः ॥ ३४ ॥

मूलम्

एकोऽम्बुधिर्जगति जीवति येन तानि
तावन्ति हन्त सलिलानि समुच्चितानि ।

विश्वास-प्रस्तुतिः

येभ्यः कथंचिदपि किंचिदमी पयोदाः
पीत्वा चिराय धरणीमपि तर्पयन्ति ॥ ३५ ॥

मूलम्

येभ्यः कथंचिदपि किंचिदमी पयोदाः
पीत्वा चिराय धरणीमपि तर्पयन्ति ॥ ३५ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

शैला निलीना निभृतं यदन्तःशैवालबालाकुरकोटरेषु ।
स एव पाथोधिरगस्त्यहस्तरेखाविशेषान्तर एव तस्थौ ॥ ३६ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

देवैर्यद्यपि तक्रवद्विमथितः केदारवद्वानरै-
सिद्धवदञ्जनात्मजनुषा कुल्यावदुल्लचितः ।
किं चासीच्चुलुकेऽम्बुबिन्दुवदयं द्राक्कुम्भयोनेर्मुने-
नापारोऽयमिति प्रथा जलानिधेरासीदथापि श्लथा ॥ ३७ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

धिग्धिग्विधेविलसितानि कदर्यमेव
यत्केवलं धनमनुक्षणमावृणोति ।
एको हि वारिधिरपेयपयोमयोऽय-
मस्यान्तरेव सरितः परिपूरयन्ति ॥ ३८॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

पद्मपालिषु मनाकुहेलिके हेलिकेलिपरिपन्थिनी भव ।
मुञ्च शीकरभरेण वारि वा वारिवाहपदवी दवीयसी ॥ ३९ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

त्वां दर्शयन्त्युदरमम्बुधिशुक्तयोऽन्त-
रासामवाकिर पयोधर वारिबिन्दून् ।
स्वातीमतीत्य पुनरेष्यति वारिदाना-
माधानसाधनमयं सुचिरेण कालः ॥ ४०॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

कैः क्लान्तैस्तरुवीरुदादिभिरदः प्रत्याशया न स्थितं
केषां वा न पुनः प्ररोहमकरोदम्भोभिरम्भोधरः ।
एतैरत्र कथं मनोरथमहाभारोऽयमारोपितः
कस्मादेव समादधे किमश्र वा संभाव्यते नोनते ॥४१॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

ऊषरे सरिति शाल्मलीवने दावपावकचितेऽपि चन्दने ।
तुल्यमर्पयति वारि वारिदे कीर्तिरस्तु गुणगौरवैर्गतम् ॥ ४२ ॥

मूलम्

धारासारेषु धाराधर इव तरवो नूतनोत्पन्नपर्णाः
पूर्णा नद्योऽपि सद्यो दिशि दिशि निखिलोल्लासभूवासभूमिः ।

विश्वास-प्रस्तुतिः

भूयो भूयोऽपि काकुं कलयति विवृतत्रोटिरुद्भीविकायं
नायं प्राप्नोति पाथोलवमपकरुणा चातके तात केयम् ॥ ४३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

नीरनिधेरपि नीचान्नाचामति चातकः प्रचुरमम्भः ।
अपि सीकरमुत्कन्धरमुन्नतमम्भोदमर्पयति ॥४४॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

मा धाव तात चातक वारिमुचां तारतम्येन ।
संमिलितजलदकोटिलोटिपुटीपूरमेव तोयं ते ॥ ४५ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्राप्य प्रावृषमखिलस्तवाधिकारः परोपकारस्य ।
परिहर पयोद चातकयाचनवैमुख्यपातकप्रणयम् ॥ ४६ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अनुरूपमिदं कूप छमच्छन्नस्य किं न ते।
सन्मार्गविभ्रमान्मार्गः पातोऽयं यन्निपातितः॥ ४७ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

आलापं कलकण्ठिका न कुरुते कीरा न धीरखरं
व्याहारं कलयन्ति कोमलगिरः कूजन्ति नो बर्हिणः ।’
लिम्बा(शंपा)डम्बरदुर्दिने बत वने दूरे द्विरेफध्वनिः
काकाः केवलमेव कांकृतिकृतः कुर्वन्ति कर्णज्वरम् ॥४८॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

मलिनस्यागुरोरेष नामरूपसमक्रमः ।
तथोपलालितो नायं सुखाय ज्वालिते यथा ॥ ४९ ॥

मूलम्

मलिनस्यागुरोरेष नामरूपसमक्रमः ।
तथोपलालितो नायं सुखाय ज्वालिते यथा ॥ ४९ ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

लोचनं रचय चञ्चलतारं …ञ्चलमुदश्चितहारम् ।
लास्यमन्यदिह पामरि किं चिन्नागरी हरति येन जगन्ति ॥ ५०॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अविभ्रमालोकनदुर्भगाणि प्रव्यक्तवक्रस्तनमण्डलानि ।
अङ्गानि रे पामर कामिनीनामपुण्यतारुण्य किमाश्रितानि ॥५१॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

कति सन्ति नोन्नतिभृतास्तरवस्तदपि त्वमेव गुणकीर्तिवरः ।
न विलादरन्नवरमन्दहरः सहकार कारणमिह भ्रमरः ॥ ५२ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सुखमास पङ्कजनिवासपरः सरसीषु विभ्रमरसी भ्रमधीः ।
समुपैति काननपथाप्यवशः स हि केसर त्वदनुरागरसः ॥५३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

यदभञ्जि पङ्कजमखण्डि दलं न ततोऽवसीदति सरोजवनी ।
यदकारि कन्दकवलः करिणा परिणामतस्तदिह दुर्विषहम् ॥ ५४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

पीत्वा मधूनि मधुपाः कोडे क्रीडन्तु कमलिन्याः ।
प्राणेशो रविरन्तर्विकसति यस्यावलोकनादस्याः ॥ ५५॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

एतावन्वं समयमलयः केसरोत्सारङ्गी
दृग्भङ्गीनां सततमेहरस्त्वं सरःसंचरेषु ।
दैवादस्मिन्मधुप निपतन्कानने केतकीना-
मेतां दीनामनुपमदशां कीलितः कण्टकेषु ॥ ५६ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्वच्छन्दं सैरसीषु सौरभमयं माध्वीकमाखादय-
न्कल्लोलावलिदोलितेषु कमलकोडेषु विक्रीडसि ।
धिग्धूली कवलीकरिष्यसि तले सूचीचयानामले
गूढः स्थास्यसि मूढ यास्यसि यदि त्वं केतकीकाननम् ॥५७॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

धूलीभरो दृगवरोधमहान्धकारः
पत्राणि किंच करपत्रसहोदराणि ।
एतन्न चेत्यरिमलत्वमलंकरोषि
स्यात्केन केतकतरोरितरोपयोगः ॥ ५८ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

जातिख्यातिभृता हिताय जगतः स्वल्पापि संपत्सता ..
भूयस्योऽपि जनस्य नोपकृतये नीचाश्रयिण्यः श्रियः ।
आमोदाय चिराय चन्दनतरोः क्षोदोऽपि चूर्णीकृतः
सर्वेषामफलः फलाचितमहाशाखोऽपि शाखोटकः ॥ ५९॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

त्वमप्यस्तव्यस्तो यदि भवसि जम्बाल यमित-
स्तृणस्तम्बे स्तम्बरम किमवलम्बे न लभसे
विमुञ्च द्राक्चिन्ताभरमथ समस्तान्मदझर-
प्रपातैनिःशकं किमिति सरिदकं न कुरुषे ॥६॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

बलं विशालं विपुलं वपुर्वा गर्वाद्वहन्तो विहरन्तु बन्याः ।
किं केसरी खं नखरं निधत्ते मत्तेभकुम्भान्तरमन्तरेण ॥ ६१॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

वारितवान्मदकरिणां नखरेण खरेण हितं सिंहः ।
कुपितोऽपि तव नः फेरव कण्ठरवं केन वारयतु ॥ ६९ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

आन्दोलयन्गिरिनिकुञ्जकरञ्जराजी-
र्नाजीगणः कलम कंचन पौरुषेण ।
ईषत्समुम्मिलितलोचनकोण एव
कण्ठीरवे किमिति जीवितमुजिहासि ॥ ६३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

रे दन्तावलशाव तावकमिदं कुत्रोर्जितं तर्जितं
कीदृग्वा गिरिकन्दरासु नितरां शुण्डारबिस्फारणम् ।
भूयाद्वा किमिहावीविटपिनां शाखामुखामोटनं
स्याश्चेदेष विशेषतस्त्वयि घृणा कुण्ठो न कण्ठीरवः ॥ ६॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

येषु प्राक्प्रकृतेषु निःसरदसृग्धारानुसारा पत-
न्मुक्ता(पात)निरन्तरालमभवत्कान्तारभूमीतलम् ।
पारीन्द्रस्य खरास्त एव मखराः स्यात्कुन तत्पौरुषं
शुन्या एव बदुरटैः करटिभिभूभृत्तटीभूमयः ॥ ६५ ॥

मूलम्

इति श्रीहरिहरसुभाषिते प्रकीर्णक-प्रकरणम् ॥ ११॥