०० प्रतिज्ञा

मङ्गलाचरणम्

श्रीमद्विखनस महागुरवे नमः ।
श्री श्रीनिवास परब्रह्मणे नमः ॥
श्री श्रीनिवासमखिकृते श्रीवैखानस-गृह्य-सूत्र-तात्पर्य-चिन्तामणौ दशविध-हेतु-निरूपणम्

वैखानस-कुलोद्भूतं
वेङ्कटेशार्चनारतम्¹ ।
वेदान्तदेशिकं वन्दे
श्रीनिवासार्यदीक्षितम् ॥

श्रीवेङ्कटेशम् अखिलेशम् अनन्तम् आद्यं
कारुण्यवारिधिम् अशेषसुरैस् सुवन्द्यम् ।
वन्दे समस्तजगतां स्थिति-सृष्टि-हेतुं
मान्यान् गुरूंश् च शतशो² भृगु-कश्यपादीन् ॥

श्रुतिस्मृतिनदीपूर्णं शास्त्रकल्लोलसङ्कुलम् ।
विष्णुभक्त्युदकं शुद्धं वन्दे वैखानसार्णवम् ॥³
येनान्यकॢप्तसूत्राणां⁴ नेत्रं निस्तिमिरीकृतम् ।
सूत्रं वैखानसं ह्य् एतत्⁵ चतुर्वर्गफलप्रदम् ॥
श्रुतिस्मृतीतिहासाद्यैः प्रतिपादितवैभवाम् ।
परमात्मपरां वन्दे सूत्रोपनिषदं पराम् ॥

व्याख्यान-कर्तृ-गोत्रनामादि

श्रीमत्कौशिकवंश्येन⁶ गोविन्दाचार्यसूनुना ।
श्रीवेङ्कटेशपादाब्जसपर्यासु रतात्मना ॥
श्रुतिस्मृतिपुराणादिसिद्धमार्गानुवर्तिना ।
पूर्वाचार्यपरिक्षुण्णसम्प्रदायानुयायिना ॥
वेदान्ताचार्यवर्येण श्रीनिवासार्ययज्वना ।
वैखानसस्य सूत्रस्य व्याख्या सम्यक् प्रकाश्यते ॥

विखानससूत्रस्य तद्-अनुयायिनां च सर्वोत्कृष्टत्वे दशविधहेतूनां निर्देशः

अथ सत्यत्वादि-समस्त-कल्याण-गुण-विशिष्टात् परब्रह्मणः श्रीमन्नारायणाद्
उत्पन्नेन विखनश्-शब्दवाच्येन
चतुर्-मुख-ब्रह्मणा प्रणीतस्य वैखानससूत्रस्य
सर्वसूत्रोत्तमत्वे
तत्सूत्रोक्त-धर्मानुष्ठातॄणां सर्वोत्कृष्टतमत्वे च
दशविधहेतवो निरूप्यन्ते।

यथा -

• अखिल-जगत्-कारण-भूतेन विखनसा प्रणीतत्वात्।[^९]
• सर्वसूत्राणाम् आदित्वात्।[^१०]
• सर्वकर्मसु श्रुतिमार्गानुसारित्वात्।[^११]
• समन्त्रक-सर्व-क्रिया-प्रतिपादकत्वात्।[^१२]
• निषेक-संस्कारादिमत्त्वात्।[^१३]
• अष्टादश-शारीर-संस्कार-प्रतिपादकत्वात्।[^१४]
• साङ्ग-क्रिया-कलापवत्त्वात्।[^१५]
• मन्वाद्यैः स्वीकृतत्वात्।[^१६]
• अखिल-जगद्-एक-कारण-भूत-श्रीमन्-नारायणैक-परत्वात्।[^१७]
• एतत्-सूत्रोक्त-धर्मानुष्ठानवताम् एव भगवत्-प्रियतमत्वोपपत्तेश् च।[^१८]

इति।

एभिर् हेतुभिर्
अस्य सूत्रस्य सर्वसूत्रोत्तमत्वम्।
एतत्-सूत्रोक्त-धर्मानुष्ठानाद् एव
वैखानसानां सर्वेभ्यः श्रेष्ठतमत्वञ् च
श्रुति-स्मृति-पुराणादि-मुखेन प्रतिपाद्यते।