नीति-चन्द्रिका

परवस्तु चिन्नय सूरि

मङ्गळाचरणमु

उ. श्रीयनुमिञ्चुमिञ्चॊलय सेवकचातकलोक मोदसं
धायकुँडै युदारकरुणारसवृष्टि दुरापतापमुल्‌
वायँगँ जेयुचुन्‌ सकल वाञ्छित सस्यमु लुल्लसिल्लँगाँ
जेयुचु वेङ्कटाद्रि निवसिञ्चु घनुण्डिडुँगात! भद्रमुल्‌.
क. करुण तॆऱङ्गुन हरियॆद
निरवुकॊनि यघाळि नरय नीक यतनिचे
निरतमु संश्रित जनुलं
बरिरक्षिम्पिञ्चु तल्लि भजियिन्तु मदिन्‌.
च. वनजभवाण्डभाण्डमु लावारिग नॆव्वनि तुन्दकन्दरं
बुन नॊकमेल निण्टरमुँ बॊन्दक पॊन्दुगँबॊल्चु नम्महा
त्मुनि निजभोगशय्य निडि पॊत्तुलकन्दुवुनट्लु लालनं
बॊनरुचु नय्यनन्तु महिमोन्नतु सन्नुतियिन्तु निच्चलुन्‌.
कविस्तुति
क. घनु नन्नयभट्टुनु दि
क्कन नॆऱ्ऱाप्रॆगडँ बॊगडि यलिकम्बुन न
क्षिनि डाँचिनट्टि सर्व
ज्ञुनि नाचनसोमनाथु स्तुति यॊनरिन्तुन्‌.

कृतिप्रशंस

ते. ऒनरँगाँ बञ्चतन्त्र हितोपदेश
मुलनु बरिकिञ्चि वानिलो वलयु नंश
मुलनु गॊनि कॊन्त यभिनवम्बुगनु गूर्चि
कृति यॊनर्चॆद ‘नीतिचन्द्रिक’ यनङ्ग.
क. तुदमुट्टँग नी कब्बमु
पदिलम्बुगाँ जदिविनट्टि बालुर कोलिं
बॊदलुनु भाषाज्ञानमु
कुदुरुं गॊदलेक नीदिकुशलत्वम्बुन्‌.
ते. विद्ययॊसँगुनु विनयम्बु विनयमुननु
बडयुँ बात्रत पात्रतवलन धनमु
धनमुवलननु धर्मम्बु दानिवलन
नैहिकामुष्मिक सुखम्बुलन्दु नरुँडु.
आ. जरयु मृतियु लेनि जनुनट्लु प्राज्ञुण्डु
धनमु विद्यँगूर्पँ दलँपवलयु
धर्ममाचरिम्पँदगु मृत्युचेँ दल
वट्टि यीड्वँबडिन वाँडुँवोलॆ.
आ. नीतिलेनिवानि निन्दिन्त्रु लोकुलु
लेदु सेगि लाँति लेकयुन्नँ
गान मानवुण्डु पूनिक नयविद्य
गडनसेय मॊदलँ गडँगवलयु.
क. नवभाजनमुन लग्नं
बवु संस्कारम्बु वॊलिय दटु गावुन मा
नवुलकुँ गथाच्छलम्बुनँ
जवि युट्टँग नीति वचनसरणिँ दॆलिपॆदन्‌.

कथाप्रारम्भमु

गङ्गातीरमन्दु सकलसम्पदलु गलिगि पाटलीपुत्रमनु पट्टणमु गलदु. आ पट्टणमुनु सुदर्शनुँडनु राजु पालिञ्चुचुण्डॆनु. अतँडॊकनाँडु विनोदार्थमु विद्वांसुलतो सल्लापमुलु जरुपुचुण्डँगा नॊक ब्राह्मणुँडु

क. परुवम्बु कलिमि दॊरतन
मरयमि यनुनट्टि वीनियन्दॊकँडॊकँडे
पॊरयिञ्चु ननर्थमु नाँ
बरँगिनचो नाल्गुँ जॆप्पवलयुनॆ चॆपुमा?
क. पलु सन्दियमुलँ दॊलँचुनु
वॆलयिञ्चु नगोचरार्थ विज्ञानमु लो
कुल कक्षि शास्त्रमय्यदि
यलवड दॆव्वनिकि वाँडॆ यन्धुँडु जगतिन्‌

अनि प्रस्ताववशमुगाँ जदिवॆनु. आ पद्यमुलु राजु विनि चदुवु लेक मूर्खुलयि सदा क्रीडापरायणुलयि तिरुगुचुन्न तन कॊडुकुलँ दलँचुकॊनि यिट्लनि चिन्तिञ्चॆ-

“तल्लिदण्ड्रुलु चॆप्पिनट्टु विनि चदुवुकॊनि लोकुल चेत मञ्चिवाँडनिपिञ्चुकॊन्नवाँडु बिड्डँडु गानि तक्किन वाँडु बिड्डँडा? मूर्खुँडु कलकालमु तल्लिदण्ड्रुलकु दुःखमु पुट्टिञ्चुचुन्नाँडु. अट्टिवाँडु चच्चॆना तल्लिदण्ड्रुलकु दुःखमु नाँटितोने तीऱुचुन्नदि. कुलमुनकु यशमु तॆच्चिनवाँडु पुत्रुँडु गानि तल्लिकडुपु चॆऱुपँ बुट्टिनवाँडु पुत्रुँडु गाँडु. गुणवन्तुललोँ ब्रथमगण्युँडुगानि कॊडुकुनु गन्नतल्लिकण्टॆ वेऱु गॊड्रालु गलदा? गुणवन्तुँडयिन पुत्रुँडॊकँडु चालुनु. मूर्खुलु नूऱुगुरवलन फलमेमि? ऒक रत्नमुतो गुलकरालु गम्पॆडयिननु सरिगावु. विद्यावन्तुलयि गुणवन्तुलयिन पुत्रुलनु जूचि सन्तोषिञ्चुट यनु सम्पद महापुण्युलकुँ गानि यॆल्लवारिकि लभिम्प” दनि कॊन्त चिन्तिञ्चि, युङ्किञ्चि, तल पङ्किञ्चि “यूरक यी चिन्त येल? ना पुत्रुलु चदुवमनिरा? परामरिक मालि तगिन विद्याभ्यासमु चेयिम्पनयितिनि. बिड्डलकु विद्याभ्यासमु चेयिम्पमि तल्लिदण्ड्रुल दोषमु. तल्लिदण्ड्रुलचेत शिक्षितुण्डयि बालुँडु विद्वांसुँडगुनु गानि, पुट्टगाने विद्वांसुँडु गाँडु. पुरुषकारमुचेतँ गार्यमुलु सिद्धिञ्चुनु. रित्तकोरिकलचेत सिद्धिम्पवु. निद्रिञ्चु सिंहमु नोरमृगमुलु तमन्त वच्चि चॊरवु. काँबट्टि यिप्पुडु नापुत्रुलकु विद्याभ्यासमुकयि वलयु प्रयत्नमु चेसॆद” ननि चिन्तिञ्चि यचटि विद्वांसुलतो निट्लनियॆ- “ना पुत्रुलु विद्याभ्यासमुलेक क्रीडासक्तुलयि तिरुगुचुन्नवारु. ऎव्वरयिन वीरिनि नीतिशास्त्रमु चदिविञ्चि मञ्चि मार्गमुनकुँ द्रिप्पँजालिनवारु कलरा?” अनिन विष्णुशर्मयनु ब्राह्मणुँडिट्लनियॆ- “राजोत्तमा! यिदि ऎन्तपाटि पनि? महावंशजातुलयिन देवर पुत्रुलनु नीति वेदुलनु जेयुट दुष्करमु गादु. कॊङ्गनु माटलाडिञ्चुट दुष्करमु कानि चिलुकनु बलिकिञ्चुट दुष्करमु गादु. सद्वंशमन्दु गुणहीनुण्डु पुट्टडु. पद्मरागमुल गनिलो गाजु पुट्टुना? ऎट्टि रत्नमयिननु सानपॆट्टक प्रकाशिम्पनट्लु बालुँडॆट्टि वाँडयिन गुरुजनशिक्ष लेक प्रकाशिम्पडु. काबट्टि ने नाऱु मासमुललो देवर पुत्रुलनु नीतिकोविदुलनु जेसि मीकु समर्पिञ्चॆदनु” अनिन राजु सन्तोषिञ्चि यिट्लनियॆ. “पूवुलतो गूडिन नारकु वासन गलिगिनट्लु सज्जनुलतोड सावासिञ्चु मूर्खुनकु मञ्चि गुणमु गलुगुट साजमु. अन्तेकादु. साधुसाङ्गत्यमु सर्वश्रेयमुलकु मूलमु.” अनि सादरमुगा वचियिञ्चि यातनिकिँ बसदनमिच्चि तन कॊडुकुलनु रप्पिञ्चि चूपि “विद्यागन्धमुलेक जनुषान्धुल वलॆ नुन्नारु. वीरिनि गन्नु दॆऱपि रक्षिञ्चुट मी भार"मनि चॆप्पि यॊप्पगिञ्चॆनु. अनन्तर मा ब्राह्मणुण्डु वारल नॊक रमणीय सौधमुनकुँ दोडुकॊनिपोयि कूर्चुण्डँ बॆट्टुकॊनि यिट्लनियॆ. “मीकु विनोदार्थमॊक कथ चॆप्पॆद. अदि मित्रलाभमु, मित्रभेदमु, विग्रहमु, सन्धि ननि नालुगंशमुलचेत नॊप्पुचुण्डुनु. विनुण्डु.”

मित्रलाभमु

“धनसाधनसम्पत्ति लेनिवारय्यु बुद्धिमन्तुलु परस्पर मैत्रि सम्पादिञ्चुकॊनि काक कूर्म मृग मूषिकमुलवलॆ स्वकार्यमुलु साधिञ्चु कॊन्दुरु.” अनिन राजपुत्रुलु विनि “ये कार्यमुलु काक कूर्म मृग मूषिकमुलु साधिञ्चॆनु? माकु सविस्तरमुगा विनिपिम्पुँ” डनिन विष्णुशर्म यिट्लनि चॆप्पँदॊडङ्गॆ.

गोदावरीतीरमन्दु गॊप्प बूरुगु वृक्षमु गलदु. अन्दु नाना दिक्कुलनुण्डि वच्चि पक्षुलु रात्रि वसिञ्चुचुण्डुनु. ऒकनाँडु वेकुव लघुपतनकमनु वायसमु मेलुकॊनि रॆण्डव यमुनि वलॆ सञ्चरिञ्चुचुन्न किरातुनिँ जूचि “वऱुवात लेचि वीनि मॊगमु चूचितिनि. नेडेमि कीडु राँगलदो तॆलियदु. वीडु वच्चिनचोट निलुवँदगदु. जागु चेयक यीचोटु विडिचिपोवलॆ"ननि यत्नमु सेयुचुण्डगा वाँडा वृक्षमुनकु समीपमन्दु नूकलु चल्लि वल पन्नि पोयि चेरुव पॊदलो दाँगि पॊञ्चि चूचुचुण्डॆनु. अनन्तरमु चित्रग्रीवुँडनु कपोतराजु निङ्गिनि सञ्चरिञ्चुचु नेलमीँदि नूकलु चूचि तनतोडि कपोतमुलतो निट्लनियॆ- “ई निर्जन वनमन्दु नूकलुरा निमित्तमेमि? मन मी नूकल काश पडरादु. तॊल्लि यॊक तॆरुवरि कङ्कणमुन काशपडि पुलिचेतँ दगुलुकॊनि मृति बॊन्दॆनु. मीका कथ चॆप्पॆद विनुण्डु!

पुलि-कङ्कणमु-बाटसारि

ऒक मुसलि पुलि स्नानमुचेसि दर्भलु चेतँबट्टुकॊनि कॊलनि गट्टुननुण्डि ‘योयि तॆरुवरी, यी पयिँडि कङ्कणमु वच्चि पुच्चुकॊ’म्मनि पिलिचि चॆप्पॆनु. ऒक पान्थुँडा माट विनि ‘यिदि ना भाग्यमुचेतने वच्चुचुन्नदि. एल सन्देहपडवलॆ’ननि चिन्तिञ्चि, ‘येदी कङ्कणमु चूपु’मनि यडिगॆनु. पुलि चेयिचाँचि ‘यिदिगो हेम कङ्कणमु चूडु’मनि चूपॆनु. ‘नीवु क्रूर जन्तुववु काँबट्टि येलागुन निन्नु नम्मवच्चु’ननि पान्थुँडु पलिकॆनु. आमाट विनि पुलि यिट्लनियॆ. ‘ओरी पान्था! विनु, मुनुपु यौवनमन्दु मिक्किलि दुष्टुँडनयि युण्टिनि. अनेकमुलगु गोवुलनु मनुष्युलनु वधिञ्चि मितिलेनि पापमु सम्पादिञ्चि भार्यापुत्रुलनु बोँगॊट्टुकॊनि येकाकिनयि निलिचितिनि. अनन्तर मॊक पुण्यात्मुण्डु ना यन्दु दयचेसि, यिकमीदट गोवुलनु, मनुष्युलनु वधिम्पकु, सत्कार्यमुलु चेयुमनि चॆप्पॆनु. अदि मॊदलुकॊनि पापकृत्यमुलु विडिचि मञ्चि कार्यमुलु चेयुचुन्नवाँडनु, वृद्धुँडनु, बोसि नोरि वाँडनु. गोळ्ळु पोयिनवि, लेव सत्तुवलेदु. नन्नु नीवेल नम्मवु? नीवु दरिद्रुँडवु काँबट्टि यिदि नीकु दानमु सेयवलॆननि कोरितिनि. संशयपडक यी कॊलनिलो स्नानमु चेसि वच्चि पसिँडि कङ्कणमु पुच्चुकॊम्मु’ अनँगाने वाँडु पेरासचेत दानि माटलकु लोँबडि कॊलनिलो स्नानमु चेय बोयि मॊलबण्टि बुरदलो दिगँबडॆनु. अप्पुडु पुलि चूसि ‘यय्यय्यो, पॆनु रॊम्पिलो दिगँबडितिवि गदा! नेनु वच्चि निन्नु लेव नॆत्तॆदनु. भयपडकु’ मनि तिन्नतिन्नँगा समीपिञ्चि वानिनि बट्टुकॊनॆनु. ईलागुन वाँडु तगुलुकॊनि - ‘क्रूरजन्तुवुनु नम्मरादु. नम्मि यी गति तॆच्चुकॊण्टिनि. मिञ्चिनदानिकि वगचि येमि प्रयोजनमु? ऎव्वरिकैन विधि तप्पिञ्चुको वशमुगादु.’ अनि चिन्तिञ्चुचु दानिचेत भक्षिम्पँबडियॆ.

काँबट्टि सर्वविधमुल विचारिम्पनि पनि चेयरादु. चक्कँगा विचारिञ्चि चेसिन पनिकि हानि यॆप्पटिकि रादु.” अनि चॆप्पँगा विनि, यॊक कपोतवृद्धमु नव्वि यिट्लनियॆ - “आ! यिवि येटि माटलु? ऒक यिक्कट्टु वच्चिनप्पुडु वृद्धुनि माट विनवलसिनदि, विनुण्डु. स्थानास्थानमुलु विवेकिम्पक सर्वत्र यिट्टि विचारमुनु पॆट्टुकॊनरादु. कॊऱमालिन शङ्कलु तॆच्चुकॊनि भोजनमु मानुकोवच्चुना? मानुकॊनि येलागुन ब्रतुकवच्चुनु? ईर्ष्याळुवु, जुगुप्सावन्तुँडु, निस्सन्तोषि, क्रोधनुँडु, नित्यशङ्कितुँडु, पर भाग्योपजीवियु ननु वा राऱुगुरु दुःखभागुलनि नीतिकोविदुलु चॆप्पुदुरु.” अनँगा विनि कपोतमुलन्नियु नेल व्रालॆनु.

गॊप्प शास्त्रमुलु चदिवि मिक्किलि विनिकिडि गलिगि परुल संशयमुलनु वारिम्प नेर्पुगलवारु सहितमु लोभमुवल्ल विवेकमु पोगॊट्टुकॊनि क्लेश पडियॆदरु. आहा! लोभमॆन्त चॆडुगुणमु! अन्नि यिडुमुलकु लोभमु कारणमु.

अनन्तरमु पावुरमुलन्नि वललो दगुलुकॊनि कपोतवृद्धमुनु जूचि - “नीवु वृद्धुँडवु, तॆलिसिन वाँडवनि भ्रान्तिपडि नी माटलनु विनि यी विपत्तु तॆच्चुकॊण्टिमि. ऎव्वँडु बुद्धिमन्तुँडो वाँडु वृद्धुँडु गानि, एण्ड्लु मीऱिनवाँडा वृद्धुँडु?” अनि कपोतमुलु निन्दिम्पँगा विनि चित्रग्रीवुँ डिट्लनियॆ- “इदि यीतनि दोषमुगादु. आपदलु राँगलप्पुडु मञ्चि सहितमु चॆडुगगुचुन्नदि. मन कालमु मञ्चिदिकादु. ऊरके येल यीतनि निन्दिञ्चॆदरु? ईतँडु तनकुँ दोचिनदि चॆप्पिनाँडु. अप्पुडु मनबुद्धि येमय्यॆ? आपद वच्चिनप्पुडु तप्पिञ्चुकॊनु साधनमु विचारिम्पवलॆँगानि, यी माटलवल्ल फलमेमि? विपत्कालमन्दु विस्मयमु कापुरुष लक्षणमु. काँबट्टि यिप्पुडु धैर्यमु तॆच्चुकॊनि प्रतीकारमु चिन्तिम्पुँडु. इप्पटिकि नाकॊकटि तोँचुचुन्नदि. मीरन्दरु पराकु लेक विनुँडु. ऒक्कसारिगा मनमन्दऱमु वलयॆत्तुकॊनि यॆगिरिपोवुदमु. मन मल्पुलमु, मनकी कार्यमु साध्यमगुना यनि विचारिम्पँ बनिलेदु. सङ्घीभविञ्चि यॆन्तटि कार्यमयिन साधिम्पवच्चुनु. गड्डिपरकलु सहितमु वॆण्टिगा नेर्पडि मदपुटेनुँगुनु बन्धिञ्चु चुन्नवि. मीरु विचारिम्पुँडु. दीनिकण्टॆ मञ्चिसाधनमु मी बुद्धिकिँ दगिलॆना यदि चेयुदमु!” अनिन विनि, “मीरु चॆप्पिनदे सरि, यिन्तकण्टॆ मञ्चि साधनमु ले"दनि चॆप्पि पावुरमुलन्नि विचित्रमुगा गगनमार्गमुन कॆगिरॆनु. अप्पुडा व्याधुँडु वॆऱगुपडि “ई पक्षुलु गुम्पु गूडि वलयॆत्तुकॊनि पोवुचुन्नवि. नेल व्रालँगाने पोयि पट्टुकॊनियॆदँगाक” यनि चिन्तिञ्चि मॊगमु मीदिकॆत्तुकॊनि ऱॆप्पव्रेयक चूचुचु नवि पोवुदिक्कुनकै क्रिन्दने पोवुचुण्डॆनु. ई विन्त चूडवलॆननि लघुपतनकमु पावुरमुलनु वॆम्बडिञ्चि पोवुचुण्डॆनु. अनन्तर मा पक्षुलु चूपुमेर दूरमु मीऱि पोगाने व्याधुँडु निराश चेसिकॊनि मरलि पोयॆनु. अदि चूचि यिप्पुडु मनमु चेयवलसिनदि एमियनि पक्षुलडिगॆनु. चित्रग्रीवुँडिट्लनियॆ - “लोकमन्दु मातापितलु मित्रुँडनु वीरु मुव्वुरे हितुलु. तक्किन वारन्दऱु प्रयोजनमुँ बट्टि हितुलगुचुन्नारु. काँबट्टि यिप्पुडु नाकु मित्रुँडॊकँडुन्नाँडु. अतँडु हिरण्यकुँडनु मूषिकराजु. गण्डकीतीरमन्दु विचित्रवन मातनि वासस्थानमु. अतँडु पण्ड्ल बलिमिचेत वलत्राळ्लु तॆगँगॊऱिकि मन यापदँ बापँगलँडु. अक्कडिकि मनमु पोवुदमु.” अनि चॆप्पगाने पावुरमुलन्नि चित्रग्रीवुँडु चॆप्पिन गुरुतु पट्टुकॊनि पोयि हिरण्यकुनि कलुँगु दापुन व्रालॆनु. अप्पुडु हिरण्यकुँडु कपोतमुलु व्रालिन सद्दुविनि भयपडि कलुँगुलो मॆदलकुण्डॆनु. अनन्तरमु चित्रग्रीवुँडु कलुँगुदापु चेरि यॆलुगॆत्ति यिट्लनियॆ - “ओ चॆलिकाँडा! येल मातो माटलाडवु?” अनगाने हिरण्यकुँडा माट सव्वडि पट्टि शीघ्रमुगा लाँग वॆलुपलिकि वच्चि यिट्लनियॆ- “आहा! येमि ना भाग्यमु! ना प्रियमित्रुँडु चित्रग्रीवुँडु नाकु नेत्रोत्सवमु चेयुचुन्नाडु.” अनि पलुकुचु वललोँ दगुलुकॊन्न पावुरमुलनु चूचि वॆऱँगुपडि क्षणमूर कुण्डि “चॆलिकाडा ! यिदि येमनि” यडिगॆनु. चित्रग्रीवुँडिट्लनियॆ “चॆलिकाडा! यिदि मा पूर्व जन्म कर्ममुनकु फलमु. चेसिन कर्म मनुभविञ्चक तीरुना?” अनगाने हिरण्यकुँडु चित्रग्रीवुनि बन्धमु छेदिञ्चुटकयि समीपिम्पँगा चित्रग्रीवुँडिट्लनियॆ. “चॆलिकाडा! चेयवलसिन दीलागुन कादु. मुन्दुगा ना याश्रितुल बन्धमु वदलिम्पुमु. तरुवात नाकुँ गानिम्मु.” अनिन हिरण्यकुँडु विनि यिट्लनियॆ- “ना दन्तमुलु मिक्किलि कोमलमुलु. अन्निटि बन्धमुलु कऱचि त्रॆम्पजालनु. पण्ड्ल बलिमि कलिगि नन्तदाँक नी बन्धमु छेदिञ्चॆदनु. तरुवात शक्तिगलिगिन पक्षमुन मिगिलिन वारि कार्यमु चूचुकॊन्दमु.” अनिन विनि चित्रग्रीवुँ डिट्लनियॆ. “आलागुनने कानिम्मु. शक्तिकि मीऱि येमि चेयवच्चुनु? मुन्दु यथाशक्ति वीरि निर्बन्धमु मानुपुमु. आवल नापनि यप्पटिकयिन यट्लु विचारिञ्चुकॊन्दमु.” अनिन हिरण्यकुँडिट्लनियॆ.

“तन्नु मालि परुल रक्षिम्पवलॆननुट नीतिकादु. ‘तन्नु मालिन धर्ममु मॊदलु चॆड्ड बेरमु गलदा?’ यनु लोकोक्ति विन्नाँडवुगावा? तानु ब्रतिकिकदा समस्त पुरुषार्थमुलु साधिञ्चुकोवलॆ? तानु बोयिन तर्वात देनितो नयिनँ बनियेमि?” अन विनि चित्रग्रीवुँडिट्लनियॆ. “चॆलिकाँडा! नीवु चॆप्पिनदि नीति, कादननु. अयिननु ना वारि दुःखमु चूचि सहिम्पँजालनु. काँबट्टि यिन्त नॊक्कि चॆप्पितिनि. प्राज्ञुण्डु दन जीवितमुनयिन मानुकॊनि मञ्चिवारिकि वच्चिन कीडु तॊलँगिम्पवलॆननि नीति कोविदुलु चॆप्पुदुरु. अदि यटुण्डनिम्मु. नावण्टि वारु वीरु, वीरि वण्टि वाँडनु नेनु. इप्पटि कॊदवनि ना प्रभुत्वमु वलन वीरिकि राँगल फलमेमि? चॆलिकाँडा! हेयमै विनश्वरमैन यी कळेबरमं दास्थ मानि नाकु यशमु सम्पादिम्पुमु. ना वलना जीतमा बत्तॆमा येदियु लेदु. अयिननु वीरु सर्वकालमु नन्नु विडुवक कॊलुचुचुन्नारु. नेनु वीरि ऋणमॆप्पुडु तीर्चुकोँगलनो यॆऱुँगनु. ना ब्रतुकु मुख्यमुगाँ जूडकु. वीरि प्राणमुलु रक्षिञ्चितेँजालुनु. अनित्यमै मलिनमैन कायमुचेत नित्यमै निर्मलमैन यशमु लभिञ्चॆना दानिकण्टॆ लाभमु कलदा? शरीरमुनकु गुणमुलकु मिक्किलि यन्तरमु. शरीरमु क्षण भङ्गुरमु, गुणमु लाकल्पान्तस्थायिलु. इट्टि शरीरमु नपेक्षिञ्चि कीर्ति पोँगॊट्टुकॊनवच्चुना?” अन विनि हिरण्यकुँडु सन्तोषपडि पुलकितुँडै यिट्लनियॆ. “चॆलिकाडा! मेलु मेलु. नी याश्रित वात्सल्यमु कॊनियाड नेनेपाटि वाँडनु. ई गुणमुचेँ द्रिलोकाधिपत्यमुनकुँ दगियुन्नाँडवु.” अनि पलिकि यन्निण्टि बन्धमुलु तॆगँगॊऱिकि वानि नन्निण्टिनि सादरमुगा सम्पूजिञ्चि, “चित्रग्रीवा, चॆलिकाँडा! यॆन्तवारिकिँगानि पूर्वकर्म मनुभविम्पक तीऱदु. वलँ दगुलुकोलुनकु नॊच्चुकोकु. समस्तमु तॆलिसिनवाडवु. नीकु नाबोँटुलु चॆप्पॆडुपाटिवारुगारु.” अनि यूऱडिञ्चि बलँगम्बुतोँ चित्रग्रीवुन कातिथ्यमुसेसि कौँगिलिञ्चुकॊनि वीडुकॊलिपॆनु. अनन्तरमु चित्रग्रीवुँडु तन परिजनमुलतो हिरण्यकुनि गुणमुलु कॊनियाडुचु निजेच्छं जनियॆ.

मित्रलाभमुकण्टॆ मिञ्चिन लाभमु लोकमन्देदियुँ गानमु. काँबट्टि बुद्धिमन्तुँडु पॆक्कण्ड्रु मित्रुलनु सम्पादिञ्चुकोवलॆनु. ऒक्क मूषिकमु तोडि मैत्रि कपोतमुल कॆन्त कार्यमुचेसिनदि चूडुँडु. अनि चॆप्पि विष्णुशर्म यिट्लनियॆ.

अनन्तरमु हिरण्यकुँडु तन लाँग चॊच्चॆनु. पिम्मट लघुपतनकमु जरिगिन सर्वकार्यमुनकु विन्तपडि हिरण्यकुनि लाँग दापुन व्रालि यिट्लनियॆ. “ओहो हिरण्यका! कॊनियाडँदगिन वाँडवु गदा! नेनु नीतो सख्यमु गोरि वच्चितिनि. अनुग्रहिम्पुमु. ना कोरिक सफलमु चेयुमु.” अनिन विनि हिरण्यकुँडु लाँग लोपलिनुण्डि यिट्लनियॆ. “ऎव्वडवु नीवु?” अन विनि काकि यिट्लनियॆ. “नेनु वायसमुनु. ना पेरु लघु पतनकमु.” अनँगाने हिरण्यकुडु नव्वि “सरि सरि नीतोना मैत्रि चेयवलॆ? एदि यॆव्वरितोँ दगुनो वारितो बुद्धिमन्तुँडदि चेयवलॆ. तगनि कार्यमु चेयरादु. नेनु भोज्यमनु, नीवु भोक्तवु. मनकु मैत्रि येलागुन सरिपडुनु? नीतो मैत्रि नाकु विपत्तुनके कारणमु. पूर्व मॊक मृगमु जम्बुकमुनु नम्मि दानि कपट वचनमुलकु लोँबडि पाशमुललोँ दगुलुकॊनि वायसमुचेत रक्षिम्पँबडियॆ.” अनिन विनि सविस्तरमुगा नाकदि चॆप्पुमनि लघुपतनक मडिगॆनु. हिरण्यकुँडिट्लनियॆ.

मृगकाकमुल कथ

मगध देशमन्दु मन्दारवति यनु वनमु गलदु. अन्दु बहु दिनमुलनुण्डि मृगकाकमुलु रॆण्डु मिक्किलि सख्यमुतो वासमु चेयुचुण्डॆनु. आमृगमु लॆस्सगा बलिसि वनमुलो विच्चलिविडि सञ्चरिञ्चु चुण्डँगा नॊक नक्क चूचि यिटुल चिन्तिञ्चॆ. “आहा! यी जिङ्क यॆन्त पोतरिञ्चि युन्नदि! येलागुन दीनि मांसमु नाकु लभिञ्चुनु? मञ्चिदि. दीनिकि नम्मकमु पुट्टिञ्चॆद” ननि यालोचिञ्चि तिन्नगा समीपमुचेरि यिट्लनियॆ. ‘मित्रुँडा! कुशलमा?’ अनगाने विनि ‘यॆव्वँडवु नी’ वनि मृगमडिगॆनु. “नेनु नक्कनु. नापेरु सुबुद्धि. ना बन्धुवुलन्दरु नन्नॊण्टिँ जेसि पोयिरि. ई यडविलो मृत कल्पुँडनयि युन्नट्टि वाँडनु. मरि यॆव्वरितोँगादु दैवमुतोँ जॆप्पुचुन्नानु. विनुमु. निन्नुँ जूडँगाने ना बन्धुवुलन्दरु वच्चिनट्लु तोँचिनदि. सज्जन दर्शनमु समस्त दोषमुलु पोँगॊट्टुनु. सर्व शुभमुलिच्चुननि पॆद्दलु चॆप्पुदुरु. दानिकिदे तार्काणमु. नेनु नीतोड सावासमु चेयवलॆननि मिक्किलि कोरुचुन्नाँडनु. ना कोरिक नॆऱवेर्पुमु.” अनिन विनि मञ्चिदा लागुनने कानिम्मनि मृगमु नक्कनु वॆण्टँबॆट्टुकॊनि पोयि सायङ्कालमु तन वासस्थानमु चेरॆनु. अक्कड मन्दारवृक्षमु मीँदि काकि तन मित्रमयिन मृगमुनु जूचि यॆव्वँडीतँडनि यडिगॆनु. ईतँडु सुबुद्धियनु जम्बुकोत्तमुँडु. ना चॆलिमिगोरि वच्चिनवाँडनि जिङ्कचॆप्पॆनु. आ माटलु वायसमु विनि यिट्लनियॆ. “क्रॊत्तँगा वच्चिनवानिनि नम्मवच्चुना? इप्पुडु नीवु चेसिन पनि मञ्चिदि कादु. कुल शीलमुलु तॆलियक यॆव्वरिकिँगानि ताविच्चुट तगदु. पूर्वमु मार्जालमुनकु जरद्गवमनु गृध्रमु ताविच्चि मृतिँबॊन्दॆनु. अदि सविस्तरमुगा विवरिञ्चॆद, विनुमु.

जरद्गवमु कथ

भागीरथी तीरमन्दु गॊप्प जुव्वि वृक्षमु गलदु. दानि तॊऱ्ऱलो जरद्गवमनु चीँकु मुसलि गद्द वासमु चेयुचुण्डॆनु. आ वृक्षमु मीद वसिञ्चु पक्षुलु दानिकि जीवनमुकयि तामु तॆच्चुकॊन्न यॆरलोँ गॊञ्चॆमु कॊञ्चॆमु पञ्चि यिच्चुचुण्डुनु. अदि दानिचेत जीवनमु चेयुचुण्डॆनु. ऒकनाँडु दीर्घकर्णमनु पिल्लि पक्षि पिल्ललनु भक्षिञ्चुटकै या म्रानि कडकु सद्दुचेयक वच्चॆनु. दानिराक चूचि पक्षिपिल्ललु भयपडि कूयसागॆनु. आ कोलाहलमुनु जरद्गवमु विनि यॆव्वरो परुलु वच्चुचुन्नारनि यॆञ्चुकॊनि, यॆवरक्कड ननि हॆच्चरिञ्चॆनु. अप्पुडु बिडालमु गद्दनु चूचि भयपडि ‘हा! चच्चितिँगदा! कडु दापुनकु वच्चितिनि. सुरिगिपोयितिनि गादु. तप्पिञ्चुकॊनुट कुपायान्तरमु लेदु. कार्यमु मिञ्चिनदि. इप्पुडु वॆनुदीयरादु. कानुन्नदि काक मानदु. ऱोटिलोँ दल दूर्चि रोँकटि पोटुनकु वॆऱव दीऱुना? मञ्चिदि. इप्पुडु मञ्चितनमु चूपि दीनिकि नम्मिक पुट्ट चेसॆद.’ ननि यालोचिञ्चि यॆट्टयॆदुर निलिचि यिट्लनियॆ. ‘अय्या! नमस्कारमु.’ अनगाने गृध्रमु विनि ‘यॆव्वडवु नी’ वनियडिगॆनु. ‘नेनु बिडालमुनु, नन्नु दीर्घकर्णमनि चॆप्पुदुरु.’ अन विनि गृध्रमिट्लनियॆ ‘शीघ्रमुगा दूरमुगाँ बो. पोकुण्टिवा नी प्राणमुलु नीवि कावु. चूडु ना दॆब्ब.’ अनँगाने बिडालमिट्लनियॆ. ‘मुन्दु ना माट विनुँडु. नेनु वध्युँडनो कानो विचारिम्पुँडु. तर्वात मीकुँ दोचिनट्लु चेयुँडु. गुण दोषमुलु विचारिञ्चि वीँडु पूज्युँडु वीँडु वध्युँडनि निर्णयिम्पवलॆ गानि जातिमात्रमुचेत निर्णयिम्पँगूडुना?’ नावुडु ‘नीवु वच्चिन पनि ये’ मनि गृध्रमडिगॆनु. पिल्लि यिट्लनियॆ. ‘इक्कड गङ्गलो नित्यमु स्नानमु चेयुचु मांसाशनमु विडिचि ब्रह्मचारिनै चान्द्रायण व्रतमु चेयुचुन्नाँडनु. मिम्मु धर्मज्ञुलनि मञ्चिवारनि यिच्चटि पक्षुलप्पुडप्पुडु प्रशंसिम्पँगा विनि बहुदिनमुलनुण्डि नाकु मी दर्शनमु चेयवलॆननि कोरिक कलदु. अदि यिन्नाळ्ळकु फलिञ्चिनदि. मीरु विद्यावयोवृद्धुलु. काँबट्टि मीवलन धर्ममुलु विनवलॆननि सयितमु मनसु कलदु. धर्मज्ञुलयिन मीरे यिल्लु त्रॊक्कुकॊनि वच्चिनवानिनि वधिम्पनु यत्नमु चेसितिरि. गृहस्थ धर्ममा यिदि? शत्रुवुन कयिननु गृहमुनकु वच्चिनवानि कातिथ्यमु चेयवलसिनदि. धनमु लेनि पक्षमुननु मञ्चि माटलतोनैन सत्करिम्पवलॆनु. उस्सुरनि यिण्टिकि वच्चिन यतिथि पोरादु. अदि मिक्किलि पापमुनकु मूलमु.’ अनगा विनि गद्द यिट्लनियॆ- ‘पिल्लुलकु मांसमन्दु रुचिमिक्कुटमु. इक्कड ना पक्षि पिल्ललुन्नवि. अन्दुचेतने नट्लु चेसितिनि.’ अनँगाने पिल्लि रॆण्डुचॆवुलु मूसिकॊनि कृष्ण कृष्ण यनि यिट्लनियॆ. ‘ऎन्त पापमुचेसि यी पिल्लि जन्म मॆत्तितिनो. यिदि चालक यी पापमु सहितमु कट्टुकोवलॆना? ऎन्त माट विनवलसि वच्चॆनु! धर्म शास्त्रमुलु विनि निष्कामुँडनै यिप्पुडु चान्द्रायणव्रतमु चेयुचुन्नाँडनु. नेनिट्टि पापमु चेयुदुना? परस्पर विरुद्धमुलयिन धर्मशास्त्रमुलु सहित ‘महिंसा परमो धर्मः’ यनुचो नैकमत्यमु गलिगियुन्नवि. ए हिंस गानि चेयक सर्वभूतमुलयन्दु दयाळुवुलयि वर्तिञ्चु वारिकि स्वर्गमु करस्थमु. भूतदय गलवाँडे सर्वधर्ममुलु चेसिनवाँडु. अदि लेनिवाँडु चेसियुँ जेयनिवाँडे. कडपट दानु जेसिन धर्ममुलु तनकु सहायमयि वच्चुनुगानि तक्किनदि येदियु लोकमुलोनिदि तोड राँबोदु. तॆलियक हॆडिन कालमु पोनिम्मु. तॆलिसि यिङ्कँ जॆडुदुना? अडविलो स्वच्छन्दमुगा मॊलचिन ये शाकमुतो नयिन क्षुधँदीर्चुकॊनि प्रॊद्दुँ बुच्चवच्चुनु. ईपाडु पॊट्टकयि यिन्त पापमु चेयुट कॆव्वँडु पालुपडुनु? आहा! यॆन्त माटाडितिरि!’ अनँगा ग्रद्द विनि ‘कोपमु चेयकु. क्रॊत्तगा राँगाने वच्चिनवारि स्वभावमेलागुनँ दॆलिसि कोवच्चुनु? अप्पुडु तॆलियक चॆप्पिनमाट तप्पुगा बट्टँबोकु. पोयिनमाट पोनिम्मु. नीवु यधेच्चमुगा रावच्चुनु, बोवच्चुनु. माकड निलुववच्चुनु. नीकॊक यड्डङ्कि ले’दनि चॆप्पॆनु. अनन्तरमु मार्जालमु जरद्गवमुतो मिक्किलि सख्यमु गलिगि या तॊऱ्ऱलो वासमु चेयुचुण्डॆनु.

इट्लुकॊन्नि दिनमुलु कडचिन तर्वात मार्जालमु प्रतिदिनमु नडिकिरेयि चप्पुडु चेयक वृक्षमॆक्कि पक्षि पिल्ललनु गॊन्तु कॊऱिकि तॆच्चि तॊऱ्ऱलोँ बॆट्टुकॊनि तिनसागॆनु. अक्कडि पक्षुलु तम पिल्ललनु गानक मिक्किलि दुःखिञ्चि यक्कडक्कड वॆदक नारम्भिञ्चॆनु. अदि यॆऱिगि पिल्लि तॊऱ्ऱ वॆडलि पाऱिपोयॆनु. आ पक्षुलु वॆदकुचु वच्चि तॊऱ्ऱलोँ दम पिल्लल यॆमुकलु चूचि या गद्दये मन पिल्ललनु भक्षिञ्चिनदनि निश्चयिञ्चि दानिनि गोळ्ळतो ऱक्कि चञ्चुवुलतोँ बॊडिचि चम्पॆनु.

काँबट्टि क्रॊत्तँगा वच्चिनवानिनि नम्मरादनि” अनँगा विनि नक्क काकिनि मिक्किलि कोपिञ्चि चूचि यिट्लनियॆ. “प्रथम दर्शन दिनमन्दु मृगमुनकु नीवु सहितमु क्रॊत्तवाँडवे. अदि यॆट्लु नीतो मृगमुनकु स्नेहमु राँगा राँगा वर्धिल्लुचुन्नदि? नीकु माऱुलेदु गनुक नीतुलनि नोरिकि वच्चिनवि वदरुचुन्नावु. विद्वांसुँडु लेनिचोट स्वल्पबुद्धियु सम्मानिम्पँबडुचुन्नाँडु. म्रानुलेनि देशमं दामुदपुँ चॆट्टु महावृक्षमु कदा? वीँडु तनवाँडनि, वीँडु परुण्डनि यॆन्निक लघुबुद्धुलकु, महात्मुलकु लोकमे कुटुम्बमु. ई मृगमु नाकु बन्धुवयिनट्लु नीवु कावा? प्रपञ्चमुन्नन्तकालमु ब्रतुकँबोमु. ऎप्पुडो कालुँडु म्रिङ्गँ गाचि युन्नाँडु. उन्न काल मन्दऱिकि मञ्चिवाँ डनिपिञ्चुकॊनि पोवलॆँगानि यिट्टि विषमबुद्धिचेत फलमेमि?” अनँगा विनि मृगमिट्लनियॆ. “ई वादुलाट येल? मन मन्दऱ मॊकचोट मञ्चिमाटलतो सुखमुगाँ गालक्षेपमु चेयुदमु. वीनिकि वीँडु मित्रमु, वीनिकि वीँडु शत्रुवनि नियममु गलदा? व्यवहारमुचेतने मित्रुलुगानि शत्रुवुलुगानि कलुगुचुन्नारु.” नाविनि काकि यालागे कानिम्मनि पलिकॆनु. अनन्तरमु मृगकाक जम्बुकमुलु कडु नेस्तमु गलिगि तद्वनमन्दु वासमु चेयुचुण्डॆनु. इट्लु कॊन्त कालमु जरिगिन वॆनुक नॊक्कनाडु नक्क जिङ्कतो निट्लनियॆ. “चॆलिकाँडा! ई वन मन्दॊकचोट निण्डु पयिरुलु गल पॊलमु नेँडु चूचितिनि. नीवु ना वॆम्बडिरा, नेनु नीकापॊलमु चूपुचुन्नानु.” अनि चॆप्पि मृगमुनु वॆण्टँबॆट्टुकॊनि पोयि क्षेत्रमु चूपॆनु. तरुवातँ ब्रतिदिनमक्कडिकि मृगमुपोयि पैरु मेयसागॆनु.

ऒकनाँडदि क्षेत्रस्वामि चूचि ई मृगमु पयिरु मेय मरगिनदि. दीनिनि जीवमुतो विडुवरादनि यालोचिञ्चि पॊलमुलो गूढमुगा वलपन्नि यिण्टिकिँ बोयॆनु. ऎप्पटि वाडुक चॊप्पुन मरुनाँडु मृगमु वच्चि पॊलमुलो मेय दिगि वललोँ दगुलुकॊनि यिट्लु चिन्तिञ्चॆ. “अय्यो! वललोँ दगुलु कॊण्टिनिकदा, येमि चेयुदुनु! ई कालपाशमुवलन नन्नु विडिपिञ्चु दिक्कॆवरुन्नारु? इप्पुडु ना प्रियमित्रुँडु जम्बुकोत्तमुँडु वच्चॆना ई विपत्तु मानुपँगलँडु.” अनि चिन्तिञ्चुचुण्डगा नक्क वच्चि चूचि लोपल सन्तोषपडि “यिन्नाळ्ळकु ना यत्नमु फलमुनकु वच्चिनदि. काँपु दीनिनि नेँडु चम्पक मानँडु. दीनियॊक्क रक्तमांसमुलतो गावलसिनन्नि यॆमुकलु दॊरुकँगलवु. नाकु नेडुगा पण्डुगु!” अनि यॆञ्चुकॊनुचु दापुनकुँ बोयॆनु. मृगमु नक्कनु जूचि यिङ्क भयमुलेदनि यॆञ्चुकॊनि यिट्लनियॆ. “चॆलिकाँडा! शीघ्रमुगा वच्चि वलँगॊऱिकि नन्नुँ गापाडुमु” अनगाने नक्क कदियँबोयि वलचूचि “चॆलिकाँडा! यी वल नुलिनरमुलतोँ जेयबडिनदि. नेँडु भट्टारकवारमु. नरमुलु पण्ड्लतो नेनॆट्लु ताँकुदुनु? मित्रुडा! मनमुलो वेरुगा दलपँबोकु. मऱि येपनिगानि चॆप्पितिवा यिप्पुडु तलतोँ जेयुचुन्ना” ननि पलिकॆनु. अन्तट सायङ्कालमु कावच्चॆनु.

काकि तन मित्रमु हरिणमु तावु चेरमिकि मिक्किलि चिन्तिञ्चि अक्कडक्कड वॆदकुचु वच्चि या पॊलमुकडकु वच्चि चूचि ‘चॆलिकाडा! यिदिये’मनि यडिगॆनु. ‘मित्रुनि माट विननि दानिकि फलमिदि. चेटुँगालमु दापिञ्चिनवाँडु हितुलमाट येल विनु’ननि मृगमु पलिकॆनु. अनविनि काकमा नक्क यॆक्कडनि यडिगॆनु. ना मांसमु तिनवलॆननि यिक्कडने यॆक्कडनो काचुकॊनि युन्नदनि मृगमु चॆप्पॆनु. ना विनि काकि यिट्लनियॆ. “नेनु मुनुपे चॆप्पितिनि. ना माट विनक पोयितिवि. परुलकु नेनु गीडु चेयँबोनु, वारु नाकॊक कीडु चेयँबोरनि नम्मरादु. मञ्चिवारिकि सहितमु दुष्टुलवलन भयमु गलदु. पोँगालमु दापिञ्चिनवारु दीप निर्वाणगन्धमु नरुन्धतिनि मित्रवाक्यमुनु मूर्कॊनरु, कनरु, विनरनि पॆद्दलु चॆप्पुदुरु. प्रत्यक्ष मन्दिच्चकमुलाडि परोक्षमन्दुँ गार्यहानि चेयु सङ्गातकाँडु पयोमुख विषकुम्भमुवण्टिवाँडु. अट्टिवानि साङ्गत्यमवश्यमु मानुकोवलॆनु.” अनगा विनि हरिणमु निट्टूर्पु विडिचि यिट्लनियॆ. “सज्जन साङ्गत्यमु वलन सर्व श्रेयमुलवलॆ दुर्जन साङ्गत्यमु वलन सर्वानर्थमुलु प्राप्तिञ्चुनु. दानिकि संशयमुलेदु. आजित्तुलमारि मृगमु यॊक्क तेनॆ माटलकु मोसपोयितिनि. नालिक तीपु, लोन विषमनि यॆऱुङ्गुदुना?” अनि चॆप्पुचुण्डगा दूरमन्दु वच्चुचुन्न पॊलमुकाँपुनु जूचि काकि यिट्लनियॆ. “चॆलिकाँडा! यिप्पुडु तगिन वॆरवु विचारिम्पक मसलरादु. अदिगो पॊलमुकाँपु बडिय चेतँबट्टुकॊनि यमुनि वलॆ वच्चु चुन्नाँडु. नाकॊक युपायमु तोँचुचुन्नदि. विनु. ऊपिरि बिगियँबट्टि कडुपु बूरटिञ्चि नालुगुकाळ्ळु चाँचुकॊनि बिऱ्ऱबिगिसिकॊनि चच्चिनट्लु पडियुण्डुमु. नेनु नीपैनॆक्कि मुक्कुतो नीकन्नुलु पॊडुचुचुन्नट्लु कूर्चुण्डि युण्डॆद. नेनु समयमु चूचि कूसॆदनु. कूयँगाने लेचि पाऱिपॊम्मनि” चॆप्पॆनु. पिदप मृगमु काकि चॆप्पिनट्लु पडियुण्डॆनु. तदनन्तरमु पॊलमुकाँपु दापुनकु वच्चि चूचि मृगमु चच्चिनदनि यॆञ्चुकॊनि वल वदलिम्पँगाने काकि कूसॆनु. अदि विनिमृगमु शीघ्रमुगा लेचि परुगॆत्तॆनु. आहा! यिदि यॆन्त मायलमारि मृगमु! नन्नु मोसपुच्चिनदिगदा! यनि यॆञ्चुकॊनि पॊलमुकाँपु तन चेति बडियनु विसरि व्रेसॆनु. दैविकमुगा दानि ताँकुवडि नक्क चच्चॆनु. चूडु नक्क एमि तलञ्चुकॊनि युण्डॆनु? तुदकेमायॆनु?

परुलकु हानि चेयँगोरुवारु तामे चॆडिपोवुदुरु.

अनिन विनि हिरण्यकुनितो लघुपतनक मिट्लनियॆ. “एल यी माटलु? नीतो मित्रभावमु कोरि वच्चिनाँडनु. नन्नु वेऱुगा दलम्पकु. निन्नु नेनु भक्षिञ्चिन मात्रान ना कडुपु निण्डुना? ना मनवि विनु. चित्रग्रीवुनि वलॆ नन्नु सहित मनुग्रहिम्पुमु. नी सौजन्यमे यिन्तगा नाचेत निन्नु वेँडुकॊलुपुचुन्नदि. नीकु दयवच्चुनन्त दाँक निन्नु विडिचि कदलनु. नीवण्टि सज्जनुनि साङ्गत्यमु चेसि सौख्यमु पॊन्दनि वानि जन्ममेल?”

अनिन हिरण्यकुँडिट्लनियॆ. “नीवुँ चपलुँडवु. चपलुनितो मैत्रि सर्वदा चेयरादु. इन्तेकादु. माकु नीवु शत्रुपक्षमुवाँडवु. ऎन्त मञ्चिवानितो गानि दायतो साङ्गत्यमु चेयरादु. काँबट्टि नीतो नाकु नेस्तमु सरिपडदु. अशक्यमु शक्यमु गाँबोदु. शक्यमशक्यमु गाँबोदु. जलमु मीँद बण्ड्लु नेलमीँद नावलु नडचुना? एल यन्दनि म्रानि पण्ड्ल कऱ्ऱु चाँचॆदवु? नी पनि चूडु. मिक्किलि प्रॊद्दॆक्किनदि. कडुपु पनि विचारिञ्चुको, पो पो” ना विनि लघुपतनक मिट्लनियॆ. “ना स्वभावमु तॆलियक येल यिन्त दूरमु वॆगटु माट लाडॆदवु? कडपटिदि विनु. चित्रग्रीवुँडु लोकोत्तरुण्डवयिन नीतो सौहार्दसौख्यमनुभविञ्चुट चूचितिनि. नीतो सङ्गातमु चेयवलॆननि मनसु पडितिनि. ना प्रार्थन विनि ना कोरिक नॆऱ वेर्चितिवा सरि, लेदा यिन्ते ना भाग्यमनुकॊनि यिक्कडने प्रायोपवेशमु चेसि प्राणमुलु विडिचॆदनु. इदि ना निश्चयमु. मृद्घटमुवलॆ दुर्जनुनि सुलभमुगा भेदिम्पवच्चुनु गानि सन्धिम्पगूडदु. हेम घटमन्दु वलॆ सुजनुनि यन्दी लक्षणमु विपरीतमै युण्डुनु. द्रवत्वमु वलन सर्व लोहमुलुनु, निमित्तमु वलन मृग पक्षुलुनु, भयलोभमुल वलन मूर्खुलुनु, दर्शनमु वलन सज्जनुलुनु कलसिकॊन्दुरु. मऱियु शुचित्वमु त्यागमु शौर्यमु सुख दुःखमुलयन्दु सामान्यमु, दाक्षिण्यमु स्नेहमु सत्यवर्तनमुनु सुहृद्गुणमुलनि चॆप्पुदुरु. ई गुणमु लन्नियु नीयन्दुँ गान बडुचुन्नवि. इतरुनि नीवण्टि वानिनि कनि विनि यॆरुगँनु. नी बोँटि वानितो सख्यमु सम्पादिञ्चुकॊनुट कण्टॆ मेलॊकटि लेदु. ना कोरिक यीडेऱिचितिवा मेलय्यॆनु. लेदा यिन्ते ना यदृष्टमनि यॆञ्चुकॊनियॆदनु.” अनिन हिरण्यकुँडु लाँग वॆडलि वच्चि यिट्लनियॆ. “लघुपतनका! नी वचनामृतमु चेत मिक्किलि तृप्ति बॊन्दितिनि. प्रीति पूर्वकमयिन सज्जन सल्लापमु वलॆ गन्धसारमुनु हिमाम्बुपूरमुनु वारिजातवारमुनु श्रममु पोगॊट्टजालवु. दुर्जनुँडु तलँचुनदि यॊकटि, चॆप्पुनदि यॊकटि, चेयुनदि यॊकटि. सज्जनुँडु तलञ्चुनदि चॆप्पुनदि चेयुनदि यॊकटियै युण्डुनु. नीयन्दु दोषमु लेशमयिननु स्वभावमु चेत गान बडदय्यॆ, नी वलन सन्तोषिञ्चितिनि. नी यभिमतमे कानिम्मु.” अनि पलिकि हिरण्यकुँडु यथोचितसत्कारमुलुचेसि, वायसमुनु सन्तोषपरचि, वीडुकॊलिपि तन विवरमु प्रवेशिञ्चॆनु. नाँटँगोलॆ मूषिक वायसमुलु कुशल प्रश्नमुल चेत नन्योन्याहार दानमुलचेत विस्रम्भालापमुल चेतँ गालक्षेपमु चेयुचुण्डॆनु.

ऒकनाँडु वायसमु मूषिकमु जूचि “चॆलिकाँडा! यिक्कड ना काहारमु कष्टतर लभ्यमुगा नुन्नदि. काँबट्टि यी वनमु विडिचि यॆक्कडिकेनिँ दगिन यॆडकु बोवलॆननि यत्नपडियुन्न वाँडनु.” अनिन विनि हिरण्यकुँडिट्लनियॆ.

“दन्तमुलु, केशमुलु, नखमुलु, नरुलुनु स्थान भ्रंशमुनु बॊन्दिरेनि राणिम्परु. काँबट्टि मतिमन्तुँडी यर्थमु तॆलिसिकॊनि स्थानमु मारवलॆननु बुध्धि मानुकोवलॆनु.” अनिन विनि काकि यिट्लनियॆ. “चॆलिकाँडा! नीवु चॆप्पिन वचनमु दुर्बल विषयमु. गजमुलु, सिंहमुलु, सत्पुरुषुलुनु स्थानमु विडिचि विच्चलविडि सञ्चरिन्तुरु. काकमुलु, मृगमुलु, कापुरुषुलुनु स्थानमु मानँजालक विनाशमु बॊन्दुदुरु.” अनिन विनि हिरण्यकुँडिट्लनियॆ- “चॆलिकाँडा! इक्कड मानुकॊनि यॆक्कडिकि बोवलॆननि नीयत्नमु?” अनिन वायसमिट्लनियॆ- “मुन्दुचोटु चूचि पादमु मोपि कदा वॆनुकटि पादमॆत्तवलॆनु. अट्लु स्थानान्तरमु विचारिञ्चुकोक पूर्व स्थानमु मानरादु. काँबट्टि मुन्दु गन्तव्य स्थानमु निरूपिञ्चुकॊनक प्रयत्नपडिनवाँडनु गानु, विनु. दण्ड कारण्यमुन्दुँ गर्पूरगौर मनु सरोवरमु गलदु. अन्दु ना प्रिय मित्रुँडु मन्थरुँडनु कूर्मराजुन्नाँडु. अतडु सहज धार्मिकुडु. परुलकु वलसिनन्नि धर्ममुलु चॆप्प वच्चुनु गानि तानु नडुचुकोलु दुष्करमु गादा? आ तामेटि मेटि मीनाद्याहारदानमुलचेत नन्नु भरिम्पजालिनवाडु.” ना विन हिरण्यकुँडिट्लनियॆ. “नीवु पोयिन तर्वात नाकिक्कडँ बनियेमि? सम्मानमु जीवनमु बान्धवुलु विद्यागममुनु लेनि देशमु मानवलॆननि पॆद्दलु चॆप्पुदुरु. काबट्टि नीतो नन्नुँ दोडुकॊनिपॊम्मु. वच्चॆदनु.” अनँगा विनि लघुपतनकमु सन्तोषपडि वल्लॆयनि पयनमै मूषिकमुतो सरसालापमुलु काविञ्चुचु गतिपय दिनम्बुलका कॊलनु चेरँबोँगा मन्थरुँडु दूरमुनन्दुण्डि चूचि यॆदुरु वच्चि कॊनिपोयि लघुपतनक हिरण्यकुलकु यथोचितमुगा नातिथ्यमु चेसॆनु.

तर्वात लघुपतनकुँडु मन्थरुनितो निट्लनॆनु. “चॆलिकाँडा! यी मूषिकराजुनु नीवु मिक्किलि सम्मानिम्पुमु. इतडु पुण्य कर्मुल लोपल धुरीणुँडु, गुणरत्नाकरुँडु, हिरण्यकुँडनुवाडु. ईतनि गुणमुलु शेषुँडु सहितमु वर्णिम्पजालडु. ने नेपाटि वाँडनु?” अनि पलिकि मॊदटिनुण्डि हिरण्यकुनि वृत्तान्तमु सर्वमु विनिपिञ्चॆनु. अन्तट मन्थरुँडु हिरण्यकुनि मिक्किलि सन्मानिञ्चि यिट्लनियॆ. “हिरण्यका! नीवु निर्जन वनमन्दु वासमु चेयुटकु निमित्तमेमि? चॆप्पु” मनि यडिगॆनु. हिरण्यकुँडि ट्लनियॆ.

चम्पकवति यनु पट्टणमु गलदु. अन्दु सन्न्यासुलु पॆक्कण्ड्रु वासमु चेयु चुण्डुदुरु. अन्दुँ जूडाकर्णुण्डनु परिव्राजकुँडु गलँडु. अतँडु तानु भोजनमु चेसि मिगिलिन वण्टकमु भिक्षापात्रलोँ बॆट्टि चिलककॊय्य मीँद नुञ्चि निद्रपोवुनु. नेनु सद्दु चेयक दानि मीँदि कॆगिरि प्रतिदिनमा वण्टकमु भक्षिञ्चिपोवुचुण्डुदुनु.

ऒकनाँडु चूडाकर्णुँडु तन स्नेहितुँडु वीणाकर्णुँडनु सन्यासितो माटलाडुचुण्डि माटिमाटिकि मीँदि वङ्क चूचि तन गिलक कर्रतो नेलमीद गॊट्टि नन्नु वॆऱपिञ्चुचु वच्चॆनु. अप्पुडु वीणाकर्णुँडु ‘चूडाकर्णुँडा! येमदि मीदुचूचि नेल कर्रतोँ दट्टुचुन्नाँड?’ वनि यडुगँगाँ जूडाकर्णुँडिट्लनियॆ. ‘ऒक ऎलुक प्रतिदिनमु चिलुक कॊय्य मीँदि कॆगिरि पात्रमु नन्दुन्न यन्नमु भक्षिञ्चि पोवुचुन्नदि. नाकु दीनि युपद्रवमु पॆद्ददिगा नुन्न’ दनि चॆप्पॆनु. आमाटलु वीणाकर्णुँडु विनि ‘यॆक्कडि ऎलुक! ऎक्कडि चिलुक कॊय्य! यिन्त यल्पजन्तुवुन किन्त पॊडवुन कॆगुरु बल मॆक्कड नुण्डि वच्चॆनु? दीनि केमयिननु निमित्तमु लेक मानदु. ’ — पूर्वमु नेनॊक विप्रुनि इण्टिकि भिक्षार्थमु पोयि युण्टिनि. अप्पुडा ब्राह्मणुँडु तन भार्यनु जूचि ‘ऱेपमावास्य, ब्राह्मणुलकु भोजनमु पॆट्टवलॆनु. एमेमि भोज्य पदार्थमुलु कूर्चिनदान’ वनि यडिगिन ब्राह्मणि यिट्लनियॆ. ‘पुरुषुलु पदार्थमुलनु सेकरिञ्चि यिण्टिकिँ दॆच्चिरेनि वानिनि स्त्रीलु वलसिन पनुलकु वाडुकॊन्दुरुगानि मीरु तेनि पदार्थमुलॆक्कडनुण्डि वच्चुनु?’ अनिन विनि यातँडु कोपिञ्चि भार्यनु जूचि यिट्लनियॆ ‘उन्नन्तलो जरुपुकोवलॆनु गानि विस्तरिञ्चि पदार्थ सङ्ग्रहमु चेयवलॆननि पेरास पडरादु.’ अनिन ब्राह्मणि यिट्लनियॆ. ‘आ लागुनने कानिण्डु. रेपटि कार्यमु कलिगि नन्तटितोने जरिपॆद’ ननि चॆप्पि यायम्म नूवुलु कडिगि दञ्चि ऎण्डबोसॆनु. अन्तट नॊक कोडि वच्चि या तिललु काळ्ळतोँ जीरि चल्लुलाडॆनु. अदि ब्राह्मणुँडु चूचि ‘ई नुव्वुलण्टु पड्डवि. ब्राह्मण भोजनमुनकु बनिकिरावु. काँबट्टि यिवि कॊनिपोयि मार्चुकॊनि र’ म्मनि चॆप्पॆनु. तदनन्तर मा ब्राह्मणि मऱुनाडु नेनु भिक्षार्थमु पोयियुन्न इण्टि लोँगिटिकि वच्चि यी नुव्वुँबप्पु पुच्चुकॊनि नूवुलिच्चॆदरा? यनि या यिण्टि वारि नडिगॆनु. आ यिण्टि पाऱुत यामाट विनि मिक्किलि सन्तोषपडि चेटलो नूवुलु पोसिकॊनि वच्चि माटलाडुचुण्डँगा नामॆ भर्त वच्चि एमि बेर माडुचुन्नावनि यडिगॆनु. चेरॆडु नूवुलिच्चि दञ्चिन नूवुलु पुच्चुकॊनुचुन्नाननि यामॆ चॆप्पॆनु. आ माटलु ब्राह्मणुँडु विनि योसि वॆऱ्ऱी! चेरॆडु नूवुलकु दञ्चिन नूवुलॆव्वरयिन नित्तुरा? ईमॆ यी लागुनँ दॆच्चि यिच्चुट केमयिन निमित्तमुण्डुनु काँबट्टि नीवा नूवुलु पुच्चुकोकु मनि चॆप्पॆनु. आलागुनने ई मूषिकमुन किन्त कलिमियु निक्कडि ’ —- सदा वासमुनु निमित्तमुलेक सम्भविम्पवु.’ अनि वीणाकर्णुँडु चॆप्पँगा विनि, चूडाकर्णुँडु ‘तडवुलँ बट्टि ई ऎलुक इक्कड नॊकलाँग तावु चेसिकॊनि विडुवक वासमु चेयुचुन्नदि. इट्लु वसिञ्चुटकु निमित्तमु तॆलिसिनदि कादु. त्रव्वि चूचॆदँगाक’ यनि चॆप्पि यॊक गुद्दलितो नेनु वसिञ्चु विवरमु त्रव्वि चिरकालोपार्जितमयिन ना धनमु सर्वमु ग्रहिञ्चॆनु. तरुवात सत्त्वोत्साहमुलु लेक नानाँडाहारमु सहितमु सम्पादिञ्चुकॊनँजालक दिगुलुपडि कृशिञ्चि मॆल्ल मॆल्लगा सञ्चरिञ्चुचुण्डगा जूचि चूडाकर्णुँडिट्लनियॆ. ‘धनमु गलवाँडॆ बलवन्तुडु. धनमु गलवाँडॆ पण्डितुँडु. धनमु सर्वश्रेयमुलकु निधानमु. धनमु लेनिवानि जीवनमेल? ई मूषिकमु तन धनमु कोलुपोयिकदा, तॊण्टि जवसत्त्वमुलुडिगि स्वजाति साम्यमु बॊन्दॆनु. अर्थ परिहीनुनकु निरन्तरमु खेदमु सम्भविञ्चुनु. निरन्तर खेदमुवलन बुद्धिहीनत्वमु प्राप्तिञ्चुनु. बुद्धि हीनत वलन समस्त कार्यमुलु निदाघनदी पूरमुलट्लु विनाशमु नॊन्दुनु. धनवन्तुनके पौरुषमुनु मेधासम्पत्तियु बन्धुमित्रुलुनु गलुगुदुरु. पुत्र मित्र विरहितुनि गृहमुनु मूर्खुनि चित्तमुनु शून्यमुलु. दारिद्र्यमु सर्व शून्यमु. दारिद्र्यमु कण्टॆ मरणमु मेलु. मरणमापात यातनावहमु. दारिद्र्यमु यावज्जीवमु तीव्रवेदनाकरमु. इन्द्रियमुल नाममुन बुद्धिनि वचो धोरणिनि बुरुषुँडु तॊण्टिवाँडय्यु धनमुनु बासिन क्षणमुनने लाँतिवाँडगुनु. इदि महा चित्रमु’ अनि या परिव्राजकुँडु चॆप्पँगा विनि मिक्किलि खिन्नुँडनयि यिट्लु चिन्तिञ्चितिनि.

‘इङ्क नाकिक्कड वसिम्प दगदु. इप्पुडु ना वृत्तान्तमु परुलतो जॆप्पिकोलुनु युक्तमुगादु. अर्थ नाशमु मनस्तापमु गृहमन्दलि दुश्चरितमु वञ्चनमु पराभवमुनु ब्रकाशिम्पँ जेयँदगदनि पॆद्दलु चॆप्पुदुरु. दैवानुकूल्यमु लेक पौरुषमु चॆडिनप्पुडु मानवन्तुनिकि वनवासमुकण्टॆ सुखमु लेदु. कुसुमस्तबकमु वलॆ मानवन्तुडु सर्व जनुल मूर्धमु मीँद नयिन नुण्डवलॆ लेदा वनमन्दु समसिपोवलॆ. इक्कडने वासमु चेसिकॊनि याचनतो जीविञ्चॆदनण्टिना? दानिकण्टॆ गर्हितमु लेदु. ऒक्क म्रुक्कडिनि याचिञ्चुकण्टॆ निप्पुलोबडि शरीरमु तॊऱँगुट मेलु. अनृत माडुट कण्टॆ मौनमु मेलु. परधनापहरणमु कण्टॆँ दिरियुट मञ्चिदि. विवेकहीनुँडयिन प्रभुवुनु सेविञ्चुट कण्टॆमरणमु श्रेयमु. सेवावृत्ति मानमुनु वलॆ याचनावृत्ति समस्त गौरवमुनु हरिञ्चुनु. ऒकरि यिल्लु काचि वारि पॆट्टुवोँतलकु दोसिलि यॊग्गि युनिकियु मिक्किलि निन्द्यमु.’ अनि नानाविधमुल विचारिञ्चियु लोभमु त्रिप्पुलकु लोनयि मरल नर्थसङ्ग्रहमु चेयवलॆननि तलँचि यच्चोटने निलिचितिनि. लोभमु मोहमुनु बुट्टिञ्चुनु. मोहमु दुःखमु नुत्पादिञ्चुनु. दुःखमु ज्वलनमु वलॆ स्वाश्रयमुनकु नाशनमु पुट्टिञ्चुनु. काँबट्टि लोभमुनकु बुद्धिमन्तुँडु लोपडँडु. तरुवात नेनक्कड वदलकुण्ट चूचि चूडाकर्णुँडु नन्नु गऱ्ऱतो विसरि व्रेसॆनु. आ व्रेटु दैव वशमु वलनँ दप्पि पोयिनदि. तगिलि युण्डॆना यिन्तकु यम लोकमुलोँ ब्रात काँपनयि युण्डना? अनन्तर मिट्लु चिन्तिञ्चितिनि. ‘आहा! धनलोभमु सर्वापदलकु मूलमु गदा? तद्वर्जनमु कण्टॆ लोकमन्दु सुखमेदियु लेदु. आश दिगिनाडिन वाँडे सत्पुरुषुँडु. वाँडे सर्व शास्त्रमुलु चदिविनवाँडु. वाँडे सर्व धर्ममु लाचरिञ्चिनवाँडु.उदरमुकयि परुल गोरक प्राप्त लाभमुनकु सन्तोषिञ्चु वाँडॊक्कँडु लोकमन्दु धन्युँडु. वाँडे सुखि. तत्तत्कर्मानु रूपमुगा देहिकि दुःखमुलट्लु सुखमुलु कोरकये प्राप्तिञ्चुचुन्नवि. अन्दुलकयि प्रयास पाटु निरर्थकमु. ई तावु आत मुत्तातलु सम्पादिञ्चिन काणाचि कादु. ई भू मण्डलमुलो निङ्कँ दावु दॊरकदा? इक्कड नुण्ड नेल? ई चॆडगरपु बोड कऱ्ऱ मोँदुलु वडि प्राणमुलु कोलुपोनेल? इङ्क नॆक्कड नैन नॊक्क विजन प्रदेशमु चेरि कालमु पुच्चुट मञ्चिदि. शिलान्तराळमन्दलि कप्पनु भरिञ्चु दयामयुडैन यीश्वरुँडु नन्नुँ गापाडकुण्डुना?’ अनि चिन्तिञ्चि मनसु गट्टि पऱचु कॊनि यच्चोटु विडिचि यानिर्जन वनमु चेरितिनि. वनमुलोँ गाय गसुरुलु भक्षिञ्चि पडिय नीरु त्रागि यॊक चॆट्टु नीडलो वसिञ्चि कालमु पुच्चुट मञ्चिदिगानि धन हीनुँडयि नलुगुरिलो नुण्डरादु. अनन्तरमु ना पुण्यमु वलन नाकी मित्रुँडु लभिञ्चॆनु. ना महा भाग्यमु वलनने यिपुडु नी याश्रयम मनु स्वर्गमु दॊरिकिनदि. संसार विष वृक्षमुनकु रॆण्डु फलमु लमृततुल्यमुलु. काव्यामृत रस पान मॊकटि. सज्जन सङ्गति यॊकटि. अनिन विनि मन्थरुँडिट्लनियॆ.

यीश्वरुँडु नन्नुँ गापाडकुण्डुना?’ अनि चिन्तिञ्चि मनसु गट्टि पऱचु कॊनि यच्चोटु विडिचि यानिर्जन वनमु चेरितिनि. वनमुलोँ गाय गसुरुलु भक्षिञ्चि पडिय नीरु त्रागि यॊक चॆट्टु नीडलो वसिञ्चि कालमु पुच्चुट मञ्चिदिगानि धन हीनुँडयि नलुगुरिलो नुण्डरादु. अनन्तरमु ना पुण्यमु वलन नाकी मित्रुँडु लभिञ्चॆनु. ना महा भाग्यमु वलनने यिपुडु नी याश्रयम मनु स्वर्गमु दॊरिकिनदि. संसार विष वृक्षमुनकु रॆण्डु फलमु लमृततुल्यमुलु. काव्यामृत रस पान मॊकटि. सज्जन सङ्गति यॊकटि. अनिन विनि मन्थरुँडिट्लनियॆ.

अर्थमुलु नित्यमुलु गावु. यौवनमु झरी वेग तुल्यमु. जीवनमु बुद्बुद प्रायमु. काँबट्टि बुद्धिमन्तुँडु सत्वरमुगा धर्ममु समाचरिञ्चवलॆनु. समाचरिम्पनिवाँडु पश्चात्तापमुँ बॊन्दि शोकाग्नि सन्तप्तुँडगुनु. नी वति सञ्चयमु चेसितिवि. दानि दोष मिदि. तटाकोदर जलमुलकु बरीवाहमु वलॆ समार्जित वित्तमुलकु द्यागमे रक्षणमु. धनमु पाँतऱलो दाँपऱिकमु चेयुट दानि विनाशनमुनकु दारि चेयुट गानि वेऱुगादु. वायिकट्टि कडुपुकट्टि धनमु गडिञ्चुवाडु परुलकयि मोपु मोयु वानि यट्लु क्लेशमुनकु मात्रमु पात्रमु. भोग त्याग्यमुलकु विनियोगिम्पनि धनमुडुण्ट वलन फलमेमि. पोकड वलन हानि येमि? लोभि धनिकुँडय्यु भोग विरहमुचे दरिद्रुनितो समानुँडे. अयिननु लोभिकि धनार्जन रक्षण हानुल यन्दु दुःख मॊकटि शेषमु. लोभि तन धनमु पेदलकुँ बॆट्टँडु चुट्टमुलकु विनियोगिम्पडु. तानु गुडुवडु. कडपट नेलपालो दॊङ्गलपालो चेयुचुन्नाडु. प्रिय वचनमुलतोटि दानमु, गर्व सहितमुगानि ज्ञानमु, क्षमासहितमैन शौर्यमु, त्यागयुक्तमयिन वित्त मनियॆडु नालुगु लोकमन्दु दुर्लभमुलु. बुद्धि मन्तुनकु सर्वदा धनार्जन मावश्यक कार्यमे कानि यति सञ्चयेच्छ तगदु. तॊल्लि यॊक्क जम्बुकमु लोभमुचेत मिक्किलि वस्तुवुलु सङ्ग्रहिम्पँ गोरि विण्टि दॆब्ब पडि चच्चॆनु. विनुमु नीका कथ चॆप्पॆदनु.

जम्बुक वृत्तान्तमु

कळ्याण कटक मनु पट्टणमन्दु भैरवुँडनु व्याधुँडु गलँडु. वाँडॊकनाँडु वेँटकयि सिङ्गाणि तूपुलु वलयुरुलु चिक्कमु लोनगु साधनमुलु पूनि विन्ध्याटविकिँ बोयॆनु. अक्कड वाँडॊक वदि काविञ्चुकॊनि मच्चु वॆट्टि पॊञ्चियुण्डि यॊक पोतरिञ्चिन मृगमु नेसि चम्पि यॆत्ति, यऱकडँ बॆट्टुकॊनि वच्चुचुण्डगा नडगॊण्डवलॆ नॊक पन्दि कानँबडॆनु. अन्तट ना मृगयुँडु ना भाग्यमु वलन मांसान्तरमु सयितमु दॊरिकिनदनि सन्तोषिञ्चि या मृगमुनु नेलदिञ्चि विल्लॆक्कु बॆट्टि बाणमु सन्धिञ्चि सूकरमु नेसॆनु. एटु वडिन या क्षणमॆ या वराहमु क्रोध चोदितमयि शरवेगमुन घुर्घुरिञ्चुचुँ बाऱिवच्चि कॊम्मुन वानिँ गॊट्टॆनु. वाँडु मॊदलु नऱिकिन तरुवुवलॆ नेलँगूलि ऱोलुचुँ ब्राणमुलु विडिचॆनु. पन्दियु मृति बॊन्दॆनु. अक्कड नॊक्क सर्पमु किरात वराहमुल त्रॊक्कुडुलँबडि मडिसॆनु. अन्तनॊक्क नक्क दीर्घराव मनुनदि याहारार्थमु वनमुलोँ ग्रुम्मरुचु नक्कडिकि वच्चि चच्चिपडियुन्न सर्प किरात वराह मृगमुलनु जूचि नाकुभोजनमु पुष्कलमुगा दॊरिकिनदनि सन्तोषिञ्चि यिट्लु चिन्तिञ्चॆ. “नाकु मूँडु नॆलल ग्रासमुनकु वीनि मांसमुलु चालुनु. ऒक मासमु किरातुनि मांसमुतोँ गडपवच्चुनु. मृग सूकरमुल मांसमुलतो रॆण्डु मासमुलु जरुप वच्चुनु. ऒक दिनमुन की पामु चालुनु. तॊलियाँकलि यिप्पटि की विण्टिनारि नरमुतोँ दीर्चुकॊनियॆदँ गाक” यनि चिन्तिञ्चि चेरुवकुँ बोयि गॊनयमु पण्ट नॊक्कि कॊऱकँ गाने बॆट्टु वदलि गॊनयमु पॆट्टु ऱॊम्मुनँ दाँकॆनु. आ पॆट्टु तोने या नक्क नेलँ गूलि ऱोलुचु विलविलँ दन्नुकॊनुचुँ जच्चॆनु. चूडु लोभमु नक्क ने दशकुँ दॆच्चिनदि?

काँबट्टि यतिसञ्चयेच्छ तगदनि चॆप्पितिनि. ऒरुल किच्चि तानु भुजिञ्चिनदे तन सॊत्तु. परुल कीक तानु गुडुवक कूडँ बॆट्टिन द्रव्यमु चच्चिन तऱि वॆण्ट राँबोदु. अनि चॆप्पि कूर्ममु मऱियु निट्लनियॆ. मिगिलिपोयिन दिप्पुडु त्रव्वुकोनेल? पोनिम्मु. बुद्धिमन्तुलु रानि दानि कॆदुरु चूडरु. पोयिन दानिकि वगवरु. विपत्तु वच्चिनप्पुडु विताकु पडरु. काँबट्टि मित्रुँडा! सदा नीवुत्साहमुतो नुण्डुमु. शास्त्रमुलु चदिवियु मूर्खुलयि युन्नारु. पुरुषुडॆव्वँडु क्रियावन्तुँडो वाँडु विद्वांसुडु. रोगुल कौषधमु पेरु चॆप्पिन मात्रमुन रोग शान्ति गाबोदु. विवेक हीनुनिकि शास्त्रज्ञानमु ग्रुड्डिवानिकि स्वहस्त दीपमु वलॆ निष्फलमु. चूडुमु, विपत्तु वच्चि नप्पुडु नाकु खेदमु लेदु, सम्पद वच्चिनप्पुडु मोदमु लेदु. देहि कापत्सम्पदलु पर्यायमुन राकड सहजमु. अर्थमुलु नित्यमु गावनियॆडु नॆऱुक गलवाँडु तन्नाशमुनकु वगवँडु. अर्थमु लेकुन्न धीरुनकु लोकमन्दु मान्यत कॊऱतपडदु. पुष्कलमुगा धनमु कलिगि युन्ननु क्षुद्रुनकु गारवमु राँबोदु. सिंहमुनकुँ गलिगिन नैसर्गिक तेजमु श्वानमुनकु नूऱु बङ्गारु सॊम्मुलु पॆट्टिननु रादु. नीवु बुद्धिमन्तुडवु. नी गारवमुन किप्पुडु हानि येमि? एलागुन नैनँ बुट्टिञ्चिन वाँडाहारमु कल्पिम्पक पोँडु. चूडु, जन्तुवु गर्भमु नुण्डि नेल जाऱँगाने तल्लि ऱॊम्मु चेँपुचुन्नदि. काबट्टि जीवनार्थमु मिक्किलि यायासम्पाटु सयितमु व्यर्थमु. नीवु सकल धर्ममुलु तॆलिसिन वाँडवु. नीकु विस्तरिञ्चि चॆप्पँ बनि लेदु. नीकु लघुपतनकुँ डॊक्कडु नेनॊक्कँडनु गामु. मनलनु मूवुरनु दैव मॊक्क चोट जेर्चॆनु. दॊरिकि नन्तटितोँ गालमु गडुपुकॊनि सुखमुगा जीविन्तमु.’ अनिन हिरण्यकुँडु मिक्किलि सन्तोषिञ्चि यिट्लनियॆ.

“मन्थरा! नी वचनामृतमु वर्षिञ्चि ना दुरन्त तापमु निवारिञ्चितिवि. नेनु धन्युँड नयितिनि. ‘मित्रलाभ मनुलाभ सम्पद’ यनु वचनमु नेँडु नाकु लक्ष्यसमन्वित मय्यॆनु. ऎव्वँडु हंसमुलनु शुकमुलनु मयूरमुलनु शुक्ल हरित चित्रमुल गाविञ्चॆ, ना यीश्वरुँडा या जन्तुवुलकुँ दत्तदनु रूपमयिन वृत्तिनि गल्पिञ्चुवाँडु. मूढु ली यर्थ मॆऱुँगक वृत्तिकयि पडरानि पाट्लु पडि कालमु व्यर्थमुगाँ बोँगॊट्टु चुन्नारु. वित्तमु गडन यन्दॊक दुःखमु, काँपुदल यन्दॊक दुःखमु, विनाश मन्दॊक दुःखमु पुट्टिञ्चु चुन्नदि. इट्लु दुःखैक मूलमयिन वित्तमेल? काल्पना? धर्मार्थमु धनमु गोरुट कण्टॆ निस्पृहत्वमु मञ्चिदि. अडुसु त्रॊक्कनेल, कालु गडुग नेल? आकाशमुनन्दुँ बक्षुलचेत भूमियन्दु व्याळमुलचेत जलमुलयन्दु मीनमुलचेत मांसमु भक्षिम्पँ बडिनट्लु सर्वत्र वित्तवन्तुडु भक्षिम्पँ बडि यॆडुनु. काँबट्टि धन तृष्ण मानिकोलु विवेक कार्यमु. तृष्ण यॊकटि मानॆना, यावल दरिद्रुँडॆवडु? धनिकुँडॆव्वडु? दानि कॆव्वडॆड मिच्चुनु? दानि मूर्धमे दास्यमुनकु सिंहासनमु. नी सन्निकर्ष प्रभावमु चेत ना यज्ञानमु सर्वमु निवर्तिञ्चिनदि. कृतार्थुँडनयितिनि. निरन्तरमुगा नी तोडि सङ्गतिकण्टॆ नाकु लाभमॊकटि लेदु. नी तोडि प्रणयमुन कॊक्क कॊऱतयु राँबोदु. प्रणयमु लामरणान्तमुलु, कोपमुलु तत्क्षण भङ्गुरमुलु, त्यागमुलु निश्शङ्कमुलु नगुट महात्मुलकु सहजमु.” अनि पलिकिन मन्थरुँडा माटलु विनि मिगुल सन्तोषिञ्चि हिरण्यक लघुपतनकुलुनुं दानुनु यथेच्छ विहारादुलँ गालक्षेपमु चेयुचु सुखमुगा नुण्डॆनु.

तरुवात नॊकनाडु मन्थरादुलु मूवुरु सल्लापमुलु सलुपुचु ब्रॊद्दु पुच्चुचुण्डगा नॊक मृगमु, मृगयुनिचेँ दऱुमबडि बॆदरि महा वेगमुतो नक्कडिकि बाऱि वच्चॆनु. अदि चूचि भयपडि कूर्ममु जलमुलो ब्रवेशिञ्चॆनु. मूषिकमु लाँग जॊच्चॆनु. वायस मॆगिरि वृक्षाग्र मॆक्कॆनु. अनन्तरमु म्रानि मीँद नुण्डि काकमु निक्कि नलु दिक्कुलु चूचि चूपुमेर दूरमुलो भय हेतु वेदियु लेमि निश्चयिञ्चुकॊनि मन्थर हिरण्यकुलनु बिलिचि मीरु वॆऱवकुँडु. चुट्टु पट्टु मिक्किलि दूरमु चूचितिनि. भयमुनकु निमित्त मेदियु ना कण्ट बड लेदु. अनि चॆप्पँगाने कच्छप मूषिकमुलु जल बिलमुलु वॆडलि वच्चॆनु. लघुपतनकमुनु वानि चेरुव व्रालॆनु. अन्त मन्थरुँडु नी वेल पाऱि वच्चिति? वनि यडिगिन मृगमु प्रक्क लॆगय रोँजुचु निट्लनियॆ. “ना पेरु चित्राङ्गुँडु. नन्नु वेँटकाँडॊकडु तऱुमुकॊनि वच्चॆनु. वानिकि भयपडि पाऱि वच्चितिनि. वाँडु ना पऱुगु पट्टँजालक वॆनुकँ जिक्किनाँडु. मीकु नेनु शरणागतुँडनु. सर्वदानमुलु सर्वव्रतमुलु सर्वयागमुलु शरणागत रक्षणमुतो सरिकावु. शरणागतुनुपेक्षिञ्चुटकण्टॆ दुरितमु लेदनि धर्मज्ञुलु चॆप्पुदुरु. मीरु सकल धर्म वेत्तलनि बुद्धिमन्तुलु चॆप्पँगा विनि युन्नाँडनु. मनसु कलत पडि युण्डुट वलन निदि चॆप्पदगिन माट, यिदि चॆप्पगूँडनि माट यनि यॆरुङ्गक येमो चॆप्पिनाँडनु. मीकु धर्ममुलु चॆप्पॆडु पाटि वाँडनु गानु. ना वाग्दोषमु क्षमियिञ्चि नन्नु रक्षिम्पुडु. मीतो मैत्रि सम्पादिञ्चुकॊनि यिक्कड वसिञ्चि कालमु गडुप वलॆननि ना कोरिक. मा बन्धुवुलनु, मा देशमुनु विडिचि वच्चितिनि. मी मऱुँगु चॊच्चितिनि. मीँद नन्नुँ बाल मुञ्चॆदरो नीट मुञ्चॆदरो मीदे भारमु.” अनिन विनि मन्थरुँडिट्लनियॆ. “चित्राङ्गा! नीवु बुध्धिमन्तुँडवु, साधुववु. नीतोडि सख्य मवश्यमु माकपेक्षणीयमु. दीनिकिन्त दूरमु चॆप्पँ बनिलेदु. ई तावु नी यिल्लुगा नॆञ्चुकॊनि मातोँगूडि यथेच्छमुगा वर्तिञ्चुचु सुखमुगा नुण्डुमु.” अनि चॆप्पँगा मृगमु मिगुल सन्तोषिञ्चि या वनमन्दु लेँबच्चिक जॊम्पमुलु मेयुचु मडुँगुलोनि नीरु त्रावुँचु जेरुव म्रानि नीडलोँ बण्डुकॊनुचु निट्लु चिरकालमु सुखमुगा वसिञ्चॆनु.

अन्तट नॊकनाँडु मृगमु मेँतकुबोयि तॊल्लिटि वलॆ वेळकु वच्चि तावु चेरमिकि मिक्किलि चिन्तपडि मन्थरुँडु लघुपतनक हिरण्यकुलतो निट्लनियॆ. “मन चॆलिकाँडु चित्राङ्गुँडिन्त मसलुटकु निमित्तमेमि? ऎन्नँडुगानि यिन्त तडवु राक निलिचिनवाँडु काडु. अक्कडक्कड मेँतकुँ बोयिन शकुन्त सन्तानमुलु कॊऱकुलु मानि यिरवुलकु राँ दॊडँगॆ. व्रेलु तमतम पसुल कदुपुलनु द्रोलुकॊनि पल्लियलकुँ बोवुचुन्न वारु. सूर्युँडु प्रतीची मुखमुनन्दु सिन्दूर तिलकमु नन्दमु वहिञ्चुचुन्नवाँडु. तरणि किरण वारमु चल्लारँ जल्लार ना काराटमु पॆल्लु मीऱुचुन्नदि. कॊन्तदूरमु पोयि वॆदकि वच्चॆदनण्टिना नाकु गमन वेगमु लेदु. मिम्मुँ बञ्चितिना मीँदुमिक्किलि मीरु मरल वच्चि नाकण्टँ बडुनन्दाँक ना चित्तमु तत्तर पडुचुण्डुनु. नेनेमि चेयुदु?” ननि कन्नीरु निञ्चि दिक्कुलु चूचु चूरकुण्ड लघुपतनकुडिट्लनियॆ.

“नाकु नॆल्लपक्षुलकण्टॆ जवातिशयमु गलदु. बहुयोजनमुलयिननु क्षणमात्रमुलोँ ग्रुम्मरि मरलि रानोपुदु. दानिँ बट्टिये कदा लघुपतनकुँडनि यन्वर्थ सञ्ज्ञँ बडसि युन्नाँडनु. नीवु कॊन्दलपडकुमु. नेनिक्कड नुन्नट्टे यॆञ्चुकॊनुमु. इदिगो निमिषमात्रान वॆदकि वच्चि चित्राङ्गुनि वृत्तान्तमु चॆप्पॆद” ननि पलिकि तक्षणमे यॆगिरिपोयि या यरण्यमु नाना प्रदेशमुलु वॆदकि यॊक्कचो नुरुललोँ जिक्कुपडियुन्न चित्राङ्गुनिँ जूचि कन्नुल नीरु वॆट्टुकॊनि चेरँबोयि “चॆलिकाँडा! नीवु परुल सॊम्मुन काशपडवु. परुलनु बाधिम्पँबोवु. अडविलोनि गड्डि मेसि पडिय नीरु त्रागि यॊक चॆट्टु नीडलोँ बडियुण्डि प्रॊद्दु बुत्तुवु. नी वॊक्क कीडु चेँत यॆऱुँगवु. नी वण्टि साधुवुनका यिट्टि यापद रावलॆ? इन्त दूरमु चिन्तिम्प नेल? ऎन्त वारिकिँ गानि दैव मलङ्घ्यमु. प्राप्तिञ्चिन व्यसनमुनकु ब्रतीकारमु विचारिम्पँवलॆँ गानि ऱिच्च पडि युण्डँ दगदु. काँबट्टि यिप्पुडु कर्तव्यमु नीकुँ दोचिनदि शीघ्रमुगाँ चॆप्पुमु. मन्थर हिरण्यकुलु ना मार्गमु चूचु चुन्दुरु. पोवलॆनु.” अनिनँ जित्राङ्गुँडु विनि “वेटकाँडु राकमुन्दु हॆच्चरिकपडि सदुपायमु चेसितिरा नन्नुँ दप्पिम्पवच्चुनु, लेदा ना याश नेँटितो मानुण्डु. इप्पुडु पोयि वेगिरमु हिरण्यकुनि दोडुकॊनिरम्मु. अतँडु वच्चॆना ना कट्लु तॆगँ गॊऱिकि रक्षिम्पजालुनु.” अनि चॆप्पगाने लघुपतनकुँडु मनोवेगमुतो नॆगिरिपोयि यी वृत्तान्तमु मन्थर हिरण्यकुलतोँ जॆप्पि हिरण्यकुनि वङ्कँ चूचि “मनमु कडु शीघ्रमुगा बोवलॆनु. नीवु ना वेगमु ननुसरिञ्चि राँजालवु. इन्तलो नेमि कीडु मूडुनो तॆलियमु. ना वीँपॆक्कुमु. निमिषमुलोँ गॊनिपोयि विडिचॆद"ननि चॆप्पि यॊडम्बऱिचि हिरण्यकुनिँ दन वीँपु मीद नॆक्किञ्चुकॊनि ऱिङ्गुमनु ऱॆक्कल म्रोँततो बाणमुवलॆँ बोयि चित्राङ्गुनि दापुन व्रालॆनु. अन्तट हिरण्यकुँडु चित्राङ्गुनि बन्धमुलु त्रॆगँगॊऱिकि “चॆलिकाँडा! नीवु बुद्धिमन्तुँड वी युरुललो नॆट्लु चिक्किति?” वनि यडिगॆनु. लघुपतनकुँडदि विनि यिट्लनियॆ. “मन मिक्कड निलुवरादु. मुन्दु मुच्चट लाडु कोवच्चुनु. लेलॆण्डनि” पलिकि पयनमु चेसि तानु वारिकि मीँद दापुगा गगन मार्गमन्दु वच्चुचुण्डॆनु. अप्पुडु चित्राङ्गुँडु हिरण्यकुन किट्लनियॆ. “ऎट्टि बुद्धिमन्तुनकुँ गानि यॆट्टि बुद्धिहीनुनकुँ गानि दुःखमो सुखमो ये कालमन्देदि यनुभविम्प वलॆनो यदि यनुभविम्पक तीऱदु. प्राणुलकु सुख दुःखमुलु सहजमुलु. ना पूर्व कर्म मॆट्टिदो पलु मारिट्टि यापदलके पालयितिनि.

आऱु नॆलल प्रायमप्पुडु नेनु मा जाति मृगमुलतोँ गूडि सञ्चरिञ्चुचुण्डँगा नॊकनाडु वेँटकाँडु वच्चि युरुलु पन्नि मञ्चि पच्चिकँ दॆच्चि मच्चु पॆट्टि कॊन्त दूरानँ बॊदल माटुनँ गूर्चुण्डि चूचु चुण्डॆनु. अन्तट नेनु बाल्य चापल्यमुचेतँ बदपु विडिचि मुन्दु पेरॆमु वाऱुचुँ जिवुकु चिवुक्कुन जवुकळिञ्चि दाँटुचुँ जनि मच्चुँ जूचि मेयँ बोयि युरुललो दगुलुकॊनि भयपडि कूतँ बॆट्टितिनि. अन्तट मापदुपु मृगमुलन्नि तल लॆत्ति चॆवुलु ऱिक्किञ्चि निक्कि चूचि बॆदरि चट्राति मीँदँ गॊट्टिन कुण्ड पॆञ्चिकल वलॆँ जॆदरि नलुवलँकुलकुँ बाऱिपोयॆनु. अनन्तरमु वेँटकाँडु पॊदमाटु विडिचि ना दापुनकु वच्चॆनु. नेनु मृगमनु, शिशुवनु, मा पदुपुँ बासितिनि, बन्धमुलो जिक्कुकॊण्टिनि, दापुन यमुनि वलॆ वेँटकानिँ जूचितिनि. इङ्क नेमि चॆप्पवलॆ? ना प्राणमुलु मुक्कालु मुव्वीसमु पोयिनदि. पिम्मट वाँडु ना यॊद्दँ गूर्चुण्डि यॊक दारमु ना मॆडकुँ गट्टि पट्टुकॊनि नाकु नोपकुण्ड उरि विडिपिञ्चॆनु. कॊन्तायुवुन्नदि काँबट्टि नन्नु जम्पँ गडँगिन वाडुकाडु. तरुवात नन्नु वाँडऱकडँ बॆट्टुकॊनि पोयि या देश मेलुचुन्न राजकुमारुनिकि सूडिदगा निच्चॆनु. आ राच कुमारुँडु तम साहिणमुनकु नॆदुरु कॊट्टमुलोँ गट्टँबञ्चि ना काहार दानादि कृत्यमुलु तऱि तप्पक जरुपुट कच्चटि सेवकुलकुँ गट्टडि चेसि ना यन्दु मुद्दुचेत नानाँडु नन्नु विचारिञ्चु कॊनुचुण्डॆनु. अन्त दिन क्रममुन बॆदुरु विडिचि मनुष्युलतो मच्चिक पडितिनि. काँबट्टि काचुवाण्ड्रु नन्नु राचकुमारुनि यनुमतिनि गट्टु वदलि तिरुग विडिचिरि. नेनु मॆड बङ्गारु जॆङ्गलु गज्जॆलु म्रोगँगा विच्चल विडिगा मनसु वच्चिन चोट्लँ दिरिगि तोँपुलन्दु दॊड्लयन्दु लेँबच्चिक मेसि कॊलँकु नीरु त्रागि चल्लनि म्रानि नीडँ गॊन्तवडि नॆमरु वॆट्टुचुँ बण्डुकॊनियुण्डि सायङ्कालमुनकुँ गट्टुँबट्टुनकु वच्चि चेरु चुण्डुदुनु. ऒक्कनाँडा पट्टणमु वीथिनि सञ्चरिञ्चुचुण्डँगा बालकुलु गुम्पुगूडि कोयनि कूँकलु पॆट्टुचु नन्नु वॆम्बडिञ्चि तरिमिरि. नेनु बॆदरि चवुकळिञ्चि दाँटुचुँ बारि समीपमन्दुन्न प्रमद वनमु चॊच्चितिनि. चॊरँगाने यक्कडि राजान्तः पुर कान्तलु नन्नुँ बट्टुकॊनि पोयि यन्तिपुरमुलो राचकुमारुनि शयन गृहमुनकु दापुगा नॊक कम्बमुनकु गट्टि पॆट्टिरि. नाँटि रात्रि गन्नुलु मिऱुमिट्लु कॊलुपु मॆऱुपुलतो श्रवण कुहरमुलु विदारिञ्चु नुऱुमुलतोँ गडवलतो मुञ्चि वञ्चि नट्लु निरन्तर धारमैन मिन्नु मन्नेकमयिनट्लु कारु ग्रम्मि यॊक वर्षमु गुरिसॆनु. अप्पुडा वर्षमु चूचि मिक्किलि कुतूहलपडि मनुष्य भाषतो नालो नेनु ‘मीद वान चिनुकुलु पडगा मॆल्लनि चल्ल गालि पॊलयँगा मा पदुवुतोँ गूडि चवुकळिञ्चि दाटुचु दुवाळिञ्चुचु सद्योजातमयिन कदम्ब मुकुळ जातमु मेयुचु विच्चल विडिगा सञ्चरिञ्चु भाग्यमु वॆण्डियु ना कॆन्नडु गलुगुनो’ यनुकॊण्टिनि. अप्पुडु राच कॊमरुँडाचमनमु चेयनु वसारमुलो वच्चुचु ना माटलु विनि दिक्कुलु चूचि वॆम्बडि वच्चु लम्पतानिवानिँ जूचि ‘इक्कड विन्तवारॆव्वरु लेरु. इप्पटि माटलु नीवुनु विण्टिवि गदा! इदि एमि विन्त? ई जिङ्क पिल्ल यॊक्कटिये यी लोँगिट नुन्नदि. इदि ईलागुन माटलाडि युण्डुननि तोँचुचुन्नदि. नी केमि तोँचुचुन्न’ दनिन वाँडिट्लनियॆ. ‘एलिन वारिकि दोँचिनदि तप्पदु. मन विन्न माटलचेँ दॆलिय बडिन कोरिक मानिसिकिँ बुट्ट नेरदु.’ अनिन राचकॊमारुँडु विनि यौनौनु लॆस्सगा नूहिञ्चितिवनि पलिकि याचमिञ्चि पोयि शयनिञ्चि तरुवात लेचि कॊलुवुँ गूटमुनकु वच्चि कूर्चुण्डि ज्योतिश्शास्त्र पारङ्गतुनि नॊक्क ब्राह्मणुनि राविञ्चि जरिगिन वृत्तान्तमु विनिपिञ्चॆनु. अतँडदि विनि ‘मृगमु मानुष भाष भाषिञ्चुट मिक्किलि यनिष्ट सूचकमु. दीनिकि जप होमादुलु चेयिम्पुँडु. इप्पुडा मृगमुनु मुन्दुगा दूरपु टडविलो विडुवँ बम्पुँडु. इट्टि मृगमुनु निण्डिन इण्टिलो निमिष मयिननु निलुप रादु.’ अन विनि राचकॊमारुं डन्तःपुरमन्दुण्डि नन्नुँ दॆप्पिञ्चि ‘यी मृगमुनु दूरपुटडविलो विडिचि रं’डनि सेवकुल काज्ञापिञ्चॆनु. वारु नट्लु चेसिरि. अव्वल वनमुलो नक्कडक्कडँ दिरुगुचुण्डगा वेँटकाँडु तऱुमुकॊनि वच्चॆनु. नेनु भयपडि पाऱि वच्चि मी मऱुगु चॊच्चि यप्पटि मुप्पु तप्पिञ्चुकॊण्टिनि. नेँडिक्कडँ दगुलु कॊनि नी यनुग्रहमु वलन ब्रदुकु गण्टिनि. इप्पटिकिँ गड तेऱिति मन रादु. मीँद नेमि रानुन्नदो यॆऱुँगुदमा? नी वॆन्त बुद्धिशालिवि? नी वृत्तान्तमु मन्थर लघुपतनकुल वलन विन्न वाँडनु. नीवु पड्ड यिडुमुलु चॆप्पि तीऱुना? वेयिमाट लेल, विनु. विधि त्रिप्पुलकु लोँबडनि जन्तु वॊक्कटि लोकमन्दुण्डदु.” अनि चॆप्पि ‘मन्थरुँडु मन राक वेचि युण्डुनु. मनलँ जूचु नन्दाँक नातनिकिँ ब्राणमुलु कुदुटँबडवु.’ अनि मुच्चट लाडुचु वच्चु चुण्डगा, निन्तलोपल नक्कड मन्थरुण्डु लघुपतनक हिरण्यकुलु वोयिन दिक्कु चूचुचुं ‘बोयिन वारेल इन्त तडसिरि? पोयिन पनि निरन्तरायमुगा सागॆनेँ दड वेल पट्टुनु? कटकटा! ऎट्टि पापपु माट विनबडुनो कदा! एमि चेयुदुनु?’ अनि तलपोयु चक्कड निलुवँजालक वॆडलि वच्चुवाँडु मार्गमन्दु हिरण्यकादुलनु जूचि ‘यय्यलार! वच्चितिरा! ना कडुपुनँ बालु वोसितिरि. शीघ्रमुगाँ बोयि स्थानमु चेरुडि.’ यनि पलिकि तानुनु वारि वॆम्बटि वच्चुचुण्डॆनु. अन्त हिरण्यकुँडु मन्थरुनितो निट्लनियॆ. ‘निमुष मॆच्चु तक्कुवगा राक मानमु. दीनिलो नेमि मुनिँगि पोयिनदि? इट्टि साहसमु चेय रादु. एदिगानि यिक्कड नॊक्क यिक्कट्टु वच्चॆना मेमु तप्पिञ्चुको नेर्तुमु. जलमुल यन्दुवलॆ नीकु मॆट्टलो गमन वेगमु लेदु. काबट्टि यिप्पु डिक्कडिकि नी राक शुभोदर्कमुगा नाकुँ दोँपलेदु.’ अनिन मन्थरुँडिट्लनियॆ. ‘मीरिन्तालस्यमु चेसितिरि. मी लोपल नॊक्करयिन मुन्दु वच्चि जरिगिन वृत्तान्तमु चॆप्पवच्चुनु गदा! अदियुनु लेकपोयॆनु. मीदु मिक्किलिगाँ बोयिन वारेमि कीडुनकुँ बालयिरो येमयिरो कदा यनि मनसु मरि मरि तत्तऱिम्पँ दॊडँगॆनु. नीवु चॆपुमा! ऎट्लु निलुव मनसु वच्चुनु? मिम्मुँजूचिन वॆनुकगा ना गुण्डॆ कुदिरिनदि.’ अनि सल्लापमुलु सलुपुचुण्डगा मृगयुँडुरुलॊड्डिन चोटिकि वच्चि मृगमुच्चु त्रॆञ्चुकॊनि युऱिकिनदनि यॆऱिँगि याश्चर्यपडि विल्लॆक्कु पॆट्टि चेतँबट्टुकॊनि यडुगुल जाड चूचुचु मृगमु पोयिन दारिने वच्चु चुण्डगा लघुपतनकुँडु चूचि ‘योहो! माटल पराकुन मीरु पॆण्ड्लिनडक नडचु चुन्नवारु. वेँटकाँडिदॆ वॆम्बडिञ्चि पॊञ्चिकॊनि वच्चु चुन्नाँडु. माटल कॆडलेदु. सत्वरमुगा नूडनि बाऱुँ’ डनिन विनि हिरण्यकुँ डॊक्कलाँग दूऱॆनु. चित्राङ्गुँडु पाऱिपोयॆनु. मन्थरुँडु निसर्गमुनकु भयमु तोड्पड नडवँ गाळ्ळु राक मॆल्लँगाँ बोवुचुडॆनु.

अन्त मृगयुँडु तन्नुँजूचि मृगमु पाऱिपोककु खेदपडि यच्चोटँ गच्चपमुनु जूचि कॊण्ट सन्तोषिञ्चि डायँ बोयि पट्टुकॊनि गॊनयमुनँ गट्टुकॊनि मूँपु मीँदँ बॆट्टु कॊनि पोवुचुण्डॆनु. अप्पुडु चित्राङ्गादुलु मूवुरुनु गूडुकॊनि मन्थरुनकु वच्चिन व्यसनमुनकुँ गन्नीरु विडुचुचुँ गॊन्त दूरान वेँटकानि वॆनुकने पोवुचुण्डिरि. हिरण्यकुँडु चित्राङ्ग लघुपतनकुलनु जूचि “प्राप्तिञ्चिन दुःखमु निस्तरिञ्चितिमि गदा यनि क्षणमुनकु मुन्दु सन्तोषपडितिमि. इन्तलोने यी दुःखमु प्राप्तिञ्चॆनु. प्राप्तिञ्चिन दुःखमुनकु विषाद पडरादु. वेँटकाँडडवि दाँटि पोकमुनुपे मन्थरुनि विडिपिम्प ननुवयिन युपायमु वॆदकवलॆनु. मिञ्चि पोयिन वॆनुक मन कभिमतमु साधिञ्चुट दुष्करमु.” अनिन विनि चित्राङ्ग लघुपतनकु लिट्लनिरि. “मेनु निप्पुलं बॊरलि नट्लॆरियुचुन्नदि. चित्तमु स्वायत्तमु गादु. कर्तव्य मिट्टिदनि माकुँ दोँचिनदि गादु. नीवु बुद्धिशालिवि. नीकुँदोँपनि युपायमु लेदु. चॆलिकानिनि विपत्समुद्रमु दरि चेर्चि शोक समुद्रमु दरिँ दरिवलॆ मम्मुँ जेर्पुमु. नीवु दक्क मा कन्यमु शरणमु लेदु. कर्तव्यमुनु माकुपदेशिम्पुमु. नी पम्पु शिरसावहिञ्चि चेसॆदमु.” अनिन हिरण्यकुँ डिट्लनियॆ. “मन लोपल नॊक्करिकि वच्चिन मेलु गीळ्ळकु मनमन्दऱमु पालिवारमु. काँबट्टि इप्पुडु प्राप्तिञ्चिन व्यसनमुनकु ब्रतिकार गवेषणमु मीकुँ बोलॆ नाकु नावश्यकमयि युण्डँगा मीरु नन्निन्त वेँडुकोनेल? एदो नाकुँ दोँचिन युपायमु चॆप्पॆदनु. मीरु मी बुद्धि चेत विचारिम्पुँडु. सर्व सम्मत मयिन पक्ष मवलम्बिन्तमु.” अनि चॆप्पि चित्राङ्गुनि जूचि “नीवु वेँटकानि कण्टँबडकुण्ड मुन्दु पोयि वाँडु वच्चु मार्गमुलो नॊक जलाशयमु तीरमन्दॊदिकिलि नालुगु काळ्ळु जाचुकॊनि म्राँगन्नुवॆट्टि मॆडयॆत्ति मोरसारिञ्चि चच्चिनट्लु मॆदलक पण्डुकॊनि युण्डुमु. लघुपतनकुँडु नीमीँद गूर्चुण्डि कन्नुलु पॊडुचुकॊनि तिनुवानि वलॆ नभिनयिञ्चुचु नऱचुचुनुण्डुवाँडु. अन्त वेँटकाँडु मृगमु चच्चिपडियुन्नदनि भाविञ्चि मन्थरुनितोड विल्लुदिञ्चि नेलँबॆट्टि चेरुवकु वच्चुनु. नेनु वानि वॆण्टने वच्चि मन्थरुनि बन्धमु चिटुकनकुण्ड दॆगँगॊऱिकॆदनु. अन्तट मन्थरुँडु जलाशयमुँ ब्रवेशिञ्चुवाँडु. नेनु बॊऱिय दूरॆदनु. मीरु पारिपॊण्डि. इदि नाकुँ दोँचिन युपायमु.” अनिन विनि चित्राङ्ग लघुपतनकुलु हिरण्यकुनि बुद्धिकि मिगुल सन्तोषिञ्चि तदुक्त प्रकारमुन गार्यमु निर्वर्तिम्प हिरण्यकुँडु दनपालि कार्यमु नॆऱवेर्चि मनोरथ सिद्धिँ बडसॆनु. अप्पुडु मृगयुँडु मिगुल वगँबॊन्दि यल्लल्लँ दन मनिकि पट्टुनकुँजनियॆ. हिरण्यकादुलु तम यिरवुनकुँजनि तॊण्टियट्लु सुखम्मुण्डिरि.

मित्रलाभमु सम्पूर्णमु.

मित्रभेदमु

अनन्तरमु राजपुत्रुलु विष्णुशर्मतो निट्लनिरि. ‘स्वामी! मी यनुग्रहमु वलन मित्रलाभमु विण्टिमि. इङ्क मित्रभेदमु विन गोरॆदमु’ अनिन विष्णुशर्म यिट्लु चॆप्पँ दॊडँगॆनु.

ऒक वनमुलो सिंहवृषभमुलु मिक्किलि चॆलिमि गलिगियुण्डॆनु. ऒक मायावि ययिन गोमायुवु वानिकि विद्वेषमु पुट्टिञ्चि सिंहमुचेत वृषभमुनु जम्पिञ्चॆनु. आ कथ मीकु सविस्तरमुगा विनिपिञ्चॆदनु. सावधानमुगा विनुण्डु.

दक्षिणापथमन्दु रक्षावतियनु पट्टणमु गलदु. अन्दु वर्धमानुडनु सार्थवाहुडु वासमु चेयुचुण्डॆनु. अतँडु तनकण्टॆ सम्पन्नुलयिन तन बन्धुवुलनु जूचि वारिकण्टॆ मिक्किलिगा धनमु सम्पादिञ्चवलॆननि यॆञ्चि यिट्लु चिन्तिञ्चॆनु.

‘अर्थमु पुरुषार्थमुललोपल नुत्तममु. अर्थवन्तुन कसाध्यमु लोकमन्देदियुँ गानमु. काँबट्टि पुरुषुँडु न्यायमु तप्पक ये युपायमु चेतनयिननु द्रव्यमु सम्पादिम्पवलॆनु. इन्त सम्पादिञ्चिति निङ्केल? यनि तनिय रादु. बुद्धिमन्तुँडु जरामरणमुलु लेनिवानिवलॆ विद्याधनमुलु गडियिम्पवलॆननि पॆद्दलु चॆप्पुदुरु. धनार्जनमुनकु साधनमुलु पॆक्कु गलवु. वानि लोपल वाणिज्यमु सर्वप्रकारमुलचे मेलयि कानँबडुचुन्नदि’ अनि विचारिञ्चि परदेशमुनकु वलसिन तन देशमन्दलि मेलु सरकुलु सेकरिञ्चुकॊनि पॆक्कु सरकुलु बण्ड्लमीँद गुर्रमुलमीँद वेसडमुलमीँद नॆत्तिञ्चि कॊन्निटिकि भारवाहुलनु नियमिञ्चि मञ्चिकञ्चर मॊकटि सिद्धमु चेसिकॊनि दानिनि सञ्जीवक नन्दकमुलनु नऱ्ऱलनु बून्चि यॆक्कि समुचित परिवारमुतो नुत्तरदेशमुनकुँ बयनमायॆनु. इट्लु बयलु वॆडलि कडुदूरमु गडचि सुदुर्गमनु पर्वमु चेरुव कान्तारमन्दु बोवुचुण्डँगा सञ्जीवकमु कञ्चरमुनु लाग जालक लागुचु जाऱि मोँकालु विऱुग नेलँबडियॆ. अन्त ना वर्तकुँडु कञ्चरमु दिगि शीघ्रमुगा सञ्जीवकमु मॆडकाँडि कट्टु वदलिञ्चि रॆण्डव यॆद्दुनु विडुवँ बञ्चि यिट्लु चिन्तिञ्चॆनु. ‘ई पाटिदि ना कञ्चरपु टॆद्दुललो नॊकटिगानि लेदु. इदि मञ्चि नऱ्ऱ. इक्कड निलिचि तगिन चिकित्स चेयिञ्चुकॊनि पोदुनण्टिना यिदि महारण्य मध्यमु. निलुवँ जोटुगादु. दीनिकी यडविपालु कावलसिनगति युन्नदि काँबोलुनु. ऎट्टि पौरुषमुगानि दैवगति विपरीत मयिनप्पुडु पनिकिरादु. कीडो मेलो येकालमन्देदि रावलॆनो यदि राकमानदु. काँबट्टि यॊक यिम्मु दप्पि वच्चि नप्पुडु वॆनुँबडरादु. वॆनुँबडितिमिपो दानिचेत साध्यमेमि?’ अनि चिन्तिञ्चि तन सरकुबण्ड्लु कावळ्ळु मॊदलयिनवि दारिसागिपो सॆलविच्चि तन कॊन्त परिवारमुनु कञ्चरमुनकु बळकर मुञ्चि यक्कडिकि समीपमन्दु धर्मपुरमनु ग्राममुनकु बोयि पोतरिञ्चि लावुगलिगिन यॊक यॆद्दुनु विलिचि तॆच्चि कञ्चरमुनकुँ गट्टिञ्चुकॊनि सागि पोयॆनु.

तरुवात ना काटियन्दु सञ्जीवकमु भाग्यमु मञ्चिदि काँबट्टि क्रूरसत्वमुलबारिकिँ दप्पि विऱिगिन मोकालु चक्कँबडि लेचि नडयाडसागॆनु. “आयुवु गट्टिगा नुण्डॆना, महामृत्युवुवातँ जॊच्चिययिन मरलि रावच्चुनु. कालमु समीपिञ्चॆना, कोटि वेल्पुलयिन मरणमु मानुपँ जालरु.” पिम्मट ना वृषभमु वनमुलो विच्चलविडिगाँ दिरुगुचु नानाँडु मञ्चि पच्चिकमेँत कडुपार दॊरकँबट्टि लॆस्सगा बलिसि यॊकनाँडु पर्वतगुहलु माऱुचॆलँग गणिल्लनि ऱङ्कॆ वेसॆनु.

आ काननमन्दुँ बिङ्गळक मनु सिंहमु गलदु. अदि पुण्डरीकमुल खण्डिञ्चुचु नलुगुल नलुगुलम्पडँ जेयुचुँ गासरमुल मीसरमु गासिञ्चुचु ऋक्षमुल शिक्षिञ्चुचुँ दक्किन म्रुक्कडि मृगमुल लॆक्किम्पक यिच्चकु वच्चिनट्टु विहरिञ्चुचु नाँडु दप्पिवडि पिपासितमै यमुनाकच्छमु नकुम्बोयि प्रळयसमय पर्जन्य गर्जानुकारि ययिन सञ्जीवकमु भीषण घोषमु विनि वॆऱँगुचे रापडि निलुचुण्डॆनु. आ यरण्य मन्दुँ गरटक दमनकमुलनु जम्बुकमुलु गलवु. करटकुँडु दमनकुनितो मुच्चटलाडुचुण्डि सञ्जीवकमु रावमु विनि यदिरिपडि गुण्डॆलु तटतटँ गॊट्टुकॊनँ गॊन्तवडिकि सम्बाळिञ्चुकॊनि यावलनिकिँ ग्रेँगण्टिचूपु निगिडिञ्चि चॆवि निक्किञ्चि यालिञ्चि यिट्लनियॆ. “मऱि सद्दु गानमु. नीवुनु विण्टिविगदा? इदि येमि? इन्तकाल मायॆनु! ई यरण्यमुलो नुन्नारमु. इट्टि बॆट्टिदपुँ गूँत यॆन्नडुगानि विन्नदिलेदु.” अनिन दमनकुँ डिट्लनियॆ. “औनौनु. मुन्दु विन्नदिगादु. ई शब्दमु महाश्चर्यमु. अदिगो चूडु मनराजु पिङ्गळकुँडु यमुनाकच्छमुनकुँ बोवुवाँडु रापडि निलुचुन्नाँडु. आध्वनि विनि काँबोलु” अनि चिऱुनव्वु नव्वि, “यन्तवाँ डट्लायॆनु. मन मनगा नॆन्त वारमु?” अनिनँ गरटकुँ डिट्लनियॆ - “इट्टि बॆट्टिदपुटुलिवु गाविञ्चिन जन्तुवु कॊञ्चॆपाटिगा नुण्डदु. ऎक्कडिनुण्डि वच्चि या जन्तु वीवनमु चेरिनदि? ध्वनिमात्रमु विन्नारमु गानि या जन्तुवुनु गानमु. निन्नमापो, नेडु ऱेपो यिक्कडि कदि वच्चि चेरियुण्डुनु. इङ्क नेमि यिडुमुपाटु रानुन्नदो यॆवरॆरुङ्गुदुरु?” अनिन दमनकुण्डि ट्लनियॆ -“ई यरण्यमु मनकु मान्य क्षेत्रमा? लाँति चोटिकिँ बोँगूड दनि नियममा? मरि यरण्यमु लेदा? अभिजन मॆव्वरिकिँ गानि दुस्त्यजमे. अट्लनि चावुन कॊप्पुकोवच्चुना? ई विचारमेल? इप्पुडु मनकु वलस दीयुनन्त यिडुमु येमि वच्चिनदि? ई वरका जन्तुवु नल्लनिदो, तॆल्लनिदो यॆरुँगमु. अदि क्षुद्रजन्तुवो, महाजन्तुवो मुन्दु तॆलिसिकॊनि पिम्मटँ गर्तव्यमु विचारिन्तमु. पिट्टकॊञ्चॆमु, कूत घन मन्नट्टु क्षुद्रजन्तुवुनकु सयितमु पॆद्द नोरुण्डवच्चुनु. जन्तुवन्त बॆट्टिदमु गादनुटकु नाकु सूचन कॊन्तँ गानँ बडुचुन्नदि. नीवुनु जूडुमु. आ वङ्क जन्तुवुलु कलगुण्डुपडिन लक्षण मेदियुँ गानरादु गदा! मञ्चिदि, यालकिम्पुमु. क्षोभमेमात्रमु पुट्टिन नलबलमु विनराकुण्डुना?” अनिनँ गरटकुँ डिट्लनियॆ - “अवुनदि निजमे. कानि कडपट नदि यिट्टि जन्तुवु कूँत यनिमात्र माकळिन्तकु रालेदु.” अनिचॆप्पि कॊन्त तड वूरकुण्डि चिरुनव्वु नव्वि यिट्लनियॆ - “इप्पटिकि स्मरणकु वच्चिनदि. मरियेमिगादु. विनु. कॊन्नाळ्लकु मुनुपु वर्तकुँडॊकँडु दारिन बोवुचुण्डि यीडुव जालक यीडिगिल बडिन यॊक बक्क यॆद्दुनु ब्रयाण त्वरँ बट्टि यी यडविलो विडिचिपोयिनाँडु. अदि यी काटिलो गड्डि परकलु कॊरिकि तेरुकॊनि कॊन्त चिय्य बट्टि यक्कडक्कड नऱ्ऱाडँगाँ जूचितिनि. इप्पुडु मनमु विन्नदि दानि ऱङ्कॆ. दानिकि सन्देहमु लेदु. ऊरक यी वऱकुँ बनिकिमालिन पिरिकितनमु तॆच्चुकॊण्टिमि. मनकण्टॆ शूरुँडु मन राजु.” नावुडु दमनकु डिट्लनियॆ - “मनमु पिङ्गळकुनकु मन्त्रि पुत्रुलमै युण्डि यिप्पुडॊप्परिकिम्परादु. डायँबोयि यातनि भीति मानिन्तमु. ई नॆपमु चेत नातनि कॊलुवु सम्पादिञ्चुकॊनि यनुग्रहमु पडयवच्चुनु. राजानुग्रहमुँ बॊन्दिनवानिकि सर्वसम्पदलु गलुगुनु. मन मातनि तॊण्टि निग्रहमु पाटिञ्चरादु. मनकुँ ददनुग्रह सम्पादनमु मुख्यमुगानि तक्किन मोऱकुँ दन मेल?” अनिन गरटकुँडिट्लनियॆ - “दमनका! विनुमु. ईतनि सङ्गति नाकु सरिपडदु. मुनुपु कॊलुवुण्डि पड्ड पाट्लु चालुनु. ईतँ डॆत्तुवारि चेति बिड्डगानि यॊक तॆन्नुनँ बोवुवाँडु गाडु. इट्टिवानि कॊलुवु मिक्किलि कष्टमु. अदि युण्डनिम्मु. उदरपोषणमुकयि परुलकु शरीरमम्मुकॊनुट मिक्किलि हेयमु. परायत्त वर्तनुडु मृत कल्पुँडु. अयिननु सेवकुँडु स्वकृत्यमुलयन्दु स्वामि चेत मन्ननं बडसॆना सेवादुःखमु कॊन्त निस्तरिञ्चुनु. उपेक्षितु डय्यॆना दानिकण्टॆ दुःखमु लेदु. पराभूतुँ डय्यॆनेनिँ जॆप्पवलसिन देमि? सेवावृत्तिचे वच्चु पायसमु कण्टॆ स्वच्छन्द वृत्तिचे लभिञ्चु गञ्जि मेलु. काँबट्टि प्राप्त लाभमुचेँ दृप्तिपडि सुख मुण्डुदमु. इप्पुडातनि भीति मानुपवलसिन जोलि मनकेमि गलदु? जोलि मालिनपनि पयिँबॆट्टुकॊन्न वाँडु मेकुनु बॆऱिकिन कोँतिवलॆँ दप्पक मुप्पुँ जॆन्दुनु. आ कथ चॆप्पॆदनु विनुमु.


(मि.भे.-1)

मगध देशमुनँ दरिदुर्गमनु पट्टणमु कलदु. अन्दु महाविभव सम्पन्नुँडयि शुभदत्तुँडनु वैश्युँडु कलँडु. अतँडु सन्तानमु लेनिवाँडु काँबट्टि तन धनमाराम तटाकादि प्रतिष्ठलकु वॆच्चिञ्चुचु ना पट्टणमुलो नॊक देवळमु जीर्णमै युण्डगाँ जूचि कारुवुलनु राविञ्चि तगिन वेतनमुलु नियमिञ्चि दानि गट्ट नियोगिञ्चॆनु.

वारु दानि गट्टु चुण्डगा नॊकनाँडु चेवदूलमु ऱम्पमुचेँ गोयिञ्चुचु नदि सुकरमुगा व्रील्चुटकु सूत्रधारुँ डक्कडक्कड म्रानि मेकुलु दिगगॊट्टि मध्याह्न भोजनार्थमु कूलिवाण्ड्रुनु दानुनु बोयॆनु. अप्पुडा परिसर तरुवुलन्दुँ दिरुगुचुन्न कोँतुलु देवालयमु दापुनकु वच्चि प्राकारमुलु प्राँकुचु ब्रान्त महीरुहमुल मीँदिकि गुप्पिञ्चि दाँटुचु बॆनुँगॊम्मलु करमुलतोँ बट्टि यूँचुचु विमानमुल मीँदँ गूर्चुण्डि विकृतमुगा बरुलु वीँपु गीरुकॊनुचु निक्कुचु बॊमलॆत्ति युरुगॊट्टि बॆदरिञ्चुचुँ बण्ड्लिकिलिञ्चुचु वॆक्किरिञ्चुचु नॊकटि नॊकटि कुरुपु मीँद बण्डिञ्चुकॊनि मेनिपेल नेरि नोरवेसिकॊनुचुँ गिलकिलारावमुलु गाविञ्चुचु नॊण्डॊण्टितोँ बोरुचु फलमुलु भक्षिञ्चुचु मधुवु लानुचु स्वाभाविक चपल भावमुतोँ दिरुगुचुण्डॆनु. ऒक मुसलि मल्लु काल चोदितमै चेव दूलमु डासि यॆक्कि दानि नॆरियलोँ दन मुष्कमु व्रेलं गूर्चुण्डि, यन्दु बिगिय गॊट्टिन कॊय्यमेकुनु रॆण्डु चेतुलतोँ जिक्कबट्टि बलिमितो नूड बॆरिकि या नॆरियलो व्रेलुमुष्कमु चदियुटँजेसि ऱोलुचुँ गाल धर्ममु नॊन्दॆनु. काँबट्टि जोलिमालिन पनिकिँ बोरादु.


मन मिप्पुडातनि भृत्यपदमन्दु लेमु. अतनिकि ग्रॊत्त कॊलुवुकां ड्रनेकु लुन्नारु. स्वामि हिताहितमुल विचारमु वारिदिगानि मन का यधिकारमु लेदु. पराधिकारमु पयि वेसुकॊन्न वाँडोण्ड्र वॆट्टि मोँदु पडिन गाडिदवलॆ विनाशमुँ बॊन्दुनु. आ कथ चॆप्पॆदनु. सावधानमुगा विनुमु.


(मि.भे.-2)

वारणासियन्दु धावकमल्लुँडनु चाकिवाँडु गलडु. ऒकनाँडु वाँडु मिगुल बट्टलु गुञ्जिन बडलिक चेत मयिमऱचि गुऱुवॆट्टि निद्रपोवुचुण्डॆनु. आ नडिरेयि वानि यिल्लॊक दॊङ्ग चॊच्चॆनु. अप्पुडु वानि यिण्टि वाकिटँ गालि बन्दमुतो गाडिद निलुचुण्डॆनु. आ यिण्टि कावलिकुक्क दापुनँ गूर्चुण्डि चूचुचुण्डॆनु. अवि यॊण्डॊण्टितो ‘लोनिकि दॊङ्ग चॊच्चिनाँडु. चूचितिवा?’, ‘चूचितिँ जूचिति’, ‘मऱि येल मॊऱुगवु?’, ‘नापनि विचारिम्प नीकेमि निमित्तमु?’, ‘मन दॊरयिल्लु दॊद्दवोँगा नॊप्परिकिम्पवच्चुना?’, ‘नीवे मॆऱुँगुदुवु? रात्रि दिनमु निमिषमात्रमयिनँ ब्रमादपडक तलवाकिलि वदलक यिल्लु गाचुकॊनि युण्डुदुनु. आवन्तययिन नावलनि प्रयोजन मॆऱुँगक येलिक नायन्दु सातकमु लेकयुन्नाँडु. काँबट्टि कूडु कमिकॆँडयिन दॊरकुट कऱवय्यॆ. पाटॆऱुँगनि दॊरनु सेविञ्चुट कण्टॆ मिन्नकुण्ट मेलु.’

इट्लु खरश्वानमुलु प्रश्नोत्तरमुलु जरुपुचुण्डँगा गाडिद मिक्किलि कोपिञ्चुकॊनि ‘योरि दुरात्म! विनुमु. ऒक पोरामि वच्चिनपुडु स्वामि दोषमुलु दडवि युपेक्षिञ्चि युण्ट भृत्युनकु धर्ममु गादु. अदियुनु गाक स्वामि रक्षणमु विचारिम्पक सेवकुँडु स्वार्थपरुँडयि स्वकृत्यमु नन्दुँ ब्रवर्तिम्पँडेनिँ गृतघ्नुँ डगुनु. नीवु पापिष्ठुँडवु. दॊसँगु पॊसँगिनप्पुडु स्वामिकार्य मुपेक्षिञ्चितिवि. इन्तटितो नेदियु मुनिँगिपोदु. नीपनि नाचेतँ गादा? चूडु. मन येलिक निप्पुडु प्रबोधिञ्चॆदनु’ अनि चॆप्पि गट्टिगा नोण्ड्र पॆट्टॆनु. अन्त ना मडिवेलु मेलुकॊनि निद्राभङ्गमायॆननि महाकोपमुतो लेचि यॊक बडियतो गाडिदनु मोदॆनु. आयमन्दा मोँदु ताँकुट जेसि या गाडिद प्राणमुलु विडिचॆनु. काबँट्टि पराधिकारमु मनमु पयिँ बॆट्टु कोरादु.


अक्कडक्कँड बसरमुल डॊक्कलु वॆदुकुट मन कार्यमु. अदि मानि यी विचार मेल? भक्षितावशिष्टमयिन मांसमु कावलसिनयन्त युन्नदि. रा, रा, भक्षिन्तमु.”

अनिन दमनकुँडिट्लनियॆ - “इप्पुडु त्वर येल? मॆल्लगाँबोयि भक्षिन्तमु. ऎल्ल जन्तुवुल काहार निद्रा भयमुलु सहज धर्ममुलु. कुक्षिम्भरित्वमुचे गारवमु राँबोदु. मित्रामित्रुल कुपकारापकारमुलु चेय वेँडि बुद्धिमन्तुलु राजाश्रयमु गोरुदुरु. स्वोदरमात्रमु भरियिम्प नेँडु लेँडु? एवाँडु जीविम्प ननेकुलु जीविन्तुरु, वानि मनुगडये सफलमु. वाँडॊकँडु जीविञ्चुवाँडु. अमिषशून्यमयि वसागन्धिलमैन शल्यमु दॊरकिन मात्रान वेँसि मिक्किलि सन्तोषपडुनु गानि दानिचे दानि यङ्गद गॊन्तयैन नडङ्गदु. केसरि यासन्नमैन म्रुक्कडि मृगमुनु लॆक्किम्पक निजखरनखर विदारित हस्ति मस्तमस्तिष्कमु कोरुनु. ऎल्लवारु सत्त्वानुरूपमैन फलमे वाञ्छिन्तुरु. शुनकमु तन कोगिरमु पॆट्टुवानि कड जेरि तोकाडिञ्चुनु. नेलँबडि नोरु कडुपु चूपुनु. इन्नि पाट्लुपडु कुक्क कॊक्क मुद्द वण्टकमु कण्टॆ मिक्किलि पॆट्टरु. द्विरदमु करमु धीरमुगा विलोकिञ्चुचु सारॆकाधोरणापलालितमै मॆल्लगाँ गबळमुँ गॊनियॆडिनि. हीनुँडॆन्त दीन भावमुतो वेँडिननु वानि कॆव्वरुनु दनियँबॆट्टरु. गारवमु गलवानिकि विनय वचनमुलतो गोरिककु मीऱ नित्तुरु. अनवद्यमगु विद्यचे नवक्रमगु विक्रममुचे निरपायमैन युपायमुचे नृपालुर मॆच्चु वडसिनवानि मनुगडये मनुगड. शुनकमु सयितमु कमिकॆ डन्नमु दिनि मनलेदा? गुऱुवतनमु मानक तन कलिमि कॊलँदि निलाँतुलकु मेलॊनरिञ्चु वानि जीवन मॊक्कनाँटिदि ययिनञ्जालुनु. स्वोदर मात्र पूरकमगु करटमु चिरकालमु मनिन फलमेमि? अलति जलमुचे मॊरवनेल वॆल्लि वॊडिचि नट्लु, कॊलँदि लाभमुचे क्षुद्रुनन्दु हर्षमु वॊडमुनु. हिताहित विवेकमु लेक विहितकर्ममुलु मानि स्वोदर मात्रमु पूरिम्प गोरुवाँडु पशुतुल्युडु. अन्तिय कादु. भार वाहिययि तृणमात्राशनमयि कृष्यादि कर्ममुल कत्यन्तोप कारकमयि पवित्रजन्ममयिन वृषभमु नरपशुवु कण्टॆ मेलु गादॆ?”

अनिनँ गरटकुँ डिट्लनियॆ “दमनका! मनमु प्रधानुलमु गामु. मन की विचारमुतो नेमि प्रयोजनमु?”

अनिन दमनकुँ डिट्लनियॆ “प्रधानुँडु कावुट कॆन्तसेपु पट्टुनु? पुराकृत सुकृतमु वलनँ ब्रज्ञावन्तुडगु प्राज्ञुँडु राज पूजितुँ डवुनु. राज सम्मानमुचेतँ ब्रज्ञ मिक्किलि प्रकाशिञ्चुनु. वानिवलनँ दन्त्रावापमुलु नडप समर्थुँडवुनु. आ सामर्थ्यमुचेतँ प्रधानत्वमु पडयुनु. ऎट्टि प्रज्ञावन्तुँडु गानि पेँटिकान्तर्गत रत्नमुम्बोलॆ निनालोक योगमु लेक प्रकाशिम्पँडु. पुरुषुँडु साधुवर्तनुँ डय्यॆ नेनि सर्वलोक पूज्युँडगुनु. कानिचो गर्ह्युँडगुनु. मानावमानमुलु प्रवर्तनायत्तमुलयि युण्डुनु. गुणवन्तुँडनि पेरुवडुट दुर्लभमु. लाँति विधमु सुलभमु. महाग्रावमुनु ग्रावाग्रमु नॆक्किञ्चुटं बोलॆँ ग्रिन्दिकिँ द्रोचुट दुष्करमु गादु.”

नावुडुँ गरटकुँडिट्लनियॆ “राजसेवलनि प्रयोजन मॆऱुँगनि वाडनुँगानु. तॊल्लि यीतनिवलनँ बड्डपाट्लु तलञ्चुकॊन्न मात्रानँ दल कण्टगिञ्चुचुन्नदि. काबट्टि यट्लु वचियिञ्चितिनि. भृत्युल गुणदोषमुलयन्दु विवेकमु चालनि राजुनु गॊलुचुट दुष्करमु. नीवु विवेकिवि. अन्युलचेतँ जॆप्पिञ्चुकॊनवलसिन यर्थमु नीकॊकटि लेदु. उचितमयिनट्लु चेयुमु. इप्पुडु नीवु चेयँबूनिन कार्यमेमि?”

नावुडु दमनकुडिट्लनियॆ “मनराजु पिङ्गळकुँडु जलपानार्थमु काळिन्दिकिँ बोयि यॆद्दु ऱङ्कॆविनि भयपडि तीर्थावतरणमु मानि वॆऱँगुपडि युन्नवाँडु. परहृदयमु प्रत्यक्षमुगादु. काँबट्टि यातनि चित्त वृत्ति नीवॆट्लु तॆलिसिकॊण्टिवनबोकु. ई यर्थ मातनि याकारमु चेतने ना कवगत मयिनदि. धीमन्तुनकुँ बरुल भावमु सुगममै युण्डुनु. तुरङ्ग मातङ्गादुलु सहितमु चॆप्पिन यर्थमु ग्रहिञ्चि वहनादि कार्यमुलँ ब्रवर्तिल्लु चुन्नवि. परेङ्गितावगाहि ययिन बुद्धि यॊक्कटियॆ पण्डितुनकु विशेषमु. अदिलेनिनाँडु पण्डितुनकुँ बामरुनिकण्टॆ विशेषमेमि? अदि यटुण्डनिम्मु. कर्तव्यांशमु विनुमु. नेनिप्पुडु राजु पालिकि बोयि तद्भावानुरूपमुगा ननुसरिञ्चि वलसिन माटलाडि यीकार्यमु नीवु सेयुमनि याज्ञापिम्पँ जेसिकॊनि मनसुनकॆक्कँ ब्रवर्तिञ्चि यातनि मन्ननलु वडसॆदनु.”

अनिनँ गरटकुँ डिट्लनियॆ “राजुल कॊलुवु गोरुवारु मॆलँकुव गलिगि प्रवर्तिञ्चवलॆनु. वारि चित्तवृत्ति यॆऱिङ्गि मॆलँगुट कडिन्दि. अदि स्वच्छन्द वृत्ति वण्टिदि गादु.” नावुडु दमनकुँ डिट्लनियॆ “उद्योगिकि दूरभूमियु विद्वांसुनकुँ बरदेशमुनु ब्रियवादिकि शत्रुवुनु लेनि यट्लु बुद्धिमन्तुन कसाध्य मॊकटिलेदु. सद्वर्तनमु गलिगि निच्चलु तम्मु गॊलुचु वारिनि राजुलादरिन्तुरु. भृत्युँडु ऱेनि कोपप्रसादमुल यङ्गमच्चमुलॆऱिँगि मॆलँगॆनेनिँ ददनुग्रहमुनकुँ बात्रुँडवुनु.” अनवुडुँ गरटकुँ डिट्लनियॆ - “तॊलुत राजुनु जूचि नुडुव दॊरँकॊनु नर्थ मेदि?” ना विनि दमनकुँडिट्लनियॆ “ई यर्थमु वचियिम्प वलॆननि नियममु गलदा? प्रतिभाशालिकि प्रभुवु नॆदुर समयोचितमुगा वचियिम्प वलसिनदि बहुविधमुलुगा नुण्डुनु. सेवकुँडडँकुव दोप गट्टॆदुरु पट्टुदलगि येलिक मॊगमुन चूपु निलिपि यातँडु तनवलनु चूचुनॆडँ दत्कालोचितमुगँ पौर्वापर्यमु विचारिञ्चि ऱेनि भावमूहिञ्चि तक्कुँगल राजभृत्युलकु नविरुद्धमुग नेरिमि मीऱँ बलुकवलसिन यर्थमु पलुकवलयुनु.”

अनिनँ गरटकुँडु “नीकुँ गार्यसिद्धिँ गावुत. अदॆ ऱेँडुनु मरलि तन यिरवुनकुँ जनुचुन्नवाँडु. अतँडिरवु चेरुनन्तकु नीवुं बोयि दाँकॊनवच्चु बॊम्मु.” नावुँडु दमनकुँडु पिङ्गळकुनि पालिकिम्बोयि अडँकुव तोड नॊदुँगुवाटुन निलिचि भयभक्तुलुप्पिरिगॊनँ दॊट्रुपडुचु जोहारु नॊनरिम्प मृगेन्द्रुँ डतनि सादरम्बुग वीक्षिञ्चि कूर्चुण्ड नियमिञ्चि “कुशलमा! बहुकालमुनकु निन्नुँ जूडँ गलिगॆ” नावुडु दमनकुण्डिट्लनियॆ.

“देवा! तावकम्बगु नपाङ्गावलोकम्बुनकुं बात्रम्बैन यी वनक्षेत्रम्बुन जन्तुसन्तानम्बुल कावन्तयेनिँ गॊऱन्त कुशलम्बुनं गलुगुदनं दावकसेवकुलगु मावण्टि वारि कय्यदि यडुगम्बनियेमि? अवसरम्बगुडु सेवकुण्डनाकारितुण्डय्यु रावलयुँगादॆ? स्वामिकि दऱि यॆरिगि भृत्युण्डु हिताहितम्बु लॆरिँगिम्पवलयु. उपेक्षकुण्डयिनं ब्रियवादि ययिननु स्वामि द्रोहियगु. स्वामि द्रोहिकि सर्वश्रेयम्बुलु चॆडुनु. सदसद्विवेक सम्पन्नुण्डयिन प्रभुवुनकु माबोँटि क्षुद्रुलवलन नरयन्दगिन यर्थं बॊकटि गलदे? यनि विचारिम्पँ बनिलेदु. चक्षुष्मन्तुनके दीपम्बुगानि यन्धुनकुं गॊऱयगुनॆ? ऒक्कटि विन्नविञ्चॆद नवधरिम्पुँडु. बहु देशाटनम्बुनु बहुश्रुतुलतोड निरन्तर साङ्गत्यम्बुनु गाव्य शास्त्र विचारम्बुनु राजास्थानम्बुल बहुकाल सेवनम्बुनु बुरुषुन कॆट्टिवानिकेनि विवेकम्बु पुट्टिम्प समर्थम्बुलयि युण्डु. ई नालुगिण्ट नॊक्कण्डे नॆव्वानिकि लेकुण्ड वाँडु कूपस्थ मण्डूकम्बुम्बोलॆं दन मुक्कुनकुँ जक्कनि मीँदिदॆ याकाशम्बु तन गॊन्दिय लोकं बनि यॆञ्चि स्वजीवन मात्रम्बुनकुं दुष्टिवॊन्दि लोकवृत्तम्बुन मूढुण्डयि नशियिञ्चुनु. चिरकालं बेलिन वारि पादम्बुल कॊलुवु सेयुचुन्न माबोण्ट्लु म्रुक्कुडुलय्यु विद्याविवेक सम्पन्नुलगुट सन्निधान प्रभावम्बु चेतङ्गादॆ? स्वामिकि क्षेमम्बु गाङ्क्षिञ्चु भृत्युण्ड प्राप्तानुयोगुण्डय्युं दरि यॆरिङ्गि वलयु नर्थम्बु वचिम्पवलयुनु. अयिननु स्वामि चित्तम्बुनकु वेऱॊण्डुगँ दोँचुनेमो यनि मनम्बु तेकुवं बॊरसॆडु.” नाविनि पिङ्गळकुण्डु “दमनका! नीवु माकु हितभृत्युडवु. नी वचनम्बु मा कवश्य ग्राह्यम्बु. मेमु नीकुँ ग्रॊत्तवारमे? एल जङ्कुवडियॆदवु? नी यिच्च वच्चिन चॊप्पुनं जॆप्पवच्चुनु.” नावुडु दमनकुण्डु करम्बुन नोरु मूसुकॊनि यावचनम्बु लालिञ्चि बुद्धि बुद्धि यनि, “देवा! यिन्तकु गॊन्तमुन्दु यमुना कच्छम्बुनकुं बोयि यच्चट रिच्चवडिन तॆऱङ्गु दोँपं गॊन्तसेपु चित्ररूपम्बु पगिदिं जूपट्टि मरलि यिरवुन करुदॆञ्चितिरि. इन्दुलकु निमित्तम्बु गानक चित्तम्बुत्तलम्बु नॊन्दॆडु. अय्यदि चॆप्पवच्चुननि देवर चित्तम्बुनकुं दोचिन सेवकुण्डु वेचियुन्नवाँडु.” नाविनि पिङ्गळकुण्डु “दमनका! विनु. माकु नीवु परमाप्तुण्डवु. नीकु दापुरमु चेयु नर्थमु मायन्दॊकटियैनँ गलुगदु. अखिलसत्त्वशरण्यं बयिन यी यरण्यम्बु मदधीनम्बु. ई देशम्बुन ना यादेशम्बुनं गाक याकयिनं गदल वॆऱचु. विण्टिवा ने डॊक्क विपरीतम्बु? पिपासार्थितुण्डनयि यमुना तरङ्गिणि करुगुचुण्ड नुरुमु तॆऱङ्गुन मॊरपं बॊक्कटि कर्ण गोचरम्बय्यॆ. आ निनदम्बु विनिनचोटनॆ विताकुपडि निलिचितिनि. इसुमन्त ययिन नन्तरङ्गम्बुन भयम्बुनं बॊरयक यिट्लु घोरम्बयिन यारावम्बु गाविञ्चिन जन्तुवलन्तिग नुण्डदनि चिन्तिञ्चॆद. लोकम्बुन नुत्तमुण्डगु शूरुनकुं बर प्रकर्षम्बु सह्यम्बगुने? अलतिवानि नेनिं बगवानि नॊप्परिकिम्पँ जनदन लाँतिवानिँ जॆप्पनेल? ऎट्टि वानिकेनिं बल दर्पम्बुनँ बगतु नॊप्परिकिञ्चुनट्टिवानि कशक्ति भीरुत्वम्बुलु लोकुलारोपिन्तुरु. वलदनि वाकॊनकुण्ड मूँकुट नोळुलु ग्रम्मवच्चुने? इट्टि सडिवडु कण्टॆ नॊडलु विडुचुट मेलुगादॆ? ऊरक दोरुकण्टॆँ बोरनदि श्रेयोदायकम्बयि युण्डु. दैवयोगम्बुन मारुतुण्डु दोरॆनेनिं गडुमेलय्यॆ. कावुन निप्पुड दायपयि नॊण्डॆ बोवुदमु. अराति निरासम्ब परमार्थम्बुगं गोरितिमेनि ददुपायान्वेषणं बावश्यकम्बु; बलवन्तुं बगतु नुपायञ्चेतन साधिम्पवलयुनु. कावुन निप्पटिकिँ दॊलङ्गि चनि कालदेशोचितम्बुग वलयु नुपायम्बु समुपार्जिञ्चुकॊनि विपक्षुशिक्षिन्त मॊण्डॆ. इन्दु नीकॆय्यदि पोलियुन्नदि. चॆप्पु"मनिन दमनकुण्डु कॊन्तवडि चिन्तिञ्चि “तुदमुट्ट गारणम्बु दॆलियक तमकिम्प रादु. शब्दमात्रम्बुनकु निव्वॆऱँ बॊरयं जनदु.


(मि.भे.-3)

तॊल्लि यॊक जम्बुकम्बु वनम्मुनं ग्रुम्मरुचु नॆक्कड नाहारम्बु चेकूऱमिं गरम्बुदरं बाँकट नकनकम्बड डिल्लपडि निकलाङ्गम्बुलयि नेलङ्गूलिन शताङ्गम्बुलुनु खण्डित शुण्डादन्तकाण्डम्बुलयि कॆडसि कॊण्डल पिण्डु विडम्बिञ्चु वेदण्डतण्डम्बुलुनु मुङ्गाळ्ळु विऱिगि डॊक्कलु पॆरिगि माऱु मॆडलु वैचि दाऱुमाऱुगं बडियुन्न वारुवम्बुलनु नॆऱमगण्टिमि मॆऱयु ना तॆऱं गॊरुकुचुं जूपुजञ्जॆनल पॊङ्कम्बु वदलनि शिरम्बुलुनु वालु दॊऱङ्गनि करम्बुल गरम्बु मॆरयु वीरशयनम्बु नॊन्दिन योधवारम्बुं गलिगि घोरम्बयि विविक्तम्बयिन यॊक्क पॊलिकल निङ्गनि तऱियञ्जनि यॊक्क दारुणारावम्बु विनि गुण्डिय लवियबॆण्डुवडि मूर्चिल्लि कॊन्तवडिकिं दॆप्पिरि ऱॆक्कलु विच्चि यप्पॊलम्बु नलुवलँकुलु विलोकिञ्चि गालिं गदलु व्रेलु गॊम्मलताकुन म्रोगुदुन्दुचिङ्गनि मनम्बुनं दलम्बगु कॊन्दलम्बु मानि दानि डायम्बोयि यद्दानितोलु व्रीलं गॊऱिकि चॊरम्बडि वॆडलि वच्चि ‘दीनिकलरूपु तॊलुतं दॆलियं जालनयितिनि. इप्पुडु गदा दीनि चॊप्पु नॆऱिङ्गिति. ऎद्दियेनि सविमर्शम्बुगं बरिकिम्पक कानियुन्न तॆऱङ्गॆरुँगम्बडदु गदा’ यनियॆ ननुकॊनुचुं दन चुट्टु बट्टुनं जूपट्टु शवनिहम्बु जूचि ‘यहा! यिट्टि याहारम्बु दॊऱङ्गि सुरुङ्गं जूचितिङ्गा’ यनि वगचुचु वलयुनन्त पललम्बु दिनि तनयिच्चं जनियॆ.


कावुन शब्द मात्रम्बुनकु निव्वॆरँ बॊरयं जन दनि वचिञ्चिति. स्वामि मुदल यिच्चिनं जालुनु. ई क्षणम्बया चप्पु डुप्पतिल्लिन चायकुं बोयि तत्कारणं बारसि नीलॆङ्क राँगलण्डु” अनिनं बिङ्गळकुण्डातनि मॊगं बट्टॆ चूचि कॊन्त चिन्तिञ्चि “यिदिय यिप्पटि कुचितम्बनि तोँचु चुन्नदि. करम्बु परिकिम्पक येकार्यमुनकेनिं दमकिम्प लग्गुगादु. ऎदिरि सम्मुखम्बुन माटलाड सूटिपडॆनेनि बला बलम्बु कॊलन्दि यॆऱिङ्गि तत्कालोचितम्बुग नावुत्तॆञ्चिन माटलुग नाडवलसिन नीकुं बोलिन तॆऱङ्गुन नाडि यॆदिरिनि गॊनवच्चुनेनि नट्लु नडुपुमु. नी वन्निटं जतुरुण्डवु. नीकुं जॆप्पवलयुने? पोयिरम्मु” नावुडु दमनकुण्डु ग्रक्कुन वॆडलि तॊल्लि या म्रोँत वीतॆञ्चिन जाडन पोयि या पॊलम्बु नलुँगॆलङ्कुलु कलयञ्जूचि यडुगुल चॊप्पु वट्टि डायम्बोयि सञ्जीवकुङ्गाञ्चि “योयि वृषभेन्द्रा! नेनु मृगेन्द्रुनि भृत्युण्डनु. अतण्डुनुप नी पालिकि वच्चितिनि. अतण्डु दानुग नीतोड नाडु माटलु नाकुं गऱिपुत्तॆञ्चिनवाँडु. विनुमु.

‘ई यरण्यम्बु मदधीनम्बु. दीनं गल सत्त्वम्बु लन्नियु ना शासनम्बु वहिञ्चि वर्तिञ्चुचुन्नयवि. नीवुनु ना याज्ञानुवर्तिवयि युण्डुनदि. इन्तिय कादु. मदीयानु चरुलं गूडि वर्तिम्प नीकु ब्रियम्बेनि ननुरूपम्बगु राचकार्यं बॊसङ्गॆद. नी यिष्टम्बॆय्यदि यदि यनुसरिम्पवच्चु’ ननि यानतिच्चॆ. इन्तकु मुनुपु नीवु निश्शङ्कम्बुग ऱङ्किय वैचितिवि गाबोलु! दानि विनि येलिककु नी पॊलँकुव विचारणीयं बय्यॆ. नीवु भयम्पडकुमु. अम्महामहुण्डु करुणाळुण्डु, धार्मिकुण्डु गावुन सज्जनुलकु गम्युण्डै युन्नवाँडु. नीवु शङ्किम्पक ये तॆ"म्मनि नुडिवि यॊडम्बऱचि, मुन्दु मृगेन्द्रुनि पालिकिञ्जनि “स्वामी! देवर याज्ञ चॊप्पुनं बोयि परिकिञ्चिति. मी विन्न या रावम्बु गाविञ्चिनवाँडु मी कनुग्राह्युण्डु गानि, निग्राह्युण्डु गाँडु. तावकम्बगु नवक्रविक्रमम्बु विनि भयाक्रान्तुण्डयि युन्नवाँडु. प्रभञ्जनुण्डु महाभूजम्बुल भञ्जिञ्चुं गानि विनतम्बुलगु तृणवितानम्बुलु पॆकलिम्पं गडङ्गुनॆट्लु? शक्ति सम्पन्नुण्डु दन्नु माऱुकॊनुवानियन्दुँ दनबलम्बु वॆलयिञ्चुँगानि म्रुक्कडुल लॆक्किम्पँडु. इट्टि गुणम्बु लेलिनवारिकि सहजम्बुलै युन्न यवि. अवसरम्बडुगु वचियिम्पवलसॆङ्गानि देवरकु मुन्दऱ वाक्रुव्व वलयुनॆ? अतँडु सञ्जीवकुण्डनु वृषभेन्द्रुण्डु, बुद्धिमन्तुण्डु. येलिन वारि योलगम्बुन वर्तिम्पँ जालिनवाँडु. अतनि स्वामि पादम्बुल चॆन्तकुं गॊनिवच्चॆद मुदलमे” यनं बिङ्गळकुण्डु चिऱुनगवुतोड नङ्गीकार सूचकम्बुग मॊगं बॆगरवेय महाप्रसादं बनुचु विनमितगात्रुण्डै यॆदुङ्गुचु वेळम्बु चनि सञ्जीवकुन कॆदुरुवोयि “नी भाग्यम्बु कतम्बुन मृगरा जॊण्टिनुन्नवाँडु, कानिपिञ्चुकॊन निदियॆ समयम्बु, मसलक येतॆ"म्मनि वॆण्टं दोकॊनि वच्चि ऱेनि कट्टॆदुरु दॊलगिञ्चि कॊन्त चॆन्त निलुप सञ्जीवकुण्डु भय विनय सम्भ्रमम्बुलु मुप्पिरिगॊन विनम्रुण्डयि वन्दनं बाचरिम्प मृगेन्द्रुण्डु सादरम्बुगं ब्रसादमेदुरम्बगु क्रीँगण्टि चूपतनि पयिं बॊलय “निनु मा दमनकुण्डु पॆक्कु तॆऱङ्गुल नुग्गडिम्प विनि सन्तसिञ्चिनारमु. नी यट्टि धीमन्तुण्डु मा कॊलुवु नीयकॊनुट माकुं बरम लाभम्बनि यॆन्नुचुन्नवारमु. मन्त्रिपदम्बु नी कॊसङ्गिनारमु. जागरूकुण्डवयि मन्नियोगम्बुलन्दु माकु माऱुगँ गार्यम्बुलु निर्वहिञ्चुचुँ बरिवार संरक्षणादि कार्यम्बुलु कॊऱँत वडकुण्ड जरुपुनदि.” अनि यानतिच्चि यदि दॊरङ्कॊनि तानुनु मन्त्रियु बद्दसख्यम्बुन नुण्डि नानाँटं दक्कुङ्गल परिवारम्बुवलन निरादरुण्डै युण्डॆ. दानञ्जेसि दमनकुण्डु तन यिरुवुन करुदॆञ्चि चिन्ता क्रान्तुडयि युण्टँगाञ्चि करटकुण्डु “तम्मुडा! नॆम्मॊगम्बु विन्नम्बोव खिन्नुण्डवयि युन्नवाँडवु कतम्बेमि.” यनि यडिगि यातनि चेतं दत्कारणं बारसि कॊण्डॊक दडवु मिन्नकुण्डि “मीऱिन पनि कूरक विचारम्पड नेमि फलम्बु? मनकेल यी पॆद्दतनम्बुलनि मॊदलनॆ पॆक्कु विधम्बुलं जाटि चॆप्पितिनि. नीवु नेर्चिन नीतुलन्नियु बॆल्लुग वल्लिञ्चितिवि गानि ना पलुकॊकटि ययिनं जॆवि जॊर निच्चितिवॆ? तन्नुगट्टँ द्राळ्ळु दाँ दॆच्चुकॊन्नट्लु राँगल हानि गानक ऱेनि तोड लेनि पॆद्दरिकम्बुलु कॊन्नि नोरि कसिदीऱ ना यॆद्दुनकुं गलुगं बलिकि चॆलिकारम्बु चेयिञ्चितिवि. इप्पुडनुभविम्पक तीरुनॆ? अदि नी नेरमिङ्गादॆ?” नावुडु दमनकुण्डु निट्टूर्पु निगिडिञ्चि तलपङ्किञ्चि मॊगं बॆगनॆत्ति “करटका! नीवचनम्बु सत्यम्बु. दूरमु विचारिम्पक चेसितिनि. इङ्कनेमि चेयवच्चु? दैवम्बु प्रतिकूलं बयिनं पुरुषकारं बॆल्ल व्यर्थम्बयिचनु. कावुन नन्नूरक दूरकुमु. इट्लु नेनॊक्कण्डन कानु. आषाढभूति यनु वानिचे नॊक्क सन्न्यासियु मेषयुद्धम्बुचे नॊक्क जम्बुकम्बुनु धन प्राणम्बुलु गोलुवोयिरि. आ कथ व्राक्कुच्चॆद नाकर्णिम्पुमु.


(मि.भे.-4)

देवशर्माभिधानुण्डगु परिव्राजकब्रुवुं डॊक्करुण्डु गलँडु. अतण्डु लोभाकृष्टचेतस्कुण्डय्यु वीत स्पृहुण्डुम्बोलॆ जनम्बुलकु मनम्बुलु तनिय नश्रान्तम्बु वेदान्तार्थम्बु लुपन्यसिञ्चुचुँ ददाकर्णन कुतूहलम्बुन मूँगि लोकुलु भक्तिं दॆच्चि यॆदुर निडिन वित्तम्बुल नादर सूचक मन्दहास रोचिरुदञ्चित सुन्दर वदनुण्डगुचु गाञ्चि तदनुग्रहार्थम्बुं बोलॆँ जूपुल नङ्गीकरिञ्चुचु नट्लु नानाँट समुपार्जिञ्चिन वित्तं बॊक्कबॊन्तं बदिलम्बुग नुनिचि कूर्पुवोसि यदि कप्पिकॊनि क्रुम्मरुचुण्डु. अतं डॊक्कनाँडु जनुलकुं गर्णरसायनम्बुग मोक्षधर्मम्बु लुपन्यसिञ्चुचुण्ड नॊक्क मायावि यामस्करि धनम्बु तस्करिम्पङ्गोरि पॆक्कुदिनम्बुल नुण्डि वेचियुण्डि लाँति वॆरवु दॊरकमिञ्जेसि डायं बोयि सर्वाङ्गालिङ्गित भूतलम्बुगं ब्रणामम्बु गाविञ्चि लेचि मुकुळित करुण्डगुचु नातनिकि मऱुवडकुण्ड नॊक्क प्रक्क कॊदिँगि निलुचुण्डि यातण्डु नाक्रुच्चु धर्मम्बुलु तदेकाग्र हृदयुण्डुं बोलॆ नालकिञ्चुचु विलक्षुण्डुं बोलॆ दूरिततारळ्व विस्तारित नयनुण्डगुचुँ जिरन्तनात्मीय धर्मसंशय निराकरण चण प्रस्तुत प्रकरणार्थ श्लाघमानुण्डुं बोलॆं बरिवाहित मस्तकुण्डगुचु श्रवणान्तराया सहिष्णुण्डुं बोलॆं दत्रत्य जन सल्लापम्बुलु भ्रुकुटित मुखुण्डयि सीत्कार पूर्वकम्बुग निक्षिप्तकर सञ्ज्ञचे वारिञ्चुचु निर्भरानन्द विवशुण्डुं बोलॆ बाष्पनिमीलित लोचनुण्डगुचुं ददुपन्यासा वसानम्बुन नच्चटि जनुलङ्गाञ्चि ‘स्वामुलु कडु बडलि युन्नवारु. इक्कडि वारन्दरु गॊन्तसेपॆड गलुगनुण्डुडु. भिक्षानन्तरम्बु रण्डु, पॊण्डु’ अनि यव्वलि कनिपि यॊक्क ताळवृन्तम्बु पुच्चिकॊनि प्रक्कन निलुवम्बडि यल्लन वीचुचुण्डॆ. अन्त नय्योगि यातनि सादरम्बुगं जूचि ‘योयि नीवॆव्वण्डवु? माकु भक्ति सेयुचुन्न वाँडवु. मावलन नीकु वलयु प्रयोजनं बेमि?’ नावुडु ‘स्वामी! नेनाषाडभूति यनुवाँड. तमयन्दु गुप्तम्बै यनन्य साध्यम्बयिन यर्थम्बु तमकु शुश्रूष यॊनरिञ्चि पडयं गोरिनवाँड. नन्नु शिष्युङ्गाँ गॊनि ना यीप्सितार्थम्बॊसङ्गि यनुग्रहिम्पुण्डु. मरियॊक्कण्डेनॊल्ल. यथार्थम्बु विन्नविञ्चिति.’ नावुडु नप्पाराशरि यट्लकानिम्मु नावुडु वाँडु महा विनय भयभक्तुलु करम्बु मॆऱयिञ्चुचु शुश्रूष सेयुचु नातनि वॆम्बडि देशाटनम्बु सलुपुचुण्डॆ. ऒक नाँडा पाराशरि दारिं बोवुचुण्ड ना टक्कुदारि सत्वरम्बुन नातनिँ जेरञ्जनि ‘यो स्वामी! निन्न रात्रि मनमु निद्रिञ्चिन यिण्टिवारिदि गड्डिपरक ना गुड्ड नण्टि वच्चिनदि. तृणम्मैनं बरुल सॊम्मु गॊनञ्जनदु. द्रुतगतिं बोयि यिदि या यिण्टिवारि किच्चि वच्चॆद’ननि वाक्रुच्चि कॊन्त दव्वु वॆनुगकुं जनि या परकं दॊरुँग विडिचि कॊण्डॊक दडवु दारिमसलि यरुदेरं गाञ्चि याकर्मन्दि वॆऱँगन्दि ‘यीतण्डु वीतस्पृहण्डविगीत चरित्रुण्डु विश्वासपात्रुं’ डनियॆञ्चि चिरसञ्चित धनसञ्चयम्बु निञ्चिन तन बॊन्तमोपं ब्रालुमालि वॆण्टवच्चु ना वच्चॆकानिङ्गाञ्चि ‘वार्थकम्बुन हीन सत्त्वुण्ड नगुटञ्जेसि यिन्त मात्रम्बु कप्पुडुबॊन्त मोपं जालकुन्न वाँड. दीनिम्बदिलम्मुगं गॊनिरम्मा’ यनि चेतिकिच्चिन वाँडु सन्तोष भराक्रान्त स्वान्तुण्डगुचु विनम्रुण्डयि महाप्रसादम्बनि गैकॊनि पॆच्चु हॆच्चरिकतोडवहिञ्चि तॆच्चुचु वलसिनचो ना भिक्षुनकुं बऱवुगं जलिकप्पुग विनियोगिञ्चुचुं दॊण्टि कण्टॆ हॆच्चुग नच्चिकँ बुट्टिञ्चु वालकम्बुँ बूनि यूडॆम्बु सेयुचुण्डॆनु. ऒक्कना डक्काविताल्पु मार्गम्बुनं बोवुचु समयजामदग्न्युण्डु करसहस्रम्बु खण्डिम्प रक्तप्रभाभा समानुण्डुनु ब्रतापहीनुण्डुनयि कृतवीर्यसूनुण्डुम्बोलॆ भानुण्डु चूपट्टुडु नच्चोटिकिं गुऱङ्गलियगु जलाशयम्बुनकुं बोयि वार्चुचुण्डॆ. अप्पुडु कट्टॆदुरं दत्तीरम्बुन मेषम्बुलु रॆण्डुरोषम्बु मीऱ नगम्बुलु प्रतिघोषम्बु लीनं बॆल्लुरेँगि पॆडिल्लन ढीकॊञ्चु दारुणम्बुगं ब्रविदारणम्बुलु सलुपुचुण्ड वानि मध्यम्बुन नल्लं दाँकुवडि मूर्धम्बुलु वगुलं गारि पेरिन दानि पेरवं बॊक्कण्डु गाञ्चि पलल खण्डम्बनि तलञ्चि सन्तसिञ्चि डायम्बोयि यिदि युध्यन्मेष मध्यमम्बनि गणिम्पक दानि भक्षिञ्चुचुण्ड नन्तकुमुन्दु ढीकॊनि पिरिन्दिकि जरिगिन युरणम्बुलु मरलं बरितॆञ्चि ढीकॊनुडु नडुमं दगुलु पडि या वञ्चकम्बु पञ्चत्वम्बु नॊन्दॆ.

सन्न्यासि यय्यदि विलोकिञ्चि ‘याहा! अमिष लोभम्बु गोमायुवु निट्टिदशकुं दॆच्चॆ गादे? एरिकेनिङ्गानि गुणम्बु लोभम्बुकण्टॆ नॊक्कण्डु गलदे?’ यनि चिन्तिञ्चुचु मरलि तीरम्बारोहिञ्चि या दारि शिष्युङ्गानक ‘योहो याषाढभूति! योहो याषाढभूति!’ यनि यॆलुङ्गॆत्ति पिलिचि पिलिचि सञ्जप्रॊद्दु वॆलुङ्गुनकुँ गरम्बु मऱुङ्गु पॆट्टुकॊनि कनुमेरदूरम्बु चूपु सारिञ्चि पाऱं जूचुचु यातायत जनम्बुलं जेरम्बोयि वानि यङ्गमच्चमु चॆप्पि यिट्टिवानि बॊन्तमोचुकॊनि पोवुवानिं जूचितिरा यनि यडिगि यडिगि नलुवलङ्कुलकुं बाऱिपाऱि वॆदकि वॆदकि वेसारि कडकुं दन्ना दुरात्मुण्डु प्रतारिञ्चॆननि यॆऱिङ्गि शिरम्बु पङ्किञ्चि निट्टूर्पु निगिडिञ्चि ‘मेष युद्धम्बुचे जम्बुकम्बुनु नाषाढभूतिचे नेनुनु स्वदोषम्बुवलनं जॆडितिमि. इङ्क नेमि चेयवच्चु?’ ननि चिन्तिञ्चुचुं जनियॆ.


अनि चॆप्पिनं गरटकुं ‘डॆट्टिधीमन्तुनके नॊक्कॊक्क कालम्बुनं प्रमादम्बु वाटिल्लुट स्वाभाविकम्बु. दानिकि वगवं बनिलॆदु. नीविङ्कं जेयन्दलञ्चिन कार्यम्बेमि?’ यनि यडिगिन दमनकुण्डिट्लनियॆ. ‘विनाशोन्मुखकार्यम्बु मेलु वऱचुटकु भाव्यर्थ सङ्ग्रहम्बुन कनर्थ प्रतीकारम्बु नकु नर्हम्बगु मन्त्रम्बे श्रेयम्बु. कावुन नदिय इपुडु कर्तव्यम्बु. अन्दुँ बिङ्गळक सञ्जीवकुलकु भेदम्बु पुट्टिञ्चु नुपायम्बु परिकिञ्चुट मुख्यम्बु. दानञ्जेसि मनकॆल्ल यर्थम्बुलु सिद्धिञ्चु. मनमिप्पु डुपेक्षिञ्चिनं बिदपं बिङ्गळकु डायुट दुष्करम्बु.’ नाविनि करटकुं डदि यॆट्लु साध्यं बगुननिन दमनकुण्डिट्लनियॆ. ‘उपायम्बुचे नेयदि शक्यम्बगु नायदि पराक्रमशतम्बुचेत नयिन शक्यम्बु गादु. काकं बॊक्कण्डुपायम्बुचेँ दनकु विरोधियगु सरीसृपम्बुनु दोरिञ्चॆ. अक्कथ वक्काणिञ्चॆद नाकर्णिम्पुमु.’


(मि.भे.-5)

यमुनातीरमन्दलि वनमुलु मर्रिमाँकुमीद गूँडु काविञ्चुकॊनि वायसमिथुनमु वासमु चेयुचुण्डॆनु. आ मर्रिक्रिन्द पुट्टलो सर्पमु वासमु चेयुचुँ गाकि पॆट्टिन ग्रुड्लु भक्षिञ्चिपोवुचुण्डॆनु. दानिकि वायसमु मिक्किलि खेदपडि तन मित्रमयिन नक्क पालिकिँबोयि त्राँचुवलन दनकु माटिमाटिकि वच्चु नुपद्रवमु चॆप्पुकॊनि यङ्गलार्चॆनु. अप्पुडु नक्क यिट्लनियॆ. ‘तॊल्लि यॊक कॊलनुलोनि मीनमुलनॆल्ल बलवन्तमुचेतँ भक्षिञ्चिन कॊङ्ग नॊक्क यॆण्ड्रि युपायम्बुचेतँ जम्पॆनु. अट्लु नीवुनु नी शत्रुवुनु गडमुट्टिम्पुमु. नी काकथ चॆप्पॆद विनुमु.’


(मि.भे.-6)

बदरिकावनमन्दु सारोदम्बनु कासारम्बु गलदु. अक्कडिकॊक्क मुसलि कॊक्कॆर वच्चि नयनम्बुलु निमीलिञ्चि याहारम्बु मानि दुष्करम्बयिन तपम्बु चेयुदानिवलॆ नॊण्टिकालितो निलुवम्बडि युण्डॆनु. ऒक यॆण्ड्रि या तॆऱङ्गु जूचि करमु वॆऱगुपडि डायम्बोयि यिट्लनियॆ. ‘ओयि बकोत्तमा! नीवनयम्बु क्रशिमम्बु वहिञ्चुचुन्न वाँडवु. चेरुवँ बाऱाडु मीनम्बुल जूडनयिन नॊल्लवु. ई युनिकि येदियो नॊक्कमहार्थं बर्थिञ्चि पूनिन यनशन व्रतानुष्ठानम्बु गाँबोलु. नी विचित्र चरित्रम्बु मदीय श्रोत्रपेयम्बु गाविञ्चुमु.’ अनिन विनि बकं बल्लन निट्लनियॆ. “ओयि कर्कटकोत्तमा! नीवु मिक्किलि बुद्धिमन्तुँडवु. आकारम्बुचेतन भावम्बु भाविम्प समर्थुण्डवु. निस्सङ्गुलमयि मौनमुद्राधारुलमगु मादृशुलकु सहितमु नी वचननातुरिमम्बु सल्लापम्बुनन्दुल्लासम्बु पुट्टिञ्चॆडु. पुट्टुवुँदॊट्टि ना कडुपुँजिच्चुनं बडि मडिसिन जन्तुवु लिन्नियनि यॆन्निककु रावु. इट्लु मदीय जातिकि स्वाभाविकम्बयिन भूतहिंसा धर्मम्बुचे शरीर भरणम्बु गाविञ्चुचुण्डुदुनु. गङ्गोत्तर तीरमन्दु मर्रि वृक्षमु कॊम्ममीद नेनु गूर्चुण्डियुण्डँगा ना म्रानि क्रिन्द नॊक योगिपुङ्गवुण्डु तन शिष्युलकु नानाधर्मम्बु लुप देशिञ्चुवाँडिट्लनियॆ. ‘पुरुषार्थं बर्थिञ्चुवारि कवश्या चरणीयम्बुलगु धर्मम्बुलु विनुँडु. सकलदोषम्बुलकु मूलम्बयिन लोभम्बु विसर्जिम्पवलयुनु. सर्वभूतम्बुलयन्दु सदयुण्डयि युण्डवलयुनु. आ लोभम्बुनु भूतदययुनु लेनिवानिकि सर्वधर्मम्बु लनुष्ठितम्बुलय्यु निरर्थकम्बुलगु. जीवनम्बु क्षणभङ्गुरम्बु गावुन मोसपोक पुरुषुण्डु कालम्बु पुच्चक युत्तमधर्मम्बु लनुष्ठिम्पवलयुनु.’ अनि वक्काणिम्प विन्न वाँडनु. ऎट्टि सुकृतविशेषम्बुननो नाँटगोलॆ ना महानुभावुण्डु वचियिञ्चिन धर्मम्बुलु मनम्बुनम्बट्टि स्वप्नावस्थयन्दयिन मऱपुनकु रावु. अदिगो नाँडु मॊदलुकॊनि पुरुषार्थम्बु नन्द बुद्धि निलिपितिनि. हिंसा कर्मम्बुनकु रोसितिनि. जलशैवालादुलतो देहधारणम्बु चेयुचु मुमुक्षुत्वम्बुं बूनि मुनिवृत्ति नुन्नवाँडनु.” नावुडु विनि यच्चो वसियिञ्चु मीनम्बुलु मोदमानम्बुलयि ‘याहा! यी महामहुण्डु नीऱुगविसिन निप्पुवलॆ नुन्नवाँडु. ईतण्डु बकमात्रुण्डु गाँ’डनि परिकिञ्चि डायम्बोयि यिट्लनियॆ. ‘ओ महानुभावा! नी कृपावलोकम्बु मापयिम्बॊलयिम्पुमु, अनाविलभावम्बुलतो मी सेवँ गोरि वच्चिन वारमु’ नावुडु ना बकम्बु प्रसादभासुरम्बगु दरहासम्बु गाविञ्चुचु वानि प्रार्थनम्बु कटाक्षम्बुल नङ्गीकरिञ्चि नाटङ्गोलॆ वानितो सख्यम्बु गाविञ्चुचुण्डॆ. अन्त नॊक्कनाँडु वऱुवात नाखगम्बु सौखशायनिकम्बुलयि डायं जनुदॆञ्चिन मीनम्बुल दीन वदनम्बुतो बाष्प वारि पूरित लोचनम्बयि निट्टूर्पु निगुड विलोकिञ्चि तल पङ्किञ्चि युङ्किञ्चि ‘काल नियोगम्बु मीऱ नेरिकि शक्यम्बु’ ना विनि मीनम्बु लिट्लनियॆ. ‘ओ तपोधना! तडवुलम्बट्टि निन्नॆ ऱुङ्गुदुमु. नीवु नित्य सन्तुष्टुडु ना नॆगडितिवि. अट्टि नीकु ने डिट्टिखेदम्बु राँगतं बेमि?’ अनवुडु नाटक्करि कॊक्कॆर यॆलुङ्गु रालुपड निट्लनियॆ. ‘कालमु चॆल्लिनवाँडनु गाँबट्टि यिङ्क नूरकुण्डरादनि विचारिञ्चि मुमुक्षुण्ड नयि पुत्रादि बन्धम्बुचे विडिपिञ्चुकॊनि नुण्टिनि. सुखिम्प गण्टिननि युण्डगाँ ब्रारब्धकर्मवशम्बुन मीतगुलं बॊक्कटि प्राप्तम्बय्यॆ. मीकॊक यापद वच्चुनन्न नुल्लम्बु तल्लडिल्लुचुन्नदि.’ अनुचु जॊटजॊटँ गन्नीरुविडुचुचु निट्लनियॆ. ‘इन्तकुमुन्दु कॊन्दरु जालरुलु वच्चि यी कॊलनि जलम्बुकॊलदि परिकिञ्चि यिङ्कँ गॊन्त नी रिङ्किन वत्तमनि पोयिरि. आमाट विनँगाने ना गुण्डॆलु ब्रद्द लय्यॆनु. अदि मॊदलुकॊनि विषण्णुण्डनयि युन्नवाँडनु.’ नावुडु मीनम्बुलु विनि भयम्पडि यिट्लनियॆ. ‘ऎट्लयिन मम्मी बारिवलनँदलगु नॆरवु परिकिम्प नीवॊक्क रुण्डवु वलन्तिवि. खेदम्बु पेर्मिनि विषादम्बु नॊन्दियुन्न वाँडवु. इन्तिय कानि लॆस्स परिकिञ्चिन नीकुं दोँपनि युपायम्बु लेदु. नीव माकु शरणम्बु.’ अनिन बकम्बु कॊन्तवडि चिन्तिञ्चि यिट्लनियॆ ‘इच्चटिकिँ गॊन्तदव्वुन नित्यापम्बनु कॊलनु गलदु. अन्दुलकु मिम्मन्दऱ नॊक्क नाँटनॆ कॊम्पोवशक्तुण्डँ गानु गानि योपिनन्तवट्टु नानाँटं गॊम्पोयि विडिचॆद’ अनि चॆप्पि प्रति दिनमु वलसि नन्निण्टिनि मुक्कुनं गऱचुकॊनिपोयि यॊक्क कॊण्ड बण्डमीदं बॆट्टुकॊनि भक्षिञ्चुचुं गॊन्नि दिनम्बुललो ना कॊलनु निर्मीनम्बु गाविञ्चॆ. अन्तँ दॊलि मित्रम्बयिन यॆण्ड्रि बकमुतो निट्लनियॆ. ‘ना प्रिय मित्रुडा! यिक्कड मीलनु बारि वलनँदलँगि रक्षिञ्चितिवि. अट्लु नन्नुनु रक्षिम्पुमु.’ नावुडु बकम्बु वल्लॆयनि यॆण्ड्रिनि जञ्चुवुल निऱिकिञ्चुकॊनि मिक्किलि पॊडवुनकॆगसि तानु मीलँदिन्न कॊण्ड कॊम्मुनकुँ जक्कँगा सागि मिण्टँबोवुचुण्डॆनु. आ पोकड चूचि यॆण्ड्रि यिट्लु चिन्तिञ्चॆनु. ‘इप्पुडी बकम्बु नन्नुँ गॊनिपोक यी कॊण्ड कॊम्मुनकुँगानि वेऱॊण्डु चोटिकि गादु. ई कॊण्ड शिखरम्बुन जलम्बु लॆक्कडिवि? ई गुण्टिमीँद गानि दीनि चुट्टुँ बट्टुनँगानि जलम्बुलु लेवनि याप्तुलवलन विनि युन्नाँडनु. ई बकम्बु कपटम्बुन मीनम्बुलं बट्टुकॊनि वच्चि यी कॊण्डकॊम्मुनँ बॆट्टुकॊनि तिनियॆ गाँबोलुनु. आहा! तॆलियक यी खलुनि पलुकुलु विनि मोसपोयितिनि गदा! मायिकुलयन्दु बुद्धिमन्तुण्डु मायाविययि प्रवर्तिम्प वलॆगाँनि ऋजुवुगा प्रवर्तिम्प गूडदु. काबट्टि ये विधमु चेतनेनि दीनि वञ्चिञ्चि तप्पिञ्चुकॊनु नुपायम्बु काविन्तुँ गाक’ यनि वगचि कर्तव्यम्बालोचिञ्चि लॆस्सगा बुद्धि यन्दुँगुदुर्चुकॊनि यिट्लनियॆ. ‘ओयि बकोत्तमा! नीवु नन्नु गडुदव्वु दुसिकिलकुण्डँ बट्टुकॊनि पोँजालवु. जाऱि पडितिना भूमिनि सञ्चरिञ्चु जन्तुवुलु नन्नुँ बॊलियिञ्चि भक्षिञ्चुनु. आवल नी यभिमतम्बु सिद्धिम्पदु. इप्पुडॊक युपायमु चॆप्पॆद विनुमु. नेनु नीकण्ठम्बु कवुँगिलिञ्चि पट्टुकॊनि वच्चॆदनु. गम्यस्थानम्बुनकु बोकमुनुपु नापट्टु विडुवनु. इन्त चॆप्पनेल? ना रक्षणभारम्बु नीदि. चित्तमु वच्चिनट्लु चेयुमु.’ अनिन विनि या कॊक्कॆर सम्मतिञ्चि यॆण्ड्रिचेतँ गण्ठम्बु गौगिलिम्पिञ्चुकॊनि कॊण्ड मीँदिँकिँ बोयि काळ्ळूनँबोवुनपुडु कुळीरम्बु तन गिट्टलतो दानि कण्ठम्बु करुक्कुनँ द्रॆञ्चि नेल बडि प्राणम्बु तप्पिञ्चु कॊनि तन यिच्चं बोयॆनु.


काँबट्टि नीवुनु सदुपायमु विचारिञ्चुकॊनि नीशत्रुवुनु जम्पु मनि नक्क चॆप्प विनि दानिचेत सॆलवु तीसिकॊनि काकि तन यिरवुनकु वच्चि चेरॆनु. यमुनादापुन विलासधामम्बनु पट्टणम्बु गलदु. अन्दलि राजाङ्गनलु क्रीडार्थम्बु वनम्बुनकुञ्जनि कुसुमापचयं बॊनरिञ्चि श्रान्ति यडङ्ग जलम्बुलाडङ्गोरि यॊक्क सरसिं गाञ्चि यनूनम्बगु दानि मनोज्ञकम्बुनकु मानसम्बुल नानन्दम्बु निट्टवॊडुवं दत्तीरम्बुँ जेरि हारादि परिष्कारम्बु लूड्चि यच्चोटनुनिचि चनुकट्टुलुगट्टि यॊण्डॊरुल चॆट्टलु पट्टुकॊनि सुन्दर मन्दगमनम्बुल नॊय्यारम्बु मीऱ नीरम्बुल डिगि यल्लल्ल नडुगु लिडुचु विसारवार परिस्फुरणम्बुलं गाञ्चि यन्तकण्टॆं दनु मिञ्चुलु मिञ्चुग मॆऱयिञ्चु तॆऱङ्गुन वॆलितळुकुञ्जूपुलु कळवळिम्प नुलुकुचुँ गटिद्वयसम्बुग डिगि सलिल विहारम्बु सलुपुचुण्ड नॊक्क लताङ्गि तोयम्बुलु दोयिलिञ्चि यॊक्क तोयजाक्षि पयिं जल्लि यदि माऱुकॊनि ‘येदेदि निलुपक चल्लुमा चूत’ मनुचु मीऱं जल्लिन धारा सारम्बुनकुँ दाळञ्जालक केलॊड्डि पॆडमॊगं बिडि पॆऱकेलॆत्ति म्रॊक्कुचु ‘नम्मम्म चालुं जालु नीजोलि किङ्क रानु मानु’ मन नय्यदि ‘यिस्सिरो यिन्त पिऱिकिवॆ’ ना मऱि यॊक्क तॆऱव ‘नॆऱजाण वेनि नावङ्क मरलुमु. चिरुतुक दानितोडना यिन्त बिङ्कम्बुलु पॊङ्किञ्चॆद?’ वनि पुरिकॊलिपि तानु नदियु मलङ्गक तॊलङ्गक पट्टु वदलक नट्टु गदलक परस्पर कमलमीरित वारि धारं लोँगक लोँगुडु नॊण्डॊरुल हॆच्चुचु मॆच्चुचु निदियेँटि तोटिवारलु वारिम्प दरहासाङ्कुरम्बु लाननाम्बुजम्बुल नलङ्करिम्प नार्द्रांशुकोत्तरीयान्तर्गत निस्तुल स्तन स्तबकम्बु लुब्बि निब्बरम्बुग निक्कं गडु रोँजुचु निलुवम्बड मरि कॊन्दरु मुद्दिय लुद्दुलयि यॊण्डॊरुल रवणम्बुलु पणम्बुगं बन्निदम्बु सऱिचि सारम्बु सौर वेगम्बु मीऱ नीँदुचुम्बोव नेल यूरक करम्बु कलगुण्डु पऱिचॆदरे यनि लाँतिचेडिय लाड ‘मनलं जेरिनवारि कतनुक्षोभम्बु दुर्वारम्बुगादॆ?’ यनि चदुरु लाडुचुं बारम्बु मुट्टुचु मुट्टनि वारिं गरम्बुलं जप्पटलु गॊट्टि योडिति रोडितिरनि गेलि सेयुचु स्तन गमन साम्यासहनत्वम्बुनं बोलॆ रथाङ्ग चक्राङ्गमुलं बाऱं दोलुचु स्वोपप्लवकारण मार प्रहरणम्बुलनु नीरसम्बुनम्बोलॆ सारसम्बुलं दुनुमुचु जलविहारम्बु सलुपुचुण्ड मुन्ना तीरम्बु चेरुव नुनिचिन परिष्कारम्बुलं दुदारप्रभारमणीयम्बगु मणिसरम्बा काकम्बु मुक्कुनं गऱचिकॊनि पऱचि यल्लन्त नॊक्क तरुशाखं गूर्चुण्डं गनुङ्गॊनि ‘यिदि येमिविचित्रम्बॆ! रत्नसरम्बु करटम्बु गॊम्पोयॆं जूचितिरे?’ यनियॊक्क सीमन्तिनीललामम्बु वाक्रुव्व नन्दऱॊक्क मॊगि वदनारविन्दम्बु लॆत्ति पारिप्लवेत विस्तारित चारुलोचनलै यस्पन्द मिळिन्द सुन्दरविकसित कुसुमराजि विराजमान मल्लिका वल्लिकाम तल्लिका विभ्रमानुकारिणु लगुचु सूचीमुखालङ्कृत नासिकाग्रलगुचु दूरीकृत निमेषम्बुग दृष्टि सारिञ्चि काञ्चुचु ‘निक्काकम्बु पद्मरागप्रभारिञ्छोळिं गाञ्चि यामिषम्बनि भ्रमियिञ्चॆँ गाँबोलु’ ननुचुँ ‘गादु गादु, मॆडं दगिलिञ्चुकॊनि कुलुकुलाडम्बोयॆडु’ ननि नव्वुचु ‘नी यन्दम्बु नकु हारम्बॊक्कटि तक्कुव’ यनि मॊगं बड्डम्बुग सुन्दरम्बुग बङ्किञ्चि चेयॆत्ति जुट्टन नॆटिक विरुचुचुँ ‘जक्कनि हारमम्म, यिप्पलुगाकि काकि यॆक्कडनुण्डि वच्चॆनो? यिङ्क नॆक्कडं बाऱवैचॆडुनो, यॆव्वरिकिं जेपडुनो’ यनुचु ‘नयिनं गॊऱन्तलेदु. जलवनादि दुर्गमस्थानम्बु लम्बडि येरिकं जेरक पोवुटकण्टॆं गॊन्त मेलुगादॆ?’ यनुचु ‘नण्डजम्बुनकु मञ्जडनम्बुतोडम्बनियेमि?’ ‘दीनिकिं गतम्बु परिकिम्पवलयु’ ननुचु ‘नॆद्दियेनियु नॊक्क निमित्तम्बु लेक तक्कदु. निलुकडमीदं दॆलियनगु’ ननुचु नॊण्डॊरुलु मुच्चटलाडुचुण्डँ दत्परिचारिकलु कॊन्दऱा वायसं बेचायकुं बोयॆडिनो येमरक कनुगलिगि युण्डुँडनि यच्चटि वनपालकुल नियमिञ्चि सत्वरम्बुगं बोयि या वृत्तान्तम्बु राजपुरुषुलकु निवेदिञ्चि वारिचेँ ब्रेरितुलगुचु जनुलं दोकॊनिवच्चि कानिपिञ्चुडु नाकाकम्बु मन्दगमनम्बुनं जनि यात्मावासम्बगु वटकुटम्बु कॊम्मं जेरि नेरिमि मीऱं ग्रिन्दि वल्मीकम्बुनकु सूटिपड विडुव ना सरम्बु मीसरम्बुगं गॆम्पुमॆरुङ्गुलु दुऱङ्गलिम्पँ दत्तत्यकालव्याळ विनाश पिशुनोल्का पातानुकारि यगुचुं गोमक्रतं बड राजभटुलु गाञ्चि गुनपम्बुलु लोनगु साधनम्बुलु दॆप्पिञ्चि दानिं ग्रॊप्पिञ्चिन नन्दलि दन्दशूकम्बु विषानलम्बु दरिकॊलुपुटकुम्बोलॆ पूत्कारम्बुलु निगिडिञ्चुचुं बरप्राणानिलम्बुलु ग्रोलुटकुम्बोलॆ नाभीलम्बुग नालुक लार्चुचु निर्गमिञ्चि पयिम्बडि कऱवं गनुकिञ्चुडु वारलु चिक्कनि पॆक्कुबडियलं जदिय नडिचि दानि मडियिञ्चि यानेपळम्बुं गॊम्पोयिरि. अदि दॊरङ्कॊनि करटम्बु करम्बु सुखम्बडि युण्डॆ. काँबट्टि युपायम्बुचे साधिम्परानि कार्यम्बुलु लेवु.

बुद्धिबलम्बु गलवानिकिं दक्कुबलम्बु लेकुण्डिनं गॊऱँत लेदु. धीशक्तिविरहितुनकुं दक्कुङ्गल बलिमि यॆन्त गलिगिन नसत्कल्पम्बयि चनु. तॊल्लि यॊक्क शशकम्बु नेर्पुनं जेसि यॊकसिङ्गम्बुनं द्रुङ्गिञ्चॆ. नक्कथ वक्काणिञ्चॆद नवधानम्बुतोड विनुमु.


(मि.भे.-7)

ऒक्क यरण्यम्बुन सत्त्व सारम्बनु कण्ठीरवम्बु गलदु. अय्यदि यय्यडविङ्गल जन्तुसन्तानम्बुलं बॊलियिञ्चि भक्षिञ्चुचुण्डु. अन्दुल कच्चटि सत्त्वम्बुलॆल्लं बॆल्लु भीतिल्लि यॊक्क चक्कटिं जेरि पॆक्कु तॆऱुङ्गुलं बरिकिञ्चि तमकुं बाटिल्लिन बारिकिं ब्रतीकारम्बु गानक तुदकुं गर्तव्यांशं बॊक्कण्डु विचारिञ्चि कलियम्बलिकिकॊनि बॆण्डगिलि मृगनाथु पालिकिञ्जनि मनम्बुल घनम्बुग दरम्बु गदुर नाननम्बुल दीनभावम्बु निव्वटिल्ल दव्वुदव्वुल निलचि यभिवन्दनम्बॊनरिञ्चि ‘यो मृगस्वामी! मेमु मीकॊक्क चिन्न विन्नपम्बु गाविम्प वच्चि युन्न वारमु. मामीँदं गरुणिञ्चि यवधरिम्पुँडु. भवदीय प्रतापानलम्बुनकु लोकम्बुलोनि व्याळजालम्बॆल्लँ दृण प्रायम्बु ना मायट्टि म्रुक्कडुल लॆक्किम्प नेल? कॊन्त दय गलिगि तॆगवुगानि यॊक्क निमिषम्बुलोन मम्मन्दऱ निर्मूलिम्पं जालवॆ? अट्टि करुणाळुण्ड वगुटं जेसि मा प्रार्थनम्बु पालिवोवदनि तलञ्चॆदमु. देवर सन्निधिकि वन्तु मॆयिं ब्रतिदिनं बॊक्कॊक्कमृगम्बु दम याहारार्थम्बु पनुपं दलञ्चि युन्नवारमु. इन्दुलकु मेकॊनि मम्मु भयम्मु वलनं काचि रक्षिम्पवलयुनु.’ नावुडु सिङ्गं बट्ल कानिण्डनि यभयं बॊसङ्गि मृगम्बुल वीडि कॊलिपॆ. अन्त ना मृगसन्तानम्बु कॊन्तवन्तँ दलङ्गि प्रत्यहम्बु वरुवात वन्तुकॊलँदि नॊक्कॊक्क मृगम्बुनु सिङ्गम्बु चॆङ्गटिकिं बनुचुचुण्डु. इव्विधम्बुनं गॊन्तकालम्बु कडव मृगम्बु लॆल्ल यथासङ्केतम्बुग नॊक्क चॆवुलपोतुं बिलिपिञ्चि ‘यॆल्लि मृगवल्लभुपालिकिं बोवलयु, वन्तु नीपालम्बडियॆ.’ नावुडु शशम्बु भृशम्बु मूर्छिल्लि कॊन्तवडिकिं दॆलिसि चॆदरिन हृदयम्बु पदिलिञ्चिकॊनि ‘यॆन्तवारिकिकेनि विधि विधानं बप्रतिविधानम्बु गादे’ यनि तल पोयुचु दट्टम्बुग वेँडि निट्टूर्पुलु निगुड शिरःकम्पम्बु गाविञ्चि यॆडरु दॊडरिन तरि यॆरुक बलिमिकॊलँदि वॆरवु परिकिम्प वलयुँ गानि वॆऱङ्गुपाटु तॆऱङ्गुगादु. ऎट्लयिन नाबुद्धिबलम्बुनञ्जेसि केसरिं ब्रतारिञ्चि दोरिम्पं गडङ्गॆद. अटमीद दैवम्बु पञ्चिनगति यय्यॆडुगाक यनि यच्चटि तन बलगम्बु वलन सॆलवु गयिकॊनि नडवं गाळ्ळुलाडक यल्लनल्लं बोवुचुँ जेयङ्गल युपायम्बु रोसि मानसम्बुन कदि सरिपरिचिकॊनि दारिं गॊन्त मसलि याहारम्बु तरि दप्पिञ्चि डायम्बोयि सविनयम्बुगं ब्रणमिल्लुडु हर्यक्षम्बु सटाजालम्बु निक्कवॆक्कसम्बगु रोषम्बुन भीषणम्बयि यदरुलु चॆदरं जूड्कुलु निगिडिञ्चि ‘याहाहा! यस्मदीय क्षान्तिकि फलम्बु तोडन कलिगॆ कुट्टिनं देलण्ड्रु कुट्टकुन्नं गुम्मरपुरु वण्ड्रुगादॆ? नाकुं दरि दप्पिञ्चि याहारम्बु पनुचुट चूड नावेँडिमि चवि यिङ्कॊक्क मरि चूड वेँडि काँबोलु! ई यडवि मृगम्बु लिन्तलोनन यिन्त मत्तिल्लुने? नेँड यिप्पॊलम्बुनङ्गल जन्तुजालम्बु नॆल्लं जमरि समयिञ्चि यॆरियु कडुपुँ जिच्चुन व्रेल्चॆद’ ननि वालम्बु नेल ताडिञ्चि लेचुडु शशम्बु “देवा! तावकुलगु सेवकुलवलन लेशम्बयिन दोषम्बु लेदु. नेँटि ऱेपु मावारल शासनम्बु शिरम्बुबूनि येनु सरभसगतिं जनुदेर दारिनॊक्क हर्यक्षम्बु रूक्षम्बुग वीक्षिञ्चि ‘योरी शशाधमा! यॆट्टिसत्त्वम्बेनि माकट्टॆदुर दरविरहितम्बुग जरिम्पगानमु. मायुरे! नी युद्धतिं जूड माकुं गरम्बु वॆऱङ्गय्यॆडु. मम्मु जीरिकिं गॊनक यॊरसिकॊनि पाऱुपोतरम्बु नीकु राँगतम्बेमि? निलुनिलु मॆटकुम्बाऱॆद?’ वनि यधिक्षेपिञ्चि प्रतिरोधिम्प नेनातनिं गाञ्चि ‘माकॆल्लरकु वल्लभुण्डु सत्त्व साराभिधानुण्डगु सिंहराजु गलण्डु. अम्महामहु सन्निधिकिं जनुचुन्न वाँड. नन्नु मसलिम्पकुमु. अतण्डॊकिन्त कोपगिञ्चिन लोकं बाकुलम्बगु.’ नावुडु नतण्डु मध्यन्दिन विद्योतमान खद्योतमण्डलम्बुम्बोलॆ मण्डुचु ‘नहाहा! यिन्त कालम्बुन किट्टि विन्त विनम्बडियॆ. इव्वनम्बु नन्दलि मृग सन्दोहम्बुनकु ने नॊक्करुण्ड दॊरगानि नाकु दॊर यॊक्करुण्डु गलण्डॆ? ऎव्वण्डेनि नॆदिरिन्दन्नुँ गानक यन्दनि पदविकि गन्तुकॊन नुङ्किञ्चॆनेनि वानि मदीय तेजो नलम्बुन किन्धनम्बुं गाविञ्चॆद. नी विटकु प्रभुवनि मुन्दु पेर्कॊनिनवानिं गानिपिम्पुमु. इप्पुड कय्यम्बुनकुं गडङ्गॆदं जूपवेनि निन्नुं बॊलियिञ्चॆद’ ननि पलिकि यट्ल कानिम्मनि नन्नुं बलिकिञ्चि नी पालिकिं बुत्तॆञ्चॆ. दानं जेसि यिन्त मसलवलसॆ.” नाविनि मृगनाथुण्डप्रतिरोध क्रोधुण्डयि ‘यी क्षणम्ब या दुष्ट मृगम्बु गानिपिम्पुमु. दण्डधरुनि वीटिकि मसलक पुत्तॆञ्चॆद. नाकु मार्गाभि ज्ञानार्थम्बु मुनुसनुमु.’ नावुडु शशकम्बु विनय सम्भ्रमम्बुलु पॆनङ्गॊन वल्लॆयनि कडुवडिञ्जनि यॊक्क बाविङ्गानिपिञ्चि ‘यो मृगकुल सार्वभौमा! नी मूर्तुण्डी वापिक यन्दुन्नवाँडु. तॊङ्गिचूडु’मन सिङ्गम्बु तॊङ्गिचूचि युदकम्बुनन्दलि तन प्रतिबिम्बम्बु माऱुसिङ्गम्बनि भाविञ्चि कोपाटोपम्बु मीऱ वलङ्कुलु माऱुसॆलङ्ग गर्जिल्लि गभुल्लुन दुमिकि कालधर्मम्बु नॊन्दॆ. कावुन नॆन्त बलवन्तुनयिन बुद्धिबलमुचे गॆलुववच्चुनु.’


पिङ्गळकुँ दॊल्लि सेविञ्चुचुण्डि काटकपाटकम्बुलनु रॆण्डु जम्बुकम्बुल कृतापराधम्बुलगुटञ्जेसि निष्कासितम्बुलय्यॆ. अय्यवि वॆण्डियु ऱेनियनुग्रहम्बु सम्पादिम्पगोरि सञ्जीवकु ननुसरिञ्चुचुन्नयवि. इदियु मदीयोद्योगम्बुन कनुकूलम्बयि कानम्बडुचुन्नयदि. सॆलविम्मु पोयि वच्चॆद.’ नाविनि करटकुण्डु ‘वृक्ष मूलम्बु जेरिन प्रुव्वुनु मॆलपुन मूलच्छेदम्बु गाकुण्ड वॆलार्चि मायिञ्चुट नेर्परितनम्बु. नी वॆऱुङ्गनि यर्थम्बु गादु. नीकुं गार्यम्बु सिद्धिञ्चुगावुत, मॆडसेयक पॊम्मु.’ नावुडु दमनकुण्डु पिङ्गळकुनि पालिकिम्बोयि म्रॊक्कि मॊगम्बु व्रेलयिञ्चुकॊनि दीनभावम्बु भाविञ्चुकॊनि निलुचुण्डं बिङ्गळकुण्डु काञ्चि ‘दमनका! येल यिट्लु दॆलिविदप्पि युन्नवाँडवु? माकुं बरमाप्तुण्डवु. लोकम्बुनं दॆव्वण्डेनि जीविम्पगोरुवाँडु नीकुं गीडु दलम्पँडु. नी खेदम्बुनकु निमित्तम्बु दॆलियुनन्तकु माचित्तं बुत्तलं पडियॆडु. कॊङ्कक व्राक्कुच्चुमु.’ नावुडु दमनकुण्डु “स्वामी! मतिहीनुण्डनयि महापराधम्बु गाविञ्चितिनि. नावलनं गरुणिम्पुँडु. क्षमियिम्पुँडु. भृत्युण्डु स्वापराधम्बु स्वामिकि निवेदिम्पक मॊऱङ्गञ्जनदु. मॊऱङ्गिन वाँडु रॆण्डु लोकम्बुलकुङ्गाक चॆडु. अदि यट्लुण्ड निम्मु. पॆक्कण्ड्र मनुगडकु मूलम्बगु पुण्यपुरुषुनकॊक्क यॆदरु वाटिल्लिन नदि यॊक्कटि शोच्यम्बुगानि मादृशुण्डु क्षुद्रुं डॊक्करुण्डु पॊलिसिन दानं गॊऱन्तलेदु. दान लोकं बस्तमिम्पदु. समक्षम्बुन भृत्युल वर्तनम्बु लॆल्लं गीर्तनीयम्बुलै युण्डुङ्गानि यन्दु दोषम्बुलेशम्बु गानम्बडदु. अट्लगुटञ्जेसि यधीश्वरुण्डु स्वपरोक्षम्बुनं दत्तद्वर्तनम्बुलु चारमुखम्बुनं बरिकिञ्चि ताहितुल निर्णयिञ्चि यनुग्रहनिग्रहम्बुलु मॆऱयिञ्चुचु ब्रजावृक्षम्बुनकु मूलम्बगु तन्नु रक्षिञ्चुकॊनवलयुनु. स्वामी! सेवकुण्डेमो विन्नविञ्चॆडुननि यालम्बु चेयक यालकिम्पुडु. सञ्जीवकुनि वर्तनम्बु परिकिम्पन्दॊण्टि तॆऱङ्गुगादु. अन्यायम्बु नुडुवगूडदु. मॊदल सञ्जीवकुनि प्रवर्तनम्ब नन्यादृशम्बुग नुण्डॆ. अतनि चरित्रम्बुनकु मेमन्दऱमु मिक्किलि याश्चर्यपडुचुन्दुमु. ईतँडु तॊल्लि यॆल्ल तऱि मिम्मु नव्याजप्रेमम्बुनं गॊलुचुचु मी कार्यम्बुलन्दुँ ब्रमादम्बु लेक प्रवर्तिञ्चुचुण्डु. कार्यम्बुतरि नीरुपट्टनि याँकलि यनि निद्र यनि चूडँडु. चक्कॆर दिनि चेँदन वच्चुने? तॊण्टि तॆऱङ्गु विचारिम्प सञ्जीवकुण्डु लोकम्बु लोनिवाँडे! एमि कालदोषम्बॊ यिपुडीतं डातण्डु गाँडनि तोँचॆडु. नातँडु तॊल्लि मीगुणम्बुलु वेनोळ्लं गॊनियाडुचुण्डु. अप्पुडातनि निर्भरानन्त पारवश्यम्बुनकु गॊलन्दि लेदु. कॊन्तकालम्बुनकु वॆनुक माबोँटु लॆव्वरैन मिम्मुं ब्रशंसिञ्चुचो सत्यमु सत्यमौननि यङ्गीकार सूचक वचनम्बुलतोडने नालिञ्चुचु वच्चॆ. अनन्तरमु देवर प्रशंसनम्बु वच्चिन मन्दहासम्बुतो विनुचुण्डुँ गानि यट्टिट्टनि वचियिम्पँ गानमु. इटीवल नेमिकतम्बॊ येलिनवारि प्रसङ्गम्बुलं दॆच्चिकोलु विकासम्बॆ कानि निक्कम्पु मन्दहासम्बु लेशम्बयिनं गानम्बडक युन्नयदि. ईतनि यनुभावम्बु विन्तययि कानम्बडुचुचुन्नयदि. दीनिकिँगतं बेमॊकोयनि मनम्बुन रोयुचुण्डु. नेँडु मदीयाप्तुलु कॊन्दरु माटवॆम्बडि ‘स्वामिचे निगृहीतुलगु वारितो सञ्जीवकुण्डु चॆलिकारम्बु सेयुचुन्नवाँडु. काटकपाटकुल तोड निच्चलु मन्त्रम्बु निर्वर्तिञ्चुचुन्न वाँ’डनि विनिपिञ्चिरि. दीनञ्जेसि यातनि भावम्बु निर्णयिञ्चिति. स्वामिहितम्बु काङ्क्षिञ्चुवाँडु स्वप्नावस्थयन्दयिन स्वामिद्रोहुलतोड सख्यम्बुनकुँ बालुपडुने?” अनि नुडिवि प्रक्क वॆनुकलु कलयं जूचि करम्बुन नोरुमूसिकॊनि श्रवणमूलम्बुचेर मोर सारिञ्चि यल्लन निट्लनियॆ ‘इदि देवर सन्निधि नुन्नभृत्युलकॆल्लं दॆल्लम्बयि युण्डवच्चु. सञ्जीवकुनि वलनि भीतिं जेसि यिच्चटिवारु बयलु पॊङ्गकुन्नवारु काँबोलु. इन्त येल यॊक्कनिम्बिलिचि विचारिञ्चिनं जित्तम्बुनकु विशदम्बय्यॆडु.’ नाविनि पिङ्गळकुण्डद्भुत रोषविषादम्बुलु पॆनङ्गॊनं दनसेवकुनि नॊक्कनिँबिलिचि ‘यिच्चटि कॊलुवुकाण्ड्रेरेनिं गाटकपाटकुलतोड नेस्तम्बु सेयुचुन्नवारॆ?’ नावुडु वाँडु भयम्पडि गुटकलु म्रिङ्ग ‘वॆऱवकुमु. सत्यम्बु वाक्रुव्वुमु. दानं गॊऱन्त ले’दनि ऱेँडु पलुक विनि वाँडिट्लनियॆ. ‘सञ्जीवकुण्डु वारिचेरिककु मेकॊनियुन्नट्लु कानबडुचुन्नदि.’ नावुडु विनि ‘मे मडिगिन यर्थं बिक्कडन मऱचिपॊम्मु. बयल नुब्बनीकुमु. पॊद’मनि वानिं बुच्चि पिङ्गळकुण्डु खिन्नुण्डयि क्रिन्दु चूचुचु मिन्नकुण्डं गाञ्चि वॆण्डियु दमनकुण्डिट्लनियॆ ‘इप्पटिचॊप्पु परिकिम्प मनतोड निङ्क सञ्जीवकुण्डु मनसुनं गलिसि वर्तिम्पबोँडु. अतनि तॆऱङ्गु कॊन्त यॆरिङ्गिनवारमगुटं जेसि मनकुनु दॊण्टि चन्दम्बुन डॆन्दम्बु पॊन्दियुण्डदु. अयिन नीतण्डु पॆद्दकालम्बु देवरयास्थानम्बुनन्दुण्डि चित्तम्बुन कॆक्कम्ब्रवर्तिञ्चिनवाँडु. चिरकालसेवियगु भृत्युण्डु तॆलिसि तॆलियमुलञ्जेसि यॊक्क यपराधं बॊनरिञ्चिन क्षमियिम्पवलयुँगानि पॆऱलम्बोलॆ वानिं द्रोसिपुच्चुट धर्मम्बु गादु. कावुन नीतण्डिन्तदनुकं जेसिन दुष्कार्यं बाविष्करिञ्चि यलुकु पुट्टिञ्चि क्षमियिम्प वेडुकॊलिपि यिटमीँद निट्टिकार्यम्बु जेयकु मनि नाति कठिनम्बुगँ बलिकि यॆप्पटि चॊप्पुन नातनिकॊलु वीकॊनुट सर्वविधम्बुल नुचितम्बनि तोँचुचुन्नयदि.’ अनवुडु मृगपुङ्गवुण्डाकर्णिञ्चि मॊगम्बॆगयिञ्चि दमनकुनि बरिकिञ्चि ‘राजद्रोहुल नॆल्लविधम्बुल दण्डिञ्चुट युचितम्बु. अयिननु ना हृदयम्बु वानिवलन बहुकालम्बु स्निग्धम्बगुटं जेसि यॊक्क तॆगुवकु जॊरदु. कावुन वॆलार्त मॊण्डॆ. नी चॆप्पिनचॊप्पु गावित मॊण्डॆ.’ नावुडु नक्कलरायुं डिट्लनियॆ. “इदि यिप्पटिकिं दोँचिन तॆऱङ्गु. अयिननु साहसम्पडि यॊक्क कार्यम्बु चेयञ्जनदु. ‘सहसा विदधीत न क्रिया’म्मनि नीतिकोविदुलु वक्काणिन्तुरु. इदि मरियॆव्वनितोडनेनि नॊक्क धीमन्तुनितो देवरचित्तम्बुनकु वच्चिनवारितो विचारिन्तमु. अप्पटिकि देवरकुचितम्बनि तोचिन यर्थम्बु मेकॊन्दमु. दूरम्बु विचारिञ्चि चेसिन दानं गॊऱन्त लेदु. इन्तलोनन मिगिलि चनुकार्यं बेदियुगानमु.” नावुडु मृगपति ‘यन्दलि वारन्दऱु नी वॆऱिङ्गिनवारु गानि लाँतुलु लेरु. वारिवारि बुद्धिकौशलम्बुलु नी वॆऱुङ्गुदुवु. नी यिच्चकु वच्चिन वानिञ्जॆप्पुमु.’ नाविनि दमनकुण्डु कॊण्डॊकपडि ऱॆप्पलिडक युप्परम्बु चूचि मरल मृगराजुं गाञ्चि ‘मदग्रजुण्डु करटकुँडु प्रज्ञावन्तुडु. देवरहितम्बु गोरुवाँडु. अतण्डु चित्तम्बुनकु वच्चुने निप्पुड रप्पिञ्चॆद’ ननि चॆप्पि यॊप्पिञ्चि यॊक्क राजभटुनिं बुच्चि राविम्पं गरटकुण्डनयम्बु विनयम्बु मॆरय वन्दनम्बु गाविञ्चि मृगस्वामिचे ननुयुक्त स्वागतुण्डयि तदादिष्टम्बयिन युचितासनम्बुनं गूर्चुण्ड नतण्डु दमनकुं जूचि ‘या वृत्तान्तम्बु ससाकल्यम्बुग नीतनिकि विनिपिम्पु’ मनवुडु दमनकुण्डु करटकुनितोड सञ्जीवकुनि भूत भवन्ति वर्तनम्बुलुनु ऱेनिकिं दनकु नन्दुलकयिन सल्लापम्बुनु विनिपिञ्चि ‘यिन्दवसानम्बुन मदुक्तार्थम्बुनु ऱेनि वचनम्बुनु विण्टिविगदा! इन्दुं नीकुं बोलिनयदि वाक्रुव्वुमु.’ नावुडुं गरटकुण्डु कॊण्डॊक मनम्बुनुं बरिकिञ्चि दमनकुञ्जूचि ‘ऱेनि यॆऱुङ्गनि यर्थं बॊक्कण्डुलेदु. कार्याकार्यम्बुलु निर्णयिम्प मन मॆन्तवारमु? अयिन नमात्य पदम्बुन नुन्नवार मगुटञ्जेसि यवसरम्बुन दोँचिन यर्थम्बु विन्नविम्पक मिन्नकुण्डञ्जनदु. अन्तरं बॆऱिङ्गि राजद्रोहम्बु गाविञ्चिन वानिनि सर्वविधम्बुल वॆलार्पञ्जनदु. वॆलार्चिन वाँडु वगऱं पग साधिम्पङ्गोरुँगानि तन चेसिन दोषम्बु परिकिम्पम्बोँडु. मन कप्पुडु गोरम्बोवुपनि गॊट्टडं दीर्प वलसिवच्चुनु. कादनि यॆप्पटि चॊप्पुन गलिपिकॊनि वर्तिन्तुमेनिं बूर्वं बॊक्कमदि यॆडरु वॊन्दिम्प गडङ्गि पॆऱलॆऱुङ्गुटवलन विफल मनोरथुं डगुवाँडु वॆण्डियुञ्जेयु नुद्योगम्बु फलानुमेयम्बै युण्डु. अट्टिवानिं जेर्चुकण्टॆं गीडु वेरॊण्डु गलदॆ? अधीशुण्डु तनकु नपायम्बु रोयु भृत्युनुपेक्षिम्पँ जनदु.’ नावुडुं बिङ्गळकुण्डु ‘करटका! नीवु वाक्रुच्चिनयदि सत्यम्बु. अयिननु जिरकाल सख्यम्बुनञ्जेसि वानिङ्गॊण्डॊक कीडुनकुँ जॊप्पिम्प मनं बॊप्पदु. नेनेमि चेयुदु?’ नावुडुँ गरटकुण्डिट्लनियॆ “आरोग्यम्बु गोरुवाडु चिकित्सकुनि वलन नौषधम्बुम्बोलॆ श्रेयम्बु गाङ्क्षिञ्चु नायकुण्डु भृत्युनिवलन हितम्बवश्यम्बु ग्रहिम्पवलयु. देवरकुं दॆलियनि यर्थं बॊक्कण्डु लेदु. कॊण्डॊकदव्वु परिकिञ्चिनं गर्तव्यम्बु चित्तम्बुनकुँ देटपडियॆडु. नीतिकोविदुँडगु भूवल्लभुं डुदधाशुद्धुं(?) गॊलुवुन गीकॊनवलयुँगानि तक्कु तॆऱङ्गयिनं बर्यवसानम्बुनँ दप्पक मुप्पु वाटिल्लु. मुन्दु मन्दविसर्पिणियनु चीरपोतु डिण्डिमम्बनु मत्कुणम्बुतोँ गॊलदि तॆलियक सावासम्बुन डीकॊनि हानिञ्जॆन्दॆ. आ कथ विनिपिञ्चॆद विनुण्डु.


(मि.भे.-8)

मन्दविसर्पिणि यनि यॊक्क चीरपोतु गलदु. अदि तडवुलं बट्टि यॊक्क नृपालुनि पर्यङ्कम्बुँ जेरि मॆलङ्कुव मीऱ वसियिञ्चि जीविञ्चुचुण्डु. अन्त नॊक्कनाँडु डिण्डिमम्बनु मत्कुणम्बु तत्पर्यङ्कम्बुनं करुदॆञ्चिन मन्दविसर्पिणि यॆदुरु सनि कॊनिवच्चि यातिथ्यं बॊनरिञ्चि कुशलम्बडिगि यिच्चटिकि वच्चिन ब्रयोजनं बेमनि मन्दलिम्प मत्कुणं बिट्लनियॆ. ‘परममित्रम्बवगु निन्नॊकयर्थं बर्थिम्प वच्चिति. नी यनुग्रहम्बु गलिगिन ना मनोरथम्बु व्यर्थम्बु गादु.’ नावुडु मन्दविसर्पिणि यिट्लनियॆ. ‘नाकुं ब्राण समानुण्डवु. नी यभीप्सितम्बु मदायत्तं बॊकण्डु गलिगिन दानिकिन्त प्रार्थिम्पवलयुने? नी कीरानि यर्थं बॊक्कण्डु नाकुं गलुगदु.’ नाविनि डिण्डिमम्बु सन्तसिञ्चि यिट्लनियॆ. ‘तडवुल नुण्डि नाना मानवसन्तान शोणितम्बु लानियुन्न वाँडङ्गानि मानवनाथु मेनिरुधिरं बेनाँडेनि नॆऱुङ्ग. शाल्योदनम्बुनु हैयङ्गवीनम्बुनु मधुर सूपम्बुनु सारतरशाकम्बुलुनु रुच्यम्बुलगु भक्ष्यम्बुलुनु नानाफलम्बुलुनु रसायनम्बुलुनु विविध मांसम्बुलुनु गोक्षीरम्बुलुनु मद्यम्बुलुनु नानाविधोपदंशम्बुलुनु बिच्चिन्दधियुनु शर्करयुँ बुलकण्डम्बुनु गन्धोदकम्बुलुनु लोनगु मञ्चिपदार्धम्बु लनुभविञ्चुचु नॆण्ड कन्नॆऱुङ्गनि राजुल मेनिरक्तम्बु करम्बु स्वाद्यम्बयि युण्डुननि विन्दु. ई तलिमम्बुनन्दु ना युनुकव यीकॊण्टिवेनि नाकोरिक नॆऱवेरुनु.’ नावुडु मन्दविसर्पिणि मोमोडि माराडक यिट्लनियॆ ‘वॆल वॆरिगि वेगिरपडक मयिमऱचि कूरुकु समयम्बु वेचि ऱेनिमेनि मॆल्लगं गऱचि नल्ल बीलिचिकॊनि मॆलङ्कुवतोडं दॊलङ्गि चनवलयु.’ नाविनि डिण्डिमम्ब ’ नी चॆप्पिनयट्लु मॆलङ्गॆद’ ननि पलिकि चीरपेनितो मिक्किलि मैत्रि यॊनरिञ्चुचु नाशय्यवसियिञ्चि तमि पॆल्लिदम्बाँपं जालक ऱेँडु पडकञ्जेरि कूरिकि कूरुकक मुन्द चेरम्बारि कॊरुकुडुं बुडमिऱेँडुलिकिपडि लेचि सीत्कारम्बु गाविञ्चुचु बादसंवाहनम्बुसेयु परिचारकुं गाञ्चि ‘योरोरि! तेलुगुट्टिनट्लु करम्बु ना शरीरं बॆरिसॆडु. सत्वरम्बुग दीविय चेरन्दॆ’ म्मनि पलिकिन दिव्विय दॆच्चुनन्तलो मत्कुणम्बु रूरम्बुग सुरिँगनं बरिचारकुलु शयनम्बुलु नलु वलङ्कुलु कलयं बरिकिञ्चि यॊक्कप्रक्क नॆलसुवलॆं बानुपुं गऱचिकॊनियुन्न चीरपेनिं जूचि ‘यिदियॆ ऱेनिं गरॆ’ननि वारु दानिं बॊलियिञ्चिरि. कावुन स्वरूपं बॆरुङ्गक परुनिं जेरिचिनवानि कवश्यमु हानि सम्भविञ्चुनु.”

अनिन विनि पिङ्गळकुण्डिट्लनियॆ ‘नादु विक्रमम्बु जन्तु सन्तानम्बुलकु मृत्युप्रायम्बनि लोक विश्रुतम्बु. सञ्जीवकुण्डु ना पयिनॆत्तुट कालाग्निपै नुरुकुट गादॆ? अयिन निन्नडिगॆद. सञ्जीवकुण्डु नाकु ने वॆरवुनं गीडु रोयँगलण्डु?’ नाविनि करटकुण्डिट्लनियॆ. ‘क्षुद्रुण्डय्युं जिरपरिचयम्बुचे ज्ञातमर्मुण्डगु वाँडॆन्त वानि नेनिन्दऱि वेचि साधिञ्चुट सुकरम्बै युण्डुनु. एवारिकेनि नॊकप्पुडु गाकुण्डिन नॊकप्पुडु प्रमादम्बु वाटिल्ल कुण्डुने? नीतिकोविदुण्डु शात्रवुनि क्षुद्रुने नॊप्परिकिम्पं जनँडु.’ नाविनि पिङ्गळकुण्डु कॊन्त चिन्तिञ्चि “मन मी मन्त्रम्बु तोडन कार्यम्बु निश्चयिञ्चि सञ्जीवकु नॊक्ककीडुनकु लोँबऱचितिमेनि लोकम्बु मनल निन्दिञ्चुङ्गानि लोगुट्टु तॆलियञ्जालदु. लोकापवादम्बुनकु भयं पडवलयुनु.इन्तिय कादु. प्रकृति वर्गं बविमृश्यकारियगु ऱेनियन्दु विरक्तिं बॊन्दु. दानं जेसि सर्वश्रेयम्बुलु चॆडुनु. कावुनं दुदकु दोँचिन यॊक्क यर्थम्बु वक्काणिञ्चॆद. दमनकुण्डु सञ्जीवकु पालिकिम्बोयि वानितोड निट्लु वाक्रुव्ववलयु. ‘नीवु राजद्रोहुलतोडं जॆलिकारम्बु चेयुचुण्ट ऱेँडॆरिङ्गिनवाँडु. करम्बु कुपितुण्डयि युन्नवाँडु. अयिन नतण्डु दीनवत्सलुण्डु गावुन नीवु नावॆम्बडिं जनुदॆञ्चि निजापराधम्बु निवेदिञ्चि प्रार्थिञ्चितिवेनिं ब्रसन्नुण्डगु’ननि वचियिम्पुमु. मनचे नयिनन्त दनुकं गलुपुगोलु दनम्बुनक कडङ्गुदमु. ‘नीचाः कलह मिच्छन्ति सन्धि मिच्छन्ति साधस’यनि धर्मज्ञुलु वचिन्तुरु गादॆ? ऊरक वेऱिमिकयि याडिकॊण्ट कॆन्तसेपु पट्टु? मनमु ऋजुमार्गम्बुनं ब्रवर्तिन्तमु. सञ्जीवकुण्डु नी वचनम्बुलकु ननुकूलुण्डयि वच्चॆनेनि मेलॊन्दॆडु. तक्किनँ दत्फलं बनुभविञ्चॆडुनु.” अनि पलिकि दमनकुं जूचि ‘नीवु पोयिरम्मु. मन यिक्कडि तक्किन वचनम्बु लेवियुं द्रव्वकुमु.’ नावुडु दमनकुण्डु वल्लॆयनि यल्लल्लं जनि याननम्बुन दीनभावम्बु गदुर बदम्बुलु दॊट्रिल डायम्बोव सञ्जीवकुण्डु गाञ्चि प्रत्युत्थानं बॊनरिञ्चि युचितासनम्बुनं गूर्चुण्डं जेसि तदनु भावम्बुनकु निमित्तम्बु मानसम्बुनं बरिकिञ्चुचु ‘मी यन्दऱकुं गुशलमे?’ यनिन दमनकुण्डु विनि ‘पराधीन वर्तनुलकुं गुशलम्बुन कॆन्त यन्तरम्बु? राजसेवापरुण्डु मृत्युग्रस्त तुल्युण्डु. ऱेनि मच्चिक नच्चिक यिडि पॆद्द कालम्बु सुखियिम्पं गाङ्क्षिञ्चुवाँडु मृगतृष्णिका प्रवाहम्बु गाञ्चि युदन्यापनोदनम्बुनकयि प्रधाविञ्चु वाँडु गाँडॆ? एकतम्बुननेनि ऱेनिसाकतम्बुनकु मोऱकु तीरुन धीरुण्डु मोसँबॊन्दँडु.’ नाविनि गोवल्लभुण्डु ‘नी वचन भङ्गि विचारिम्प नेदियो यॊक्क विशेषम्बु गलुगम्बोलु ननि तोचॆडु.’ ननुचु नेकान्त काङ्क्षा सूचकम्बुगं दन यिरुपक्कियलुं बिरु चक्कियु नालोकिम्पँ बिरिन्दि दॆसनुन्न काटकपाटकुलल्लन लेचि यॆडगलुगम्बोवुडु दमनकुण्डु वारिदॆस यपाङ्ग वीक्षणम्बुन सूचिञ्चुचु ‘वीरलँ जेऱुचुटयॆ नी यिडुमकु मूलम्बय्यॆ.’ नावुडु सञ्जीवकुण्डु भयाधीन मानसुण्डयि ‘यच्चट जरिगिन वृत्तान्तम्बेमि?’ यनि यल्लन नडिगिन दमनकुं डिट्लनियॆ. ‘चेटॆरुङ्गनिपाटु पडियॆदवु. काटक पाटकुलु राजद्रोहुलनि यॆरिङ्गियुण्डियु वारलतोड सख्यम्बु चेयुचुन्नवाँडवु. प्रभुवुनकॆ कादॆव्वरि कयिन निदि यनुचितं बनि तोपकुण्डुना? ई यर्थम्बु पार्थिवुण्डॆऱिङ्गि दुर्वार क्रोध भीषणुण्डयि युन्नवाँडु. तॊलि ना वचनम्बुनन्दु विश्वासं बिडि ऱेनि पालं जेरितिवि. कावुन नुन्न रूपु वचियिञ्चॆद विनुमु. “सञ्जीवकुपक्षं बवलम्बिञ्चि मत्सम्मुखम्बुन वसियिञ्चुवारि नॆव्वरिनेनिं तत्क्षणम्ब कृतान्त निशान्ता वेशिकुलं जेसॆद” ननि हर्यक्षाध्यक्षुण्डु करम्बु क्रूरम्बुग सङ्गरम्बॊनरिञ्चि यी क्षणम्ब सञ्जीवकुं दोड्कॊनि रम्मनि नन्नुँबुच्चिनवाँडु. मीदि कार्यम्बु नी यिच्च वच्चिनट्लु गाविम्पुमु. ई यनर्थं बूरक पुट्टदु. चेरुवं जेरि यॆव्वरो चॆवि गऱचॆदरु. वॆण्डियु निट्टिवि येमि पुट्टॆडुनो यॆरुङ्गमु. नेँडु नीकयिन यदि ऱेपु मा कय्यॆडु. अतीत कार्यम्बुनकु विचारं पडनय्यॆडु फलं बेमि? ऎन्नण्डु ऱेनिकिं बानिस तनम्बुकुं बूनिकॊण्टिमि, नाँडॆ मृत्युवुनोरं जॊच्चितिमि. इन्दुलकयि यिप्पुडु वगचुट गतजल सेतुबन्धनम्बु.’ अनि निट्टूर्पु निगिडिञ्चि खेदविषादम्बु लभिनयिञ्चुवाँडु क्रिन्दु चूचुचु मिन्नकुण्ड सञ्जीवकुण्डव्वचनम्बु वज्रपातम्बहार्यम्बुनट्लु धैर्यसारं बगलिम्पं गॊन्तवडि वॆऱपॆल्लिदम्बुन निव्वॆऱ पडियुण्डि यॆट्टकेलकु हृदयम्बु पदिलिञ्चुकॊनि दमनकुं गनुङ्गॊनि यिट्लनियॆ. ‘अनारतम्बु ऱेनिकि लग्गु दलतुं गानि यॆग्गु गलयन्दयिनं दलञ्चि यॆरुङ्ग. लाँतिवारिकयिन नॊक यॊप्पमि गाविम्प मनम्बु चॊप्पडि युण्डुने? अकारणम्बुग ऱेनि किट्टि बॆट्टिदम्पुँ ग्रोधम्बु पुट्टिञ्चि साधुवुलञ्जॆरुप नॊडिगट्टिन पुण्यात्मु ला ब्रह्म कल्पान्तम्बु मनियॆदरु गाँबोलु! सर्पम्बुलकु विषम्बुम्बोलॆ खलुलकु दोषम्बु सहजम्बु. वारिं जॆप्पनेल? ऱेनि यविवेकम्ब सर्वानर्थम्बुलकु मूलम्बु. पार्थिवुण्डॆद्दीनॆ ननिनं गॊट्टम्बुनं गट्टिम्पु मनवाँडय्यॆनेनि लॆङ्कलु कॊङ्कु मानि यिच्चकु वच्चिनट्लु ऱेनि नकार्यम्बुलकु लोँचि यशोहानिम्बुट्टिञ्चि परलोकदूरुरं जेयुदुरु. इन्त कालम्बु पार्थिवुननुग्रहम्बु सम्पादिम्पँगोरि नापडिनपाटु लॆल्लं बॊल्लयय्यॆ. विवेकरहितुण्डगु दॊरं गॊलुचुट निष्फलम्बगुट मात्रम्बु गादु; प्राणहानियु नापादिञ्चु. मनो वाक्कर्मम्बुल नॊकप्पुडयिन नीषत्तयिन दोषम्बु चेसियॆरुङ्ग. सन्ततम्बु स्वामिकि क्षेमम्ब काङ्क्षिन्तुनु. अट्टि नाकिप्पुडु मृत्युवु वक्त्रबिलम्बु चॊरवलसि वच्चॆँगादॆ? अन्युलकु नॆन्नॆण्डुनु गीडु रोसि यॆरुङ्गनु. ना कॊरुँडु नॆरगु वॆदकुनॆ यनं जनदु. राग द्वेषदूषितात्मुल मानसम्बुलु साधुवुल यन्दुनु विकृतिं बॊरयुनु. तॊल्लि काक व्याघ्र जम्बुकम्बुलु परम साधुवगु लॊट्टियं गपटोपायम्बुँ बन्नि तम स्वामियगु सिङ्गम्बुचे द्रुङ्गिञ्चॆ.’ नन विनि दमनकुं डा कथ ससाकल्यम्बुग विनिपिम्पु मनिन सञ्जीवकुण्डिट्लनियॆ.


(मि.भे.-9)

मलयम्बु नुपत्यका विपिनम्बुन दर्पसारम्बनु कण्ठीरवम्बु गलदु. दानिं गाक व्याघ्र जम्बुकम्बुलु मन्त्रुलयि कॊलुचुचुण्डुनु. अवि यॊक्कनाँडु गहनम्बुन विहरिञ्चुचु नॊक्क युष्ट्रम्बुं गाञ्चि ‘नीनामं बेमि? नी वॆक्कडनुण्डि वच्चॆद?’ वनि यडिगिन ना क्रमेलकं बिट्लनियॆ. ‘वर्तकुं डॊकण्डु ना मीँद ननारतम्बु महाभारं बॆक्किञ्चि मोपिञ्चुचुण्डुनु. इट्लु पॆद्द कालम्बु भारवहनक्लेशम्बु सहिम्पञ्जालक वानि मॊऱिङ्गि यी यरण्यम्बुनकु वच्चि डाँगियुन्नवाँडनु. ई शार्दूलवल्लभुण्डु लोकभीकरुण्डु. मीरु महाप्राज्ञुलरु. मी यनुग्रहम्बु वडसि त्रासम्बु वासि मनुवाँड. नाकु मीरु दक्क वेरु शरण्यम्बु लेदु. शरणागत रक्षणम्बु सर्वधर्मम्बुलं दुत्तमम्बनि धर्मविदुलु वक्काणिन्तुरु.’ नावुडु जम्बुकं बिट्लनियॆ. ‘ई यरण्यम्बुनन्दु मृगराजॊकरुण्डु गलँडु. अतण्डु प्रतीपप्रताप दीपनिर्वापण महाबलुण्डगु महाबलुण्डु. मे मातनिभृत्युलमु. नीवु तद्दर्शनं बवश्यम्बुगं जेयुमु. मावलन नयिनयन्त युपकारम्बु गाविञ्चॆदमु. नीकु सर्वम्बु मेलय्यॆडु वॆऱवकुमु. मा वॆण्ट रम्मु.’ नाविनि महाङ्गं बन्तरङ्गम्बुनं बॊङ्गि वानि पिरुदं जनुडुनय्यवि मृगनाथु पालिकिम्बोयि यथाश्रुतम्बुग दानि वृत्तान्तम्बु सान्तम्बुगं जॆप्पि मुन्दरिकिं द्रोचि म्रॊक्कु मनुडु सविनयम्बुग म्रॊक्कि निलुवम्बडियुन्न वासन्तम्बुं गाञ्चि पञ्चास्यम्बु कृपायत्त चित्तम्बयि यभयं बॊसङ्गि कॊन्ततडवु सल्लापम्बु गाविञ्चि ‘नीकमात्यपदं बॊसङ्गितिमि. मा पूर्व मन्त्रुल तोडं गूडि यैकमत्यम्बु वडसि यस्मत्कार्यम्बुलु निर्वहिञ्चुचु सुखम्बुण्डुमु.’ नावुडु नुष्ट्रम्बु महा प्रसादम्बनि तदुक्त प्रकारम्बुनं ब्रवर्तिञ्चुचुण्डॆ. पॆद्द कालं बिव्विधम्बुनं ब्रवर्तिल्लुडु नॊक्कनाँडु सिंहम्बु मन्त्रुलतो निट्लनियॆ. ‘नाकिप्पुडु व्याधिकतम्बुनं देहम्बुनं बाटवम्बु लेकयुन्नयदि. अरण्यम्बुन सञ्चरिम्पजालनु. आरोग्यम्बु गलिगि कॊन्त सत्तुव वच्चि नडयाडुनन्त दनुक ना काहारम्बु सम्पादिञ्चि तॆच्चियिण्डु.’ नाविनि वायसादु लिट्लनियॆ. ‘स्वामी! मेमु क्षुद्रुलमु. मीकु वलसिनन्त याहारं बॊक पूँटकयिनं दॆच्चि यिच्चुनन्तवारमॆ? मी पाद च्छायनुण्डि मीरारगिम्प मिगिलिनदि भुजियिञ्चि जीविञ्चुचुन्न वारमु. मा सत्त्वम्बु कॊलन्दि देवरकु दॆलियनिदि गादु.’ अनवुडु मृगेन्द्रुण्डु वानिञ्जूचि ‘दॊरकिनन्तयॆ कानिण्डु. तोडॆम्बुतोडनॆ प्रॊद्दुपुच्चिकॊनियॆद. नेनेमि चेयुदु? ना पुराकृत कर्मम्बु व्याधिरूपम्बुन नन्नु बाधिञ्चुचुन्नयदि. कॊन्तपाटि नडयाडुटकु शक्ति युण्डिन मिम्मु श्रमं पऱुपनु. जम्पुमानि कानकुञ्जनि ये यॆऱचिययिन दॊरकिनन्त कॊनिरण्डु पॊण्डु.’ अनि शासिम्प माऱुपलुक वॆऱचि या जन्तुवुलु वनम्बुनकुञ्जनि यॆल्ल प्रदेशम्मुलं ग्रुम्मरियुऱ वगुनॆर दॊरकमिं गरम्बु निर्वेदिञ्चि चॆऱियॊक्क दिक्कुनकुं जॆदरि चनि वॆदकुचुण्ड नण्डज पुण्डरीक जम्बुकम्बु लॊक्क चक्कटिं जेरुडु बलिभुक्कु तक्कुवानिं गनुङ्गॊनि ‘मीरॆन्त मात्रं बेनिँ बललम्बु सेकरिञ्चिनजाड गानमु. मी यन्तवारि कसाध्यम्बगु कार्यम्बु क्षुद्रम्बगु पक्षिकि साध्यम्बगुने? मध्याह्नम्बय्यॆ. इङ्कं ग्रुम्मरिन दान व्यर्थायासम्बु कानि फलम्बु लेदु. ऱेँडु मन राक वेचियुण्डुनु. अतनि पालिकिञ्जॆनँटि चेतुलञ्जनदु. मन मिन्तकालम्बु ऱेँडु तॆच्चियिच्चिन मासम्बु बरुलुब्ब भुजियिञ्चि कालु गदलिम्पक निश्चितम्बुग नुण्डितिमि. ऱेनिकॊक्क यिक्कट्टु वाटिल्लिन तऱि नॊक्कपूँटकयिन ग्रासम्बुदॆच्चि यीनोपमेनि मन भृत्यभावम्बु गाल्पने? इप्पुडॊक्क चॊप्पु ना डॆन्दम्बुनकुं बॊन्दुपडि कानम्बडियॆडि. दानि विनि मीकुं बोलिन तॆऱँगु गाविम्पुँडु.’ अनि नलुवलङ्कुलु कलय विलोकिञ्चि मऱिकॊन्त चॆन्तकुं जरिगि चॆविडासि यिट्लनियॆ. ‘मन मी लॊट्टियनु सरिपॆट्टि नेँटिकि कार्यम्बु जरिपितिमेनि रेपु पोलिनयट्लु चूचुकॊन्दमु. ऱेँडुपयोगिम्प शेषिञ्चिन यामिषम्बु मनमु कॊन्नि दिनम्बुलनन्यापेक्षम्बुग भक्षिम्पवच्चुनु.’ अन विनि जम्बुकं बिट्लनियॆ. ‘मन यधीश्वरुण्डा क्रमेलकम्बु नमात्यपदम्बॊसङ्गि करम्बु गारविञ्चुचुन्नवाँडु. मनमु दानिकॊक्क युपायम्बु गाविञ्चिति मेनि मानसम्बुनकु नॊव्वु पुट्टिञ्चि दव्वगुदुमु. कावुन नी चॆप्पिनचॊप्पु चॊप्पडदु’ नन बलिभुजं बिट्लनियॆ. ‘क्षुधाबाधितुण्डु कृत्याकृत्यम्बु लारयञ्जालँडु. स्वजन हननम्बुन कयिनं बालुपडुङ्गानि यिदि यकृत्यम्बनि तलम्पँडु. व्याळियु शार्दूलियु निजाण्ड शाबकम्बुल क्षुधाबाधञ्जेसिकादॆ भक्षिञ्चॆडु?’ नाविनि व्याघ्रम्बिट्लनियॆ. ‘क्षुधितुण्डयि तद्दननम्बुनकु मृगनाथुण्डु पाल्पडिनं गानिम्मु. मनकदि कार्यम्बु कादु. मन मातनि सम्मुखमुनकुं जनि मॊऱङ्गक मनपडिन तॆऱङ्गु निवेदिन्तमु. तदनन्तर कर्तव्यम्बातण्डुनु मनमुनु गलसिकॊनि विचारिन्तमु.’ अनिन वल्लॆयनि लेचि चनि क्रमेलकम्बु चनुदेरकमुन्नतारु मृगराजुङ्गाञ्चि ‘स्वामी! येमि चेयुदुमु. तिरुगरानि चोट्लॆल्लं दिरिगितिमि. पडरानि पाट्लॆल्लम्बडितिमि. इन्नि पाट्लुपडिन दानफलम्बेमि? सर्वदा करुणोदारुण्डवयि माभरण रक्षणम्बुलु स्वकृत्यम्बुलुग निर्वर्तिञ्चु देवरकु मा वलन नावन्तयिनँ ब्रयोजनम्बु लेदय्यॆ. अयिननु मा विन्नपं बॊकण्डु गादनक यवधरिम्पुँडु. देवरवाराँकलिचे मिक्किलि वाडम्बारियुन्नवारु. मा लोपल नॊक्कनिं दम गर्भम्बु जॊप्पिञ्चि धन्युं गाविम्पुँडु’ अनवुडु मृगनाथुण्डु हरिहरियनि चॆवुलु मूसिकॊनि ‘यॆन्तमाट विनवलसिवच्चॆनु! चिरकालम्बु मिम्मु रक्षिञ्चि यिप्पुडॊक्कनाँटि याहारम्बु कयि मीकॊक्क कीडु दलञ्चितिनेनि लोकम्बुनवारु नन्नु निन्दिम्परे? परिलोकम्बुनकुं दॊलङ्गनॆ? इट्टिमाटलु तल पॆट्टकुँ’डन जम्बुकम्बु काकम्बुं गाञ्चि ‘नीवु सैकम्बवु. निन्नुपयोगिञ्चुटवलन रेनिकिं कडुपुँ जिच्चुडुगं बोदु. तॊलङ्गुमु. ना मेनु ऱेनिकि भोज्यम्बु चेसि कृतार्थुण्ड नय्यॆद’नन विनि शार्दूलं बिट्लनियॆ. ‘काकम्बु कण्टॆ नीवु कॊन्त पॆद्द जन्तुवुवैन नातनि याँकलि पोकार्प नी नञ्जुडुं जालदु. नेनु राजुनकु भोजनम्बय्यॆद’ ननिन वॆण्डियु जम्बुकम्बिट्लनियॆ. ‘नीवु लावुगलवाँडवु. नेँडु गाकुन्न ऱेपैन ऱेनिम्बोलिम्प वलन्तिवि. नी यनन्तरमु मे मुण्डिनं गॊण्डॊकयेनिं ब्रयोजनम्बु लेदु. गावुन नीवचनम्बु ग्राह्यम्बुगा’दनि कुम्मुसुद्दुलाडुचुण्डँ जित्रवर्णुण्डु सनुदॆञ्चि तद्वृत्तान्तम्बु सान्तम्बुगा वारि वलन विनि ‘यूरक येल पालुवोक पॆनङ्गॆदरु? ने निक्कार्यम्बुनकु जालियुन्नवाँड. ना मनुगडवलन ऱेनि कॊक्क प्रयोजनम्बुले’दनिन जम्बुकम्बु ऱेनिङ्गाञ्चि ‘या कार्यम्बु नाकुम्बोलियुन्नयदि. इन्दुल देवरकु दुरितम्बुलेदु. शरीररक्षणम्बु परमधर्मम्बु. शरीरम्बु गलिगिन नॆल्ल धर्मम्बुलु साधिञ्चवच्चु. “शरीरमाद्यं खलु धर्म साधन” म्मनि प्राज्ञुलु वक्काणिन्तुरु. भृत्युण्डु स्वामि कार्यहत प्राणुण्डय्यॆनेनि नाकलोक सुखम्बनुभविञ्चुनु. इन्तकण्टॆ नॊण्डु श्रेयम्बु गलदॆ? मी रॊल्ल कुण्डिन मेमॆल्लरु प्राणम्बुलु दॊऱङ्गॆदमु’ नावुडु मृगनाथुण्डु चित्रवर्णुनि याननं बवलोकिम्प ‘जम्बुकराजु चॆप्पिन चॊप्पुदप्पदु. संशयिम्पक ना चॆप्पिन चॊप्पु गाविञ्चि नन्नु धन्युञ्जेयुमु’ नावुडु नॆट्टकेलकु क्षुधाबाध दुस्सहम्बगुडु मृगेन्द्रम्बु लॊट्टियं जम्पि भक्षिञ्चॆनु.


ऎट्टिवानितोडनेनि नवीन सेवकुनितोड राजुनु दद्भृत्युलुनु मनम्बुलं गलसियुण्डरु. क्षुद्रजन परिवृतुण्डगु परिवृढुण्डु दन्दशूकसन्दोह परिवेष्टित पटीर विटपि वडुवुन समासन्न जनम्बुलकु दॆप्परम्पु मुप्पु पुट्टिञ्चुनु. कावुन नट्टि निन्नेवारुं जेरवॆऱतुरु. दीनिकिं दार्काणम्बुग नॊक्क कथ वक्काणिञ्चॆद विनुमु.


(मि.भे.-10)

ऒकानॊक पट्टणम्बु नन्दॊक वड्रङ्गि गलँडु. वाँडु नानाँडु वनम्बुनकुञ्जनि तनपनिकि नुऱवगु तरु निकरम्बु नरिकि स्तम्भादिकम्बु लॊनरिञ्चि पुरम्बुनकुं गॊनिवच्चि विक्रयिञ्चुकॊनि जीविञ्चुचुण्डु. वाँ डॊक्कनाँडु काननम्मुनं ग्रुम्मरुनाँडु सुहृद्विलोचनम्बनु पञ्चास्यम्बुं गनुङ्गॊनि भीत चेतस्कुडयि निश्चेतनुण्डुं बोलॆ निलुवम्बडियुण्ड नाहर्यक्षम्बु वीक्षिञ्चि कृपातरङ्गितान्तरङ्गम्बयि यिट्लनियॆ. ‘हस्तिमस्तक विदळनखरम्बुलु मन्नखरम्बुलु; म्रुक्कडुलगुट दयनीयुलगु भवादृश्युलपयिं दॆगवु. बॆगडुपदकुमु.’ ना वाँडु साँगिलम्बडि म्रॊक्कि पॆक्कु भङ्गुल ना सिङ्गम्बुं ब्रस्तुतिञ्चि मुदलगॊनि चनि यदिमॊदलु कृतज्ञुण्डयि नाना विधम्बुलगु मधुराहारम्बुलु दॆच्चि यिच्चि तनुपुचुण्डु. इट्लु कॊन्नि दिवसम्बुलु सन नॊक्कनाँडु मॆगम्बुल ऱेँडु तन यनुचरम्बुलगु काकजम्बुकम्बुलतोड मुच्चटलाडु चुण्ड नवि यिट्लनियॆ. ‘देवरवारु कॊन्नि दिनम्बुलनुण्डि वेँटकुँ बोवं गानमु. कारणम्बु दॆलिसिनदिकादु.’ ना विनि मृगनाथुं डिट्लनियॆ. ‘रथकारुं डॊक्करुण्डु मदीय भक्तुण्डु गलँडु. वाँडु प्रतिदिवसम्बु ना काहारम्बु तॆच्चि यिच्चु चुन्नवाँडु.’ नाविनि काकजम्बुकम्बु लिट्लनियॆ. ‘मीकिट्टि युपकारं बॊनरिञ्चु पुण्युण्डु सज्जनाग्रगण्युण्डु गाँडॆ? देवर यनुग्रहम्बु गलिगिन नातनि सन्दर्शनम्बुं जेसि मा नेत्रम्बुलु साफल्य पात्रम्बुलु गाविञ्चॆदमु.’ नाविनि मृगवल्लभुं ‘डट्ल कानिं डातण्डु कॊण्डॊक तडवुनकु राँगलण्डु. वेचियुण्डुं’डनि पलिकि यॊक्कयॆड वानि तोडं गूर्चुण्डियुण्ड नावड्रङ्गि चनुदॆञ्चि काञ्चि भीतचेतस्कुण्डयि सत्वरम्बुग नेदिष्ठपादपम्बु नारोहिञ्चिन सिङ्गम्बु डायम्बोयि ‘योयि चॆलिकाँडा! येल यी पादपम्बु सधिरोहिञ्चितिवि?’ नावुडु ‘नन्वर्धाभिदानम्बुलगु नरिष्ट पञ्चकम्बुलु भवत्पार्श्वचरम्बु लगुटञ्जेसि वृक्षम्बु नारोहिञ्चिति. दुष्टपरिवृतुण्डगु राजुनु सर्वदा विश्वसिम्पं जन’दनि वचियिञ्चि यच्चटं गदलक वेचियुण्डि यॊक्क चनुप चनुदेर दानिं गूडि यय्यरण्यम्बु वॆडलि चनियॆ.


‘सज्जनुण्डय्यु दुर्जनुलतोडि संसर्गम्बुनञ्जेसि दुर्जनुण्डु नाँबडु. बकोटझाटम्बुतोड वसियिञ्चु हंसम्बुनु बकं बण्ड्रुगादॆ? भूनाथुण्डु साधुचरित्रुं डय्यॆनेँ ब्रकृति वर्गम्बु नट्लगु. ‘यथा राजा तथा प्रजा’ यनि नीति कोविदुलु वक्काणिन्तुरु. ऱेनिपाल नॆव्वण्डो खलुण्डु कल्ल निजम्बुलु विपरीतम्बुलुगं बलिकि यातनिकि नायं दप्रतिरोधम्बुबगु क्रोधम्बु पुट्टिञ्चिनवाँडु. मिञ्चिन कार्यम्बुनकुँ जिन्तिञ्चि फलं बेमि? ऊरक मरणम्बु नॊन्द नेल? रणम्बु गाविञ्चि लब्धविजयुण्डनयि यशोलक्ष्मुलं बडसि यिष्टसुखम्बु लनुभविञ्चॆद नॊण्डॆ, वेऱॊं डयिन शूरलोक श्लाघ्युण्डनयि नाकलोकम्बु लनुभविञ्चॆद नॊण्डॆ’ ना विनि दमनकुण्डु ‘नीवु चॆप्पिनयदि शूरलोक श्लाघनीयम्ब. अयिन नुपायान्तरम्बुचेँ बगऱ साधिम्प नॊण्डॆँ दप्पिञ्चिकॊनि तॊलङ्ग नॊण्डॆ. गॊलन्दि गानियॆडं गड युपायम्बु समादरणीयम्बुगानि साहसम्पडि रणमरणम्बु श्रेयम्बनि कडिन्दि मार्तुरतो नरसि युसुरु दॊऱङ्गुट धर्मम्बुगादु. ‘जीवन्भद्राणि पश्यति’ यनु वचनम्बुँ बाटिम्प वलदॆ? तन तरम्बुं बगऱतरम्बु नॆरिङ्गि करम्बु जयम्बु निश्चयिञ्चुकॊनि मार्कॊनवलयु विपरीतम्बयिनं बराभवम्बु तप्पदु. तॊल्लि समुद्रुण्डु करं बारयक यॊक्क टिट्टिभम्बुं बराभविम्पम्बूनि तान पराभूतुण्डय्यॆ. अय्यदि सविस्तरम्बुग विवरिञ्चॆद नाकर्णिम्पुमु.’


(मि.भे.-11)

पारावारम्बु तीरम्बुन महीरुहम्बुमीँदं दीतु वॊक्कण्डु गूँडु पन्निकॊनि तनचेडियं गूडि वसिञ्चुचुण्डु. अन्तं गॊन्तकालम्बुन का शकुन्तम्बु तनकान्त गर्भश्रान्त कावुटङ्गाञ्चि सन्तसिञ्चि ‘नीयिष्टम्बु वेँडु मदि यॆट्टि कडिन्दियैन नागट्टि कडिमि मॆऱसि तॆच्चियिच्चॆद’ नावुडु ना पुलुँगुँ जॆलुव तन चॆलुवुनितो निट्लनियॆ. ‘ना यभिमतं बॊक्कण्डु गलदु. वक्काणिञ्चॆद नवधरिम्पुडु. सर्वदिवसम्बुल समुद्रुण्डु समुत्तुङ्ग रङ्गत्तरङ्गम्बुलु चॆलङ्ग निङ्गिमुट्टि पॊङ्गिवच्चुनु. मन यावासम्बु करं बासन्नम्बगुटं जेसि ना यिडिनयण्डम्बुलु काण्डाक्रान्तम्बुलगु, वेळम्ब पोलिन यिरवु परिकिञ्चिकॊनि चनवलयु. मसलं जनदु. प्रसूति समयम्बु डासिन देशान्तर गमनम्बु सुकरम्बु गादु’. नावुडु नाविहङ्गम्बु तन यङ्गन पलुकु लालम्बुचेसि मन्दहास सुन्दर वदनम्बुतोँ ‘गुवलय निवहम्बुनकुँ दुहिन किरणुण्डुनु बुण्डरीकषण्डम्बुनकुँ जण्डभानुण्डुनु जातक व्रातम्बुनकुं जीमूतम्बु नॆट्टट्लु शकुन्त सन्तानम्बुनकु नागान्तकुण्डु प्रभुण्डु. अतण्डु निजपक्षविक्षेपजात वातोद्धूत काण्डकाण्ड चण्डबलुण्डु. तदाश्रयुल मनल नी जडाशयुण्डु चॆनकि मयिमयिं बोवनोपुने? एल यीलील ना तरं बॆरुङ्गक कॊऱमालिन विचारम्बुल जित्तम्बु हत्तिञ्चॆदु? समाहित चित्तम्बुन नुण्डुमु’. नावुडुं डिट्टिभि यिट्लनियॆ. ‘ऎट्टिवाँडयिन भाव्यनर्थम्बुनकुं ब्रहाणकम्बगु साधनम्बु परिकिञ्चि कृतनिश्चयुण्डयि युण्डवलयु गानि बलदर्पम्बुनं ब्रमत्तुण्डयि कन्नु गानकुण्डुट नयविज्ञान सम्पन्नुलु करम्बु गर्हिन्तुरु. ना नस्मादृश दुर्बलुलं जॆप्पनेल? हितवचनम्बुलु विननि बालिशुण्डु कोल विडिचि पडिन ताँबेलुम्बोलॆँ गालधर्मम्बु नॊन्दु. आ कथ साकल्यम्बु मीऱ व्राक्कुच्चॆद विनुण्डु.’


(मि.भे.-12)

भुवनसारम्बनु नॊक्क कासारम्बु गलदु. अय्यदि चक्र चक्राङ्ग प्रमुख विविधजल विहङ्गम सञ्चार रम्यम्बयि पुण्डरीकषण्ड सान्द्र मरन्द धारासार सम्भ्रमद्भ्रमर झङ्कार सङ्कुलम्बयि यॊसङ्गु अन्दुँदडवुलम्बट्टि कम्बुग्रीवम्बनु कूर्मम्बु विकट सङ्कटम्बुलनु हंसम्बुलतो बद्धसख्यम्बयि युण्डु. पिदप गॊन्नि वासरम्बुलकु वऱपुनञ्जेसि कासारम्बु वारि पूरं बिवुरं बाऱुडु ना मराळम्बुलु देशान्तर जिगमिषं बूनि या कच्छपम्बु कडकु वच्चि तम यिच्चङ्गल यर्थम्बु वाक्रुच्चि वियोगदुःखम्बु मीऱं दीऱमि परिकिञ्चि यॆलुङ्गु कुत्तुकन्दगुल ‘सख्यम्बु मऱवकु, पोयि वच्चॆदमु.’ नाविनि कमठम्बु करं बाननम्बु दीनभावम्बुनँ गदुर निट्लनियॆ. ‘पॆद्दकालम्बेकोदरुलम्बोलॆं जॆलिमि सलिपितिमि. दीनि कॊक्क बॊसङ्गु पॊसङ्गुननि कलनेनिन्दलञ्चि यॆऱुङ्ग. मीतोडङ्गूड वच्चॆदनण्टिना पक्षम्बुल बलिमि कलिमिं जेसि वलयु नॆलवुनकुम्बोव वलन्तुलगु मीकु नाकुनॆन्त यन्तरम्बु. ना कॊलन्दि विचारिञ्चिकोलटुण्डनिण्डु. मिम्मु नॊक्कटि वेडॆदं. जिरकाल कृतम्बगु चॆलिकारम्बुन कनु रूपम्बुग ना प्रार्थितार्थम्बु तुदमुट्टिम्पवलयु. वॆरवु परिकिञ्चि यॆट्लयिन मीतोड नन्नुं गॊम्पॊण्डु. मी वियोगम्बु क्षणम्बयिन सयिरिम्पञ्जाल.’ नावुडु ना यञ्च लिञ्चुक चिन्तिञ्चि ‘यिदि यॆट्लय्यॆडु? मुक्कुनं गऱचि कॊनियॊण्डॆ. रॆक्कल नॆक्किञ्चुकॊनि यॊण्डॆं गॊम्पोव वलयु. विप्रकृष्ट देशगामुलकु माकदि दुस्साध्यम्बु. साहसम्बुचनदु. ऎटुवोयि यॆटुवच्चुनो यॆऱुङ्गमु. विनुमु, हृदयम्बु वदिलिञ्चुकॊनि कुदुरुगदलक युण्डुमु. भाग्यम्बु गलिगिनं बुनर्दर्शनं बय्यॆडु.’ ननि यॆन्तदूरम्बु चॆप्पिन विनक कडुं गक्कसिञ्चिन नायण्डजम्बुलु कॊण्डॊक डॆन्दम्बुल विचारिञ्चि यॆट्टकेलकुं दामेटिं गाञ्चि ‘यॊक्क वॆरवु परिकिञ्चितिमि. अदि कॊन्त मदिकि सरिपडियुन्नदि. ऒक्क यष्टि सेकरिञ्चि दानि यग्रम्बुलु चॆऱियॊक्क प्रक्क मुक्कुनँ गऱचिकॊनि पऱचॆदमु, दानि नडुम प्रमादम्बुं बॊरयक कऱचिकॊनि रानोपुदॆ?’ यनवुडु वल्लॆयनि तदानीतम्बयिन काष्ठम्बु नडुमगरचुकॊनि व्रेल नायञ्चलु चञ्चुवुलं ददञ्चलम्बुलु पॊङ्किञ्चि यम्बर तलम्बुन सत्वरम्बुगँ बाऱुचुण्ड नॊक्क पट्टनम्बुनन्दलि जनम्बुलु वीनि विलोकिञ्चि विस्मयम्पडि काविञ्चु सल्लापम्बुल यलबलम्बु क्रन्दुग विनम्बडुडुं गूर्मं ‘बी कलकलं बॆक्कडिदि?’ यनि हंसम्बुल नडुग नोरि पट्टुवदलि नेलव्रालि मांसलुब्धुलचे हतम्बय्यॆ.


मतिमन्तुँ डनर्थावहम्बगु नभिजनम्बु मानि कॊनवलयुनॊण्डॆ, ननर्थम्बु दलङ्गु नुपाय सम्पन्नुण्डु गावलयुनॊण्डॆँगानि दैवपरुण्डयि युण्डं जनदु. दैव परुन कनर्थम्बु तप्पदु. ई यर्थम्बु तेटपड नॊक्क कथ चॆप्पॆद विनुमु.


(मि.भे.-13)

ऒक्क जलाशयम्बुनं दनागतविधातयुँ ब्रत्युत्पन्नमतियु यद्भविष्यम्बुननि मूँडु मत्स्यम्बुलु वसिञ्चुचुण्डु. ऒक्कनाँ डनागतविधात प्रत्युत्पन्नमति यद्भविष्यम्बुलं गाञ्चि ‘यी येँडिन्तवरकु वान लेबरम्बय्यॆ. मीँदनयिननु गुरियु ननु नासलेदु. निमित्तम्बुलु प्रतिकूलम्बुलयि कानम्बडियॆडु. ई कॊलनि जलम्बुलु तुदमुट्ट नडुगुँबट्टकमुन्न मॆलङ्कुव पडवलयु. मसलिन मोसमु वाटिल्लु. इटकुं गॊन्तदूरम्बुन ध्रुवोदम्बनु ह्रदं बन्वर्थाभिदानम्बु गलदु. इच्चटिकि वरव यच्चटिनुण्डि वच्चुचुन्नयदि. अदियु वॆनुमोयं दोयम्बु लेक युण्डॆडु. नडिकिरे यिट नल्लल्ल नावरवम्बडि या मडुवुञ्जेरि यी बारिं दलङ्गुदमु. इन्तकुं गॊन्त मुन्दु कॊन्दरु मैनिकुलु वच्चि यिच्चटि जलम्बु कॊलन्दि परिकिञ्चि “पदि दिनम्बुलकु निवुरम्बाऱॆडु, अप्पटिकि वत्त” मनि यॊण्डॊरुलतो नाडिकॊनुचुं बोयिरि. अदि मॊदलुग ना युल्लम्बु पॆल्लुग नुडिकिल्लॆडु.’ ना विनि प्रत्युत्पन्नमति ‘दीनि किन्त येल? अन्त वच्चिनप्पुडु चूचिकॊन्द’मनियॆ. यद्भविष्युण्डु मिन्नकुण्डॆ. अन्त ननागतविधात या रात्रि जलाशयम्बु निर्गमिञ्चि यॊय्यॊय्यम्बोयि ध्रुवोदम्बुं ब्रवेशिञ्चॆ. इट नानाँट नॆण्डल मॆण्डुन सलिलम्बल्पान शेषम्बुग शोषिल्लुडु रेवुबोयल वल, ऎत्तैल, कॊडम, गऱ्ऱॆ, मावु लोनगु साधनम्बुलु गॊनिवच्चि पॆच्चु वेडुकम्पॊच्चि मीलं बट्टिपट्टि गट्टुनकुं जेर्चुचुण्ड नन्दु यद्भविष्यम्बु मट्टिमिट्टिपडं बडियङ्गॊट्टि कॆडयिञ्चिरि. प्रत्युत्पन्नमति मृतकल्पम्बुग जलम्बुलं देलगिलम्बडि युण्डङ्गनि नीरम्बु चेरुवं दीरम्बुनकुं बाऱञ्जिम्मि मीन सन्तानम्बु निरवशेषम्बुगं बट्टिकॊनि गट्टुचेरुडु ना मत्स्यम्बल्लल्ल जरिगि वारिम्बडि दप्पिञ्चुकॊनि चनियॆ!


अनि चॆप्पिनविनि टिट्टिभण्टु ‘नी विन्दुलकयि कॊन्दलं पडकुमु. बूटकपु माटल मूटयनि नन्नुँ दलम्पकुमु. कार्यम्बुतऱि नानॆऱमगण्टिमि मॆऱयिञ्चि नीमॆच्चु वडयुवाँड. मिन्नकुण्डु.’ मानवुडु नाविहङ्गाङ्गन तन भर्तकु माऱुपलक वॆऱचि यूरकुण्डॆ. अन्तं गॊन्नि दिनम्बुलकु ना विहङ्गि समुद्रुण्डु टिट्टिभम्बु पन्तम्बु परिकिन्तमनि कल्लोलमालाभीलम्बुगं बॊङ्गि तदीयाण्डम्बुलन्नि हरिञ्चॆ. अनन्तरम्बु पुलुँगु वॆलँदि तन पॆनिमिटिं गनुङ्गॊनि ‘तॊल्लि ना वचनम्बुलु विनरयितिरि. इँकनेमि चेयवच्चु?’ ननि बॊटबॊटं गन्नीरु दॊरुँग नङ्गलार्चुडु ना खगम्बु दानि मिगुल नूऱडिञ्चि पुलुङ्गु बलङ्गम्बुलं गूर्चि तनकु समुद्रुण्डु गाविञ्चिन परिभवम्बु तॆलियं बलिकि ‘यजाण्डसहितम्बुग नावरण वारि पूरम्बु निश्शेषम्बुग गण्डूषिम्पं जालिन चण्डविक्रमुण्डु वज्रतुण्डुँडु मनकु रक्षकुण्डनि या जडात्मुं डॆऱुङ्गँडु गाँबोलु. इप्पुडवश्यम्बुग नॆऱिङ्गिन्त मॆऱिङ्गिम्पकुन्न गर्वम्बु मानँडु. इदि यल्पम्बु दीनिकिन्त युद्यमम्बेल? यनि यॊप्परिकिम्परादु. नेडु गोरन्तकु वच्चिनदि, ऱेपु कॊण्डन्तकु वच्चु. मन मन्दऱमवहित चित्तम्बुलतो विनतानन्द सन्धायकुँडगु विनतानन्दनुं ब्रार्थिन्त मादयाळुण्डा महामहुण्डु मन यनिष्टम्बु दलङ्गि यिष्टम्बु चेयङ्गलं’डनि यॊडम्बऱिचि या खगम्बुलुन्दानुनु भक्ति तात्पर्यम्बु मीऱ निरन्तर ध्यानं बॊनरिञ्चुडुं बक्षि स्वामि साक्षात्करिञ्चि, ‘हृष्टुण्डनयिति. मी यिष्टम्बॊसङ्गॆद वेँडुं’डनवुडु नण्डजातम्बुलु मिगुलम्ब्रीतम्बुलयि तमकु समुद्रुण्डु गाविञ्चिन यवज्ञ विज्ञापिञ्चिन नातण्डु कुपितचेतस्कुण्डयि नदीनेतङ्गाञ्चि निजादेशम्बुन नय्यण्डम्बुलु दॆप्पिञ्चि यप्पक्षुल किप्पिञ्चि ‘यिप्पटिकि क्षमियिञ्चिति इटमीँद नस्मज्जनम्बुलकु नॆग्गुदलम्पकु. नीकदि लग्गुका’दनि नुडिवि यन्तर्हितुं डयि चनियॆ.”


“नाविनि सञ्जीवकुं डिट्लनियॆ. ‘दमनका विनुमु. कलकालम्बु ब्रदुकम्बोमु. चावु निक्कम्बु मन कन्नुल मुन्दऱं बुट्टि गिट्टिनवारि नॆन्दऱं गानमु. निन्नयुन्न वाँडु नेँडु लेँडु. नेँडु पँगतु मॊगम्बुनकुं दॊलङ्गिन ऱेपु मृत्युवु मॊगम्बुनकुं दॊलङ्गवच्चुने? दानञ्जेसि यपयशम्बु दप्पं ब्रयोजनम्बु गलदॆ? पगतु कडिमि दडवक कडिँगिन वाँडं गानु. लान्तिवॆरवु लावु गामिञ्जेसि प्रकृतोद्यमम्बु बूनवलसॆ. कडमाट यॊक्कटि विनुमु. प्राणहानि कयिन नोर्तुङ्गानि मानहानि कोर्वञ्जाल. इदि निक्कम्बु. नीविङ्क नाकडङ्ककु नड्डवाट्लु व्रेयकुमु. नेनिदॆ वच्चॆदँ गट्टायितं बयियुण्डु मनि ऱेनिकिं जॆप्पुमु. वेगिरिम्पुमु, लॆम्मु, पॊम्मु.’ नावुडु दमनकुण्डु सरभसगमनम्बुनं जनुवाँडु ऱेनियिरवु मोसलं गरटकुं गनुङ्गॊनि ‘लोनिकिं बोवच्चुनॆ? यसमयम्बु गादुगद?’ नावुडुं ‘बोवच्चुनु. समयम्ब. ऱेँडु नीराक वेचियुन्नाँडु. पोयिनपनि येमय्यॆ?’ ननि करटकुं डडुग दमनकुण्डु मॊगम्बुनं जिऱु नगवु मॊलतेर विलोकिञ्चि ‘येमो येलयय्यॆडु? गार्यम्बु पण्डिञ्चुकॊनि वच्चितिं बिदपँ दुदमुट्टं जॆप्पॆद. नीवु पोयि सन्निधानम्बुन नुण्डुमु. वॆम्बडि ने वच्चॆद’ननि करटकुम्बुत्तॆञ्चि कॊन्तवडिकिं दानुं जनि ऱेनिं गनुङ्गॊनि ‘रम्मु कूर्चुण्डु वृत्तान्तम्बेमि?’ यनि यातं डडुगँ जेरुवकुं जेरि योरसिलं गूर्चुण्डि यल्लन निट्लनियॆ. “नेनु बोयिन समयम्बुन सञ्जीवकुँडु लोनि यिरवुनं गाटकपाटकुलतोड माटलाडुचुण्डि ननुं गनुङ्गॊनि वारि तोडि सल्लापम्बु सालिञ्चि प्रत्युत्थानम्बु गाविञ्चि युचितासनासीनुञ्जेसि कुशल प्रश्नम्बु गाविम्पँ ददवसरोचितम्बुगं गॊन्नि माटलाडि येकान्तं बाकाङ्क्षिञ्चु माजाड यॆऱिङ्गि काटकपाटकुलु लेचि यॆड गलुगं बोवुडु नयभयम्बुलु दोँप वचनीयं बशेषम्बु वचियिञ्चिति. अतण्डुनु दनकुं बोलिन वचनम्बुलु तॆम्परितनम्बु दोँपं बॆक्कुलु वचियिञ्चॆ. अवियॆल्ल नाकु वाकॊन मीकु नूकॊनं बोलवु. प्रयोजनम्बुनु लेदु. अतनि युद्यमम्बु समस्तम्बु प्रतिकूलं बगुड तद्वचनभङ्गि नॆऱिङ्गिति. चिरकालम्बु सङ्गातम्बु गाविञ्चिनवाँडं गावुनँ गानिचेतकु नातण्डु चेयुनुद्यमम्बुनं दाळं जालक यातनिकि हितम्बुग नाकुं दोँचिनयन्त यॊत्ति चॆप्पिति. ऎन्त चॆप्पिन नतण्डु ‘तानुबट्टिन कुन्देटिकि मूँडे काळ्ल’नुचुन्न वाँडु. ‘विनाशकाले विपरीतबुद्धि’ यनु वचनं बेल तप्पु? कालं बासन्नम्बैन नातनि किट्टकुबुद्धि पुट्टॆं गाँबोलु. अतँडु पर्यवसानम्बुनं दन युद्धोद्यमम्बु तॆल्लम्बुगं बलिकि ‘यिङ्क नाकडङ्ककु नड्डवाट्लु व्रेयकुमु. नेनिदॆ वच्चॆडं गट्टायितम्बै युण्डु मनि ऱेनिकिं जॆप्पुमु, लॆम्मु, पॊ’म्मनि दिट्टतनम्बु मीऱं बलिकॆ. अतं डिन्तकुँ गृतसन्नाहुण्डै डायवच्चु चुण्डु. कर्तव्यांशम्बु देवरचित्तम्बुनकॆ विदितम्बु.” नाविनि “यहहो साहसम्बु! प्रळय ज्वलनम्बुपयि शलभम्बु विलङ्घिम्पं दलञ्चॆ. और! कावरं” बनि यधिक्षेपिञ्चुचुं ग्रोध दुर्निरीक्षुण्डयि हर्यक्षवल्लभुण्डु विपक्ष शिक्षा दीक्षम्बूनि समुत्थितुण्डयि निर्गमिञ्चि खुर प्रहारम्बुल दुमारम्बु लाकाशम्बु निरवकाशम्बुगं दिरोहिञ्चि प्रावृषेण्य धाराधर वारम्बु विडम्बिम्प धरातलं बबीदुर दुरवलोक भीकराकारम्बु मीऱं बारु तॆञ्चु नुक्षाध्यक्षु वीक्षिञ्चि धराधरम्बुलु मारुचॆलङ्ग क्ष्वेळारावम्बु गाविञ्चि सटाझाटम्बु निक्कं गर्णम्बुलु ऱिक्किञ्चि पिङ्गळेक्षणम्बुल विस्फुलिङ्गम्बु लॆगय नराळ दंष्ट्राकराळम्बुग नास्यगह्वरम्बु दॆऱचि जिह्वापल्लवं बल्लार्चुचुं गुप्पिम्पं जॊप्पुँ दप्पिञ्चि वृषभेन्द्रुण्डु समुत्क्षिप्तवाल विक्षेपम्बु मीऱम्बॆल्लु द्रुळ्ळि वॆनुकटिकाळ्ळं बयल जाडिञ्चुचु भूनभोन्तरम्बु बूरटिल्ल नुदारारावम्बु गाविञ्चुचु मस्तकम्बु वाञ्चि येट वालुगं कॊम्मु लॊड्डुकॊनि मॆऱपु मॆऱसिन तॆऱगुन नुऱिकि युरम्मु ग्रुम्म नम्मॆकम्मुलयॆकिमीँडु सॊम्मसिल्लि तॆप्पुनं दॆप्पिरि मुप्पिरिगॊनु कोपम्बु दीपिम्प नाटोपिञ्चि लाघवम्बुन लङ्घिञ्चि वज्रसखम्बुलगु नखम्बु लूडुकॊन मूँपुरम्बु चऱिचिनं दॊरुङ्गुकीलालजालम्बु नगशृङ्ग निस्सरज्झरी पूरम्बु ननुकरिम्प गोवल्लभुण्डु तॊलङ्गक मलङ्गि शातशिखरम्बुलगु खुरम्बुलु करम्बु डिग नुरम्बु दाँचिन नत्तापुकण्टॆं दत्पराभवम्बु गुण्डिय लवियिम्प बॆण्डुवडि कण्ठीरव वल्लभुण्डु दण्डताडित भुजङ्गम्बुभङ्गि रोँजुचु निलुवं गरटकुण्डु दमनकुं जूचि ‘यवलोकिञ्चिते? भवदीयदुर्मन्त्र श्रवणफलम्बु ऱेँडनुभविञ्चॆडु. मुन्दु नीवु मृगराजु तोड सञ्जीवकुनकु मैत्रि पुट्टिञ्चितिवि. पिम्मट जूपोपक यिरुवुरकु भेदमुँ बुट्टिञ्चितिवि. मॊदल दूरमु विचारिम्पवयितिवि. पण्डितमानि यगु भृत्युण्डु तनक कादु स्वामिकि सहितमु हानि पुट्टुञ्चुनु. आहाहा! मन यधीश्वरुं डिप्पुडु महापदं बॊन्दियुन्नवाँडु. इप्पुडी यिडुमकु राजुनु दलङ्गुनॆरवु परिकिञ्चितिमेनि वलन्तुलम. पॊङ्कम्बुगा बिङ्कम्बुलु नूऱाडवच्चुनु. गानि यॊक्क पोरामि वच्चिनप्पुडु कार्यम्बु पयिवेसिकॊनि सम्बळिञ्चुट सुकरम्बुगादु. राजुनु गुणवन्तुनेनि दुर्जन सेवितुनि ह्रदम्बुनु गमलषण्डमण्डितम्बुनेनि ग्राहाक्रान्तम्बुं बोलॆं ब्रजलु डायवॆरतुरु. स्वार्थपरुँड वयि यॆट्टि यनर्थम्बु पुट्टिञ्चि राजु नेकाकिञ्जेसितिवि. भृत्युल नेरिं जेरनीवु. ए वारिं जेरनीक यन्दरि कार्यम्बुलु पयि वेसिकॊनि तिरुगुवाँडु तान राजुनकुँ बगवाण्डगुनु. असाधुवुलकु हितम्बु गाविञ्चुवाण्डुम्बोलॆ साधुवुल कहितम्बु गाविञ्चुवाँ डवश्यम्बु गीडु नॊन्दुनु. भृत्युण्डु स्वामिकि हितापादिययि तत्प्रसादम्बुनं बडसिन सम्पद यॆन्नँटिकि नशिम्पदु. अहितम्बु गाविञ्चि गडियिञ्चिनदि कडुवडिं जॆडिपोवुनु. कॊंरऱर्थ शास्त्रानभिज्ञुलय्युं बण्डित मानुलयि तामकृत्यम्बुलु निर्णयिन्तुरु. फल वैपरीत्यम्बुन दैवप्रातिकूल्यम्बु निमित्तम्बुग वचियिन्त्रुगानि तम यज्ञानम्बु दलम्परु. अट्टि मूर्खुलकु बुद्धिँ जॆप्पँगडङ्गुवाँडु वानरमुलकु बुद्धिँ जॆप्पँबोयिन सूचीमुखमुवलॆ हानिँ जॆन्दुनु. नी काकथ चॆप्पॆद विनुमु.’


(मि.भे.-14)

हिमवन्तम्बु प्रान्तम्बुनं गुसुम फलसन्तान कान्तम्बगु कान्तारम्बु गलदु. अन्दलि कपिसन्दोहं बॊक्कनाँडु शीतम्बुचे बाधितम्बयि ज्योतिरिङ्गण सङ्घम्बुं गनुङ्गॊनि यनलम्बनु बुद्धिँजेसिडासि चलि गाँचि कॊनुचुण्ड सूचीमुखं बनुपक्षि वीक्षिञ्चिँ ‘योयि वॆऱ्ऱुलारा! यिवि निप्पुकलुगावु. मिडुङ्गुऱुं बुरुवुलु, चूडुण्डाचाय नल महीरुहम्बु चेरुव निङ्गलम्बु गानम्बडियॆडु. अटकुं जनि चलि काचिकॊं’डन नन्दॊक्क मर्कटं बा माटलकु गाटम्बगु कोपम्बु दीपिम्प ‘नीवा माकुँ गर्तव्योपदेष्ट?‘वनि निक्कि वॆक्किरिञ्चि ग्रक्कुन लङ्घिञ्चि दानिं बट्टि नेलङ्गॊट्टि कालम्बु तुदमुट्टिञ्चॆ.


बुद्धिहीनुनिकि बुद्धिमन्तुँडु चॆप्पिन वचनमु हितम्बुगाँ दोँपदु. लोकम्बुनन्दुँ ब्रियवादुलु पॆक्कण्ड्रु गलरु. हितमाडुवाँडु दुर्लभुण्डु. हितवादिकण्टॆ हितश्रोत कडु दुर्लभुण्डु. तनकु मेलुगोरि परुलकुँ गीडु रोयु वाँडु तप्पक चॆडिपोवुनु. तॊल्लि नन्दिगुप्तुं डनु वाँडु सुदर्शनगुप्तुण्डनु वानि मोसपुच्चं दलञ्चि तन तण्ड्रिनि, धनम्बुनु गोलुपोयॆनु. आ कथ नीकु साकल्यमुतो वाक्रुच्चॆद नाकर्णिम्पुमु.

जनावति यनु पट्टणमुनन्दु सुदर्शनगुप्तुण्डु नन्दिगुप्तुण्डनु ननु बेहारु लिद्दऱु तद्दयु सौहार्दम्बु गलिगि वर्तिन्तुरु. वारु धनम्बु सम्पादिम्प दलम्पुगॊनि लातिविलातिकिं जनि कॊन्तकालम्बु पालिबेरम्बु गाविञ्चि यभिमतं बॊड गूडुडु नभिजनम्बुनकु मरलि यरुदेर नन्दिगुप्तुण्डु सुदर्शनगुप्तुन किट्लनियॆ. ‘मनमु धनम्बानयिञ्चुट प्रकटिम्पञ्जनदु. न्यायार्जितं बिदि यॆव्वरॆऱिङ्गिनं गॊऱन्तयेमि यनकुमु. सरघासमुत्कर समार्जितम्बगु मधुवुं गरुणँ दॊरगि लोकुलु चेकॊण्ड्रुगादॆ? कावुन नगरम्बु पऱगड नॆक्कड ने नॊक्कयॆड मन रॊक्कम्बु गुप्तम्बु गाविञ्चि पोवुदमु. वलसिनतऱि वच्चि पुच्चिकॊन्द’मनिन नॊडम्बडि यातण्डु नातण्डुनु धनम्बु सर्वम्बॊक बिन्दियं बॊन्दुपऱिचि साभिज्ञानम्बुग नॊक्क वट महीरुहम्बु चेरुव लाँतु लॆऱुङ्गकुण्डं बाँति तम यिरवुल करिगि यॆप्पटि चॊप्पुदप्पक चॆलिमिगलिगि सुखम्बुण्डिरि. इट्लु कॊन्तकालम्बु गडचिन नॊक्कनाँडु नन्दिगुप्तुँडु गुप्तप्रकारम्बुनं जनि या बिन्दियं ग्रॊच्चि पुच्चिकॊनिवच्चि डाँपऱिकं बॊनरिञ्चि पिदपं गॊन्तकालम्बुनकु सुदर्शनगुप्तुँ गनुगॊन ‘मनमु धनमु गॊनि वत्तमु. मनकिङ्क शङ्किम्पं बनि लेदु. पॆद्दकालम्बु लोकुलं गनु मूसितिमि. इप्पुडु मनयॊद्द रॊक्कम्बुलेदनि युल्लम्बुलं दॆल्लरु विश्वसिञ्चि युन्नवारु. वॆऱलॆऱिङ्गिनं गॊऱन्त लेदु. राजस्वन्तम्बगु विषयम्बुन वसिञ्चुचुन्न वारमु. चनुदॆ’म्मनि तोकॊनि चनि गुरुतु परिकिञ्चि यच्चटङ्ग्रॊच्चि चूड धनम्बु गनम्बडदय्यॆ. अन्त नन्दिगुप्तुण्डु तन मुन्दट विषण्णुण्डयि निलुचुन्न सुदर्शनगुप्तुं जूचि करम्बुन नुरं बप्पळिञ्चुकॊनि ‘योरि मित्रद्रोहि! याहा यॆन्त पनि चेसितिविरा! ऎप्पुडो यॊण्टिवच्चि धनम्बपहरिञ्चि येदियु नॆरुङ्गनिवानि तॆऱङ्गुन नाकॆदुर विषादं बभिनयिञ्चि दक्किञ्चिकॊनं जूचॆदवे. इच्चटं बातिन धनम्बु मनमु दप्प नन्युलॆव्वरयिन नॆरुङ्गुदुरे! अदि नी वॆरुङ्गकुण्डं गाळ्ळु वच्चि नडिचिपोयॆं गाँबोलु. कानिम्मुरा निन्नुं बोनिच्चॆदने! वारि वीरिवलॆ नन्दिगुप्तुं डलन्तुलं बोवुवाँडनि तलम्पकुमु. ना सॊम्मु नी चेतं ग्रक्किम्पकुन्न नेनॊक्क मगवाँडने?’ अनुचुं गिनुक यॆच्चुगं दॆच्चुकॊनि ग्रक्कुन बयिरवासम्बु पुच्चि नडुमुन बिगियं जुट्टुकॊनि सुदर्शनगुप्तुं गटि वस्त्रम्बुनं गरम्बुनं जॊप्पिञ्चि ‘दिवाणम्बुनकु रम्मु. नी वक्कडङ्गानि चक्कम्बड’वनि याकर्षिम्प सुदर्शनगुप्तुण्डु मनम्बुनं देवगिञ्चि ‘यूरक येल नेल विडिचि सामु चेसॆदवु? ताळुमु. ना पलुकुलु विनि यावल नीकुं बोलिनट्लु चेयुमु. पट्टुवदुलु’ मन नन्दिगुप्तुण्डु ‘नालुक मिगुल रानीकुमु. नी कुन्दाळिक युण्डुङ्गानि सॊम्मुं गोलुपोयिन नाकुं दाळिककु नॆन्तदूरम्बु? भळि! यिन्तचालक नी पलुकुलु सहितमु विनवलयुगा! निन्नु विडिचॆदने’ यन सुदर्शनगुप्तुण्डु ‘नीवु रम्मन्न चोटिकि वच्चॆदं बोदमु. चेपट्टु विडुवु’ मनि विडिपिम्चुकॊनि वॆम्बडिम्बोव नातण्डु नृपुनि पालिकिं बोयि तन वृत्तान्तम्बु समस्तम्बु निवेदिम्प रॆण्डव यातण्डुनु ‘महाप्रभो! अट्लु मेमिद्दऱमु धनम्बु गुप्तम्बु गाविञ्चि यिप्पुडु ग्रॊच्चिचूडं गानं बडदय्यॆ. नेनिन्त यॆरुङ्गुदु. मरियॊक्क पापं बॆरुङ्ग’ ना विनि पार्थिवुण्डु धर्माधिकृतुल राविञ्चि वादिप्रतिवादुल नप्पगिञ्चि ‘वीरल तगवु दीर्चुण्ड’नि नियोगिम्प वारु वारि वादं बवधानम्बुतोड नवधरिञ्चि वादिं जूचि ‘ब्रतिवादि त्रव्वि धनमु गॊनिनन्दुलकु साक्षुलुन्नारा?’ यनि यडिगिरि. ‘अय्यलारा! दॊङ्ग पॆऱॆँरुग दॊङ्गलिञ्चुना? मेमु धनम्बुँ बाँतिनचोट वटवृक्षं बॊक्कण्डु दक्क नन्यम्बु लेदु. कटकटा! यिङ्क ने नॆक्कड नुण्डि साक्षिं दॆत्तु!’ ननि याननम्बु दीनम्बु गाविञ्चुकॊनि पलिकि कॊन्त चिन्तिञ्चि वॆण्डियुन्निट्लनियॆ. ‘इदॆना शपथम्बु विनुण्डु.

नेनु मातापितलकु भक्तुण्डनेनि स्वप्नावस्थयन्दयिनं बर द्रव्यम्बु हरियिम्पं दलम्पनेनि सत्यशीलुण्ड नेनि नव्वटवृक्षम्बु गुणगण्युल रगु मीरॆल्लरु विन साक्षिभावं बवलम्बिञ्चि सत्यम्बु पलुकुङ्गावुत?’ मनि यॆलुगॆत्ति पलुक ‘नीतं डॆट्टि महानुभावुण्डो यिट्टि शपथम्बु गाविम्प मऱि यॊक्कनिकि शक्यम्बे?’ यनुयु ‘शपथ मात्रम्बुन नेमय्यॆ जॆप्पिन चॊप्पु तुदमुट्टँजूडक यिदमित्थम्मनि निश्चयिम्परादु. कल्लनिजम्बुलु दैवम्बॆरुङ्गु’ ननियु ‘बरिकिम्प नीतण्डॆ धनं बपहरिञ्चि यातनिपयि निन्दमोपि तानु सत्यशीलुं डनिपिञ्चि कॊनवलयुननि यिन्त गॊन्तु गाविञ्चॆडुं गाबोलु! ऱङ्कुटालिकिं ग्रॊत्तडि सुद्दुलु पॆक्कुलुगावॆ?’ यनियु नच्चटं जूपरु पॆक्कु तॆऱङ्गुल नाडिकॊनुचुण्ड सभासदुलु करम्बु वॆऱङ्गुपडि यन्योन्यमुखावलोकनम्बु गाविञ्चि यिट्टि शपथं बश्रुतचरम्बनि मुच्चटिञ्चुचु नव्वणिजुलं जूचि ‘नेँडु मिक्किलि प्रॊद्दुवोयॆ. ऱेपु वरुवात रण्डु. मी विवादम्बु परिशीलिञ्चॆद’ मनवुडु ‘वल्लॆ’यनि वारलु तम निलयम्बुल करिगिरि. अन्त नन्दिगुप्तुँडु नाँटिरेयि निजगृह बहिर्द्वारम्बु कवाटपिहितम्बु गाविञ्चि गर्भागारम्बुञ्जेरि तन जनकुनि राविञ्चि यतनितोड भूगुप्तधनापहरणं बादिग स्वकृतम्बु सर्वम्बु निवेदिञ्चि यिट्लनियॆ. ‘अर्थम्बु सकल पुरुषार्थ साधनम्बु. धनम्बुनकु दुस्साध्यं बॊक्कण्डु लेदु. लोकुलु कुलविद्यारूप गुणविहीनुनेनि धनवन्तुनि सर्वसम्पन्नुण्डनि वचियिन्तुरु. सकल दुरितम्बुलकु दारिद्र्यम्बुं बोलॆ सकल दुरितक्षपणम्बुनकु नर्थम्बु निधानम्बु. तदार्जनम्बुनकयि चेयु दुरितम्बु पाचितम्बुनम्बाचि कॊनवच्चुँ गान नॆव्विधम्बुननेनिँ बुरुषुण्डु धनं बार्जिम्प वलयुननि नीतिकोविदुलु वक्काणिन्तुरु. दानम्बट्टि यॊक्कमयि रॊक्कम्बु समार्जिञ्चिति. हस्तगतं बगु वित्तम्बु दक्किञ्चुकॊनि वॆरवु गलिगियु वीऱिण्डितनम्बुन जाऱ विडुव नेल? ऒक सदुपायम्बु चिन्तिञ्चियुन्नवाँड. विनुमु. जागुसेयक वेगकमुन पोयि या मऱ्ऱितॊऱ्ऱ नडङ्गि यदृश्यण्डवयि युण्डुमु. रेपु धर्माधिकृतुलु चनुदॆञ्चि यावृक्षम्बु नडुगुतऱि जम्पु गाविम्पक “यिचटि धनम्बु सुदर्शनगुप्तुण्डु हरियिञ्चॆ” ननि यॊत्ति पलुकुमु. इन्त मात्रमु नाचॆप्पिन चॊप्पु गाविञ्चितेनि मन पक्षम्बु जयिञ्चु’ नन विनि यातण्डिट्लनियॆ. ‘उपायम्बु चिन्तिञ्चुचो राँगल यपायम्बु सहितमु चिन्तिम्प वलयुनु. लेनिचो शाबकम्बुल गाचिकॊनम्बोयि कोलुपोयिन बकम्बु चन्दम्बगु. आ कथ नीकुं जॆप्पॆद नाकर्णिम्पुमु.


(मि.भे.-15)

ऒक निम्बवृक्षम्बु मीँद ऒक मिथुनम्बु चेरि वासम्बु चेयुचुण्डु. अन्तं गॊन्तकालम्बुनकु बकाङ्गन गर्भम्बु दाल्चि तन भर्ततोडँनेगि यक्कडक्कडं जिदुगुलु मुक्कुनं गरिचिकॊनि कॊनिवच्चि गूँडु पन्निकॊनि यण्डम्बु लिडि पॊदिगि बोदलं गाविञ्चि येदुचु नॊक्कनाँडु तन पॆनिमिटि किट्लनियॆ. “विनरुगा नेँडॊक्क विहङ्गमाङ्गन चॆप्पविण्टि. तॊल्लि यी वृक्षम्बुमीँदं बक्षु लनेकम्बुलु वसियिञ्चुचुण्ड वानि पिल्लल नॆल्ल नीक्रिन्दि पुट्टलोनि कालभुजङ्गम्बु भक्षिञ्चिपोव दानि रायिडिम्बडं जालक या पुलुङ्गु लॆल्ल वलसपोयॆ नँट. ई वृत्तन्तम्बु विन्न यप्पटङ्गोलॆ नामनं बॆरियु चुन्नयदि. ऎरुङ्गक यी तरुवु चेरितिमि. अक्कटा! यी नॆत्तुरुँगन्दुल नॊक्क यिडुम दॊडरिन नेनॆट्लु सयिरिन्तु?” ननि बॊट बॊटं गन्नीरु दॊरुग नॆलुङ्गु कुत्तुकं दगुल माटरामि नूरकुन्न दयितं गनुङ्गॊन्नि बकोटम्बु दानुं गॊन्त चिन्तिञ्चि “येल यूरक युम्मलिञ्चॆदु? मन मम्मुलिकं बडि कॊण्डॊक कार्यम्बु साधिम्पम्बोयॆदमॆ? ऊऱडुमु. शत्रुवुं बरिमार्चु वॆरवु मनम्बुनं दॊक्कटि परिकिञ्चिति विनुमु. मुङ्गि पॊद दॊरककॊनि यी पुट्ट दनुक नक्कडक्कड नॊक्कॊक्क मीनम्बुनु वयिचि युञ्चॆद. अट्लु चेसिन मन यिष्टम्बु सिद्धिञ्चु” ननि पलिकि याक्षणम्बु पोयि कॊलँकुन मीलम्बट्टि यट्लु वयिचि युञ्चुडु मुङ्गिस पॊगरु वॆडलि यम्मीनम्बुलं दिनुचु वच्चि पुट्टपट्टुञ्जेरि यायुरगम्बुं बरिमार्चि याभूरुहं बारोहिञ्चि बकशाकम्बुल भक्षिञ्चि चनियॆ.


कावुन नॊकण्डु सेयम्बोयिन मरियॊक्कण्डगु. व्यवहारं बडुसुनं बाँतिन कम्बम्बु तुदकु नेवङ्ककु नॊऱगुनो यॆरुङ्गं बडदु. कावुन निक्कार्यम्बु श्रेयम्बु गादनि नाकुन्दोचॆडु’ ननिन नन्दिगुप्तुण्डुट्लनियॆ. ‘मॊदलं दोँचिन युपायम्बुं बट्टि पुरुषुडु प्रवर्तिम्पवलयुं गानि युपायम्बुन कपायम्बु, नपायम्बुन कुपायम्बुनु जिन्तिम्प दॊरकॊनिन नॆक्कडिकि मन्दल? सन्दियम्बु नॊन्दकुमु. कादनक ना वचनम्बु नडपुमु. मनकु समस्तम्बु शस्तम्बय्यॆडु’ ननि बोमु गाविञ्चि यॆट्टकेलकु नीकॊन्न पितरुनि दॊङ्गरेयिटं गॊम्पोयि या म्रानिलोनि कोटरम्बुन माटुपऱचि यिरवुल करुदॆञ्चिकॊऱ रेयिम्बुच्चि रेपकड धर्माधिकृतुलकडकुं बोवुडुं ब्रतिवादियु नरुदेर वारिद्दऱरं दोकॊनि दिदृक्षानुयायि जनकलकलम्बु रोदोन्तरम्बु निण्डं बुरम्बु वॆलुवडि श्रुतचराभिज्ञानम्बु बट्टि यव्वटवृक्षम्बु चेरँबोयि निलिचि ‘यो वृक्षराजम्ब! ई वादि प्रतिवादुलिच्चट धनम्बु गुप्तम्बु गाविञ्चि यनन्तरं बेमि गाविञ्चिरि? ईवु साक्षिवगुटञ्जेसि यॆरिङ्गिनदि सर्वम्बु सत्यम्बुगं बलुकु’ मनुटयु ‘निच्चटं बाँतिन धनं बॊक्कनाँडर्थरात्रम्बुन नॊक्करुँडु सुदर्शनगुप्तुण्डु वच्चि कॊम्पोयॆ’ननि यावृक्ष विटपमध्यम्बु नुण्डि शब्दम्बु नीतरन्दत्रत्य जनम्बुलु चित्रम्पडि चित्र प्रतिमल रूपम्बुनं जूपट्ट सुदर्शनगुप्तुण्डु कॊण्डॊक मनम्बुन विचारिञ्चि धर्माधिकारुलं गाञ्चि ‘यार्युलारा! इदि निक्कम्बनि तलम्पकुडु. वृक्षम्बन नॆक्कड! साक्ष्यम्बु पलिकॆनन नॆक्कड! “पृष्ठताडनाद्दन्त भङ्ग” यन्नट्लुन्नदि. मुदलयिच्चितिरे निप्पुड यी वृक्षम्बु साक्षिभावम्बु मीकॆल्लं दॆल्लम्बुँ गाविञ्चॆद ननि वेँडिकॊनि तदनुज्ञातुण्डयि या वृक्षं बारोहिञ्चि दानिकॊम्मलयुम्बडुकॊम्मलयु नन्तरम्बु लॆल्ल नारसि स्कन्धशाख नॊक्कण्ट महागुबायुं बोलॆ विशालान्तराळम्बयि तमोमयम्बगु कोटरम्बु गाञ्चि लोनञ्जॊर वॆरचि यॆण्डुगादम्बु सन्दॆडु दॆप्पिञ्चि यन्दुं जॊप्पिञ्चि यिङ्गलम्बिडि दरिकॊलुपुडु महाभीलम्बगु ज्वालाजालम्बुचेँ बॊदुवम्बडि मेनु गमर नन्तर्वर्तियगु मुदिवग्गु बॆग्गिलि वॆग्गलम्पुँ दापम्बुन कोपक मॊऱयिडुचु वॆलिकुऱिकि नेलम्बड “नी वॆव्वडवु? नी वृत्तान्तम्बेमि?” यनि धर्माधिकृतुलचेत ननुयुक्तण्डयि “येनु नन्दिगुप्तुनि पितरुण्ड. वाडु नामाट पॆडचॆविम्बॆट्टि नाकिट्टि यापदं बुट्टिञ्चॆ” ननि चॆप्पि करं बारटं बडुचुं ब्राणम्बुलु दॊऱङ्गॆ. अन्त धर्माधिकृतुलु सुदर्शनगुप्तुनकुँ बातिन धनं बॆल्ल दॆप्पिञ्चि यिप्पिञ्चि नन्दिगुप्तुं गॊऱुत वेयिञ्चिरि.’

अनि चॆप्पि करटकुण्डु वॆण्डियु निट्लनियॆ. “मॊदल दूरम्बु विचारिम्पक नी पलुकुली कॊण्टि निदि यकार्यम्बनि मुन्दु दोँपदय्यॆ. सञ्जीवकुण्डॆन्नडे नॊक्क यपकारम्बु मनकु गाविञ्चिनवाँडॆ? निर्दोषुं डातनि कॆडरु पुट्टिञ्चितिवि. पापिष्ठुण्ड नेनुनु सहायुण्डनयितिनि. इदि मनकु श्रेयम्बु गादु. परुल वञ्चिम्पबोयिनवाडु तान वञ्चितुण्डगुनु. इन्दुलकु निदर्शनम्बुग नॊक्क कथ वक्काणिञ्चॆद विनुमु.


(मि.भे.-16)

अजस्तुन्दम्बनु पट्टणम्बुनं दिन्द्रपालितुण्डनु वणिजुण्डु गलँडु. अतनिकि धनगुप्तुण्डनु मित्रुडुगलडु. इन्द्रपालितुण्डु तन यिण्टनुन्न यरुवदि बारुवुल लोहम्बु कूलिवाण्ड्रचे नॆत्तिञ्चिकॊनि तन मित्रुनि कडकुं बोयि ‘योयन्न! उन्नट्टुण्डि देशान्तरमु पोवलसिन पनि वच्चिनदि. मानुवयितिगादु. ऱेपु पयनमु. ई लोहमु नी यॊद्द नुञ्चुकॊनुमु. निरुडी सरुकु नीतोँगूडि कॊन्नदि. वॆल यॆरुङ्गुदुवु गदा? वरहाकु लाभमु दुगुलमु वच्चिनं जालु. कॊनु मॊदलुन कप्पटिकैन वड्डीतो नेँजॆप्पिन लाभमु वच्चॆना विक्रयिम्पुमु. परुल वलन नीवु पुच्चुकॊनु वाडुकचॊप्पुन सडिति पुच्चुकॊनुमु. नेँजॆप्पिन चॊप्पुन वॆलरानि पक्षमुन सरुकु कदलिम्पँबोकु. लोहमु चॆडिपोवुनदिगादु. नेँडु दप्पिन रेपु निलुकड मीँद मञ्चि वॆलकु विक्रयिञ्चुकोवच्चु. पयनमु दापु गनुक मिक्किलि पनियुन्नदि. क्षणमयिन निलुवँदीऱदु. सर कॊप्पगिञ्चुकॊनुमु.’ नावुडु नव्वर्तकुं डिट्लनियॆ. ‘नेनु नी कन्युँडना? नाकिन्त चॆप्पवलॆना? नी विच्चुनट्टि यडितिका पनि चूडवलॆ? गुरुवुसाक्षिगा जॆप्पॆद विनुमु. नी सॊम्मु ना सॊम्मुगा जूतुनुगानि वेरुगाजूडनु. नम्मु’मनि यिनुमॊप्पगिञ्चुकॊनियॆ. अन्त निन्द्रपालुतुं ‘डन्ना! नावल नीकु मिक्किलि श्रमम्बय्यॆ. पोयि वत्तुना? सॆलविच्चॆदवे?’ यनि पलिकि पोयि ‘शीघ्रमुगा सुरक्षितमुगा वच्चि चेरु’मनि यातनिचे नाज्ञातुण्डयि वीड्कॊनि चनि मरुनाडु वेँ बोक लेचि देशान्तरमु वोयि तन कार्यम्बु नॆरवेर्चुकॊनि कॊन्तकालमुनकु मरलि यरुदॆञ्चि यव्वर्तकुनिं गानं जनि तत्कालोचितम्बुग नातण्डभ्युत्थानं बॊनरिञ्चि कुशल प्रश्नम्बु गाविञ्चि प्रयाण वृत्तान्तं बडुगं वाणिज्यम्बुनन्दलि योगक्षेमम्बुलु विचारिञ्चि ‘यिप्पुडु लोहमु कॊन्तवॆल हॆच्चियुन्नदनि विन्नाँडनु. मन लोहमेमय्यॆ!’ नन्न वाँडु मॊगम्बुन विन्नँदनम्बु दॆच्चुकॊनि यिट्लनियॆ. ‘मुनुपु नीतोँ गॊन्न लोहमु निलुव कॊञ्चॆमुण्डगा दानितो नी लोहमु गदिलोँ बॆट्टि तलुपुमूसि ताळमुबॆट्टि पदिलमु चेसितिनि. निन्न कॊन्दरु वर्तकुलु वच्चि लोहमु कावलॆननि यडिगिरि. आ मीँदट गदि तलुपुदीसि चूतुँगा लोपल लोहमनु पेरु लेदु. ना सॊम्मु पोयिनदानिकि नाकन्त वॆनुँबाटु लेदु. मित्रुँडु विश्वसिञ्चि यिल्लडवॆट्टिन सरकातडु रागाने “नायना यिदिगो नी सॊम्म” नक पोयिति ननि चॆप्पवलसि वच्चॆँगा यनि येदि तोँपक रापडि निलिचितिनि. नायन्दु विश्वासमुचेत नीवु नष्टमॊप्पुकॊण्टिविपो लोकुलु मॆत्तुरा? नानाँडॆमु दक्कुना?’ यनि चिन्ताकुलितुण्डुम्बोलॆ गॊन्तसेपूरकुण्डि निट्टूर्पु निगिडिञ्चि यिट्लनियॆ. ‘गदि तलुपुमूसि पॆट्टिन ताळमु पॆट्टिनट्टुण्डगाने लोनि सरकु मायमयिपोककु निमित्तमेमनि निपुणमुगा नालोचिञ्चि चूचितिनि. मायिण्ट नॆलुकल रायिडि मॆण्डु. ए सरुकु गानि ब्रतुकनीवु. अवि मन लोहमुनु वातँगॊट्टुकॊनि पोयॆननि निश्चयिञ्चितिनि.’ नाविनि यिन्द्रपालितुण्डु वानि मोसमु तॆलिसिकॊनि यिट्लु चिन्तिञ्चॆनु. ‘वीडु नासॊम्मु दक्किञ्चुकोवलॆननि यी वऱकिन्नि माटलु पन्निनाडु. मारु मोसमुचेसि वीनिवलन सॊम्मु राँबट्टुकोवलॆगानि लाति युपायमुचेत राबट्टरादु.’ अनि तलञ्चि भाव विकारं बेमियु मोमुनँ दोपनीक यडँचिकॊनि यिट्लनियॆ. ‘अन्ना! दीनिकिन्त दूरमु नीवु चॆप्पवलॆना? नेनु ग्रॊत्त वाँडना? नी स्वभाव मॆरुङ्गना? दैवमु वलन वच्चिन सेगिकि मनमेमि चेयुदुमु? दीनिकि नीवु चिन्तपडकु. पोयि वच्चॆदनु.’ अनिचॆप्पि सॆलवुपुच्चुकॊनि तन यिण्टिकि बोयि या मरुनाडु मॊदलुकॊनि यॆप्पटिवलॆ मित्रभाव मॆक्किञ्चुकॊनि या वर्तकुनि यिण्टिकि राकपोकलु चेयु चुन्दॆनु., ऒक नाँडिन्द्रपालितुण्डु धनगुप्तुनितो मुच्चट लाडुचुण्डगा वीधियन्दु गॊलुगुबण्ड्लो गॊलुगुबण्ड्लनि पण्ड्लशब्दमु विनबडॆनु. अदि विनि धनगुप्तुनि बिड्डँडु गज्जॆलु गल्लुगल्लन नज्जलु द्रॊक्कुचुँगुसिलिञ्चुचु नेड्चुचुं दण्ड्रिनि बट्टुकॊनि पण्ड्लुगॊनि यिम्मनि लागुचु रॊच्चु पॆट्टॆनु. अन्त निन्द्रपालितुण्डा बिड्डनि जङ्क नॆत्तुकॊनि ‘ना तण्ड्रिगा ना बङ्गारुगा येडुवकेडुवकु. पण्ड्लुकॊनि यिच्चॆद र’म्मनि पण्ड्ल गम्प दूपमु पोवुण्टँबट्टि वॆम्बडिञ्चु नॆपमुन गॊनिपोयि यॊक्क येकान्त स्थानम्बुन डाचि याननम्बुन दीनभावम्बु दॆच्चुकॊनि मरलि यरुदॆञ्चुचुण्ड धनगुप्तुण्डु गनुगॊनि ‘बिड्डण्डेडि?’ नावुडु नातं डिट्लनियॆ. ‘चङ्कबिड्डनि नेलदिञ्चि पण्ड्लु बेरमाडु चुण्डितिनि. इन्तलो नॆक्कडि नुण्डियो यॊक पाडु गद्द वच्चि बिड्डनिं दन्नुकॊनि पोयॆनु.’ अनँगाने धनगुप्तुण्डु चेत ऱॊम्मप्पळिञ्चुकॊनुचु निट्लनियॆ. ‘ओरि पापि! ऎन्त पातकमुन कॊडिगट्टितिविरा. सॊम्मुन काशपडि यिन्त तॆगुवकुं बालु पडुदुवा? आ शिशुवु मॊगमुचूचि मॆड विरुव नीकु मनसु वच्चॆना? नी चेतुलाडॆना? ओरि द्रोहि! ओरि चण्डालुडा! बिड्डनि गद्द तन्नुकॊनि पोवुना? ईमाट यॆवरयिन नम्मुदुरा?’ अनि शोक क्रोधपरीत मानसुण्डयि कन्नुल नीरु देऱं बट पटँ बण्ड्लु गॊरुकुचु वॆण्डियु निट्लनियॆ. ‘कानीरा सॊम्मुदक्किन दनुकोकु मिदिगो ग्रक्किञ्चॆदँ जूडु’मनि लेचि सत्वरमुगाँबोयि धर्माधिकृतुल की वृत्तान्तमु विनिपिञ्चॆनु. अन्त वाराश्चर्यपडि यिन्द्रपालितुनि राविञ्चि यातनिवलन नावृत्तान्तमु विनि यिट्लनिरि. ‘ओयि यिप्पटि नी चॆप्पिन यर्थं बश्रुतदृष्टचरम्बु. माकाश्चर्यम्बु नॊडमिञ्चॆडु.’ नाविनि यिन्द्रपालितुं डिट्लनियॆ. ‘अरुवदि बारुवुल लोह मीतनि यिण्टदापं बॆट्टि पोयितिनि. आलोह मॆलुकलु दिनिपोयॆ नँट. पसिबिड्डनि गद्द तन्नुकॊनि पोवुटाश्चर्यमा?’ नाविनि यधिकारुलु जरिगिन यर्थं बॆरिङ्गि लोहम्बुनु, बालकुनिं दॆप्पिञ्चि वारि कॊप्पिञ्चि धनगुप्तुनकु जोरदण्डम्बु गाविञ्चिरि.”


अनि चॆप्पि करटकुण्डु मरियु नानाप्रकारम्बुल दमनकु नुपालम्भिञ्चुचुण्डॆ.

तदवसरम्बुन मॊगम्बुलरायण्डु वॊडवॊन्दिन काताळम्बुनं गडु नदरि मॆडजुञ्जुरुलु निक्कबॆडिदंवुटुऱुमु नुऱनि नॆऱबॊब्बयिडि चङ्गुन नॆगिरि कोलगग्गॆरकुम्बोलॆ नेलं गूलन्द्रोचि मुङ्गाळ्ळ नॊत्तिपट्टि कुत्तुकं गऱचि नॆत्तुरु गुटगुटं द्रावि या बसवनि नुसुरुनकुं बाचि प्रशान्त क्रोधुण्डयि मरलि यिरवुन करिगि यनुतापपरीत मानसुण्डगुचु डायवच्चिन करटकदमनकुलं जूचि यिट्लनियॆ. ‘कटकटा! ऎन्त दारुणकर्मम्बु गाविञ्चितिनि. भरण रक्षणम्बुलं ब्रकृतिरञ्जनम्बु गाविञ्चुवानिकिं जॆल्लुङ्गानि नाकु राजनामम्बु गाल्पने! दूरमु विचारिम्पक सञ्जीवकुनिं जम्पुकॊण्टिनि. विषवृक्षमेनि संवर्दिञ्चि तान छेदिम्पं जनदु. ऎऱिगिये नॆऱुङ्गके नेरमि यॊक्कण्डु नॊनरिञ्चिन भृत्युनि नयम्बु भयम्बुँ जूपिवानि वेँडुकोलुनं दॆलपं बडिनट्लभिनयिञ्चि तॊलुत मिन्नक विडुववलयु. आवल मरिकाविञ्चिन वानि निजाधिकारम्बु वलन दलङ्गवलयु. इन्तकु हॆच्चुँ दीण्ड्रम्बु गानिपिम्पम्बोलदु. कानिपिञ्चिनं दक्कुङ्गल लॆङ्क कूटुवुकायुवुं दॊऱङ्गु. दान ऱेनिकि दॊसङ्गु पॊसङ्गु निन्दु संशयम्बु लेदु. ऎट्टि कडिन्दिकर्जं बयिन साधिम्पवच्चुगानि तगिन भृत्युनि गडियिञ्चुट सुकरम्बुगादु. अदि यट्लुण्डनिम्मु. लोकम्बुनन्दु गत कालमु दुर्वारम्बयिन दुर्यशम्बु दॆच्चुकॊण्टि. इङ्क नेमि चेयुदु’ ननि मिन्नक क्रिन्दु चूचुचुण्डॆ. अन्त दमनकुं डिट्लनियॆ. ‘स्वामी! दायम्बरिमार्चि यिव्वडुवुन नुम्मलम्पडं बोलदु. ऱेडु तनु नॆरगुपऱुपं गडङ्गु वानि नेनि नॊप्परि किम्पक दोरिम्प वलयुननि पाडि नॆरिनॆरिङ्गिन गऱुवलु पलुकुदुरु. नेरमिं बॊनरिञ्चिन वारियं दोरिमि तापसुलकुङ्गानि भूपालुरकुं जनदु. राज्य लोभम्बु वलनङ्गानि यहङ्कारम्बु वलनङ्गानि स्वामि पदम्बुं गोरुवानिकि वधम्बु दक्क दण्डम्बु लेदु. ई यर्थम्बु सर्वसम्मतम्बु’. नाविनि पिङ्गळकुण्डु सन्तुष्टुण्डयि भद्रासनम्बु नधिष्ठिञ्चॆ. दमनकुण्डु प्रहृष्टुण्डयि ‘महास्वामी! देवरकु लोकम्बुलकु स्वस्ति यगुं गावुत.’ मनि वचियिञ्चि तानु सकल परिजनम्बुलुनु सुखम्बुण्डॆ.

अनि विष्णुशर्म सुहृद्भेदम्बु सान्तम्बुग वचियिञ्चि यिट्टि भेदम्बु मीरु मी शत्रुवुलन्दु प्रयोगिञ्चि विजयम्बुँ बॊन्दुण्डन राजपुत्रुलु करम्बु हर्षम्बु नॊन्दिरि.