आगमे वैष्णवे विश्वासटिप्पन्यः

॥ अथ अष्टमः पटलः ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथ वक्ष्यामि संक्षेपादग्निसंस्कारमुत्तमम्।
प्राच्यां कुण्डमुदीच्यां वा स्थण्डिलं वाऽप्यसम्भवे॥ 8.1 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

द्विहस्तमेकहस्तं वा चतुरश्रं त्रिमेखलम्।
द्विमेखलं वा कुण्डं स्यादेकमेखलमेव वा॥ 8.2 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

एककुण्डस्य मानार्धं खातमन्यत्र तत्समम्।
द्वादशाष्टचतुर्भिः स्यादङ्गुलैर्मेखलोन्नतिः॥ 8.3 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सात्तविकी राजसी चात्र तामसी मेखलाः स्मृताः।
चतुरङ्गुलविस्ताराः सर्वास्ता हस्तमात्रके॥ 8.4 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

द्विगुणे द्विगुणा ज्ञेया योनिः पश्चिमतो भवेत्।
चतुर्दशाङुला पश्चात् तन्नालं चतुरङ्गुलम्॥ 8.5 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अष्टाङ्गुलं भवेद् वृत्तं निर्वाहस्तु षडङ्गुलः।
गजोष्ठसदृशोऽश्वत्थपत्राग्राकार एव वा॥ 8.6 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्राजापत्या गजोष्ठाग्रा योनिरन्या तु वैष्णवी।
कुण्डस्था वैष्णवी शक्तिः प्रकृतिस्त्रिगुणात्मिका॥ 8.7 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सा योनिः सर्वभूतानां सिद्धीनां च विशेषतः।
प्राच्यां शिरः समाख्यातं बाहू दक्षिणसौम्ययोः॥ 8.8 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

उदरं कुण्डमित्युक्तं योनिः पादौ च पश्चिमे।
पदान्येकोनपञ्चाशत् कुण्डे सप्तविभाजिते॥ 8.9 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

आदिहान्तां क्रमात् तेषु पदेषु परिकल्पयेत्।
प्रणवं पूर्वमुद्दिश्य मेखलात्रितयेंऽशकान्॥ 8.10 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

व्यापिनं पुरुषं नादं स्मरेद् व्याप्तां च मातृकाम्।
विसर्गं योनिमध्ये च ध्यात्वाऽग्नीषोमबिन्दुकम्॥ 8.11 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

गर्भरूपा तु सा योनिर्मातृकेयं तदुद्भवा।
पितृमर्त्यसुरांशस्थां प्रादक्षिण्येन पूजयेत्॥ 8.12 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

हकारं मध्यकोष्ठेऽन्त्यं विष्णुं जीवात्मकं तथा।
गर्त्ताकारोदरा सेयं प्रकृतिर्गर्भभागिनी॥ 8.13 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

ज्ञातव्या साधकेनैवं परां सिद्धिमभीप्सता।
गायत्री कुण्डरूपेयं चतुर्विंशतिधा स्थिता॥ 8.14 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तारात्मकः पुमान् विष्णुरधिष्ठाताऽत्र कीर्तितः।
नाभिगुह्यान्तरं विद्यादग्निस्थानं तु देहिनाम्॥ 8.15 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तत्रैवाधीयते गर्भस्तत्र होमश्च सिद्धये।
चतुर्विंशाङ्गुलं कुण्डं गायत्रीसंख्यया स्मृतम्॥ 8.16 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

चतुर्विंशतितत्त्वानि द्विहस्ते द्व्यङ्गुलानि तु।
स्वराः पञ्चदशाधस्ताद् योनिः पञ्चदशाङ्गुला॥ 8.17 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

षोडशः सविसर्गोऽत्र नाभ्यन्ते संव्यवस्थितः।
सैव शक्तिः परा विष्णोः परमामृतवाहिनी॥ 8.18 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अग्नीषोमात्मिका दिव्या सर्वं ज्ञेयं च तन्मयम्।
साग्निरूपेण संहारं सोमरूपेण चोदयम्॥ 8.19 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

करोति बिन्दुयुग्मस्था नित्यमेषा मदिच्छया।
ब्रह्मलोकं स्थिता भित्त्वा गता मूर्ध्ना ममालयम्॥ 8.20 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

पितृयानं च वामे स्याद् देवयानं च दक्षिणे।
मध्यमे ब्रह्मणो मार्गो मुक्तये सैवमीरिता॥ 8.21 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

साऽग्निरूपा व्रजत्यूर्ध्वं सोमरूपा व्रजत्यधः।
वामदक्षिणतो हित्वा स्थिता व्याप्य जगत्त्रयम्॥ 8.22 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

इडा च पिङ्गला नाड्यौ वामदक्षिणपार्श्वयोः।
सुषुम्नोर्ध्वगता नाडी मोक्षमार्गस्तु स स्मृतः॥ 8.23 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तत्र चित्तं समाधाय धर्मधर्मविवर्जितम्।
सर्वरोगविनिर्मुक्तो लयमायात्यसंशयम्॥ 8.24 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

एवं कुण्डशरीरं तु ज्ञातव्यं मातृकामयम्।
लीयते विश्वमत्रेति कुण्डं तद्विश्वकुण्डनात्॥ 8.25 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तस्मात् कुण्डेऽत्र होतव्यं विधिदृष्टेन वर्त्मना।
सुसंस्कृते यथा क्षेत्रे फलं प्राप्नोति कर्षकः॥ 8.26 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

हुतभुक् च तथा ज्ञेयः संस्कृतः फलदो नृणाम्।
यथैवाज्यस्य संस्कारः कर्तव्योऽग्नेस्तथैव च॥ 8.27 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

होतव्यं संस्कृते तस्मादग्नौ नासंस्कृते बुधैः।
शिष्यस्यैव तु संस्कारो वह्नेराज्यस्य वाऽत्र यः॥ 8.28 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

नाग्न्यर्थस्तत्त्वतस्तस्मादिष्टो यागेषु सर्वथा।
मथितं मणिजं वाऽथ श्रोत्रियागारजं तु वा॥ 8.29 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

शरावेणाग्निमानीय तमस्त्रेण तु शोधयेत्।
संहारमुद्रया तस्य जीवमात्मनि योजयेत्॥ 8.30 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

शय्यां तु चिन्तयित्वाऽऽदौ धर्माधर्मादिसंयुताम्।
वरास्तरणसंछन्नां धूपामोदाधिवासिताम्॥ 8.31 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सुगन्धकुसुमाकीर्णां नानाद्रव्यैश्च शोभिताम्।
ध्यायेल्लक्ष्मीं च वाग्रूपां भूषितां नवयौवनाम्॥ 8.32 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

साभिलाषामृतुस्नातां फुल्लपङ्गजधारिणीम्।
एवं च चिन्तयेत् सौम्यं सदा प्रहसिताननम्॥ 8.33 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

रत्यर्थिनं समासक्तदृष्टिं देवीमुखाम्बुजे।
एवंरूपावुभौ ध्यात्वा गन्धपुष्पैः प्रपूजयेत्॥ 8.34 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

देवस्य सुक्लमध्यस्थमग्निबीजं तु चिन्तयेत्।
गर्भाशयप्रविष्टं तु तद्रक्तेन समन्वितम्॥ 8.35 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

देवं विसर्जयेत् पश्चात् गर्भाधाने कृते तथा।
कुण्डभूतां ततो देवीं वह्निभूतं च तं स्मरेत्॥ 8.36 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तत्पुंसवनसीमन्तजातनामाशनक्रियाः।
हृदयादिभिरंष्टाष्ट हुत्वाऽऽज्यं कल्पयेत् क्रमात्॥ 8.37 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

वैषडन्तेन मन्त्रेण प्लुतान्तेन यथाविधि।
पृथक् पूर्णाहुतिं दद्याद् गन्धपुष्पैश्च पूजयेत्॥ 8.38 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रणवस्तु स्रुवो ज्ञेयो मातृका स्रुगिति द्वयम्।
पुरुषप्रकृतित्वेन विज्ञातव्यं विचक्षणैः॥ 8.39 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

रत्निमात्रं स्रुवं कुर्याद् वर्तुलं द्व्यङ्गुलं मुखम्।
गोष्पदं तु यथा मग्नमल्पपङ्के तथा भवेत्॥ 8.40 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

वर्तुलानन्तरग्रन्थिविष्कम्भेणाङ्गुलो भवेत्।
दण्डस्तु वर्तुलाकारो ग्रन्थिवक्रादिवर्जितः॥ 8.41 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

क्रमात् तनूकृताग्रोऽधो नाडी स्याच्चतुरङ्गुला।
स्वयं निपतितः शुष्को दग्धो भग्नश्च दन्तिना॥ 8.42 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

दुष्टदेशभवो वक्रः स्फुटितश्च सकोटरः।
सक्षतः कृमिजुष्टोऽन्यवृक्षजश्चान्यतोमुखः॥ 8.43 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्रुवः स्यादभिचाराय स्रुग्वा तस्मान्न कारयेत्।
क्षीरवृक्षोद्भवः शान्त्यै खादिरः सर्वकामदः॥ 8.44 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

ब्रह्मवर्चसकृद् ब्राह्मो जुहूर्ब्राह्मी सदा भवेत्।
ऋग्वेदाद्यास्त्रयो वेदा ब्रह्माद्याश्चैव देवताः॥ 8.45 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

भूरादयोऽग्नयोऽवस्थाः सवनान्यक्षराणि च।
प्रणवांशक्रमाद्दण्डग्रन्थिवृत्तेषु कल्पयेत्॥ 8.46 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

बाहुमात्रां स्रुचं सप्तषट्पञ्चाङ्गुलविस्तराम्।
कारयेन्मध्यतो वृत्तं त्रिभागेन च खातयेत्॥ 8.47 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तिर्यगूर्ध्वं समं तस्य बहिरर्धं तु शोधयेत्।
अङ्गुलस्य चतुर्थाशं शैषार्धेऽर्धं तथाऽन्ततः॥ 8.48 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

खातस्य मेखलां रम्यां शेषार्धेन तु कारयेत्।
कलाध्यर्धाङ्गुलायामं कण्ठं त्र्यंशैकविस्तृतम्॥ 8.49 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

चतुरङ्गुलविस्तारं मुखं पञ्चाङ्गुलं तथा।
समायामं तु कर्तव्यं शुभं हंसमुखाकृति॥ 8.50 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

धाराकुल्या च तन्मध्ये वृत्तगर्तप्रवेशिनी।
कण्ठे कनीयसी नाहं सुषिरं तस्य कल्पयेत्॥ 8.51 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

धारा स्यात्तदधोभागे दण्डमूले च युक्तितः।
शेषं दण्डं सुवृत्तं च क्रमेणाग्रं तनूकृतम्॥ 8.52 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रादक्षिण्याद् बिलस्यान्तर्न्यस्तव्याः षोडश स्वराः।
दण्डेऽन्ये कोणतोऽन्तःस्था बिलपार्श्वाग्रगाः परे॥ 8.53 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तया पूर्णाऽत्र दातव्या स्रुवसम्पुटगुप्तया।
स्रुवेण केवलेनापि होमस्तत्सहितेन च॥ 8.54 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्रुचा नो स्रुवया? तारः केवलोऽपि हि सिद्धिदः।
सृष्ट्यर्थोऽयं स्रुवस्तस्मात् तेनासीनस्तु होमयेत्॥ 8.55 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्थित्यर्थं स्रुक् तया पूर्णां तिष्ठन्नेव तु दापयेत्।
गायत्री तु जुहूर्ब्राह्मी स्याच्चतुर्विशद्ङ्गुला॥ 8.56 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

दण्डाग्रेऽस्यां मुखाग्रेऽन्तर्गण्डयोराज्यवर्त्मनि।
हृदयादीनि नेत्रान्तान्यङ्गानि परिकल्पयेत्॥ 8.57 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तारोपस्तीर्णया नित्यं तया पक्वं तु होमयेत्।
प्राणापानस्वरूपौ च स्रुक्स्रुवौ कथितावुभौ॥ 8.58 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

कर्तव्यौ नाभिसंलग्नौ प्राणस्थानं तु तद्विदुः।
धूमस्तु नासिका ज्ञेया पार्श्वयोः कर्णचक्षुषी॥ 8.59 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

पूर्वापरं ललाटास्यं वह्निस्थानमिदं भवेत्।
कृत्वोल्लेखादि गायत्र्या परिधायार्चितेऽनले॥ 8.60 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

पूर्ववत् पङ्कजं ध्यात्वा सर्वतत्त्वान्यनुक्रमात्।
मध्ये जनार्दनं ध्यायेत् सूर्यकोटिसमप्रभम्॥ 8.61 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

आहुतीनां सहस्रेण तर्पयेत् तं शतेन वा।
दश पूर्णाहुतीस्तत्र मूलमन्त्रेण होमयेत्॥ 8.62 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

दशांशेनेतरांश्चैव तर्पयेच्चरूणैव वा।
नैत्यके तु विधिर्ह्येष कर्तव्यो दीक्षितैर्द्विजैः॥ 8.63 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

शोषदाहामृतप्लावकाठिन्यपरिकल्पनैः।
तत्तद्बीजकृतैः शोध्यं वह्नेरायतनं सदा॥ 8.64 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

यत्परिस्तीर्यते दर्भैर्यत्प्रणीता निधीयते।
यद्ब्रह्मा कल्प्यते चात्र सर्वं तद्विघ्नशान्तये॥ 8.65 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्निग्धे प्रदक्षिणवर्ते सुसमिद्धे हुताशने।
विधूमे लेलिहाने च होतव्यं कर्मसिद्धये॥ 8.66 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अल्पतेजाश्च रूक्षश्च शुक्लः कृष्णश्च योऽनलः।
भूलेही विष्फुलिङ्गी च दुर्गन्धश्च न शस्यते॥ 8.67 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

रूपादिभेदतः काली कराली च मनोजवा।
लोहिता चार्धधूम्रा च ज्वाला चाथ स्फुलिङगिनी॥ 8.68 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

विश्वरूपेति सप्तैता जिह्वा ज्ञेया हविर्भुजः।
ताभिरस्य मुखं पूर्णं विदीर्ण सप्तजिह्वकम्॥ 8.69 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

लेलिह्यमानमुज्ज्वालं सदा ध्येयं जुहूषता।
कर्षार्धं जुहुयादाज्यमन्नं ग्रासार्धमात्रकम्॥ 8.70 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

शुक्तिमात्राहुतीर्दध्नः क्षीरस्य मधुनस्तथा।
यवतण्डुलशालीनां प्रसृतिः पृथुकस्य च॥ 8.71 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

लाजानां मुष्टिमात्रं तु फलानां स्वप्रमामतः।
भक्ष्याणामभयामात्रं मूलानां खण्डनत्रयम्॥ 8.72 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

दूर्वाणां च त्रयं साग्रं सक्तूनां कर्षमात्रकम्।
तिलानां सर्षपाणां च मुद्गानां चैव पञ्चकम्॥ 8.73 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

एकैकं चैव होतव्यं पुष्पाणां समिधां तथा।
चतुर्गृहीतमापूर्य स्रुवेणाज्यं महास्रुचा॥ 8.74 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

पुर्णाहुतिस्तु दातव्या नित्यमच्छिन्नधारया।
अरत्निमात्रमिध्माख्यं समित्पूगं घृताप्लुतम्॥ 8.75 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

पालाशं युगपन्नित्यं होतव्यमविकम्पितम्।
स्रुवेणाज्यमुपस्तीर्य जुह्वां पिण्डद्वयं चरोः॥ 8.76 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

घृताभिघारितं पक्वं यत् साद्यन्तस्रुवाहुति।
एवमेकैकपिण्डं तु पुनर्द्विरभिघारितम्॥ 8.77 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रधानाहुतिहोमान्ते होतव्यं स्विष्टकृद् भवेत्।
अन्यत् सर्वं घृताभ्यक्तं दक्षिणस्य करस्य तु॥ 8.78 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

जुहुयाद्देवतीर्थेन कनिष्ठामूलवर्तिना।
स्रुवेणैव द्रवद्रव्यं दधिक्षीरादि सर्वदा॥ 8.79 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

होतव्यं विधिना सर्वमन्यथा दोषमाप्नुयात्।
पूर्वं त्रिः क्षालितैः शालितण्डुलैरमलैश्चरुम्॥ 8.80 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

यन्त्रेणाग्नावदिश्रित्य श्रपयेद् व्यजनानिलैः।
संस्कृत्य विधिना चाज्यं दर्भैः सम्मृज्य च स्रुवम्॥ 8.81 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

निधाय परिधीनद्भिः परिषिच्याग्निमर्चयेत्।
इध्माघाराज्यभागेषु हुतेष्वाहूय देवताम्॥ 8.82 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

पक्वमन्यच्च होतव्यं समिदादि यथाक्रमम्।
आघारवत् क्रमो ह्येष कर्तव्यः सिद्धिमीप्सता॥ 8.83 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

आधायाग्निं परिस्तीर्य संस्कृत्याभ्यर्च्य च क्रमात्।
होतव्यमखिलैर्द्रव्यैरयमापूर्विको विधिः॥ 8.84 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

होमशेषं समाप्याथ विधिनोद्वास्य देवताम्।
स्वशक्त्या दक्षिणां दद्यादेवं सिद्ध्यन्ति सिद्धयः॥ 8.85 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सामान्येन समाख्यातमग्निकार्यमिदं मया।
विसेषतस्तु कर्तव्यं तत्र तत्रैव वक्ष्यते॥ 8.86 ॥

मूलम्

॥ इति विष्णुसंहितायामग्निकार्योऽष्टमः पटलः ॥