Deva Savitṛ

• देवता - सविता
• ऋषिः - अर्चन् हैरण्यस्तूपः
• छन्दः - त्रिष्टुप्

सविता꣡ यन्त्रइः꣡ पृथिवी꣡म् अरम्णाद्
अस्कम्भने꣡ सविता꣡ द्या꣡म् अदृंहत्
अ꣡श्वम् ऽवाधुक्षद्° धु꣡निम् अन्त꣡रिक्षम्
अतू꣡र्ते बद्धं꣡ सविता꣡ समुद्र꣡म्

Strata
Popular for linguistic reasons, and possibly also for non-linguistic reasons

Pāda-label
popular
popular
popular
popular

Morph
aramṇāt ← √ram- (root)
{number:SG, person:3, mood:IND, tense:PRS, voice:ACT}

pr̥thivī́m ← pr̥thivī́- (nominal stem)
{case:ACC, gender:F, number:SG}

savitā́ ← savitár- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:SG}

yantraíḥ ← yantrá- (nominal stem)
{case:INS, gender:N, number:PL}

adr̥ṁhat ← √dr̥h- (root)
{number:SG, person:3, mood:IND, tense:IPRF, voice:ACT}

askambhané ← askambhaná- (nominal stem)
{case:LOC, gender:M, number:SG}

dyā́m ← dyú- ~ div- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

savitā́ ← savitár- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:SG}

adhukṣat ← √duh- (root)
{number:SG, person:3, mood:IND, tense:AOR, voice:ACT}

antárikṣam ← antárikṣa- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

áśvam ← áśva- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

dhúnim ← dhúni- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

iva ← iva (invariable)
{}

atū́rte ← atū́rta- (nominal stem)
{case:LOC, gender:N, number:SG}

baddhám ← √bandh- (root)
{case:NOM, gender:M, number:SG, non-finite:PPP}

samudrám ← samudrá- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

savitā́ ← savitár- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:SG}

स॒वि॒ता । य॒न्त्रैः । पृ॒थि॒वीम् । अ॒र॒म्णा॒त् । अ॒स्क॒म्भ॒ने । स॒वि॒ता । द्याम् । अ॒दृं॒ह॒त् ।
अश्व॑म्ऽइव । अ॒धु॒क्ष॒त् । धुनि॑म् । अ॒न्तरि॑क्षम् । अ॒तूर्ते॑ । ब॒द्धम् । स॒वि॒ता । स॒मु॒द्रम् ॥

• savitā ← savitṛ
• [noun], nominative, singular, masculine
• “Savitar; sun; Surya; Savitṛ.”

• yantraiḥ ← yantra
• [noun], instrumental, plural, neuter
• “alchemical apparatus; surgical instrument; machine; implement; instrument; tool; tie; mechanism.”

• pṛthivīm ← pṛthivī
• [noun], accusative, singular, feminine
• “Earth; pṛthivī; floor; Earth; earth; pṛthivī [word]; land.”

• aramṇād ← aramṇāt ← ram
• [verb], singular, Imperfect
• “delight; rejoice; love; frolic; desire; give; calm; break.”

• askambhane ← askambhana
• [noun], locative, singular, neuter

• savitā ← savitṛ
• [noun], nominative, singular, masculine
• “Savitar; sun; Surya; Savitṛ.”

• dyām ← div
• [noun], accusative, singular
• “sky; Svarga; day; div [word]; heaven and earth; day; dawn.”

• adṛṃhat ← dṛh
• [verb], singular, Imperfect
• “fixate; strengthen.”

• aśvam ← aśva
• [noun], accusative, singular, masculine
• “horse; aśva [word]; Aśva; stallion.”

• ivādhukṣad ← iva
• [adverb]
• “like; as it were; somehow; just so.”

• ivādhukṣad ← adhukṣat ← duh
• [verb], singular, sa aorist (Ind.)
• “milk.”

• dhunim ← dhuni
• [noun], accusative, singular, masculine
• “deafening; boisterous; noisy.”

• antarikṣam ← antarikṣa
• [noun], accusative, singular, neuter
• “sky; atmosphere; air; abhra.”

• atūrte ← atūrta
• [noun], locative, singular, masculine

• baddhaṃ ← baddham ← bandh
• [verb noun], accusative, singular
• “bandh; tie; envelop; close; dress; wrap; bind; constipate; fixate; shape; paralyze; construct; bandage; compress; beset; oblige; strap; restrain; bind; gesticulate; wear; bar; bandh; connect; stud; mix; obstruct; write; restrain; bind; persecute; enclose; ligature; fill into; fasten.”

• savitā ← savitṛ
• [noun], nominative, singular, masculine
• “Savitar; sun; Surya; Savitṛ.”

• samudram ← samudra
• [noun], accusative, singular, masculine
• “ocean; Samudra; sea; samudra [word]; four.”

सविता सर्वस्व प्रसविता प्रेरको मध्यमस्थानो देवः सोऽयं यन्त्रैः यमनसाधनैर्वृष्टिप्रदानादिभिरुपायैर्वायवीयैः पाशैर्वा पृथिवीं प्रथितां भूमिम् अरम्णात् अरमयत् । सुखेनावस्थापयति । तथा स एव सविता अस्कम्भने । पतनप्रतिबन्धकम् आलम्बनं स्कम्भनम् । तद्रहिते स्थले द्यां द्युलोकमपि अदृंहत् दृढीकृतवान् । यथाधो न पतति तथात्मीयैरेवोपायैरवस्थापितवानित्यर्थः । अश्वमिव धुनिं कम्पयितव्यं कम्पयितारं वा अन्तरिक्षम् अन्तरा क्षान्तं मध्यमस्थानगतम् अतूर्ते केनाप्यहिंसितेऽत्वरमाणे वा नभसि वायवीयैः पाशैः बद्धं समुद्रं मेघमयमेव सविता अधुक्षत् उदकानि दोग्धि । यद्वा । अन्तरिक्षमिति सप्तम्यर्थे प्रथमा । अतूर्तेऽन्तरिक्षे बद्धं समुदितारं धुनिं कम्पनीयं मेघमश्वमिवाधुक्षत् । सविता क्लेशयति । ‘ धुक्ष धिक्ष संदीपनक्लेशनजीवनेषु । यथा शिक्षकः सादी अश्वं क्लेशयत्येवं वर्षणाय मेघं क्लेशयतीत्यर्थः। अत्र निरुक्तं — सविता यन्त्रैः पृथिवीमरमयदनारम्भणेऽन्तरिक्षे सविता द्यामदृंहदश्वमिवाधुक्षद्धुनिमन्तरिक्षे मेघं बद्धमतूर्ते बद्धमतूर्णं इति वात्वरमाण इति वा सविता समुदितारम् ’ ( निरु. १०. ३२ ) इति ॥

Savitṛ fastened the earth with a restrainer device;
in the supportless [realm] Savitṛ held firm the heaven.
Savitṛ has milked the roaring atmosphere like a horse
[and] bound the sea in unfathomable [depths].

English translation:

“Savitā has fixed the earth with fetters; Savitā has made the heaven firm in a plural ce where there wasno support; Savitā has milked the cloud of the firmament bound to the indestructible (ether) like a tremblinghorse.”

Commentary by Sāyaṇa: Ṛgveda-bhāṣya

Savitā yantraiḥ pṛthivīm aramayadanārambhaṇentarikṣe savitā dyāmandṛhadaśvamivādhuddhunimantarikṣe megham baddhamatūrṇa iti va- tvaramāṇa iti vā savitā samuditāram:Nirukta 10.33

Savitar brought the earth to rest with his fastening straps;
in the place with no prop Savitar made heaven fast.
Savitar has milked the boisterous midspace like a stallion,
(has milked out) the sea bound within the unfathomable (realm).

SAVITAR fixed the earth with bands to bind it,
and made heaven stedfast where no prop supported.
Savitar milked, as ’twere a restless courser, air, sea bound fast to what no foot had trodden.

Savitri hat mit Klammern die Erde zur Ruhe gebracht; Savitri hat den Himmel in dem stützenlosen Raum befestigt. Den Luftraum, der wie ein Roß brauste, hat Savitri gemolken, das im unermeßlichen Raume festgebundene Meer.

Fest hielt mit Bändern Savitar die Erde, den Himmel fest im balkenlosen Raume, Er molk die Luft wie einen wilden Renner und Savitar das Meer, das festgebannte.

Савитар зажимами остановил землю,
В (пространстве) без опоры Савитар укрепил небо.
Он подоил воздушное пространство, разбушевавшееся, как конь,
Море, связанное с непересекаемым (простором), (этот) Савитар.

• सविता
• अर्चन्हैरण्यस्तुपः
• भुरिक्त्रिष्टुप्
• धैवतः

इस सूक्त में सूर्य पृथिवी को परमात्मा सम्भालता है, मेघ को वर्षाता है, जीवन्मुक्तों को मोक्ष में भेजता है, परमात्मा से भिन्न उसका अनुगामी उस जैसा चेतन जीव भी कहा है।

पदार्थान्वयभाषाः - (सविता) उत्पन्न करनेवाला परमात्मा या प्रेरित करनेवाला सूर्य (यन्त्रैः) नियन्त्रणसामर्थ्यों से (पृथिवीम्) पृथ्वी को (अस्कम्भने) निरालम्बन अन्तरिक्ष में (अरम्णात्) अवलम्बित करता है-सम्भालता है, जैसे गेंद को डोरियों से सम्भालता है (सविता) परमात्मा या सूर्य (द्याम्) द्युलोक को (अदृंहत्) दृढ़रूप में ऊपर तानता है (अतूर्ते-अन्तरिक्षम्) अच्छेद्यसूक्ष्म अचल अन्तरिक्ष में (बद्धम्) अवरुद्ध (समुद्रम्) सम्यक्भिगोनेवाले (धुनिम्) मेघ को (अश्वम्-इव) घोड़े को जैसे (अधुक्षत्) अश्वारोही-घुड़सवार जैसे उत्तेजित करता है-क्लेशित करता है याकम्पाता है ॥१॥

भावार्थभाषाः - परमात्मा या सूर्य अपने नियन्त्रणसामर्थ्यों से निरालम्बन आकाश में पृथ्वी को रखता है या द्युलोक को तानता है, मेघ को आन्दोलित करता है बरसने के लिए ॥१॥

अस्मिन् सूक्ते सूर्यं पृथिवीं परमात्मा धारयति मेघं च वर्षयति जीवन्मुक्तान् मोक्षं प्रेरयति, परमात्मनो भिन्नस्तदनुगामी तद्धर्मश्चेतनो जीवोऽस्तीत्येवमादयो विषयाः सन्ति।

पदार्थान्वयभाषाः - (सविता) उत्पादयिता परमात्मा प्रेरयिता सूर्यो वा (यन्त्रैः पृथिवीम्-अस्कम्भने-अरम्णात्) नियन्त्रणसामर्थ्यैः पृथिवीं निरालम्बनेऽन्तरिक्षेऽरमयद्-अवलम्बयति सूत्रैः कन्दुकमिव (सविता द्याम्-अदृंहत) स एव परमात्मा सूर्यो वा द्युलोकं दृढमुदतानयदुत्तानयति-उपरि-तानयति (अतूर्ते-अन्तरिक्षम्) अच्छेद्ये सूक्ष्मेऽचलेऽन्तरिक्षे ‘सप्तम्यर्थे द्वितीया व्यत्ययेन’ (बद्धं समुद्रं धुनिम्) अवरुद्धं समुदितारं सम्यक् क्लेदयितारं मेघम् “धुनिं मेघम्” [निरु० १०।३२] (अश्वम्-इव-अधुक्षत्) अश्वमिव क्लेशयति कम्पयति भ्रमयति भ्रान्तं करोति वा यथाश्वारोही तद्वत् “धुक्ष धिक्ष सन्दीपनक्लेशनजीवनेषु” [भ्वादि०] यद्वा ‘धूञ्-कम्पने’ [स्वादि०] कुक् छान्दस आगमो धातोर्लुङि छान्दसः-क्सश्च ॥१॥

• देवता - अग्निरग्निरौषस्योवा
• ऋषिः - कुत्स आङ्गिरसः
• छन्दः - त्रिष्टुप्

उ꣡द् यंयमीति सविते꣡व बाहू꣡
उभे꣡ सि꣡चौ यतते भीम꣡ ऋञ्ज꣡न्
उ꣡च् छुक्र꣡म् अ꣡त्कम् अजते सिम꣡स्मान्
न꣡वा माटृ꣡भ्यो व꣡सना जहाति

Strata
Cretic

Pāda-label
genre M
genre M
genre M
genre M

Morph
bāhū́ ← bāhú- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:DU}

iva ← iva (invariable)
{}

savitā́ ← savitár- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:SG}

út ← út (invariable)
{}

yaṁyamīti ← √yam- (root)
{number:SG, person:3, mood:IND, tense:PRS, voice:ACT}

bhīmáḥ ← bhīmá- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:SG}

r̥ñján ← √r̥j- 1 (root)
{case:NOM, gender:M, number:SG, tense:PRS, voice:ACT}

sícau ← síc- (nominal stem)
{case:ACC, gender:F, number:DU}

ubhé ← ubhá- (pronoun)
{case:ACC, gender:F, number:DU}

yatate ← √yat- (root)
{number:SG, person:3, mood:IND, tense:PRS, voice:MED}

ajate ← √aj- (root)
{number:SG, person:3, mood:IND, tense:PRS, voice:MED}

átkam ← átka- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

simásmāt ← simá- (nominal stem)
{case:ABL, gender:N, number:SG}

śukrám ← śukrá- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

út ← út (invariable)
{}

jahāti ← √hā- 2 (root)
{number:SG, person:3, mood:IND, tense:PRS, voice:ACT}

mātŕ̥bhyaḥ ← mātár- (nominal stem)
{case:DAT, gender:F, number:PL}

návā ← náva- 2 (nominal stem)
{case:ACC, gender:N, number:PL}

vásanā ← vásana- (nominal stem)
{case:ACC, gender:N, number:PL}

उत् । य॒म्य॒मी॒ति॒ । स॒वि॒ताऽइ॑व । बा॒हू इति॑ । उ॒भे इति॑ । सिचौ॑ । य॒त॒ते॒ । भी॒मः । ऋ॒ञ्जन् ।
उत् । शु॒क्रम् । अत्क॑म् । अ॒ज॒ते॒ । सि॒मस्मा॑त् । नवा॑ । मा॒तृऽभ्यः॑ । वस॑ना । ज॒हा॒ति॒ ॥

• ud
• [adverb]
• “up.”

• yaṃyamīti ← yaṃyam ← √yam
• [verb], singular, Present indikative

• saviteva ← savitā ← savitṛ
• [noun], nominative, singular, masculine
• “Savitar; sun; Surya; Savitṛ.”

• saviteva ← iva
• [adverb]
• “like; as it were; somehow; just so.”

• bāhū ← bāhu
• [noun], accusative, dual, masculine
• “arm; bāhu [word]; elbow; forefoot.”

• ubhe ← ubh
• [noun], accusative, dual, feminine
• “both(a).”

• sicau ← sic
• [noun], accusative, dual, feminine

• yatate ← yat
• [verb], singular, Present indikative
• “strive; endeavor; join; equal; rival.”

• bhīma ← bhīmaḥ ← bhīma
• [noun], nominative, singular, masculine
• “awful; amazing; terrific; enormous; bhīma [word]; fearful.”

• ṛñjan ← ṛj
• [verb noun], nominative, singular

• ucchukram ← ud
• [adverb]
• “up.”

• ucchukram ← śukram ← śukra
• [noun], accusative, singular, masculine
• “bright; clear; white; light; pure.”

• atkam ← atka
• [noun], accusative, singular, masculine
• “garment.”

• ajate ← aj
• [verb], singular, Present indikative
• “drive; expel.”

• simasmān ← simasmāt ← sima
• [noun], ablative, singular, masculine

• navā ← nava
• [noun], accusative, plural, neuter
• “new; fresh; young; matutinal; recent; nava [word]; modern; fresh.”

• mātṛbhyo ← mātṛbhyaḥ ← mātṛ
• [noun], dative, plural, feminine
• “mother; mātṛkā; mātṛ [word]; parent; Salvinia cucullata Roxb.; Citrullus colocynthis Schrad.; cow.”

• vasanā ← vasana
• [noun], accusative, plural, neuter
• “clothing; fabric; garment; vasana [word].”

• jahāti ← hā
• [verb], singular, Present indikative
• “abandon; decrease; want; kill; deteriorate; get rid of; exclude; lose; avoid; remove; leave; abandon; neglect; leave; discard; apostatize; discontinue; weaken; abandon; assail; subtract; foreswear; pour away; withdraw; depart; reduce.”

सवितेव सर्वस्य प्रेरकः आदित्यो थथा बाहू बाहुस्थानीयान् रश्मीनुद्गमयति तथायमौषसोऽग्निः स्वकीयानि तेजांसि उद्यंयमीति भृशमुद्यतान्यूर्ध्वाभिमुखानि करोति । तदनन्तरं भीमः सर्वेषां भयंकरोऽग्निः उभे ‘सिचौ उभे द्यावापृथिव्यौ ऋञ्जन प्रसाधयन् स्वतेजसालंकुर्वन् यतते स्वव्यापारे प्रयतते । तदनन्तरं सिमस्मात् सर्वस्माद् भूतजातात् शुक्रं दीप्तम् अत्कं सारभूतं रसम् उत् अजते रश्मिभिर् ऊर्ध्वम् आदत्ते । अपि च मातृभ्यः स्वमातृस्थानीयेभ्यो वृष्ट्युदकेभ्यः सकाशात् नवा नवानि प्रत्याग्राणि वसना सर्वस्य जगतः आच्छादकानि तेजांसि जहाति उद्गमयति ॥ यंयमीति । ‘ यम उपरमे’ । अस्मात् यङ्लुकि ‘नुगतोऽनुनासिकान्तस्य ’ ( पा. सू. ७. ४. ८५ ) इति अभ्यासस्य नुगागमः । एतच्चानुस्वारोपलक्षणार्थम् । सिचौ । “ षिचिर् क्षरणे ‘। सिञ्चतः फलेन संयोजयतः इति सिचौ द्यावापृथिव्यौ । ‘ क्विप् च ’ इति क्विप् । यतते ।’ यती प्रयत्ने । अत्कम् । ‘ अत सातत्यगमने ‘। ‘ इण्भीकापाशल्यतिमर्चिभ्यः कन्’ ( उ. सू. ३. ३२३) इति कन् । नित्त्वादाद्युदात्तत्वम् । सिमस्मात्। सिमशब्दः सर्वशब्दपर्यायः । नवा वसना । उभयत्र ‘शेश्छन्दसि बहुलम्’ इति शेर्लोपः । जहाति । ‘ ओहाक् त्यागे’ । जौहोत्यादिकः ॥

He (Agni) repeatedly raises up, like Savitṛ,
his two arms, he stretches himself to the two horizons [of the sky], the fierce straight-goer.
He impels his shining armor from his own self;
he leaves new clothes for the mothers.

The first hemistich compares the rising Agni with the arms of Savitṛ and specifically their stretching from horizon to horizon. So what is the foundation of this shining manifestation of Savitṛ in the night sky that stretches from horizon to horizon? It is the Milky Way.(5) Thus, this signal feature of Savitṛ, which repeatedly finds mention in ritual incantations relates this great stellar band of light of the night sky.

English translation:

“Like the sun, he stretches forth his arms, and the formidable Agni, decorating both heaven and earth (with brightness), labours (in his duties); he draws up from everything the essential (moisture), and clothes (the earth) with new vestments (derived) from his maternal (rains).”

Like Savitar, he raises up his arms again and again.
He aligns himself along the two seams (of the world?), the fearsome one charging straight on.
He thrusts his blazing cloak up from his very self;
he leaves behind new clothes for his mothers.

I take the first half-verse as a description of fire both sending its flames upwards and stretching out horizontally. Most tr. interpret yatate in b as transitive (e.g., Geldner “er eifert beide Heeresreihen an”), but the medial forms of this pres. stem are intransitive or reflexive. I instead take ubhé sícau as an acc. of extent and assume that it refers to the seams between the two world-halves found in vss. 5-6. With these two halves, heaven and earth, meeting at the horizon, as it were, the seams between them would stretch horizontally.

The “new clothes” he leaves for his mothers in d are probably the ashes that fall on the kindling wood as he burns it.

Like Savitar his arms with might he stretches; awful, he strives grasping the world’s two borders.
He forces out from all a brilliant vesture, yea, from his Mothers draws he forth new raiment.

He raises his arms again and again like Savitri 1. He the terrible pressing on ranges both wings 2 (of his army). He raises up his bright vesture from himself alone 3. He gives new garments to his mothers.

Wie Savitri hebt er die Arme empor; eifert beide Heeresreihen an, wenn der Furchtbare vorauseilt. Aus sich selbst zieht er seine lichte Bekleidung; den Müttern läßt er ihre neuen Gewänder.

Er streckt empor wie Savitar die Arme, nach beiden Rändern dringt der hehre strebend, Ein Lichtgewand holt er hervor aus allem, und übergibt den Müttern neue Kleider.

Он мощно воздевает кверху руки, словно Савитар.
Оба края одежды соединяет страшный, простираясь.
Из себя самого извлекает он прозрачное покрывало.
Новую одежду он оставляет родителям.

• सत्यगुणविशिष्टोऽग्निः शुद्धोऽग्निर्वा
• कुत्सः आङ्गिरसः
• त्रिष्टुप्
• धैवतः

फिर वह समय कैसा है, इस विषय को अगले मन्त्र में कहा है ।

पदार्थान्वयभाषाः - हे मनुष्यो ! जो (भीमः) भयङ्कर (ऋञ्जन्) सबको प्राप्त होता हुआ काल (मातृभ्यः) मान करनेहारे क्षण आदि अपने अवयवों से (सवितेव) जैसे सूर्य्यलोक अपनी आकर्षणशक्ति से भूगोल आदि लोकों का धारण करता है वैसे (उद्यंयमीति) बार-बार नियम रखता है (बाहू) बल और पराक्रम वा (उभे) सूर्य्य और पृथिवी (सिचौ) वा वर्ष के द्वारा सींचनेवाले पवन और अग्नि को (यतते) व्यवहार में लाता है, वह काल (अत्कम्) निरन्तर (शुक्रम्) पराक्रम को (सिमस्मात्) सब जगत् से (उद्) ऊपर की श्रेणी को (अजते) पहुँचाता और (नवा) नवीन (वसना) आच्छादनों को (जहाति) छोड़ता है, यह जानो ॥ ७ ॥

भावार्थभाषाः - इस मन्त्र में उपमालङ्कार है। हे मनुष्यो ! तुम लोगों को जिस काल से सूर्य आदि जगत् प्रकट होता है और जो क्षण आदि अङ्गों से सबका आच्छादन करता, सबके नियम का हेतु वा सबकी प्रवृत्ति का अधिकरण है, उसको जान के समय-समय पर काम करने चाहिये ॥ ७ ॥

अन्वय: हे मनुष्या यो भीम ऋञ्जन् कालो मातृभ्यः सवितेवोद्यंयमीति, बाहू उभे सिचौ यतते स कालोऽत्कं शुक्रं सिमस्मादुदजते, नवा वसना जहातीति जानीत ॥ ७ ॥

पुनः स कालः कीदृश इत्युपदिश्यते ।

पदार्थान्वयभाषाः - (उत्) उत्कृष्टे (यंयमीति) पुनःपुनरतिशयेन नियमं करोति (सवितेव) यथा सूर्य्य आकर्षणेन भूगोलान् धरति तथा (बाहू) बलवीर्य्ये (उभे) द्यावापृथिव्यौ (सिचौ) वृष्टिद्वारा सेचकौ वाय्वग्नी (यतते) व्यवहारयति (भीमः) बिभेत्यस्मात्सः (ऋञ्जन्) प्राप्नुवन् (उत्) (शुक्रम्) पराक्रमम् (अत्कम्) निरन्तरम् (अजते) क्षिपति। व्यत्ययेनात्रात्मनेपदम्। (सिमस्मात्) सर्वस्माज्जगतः (नवा) नवीनानि (मातृभ्यः) मानविधायकेभ्यः क्षणादिभ्यः (वसना) आच्छादनानि (जहाति) त्यजति ॥ ७ ॥

भावार्थभाषाः - अत्रोपमालङ्कारः। हे मनुष्या युष्माभिर्येन कालेन सूर्य्यादिकं जगज्जायते यो वा क्षणादिना सर्वमाच्छादयति सर्वनियमहेतुः सर्वेषां प्रवृत्त्यधिकरणोऽस्ति तं विज्ञाय यथासमयं कृत्यानि कर्त्तव्यानि ॥ ७ ॥

भावार्थभाषाः - या मंत्रात उपमालंकार आहे. हे माणसांनो! ज्या काळापासून सूर्य इत्यादी जग प्रकट होते व जो क्षण इत्यादी अंगांनी सर्वांचे आच्छादन करतो. सर्वांच्या नियमाचा हेतू, सर्वांच्या प्रवृत्तीचे अधिकरण आहे. त्याला जाणून तुम्ही काळानुसार काम करा. ॥ ७ ॥