आगमे वैष्णवे विश्वासटिप्पन्यः

॥ अथ द्वितीयः पटलः ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथ वक्ष्यामि संक्षेपात् तन्त्रव्याख्यानमादितः।
येन सम्यक्कृतेनेह सिद्धिर्भवति शाश्वती॥ 2.1 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

दीक्षाभिषेकवान् भक्तो ब्राह्मणः समयस्थितः।
परानुग्रहवान् वाग्ग्मी सिद्धः सिद्धान्तपारगः॥ 2.2 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

वादजल्पवितण्डाभिः परतन्त्रविघातकृत्।
सर्वलक्षणसम्पन्नः सत्यवादी दृढव्रतः॥ 2.3 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

निर्दोषो योगविद् दान्तः कर्मज्ञः कालवित्तमः।
व्याचक्षीतोपसन्नेभ्यः स्वशिष्येभ्यो विशेषतः॥ 2.4 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

दीक्षितेभ्यो विनीतेभ्यो भक्तेभ्यश्चापि यत्नतः।
द्विजेभ्योऽधीतवेदेभ्यः श्रद्दधानेभ्य एव च॥ 2.5 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अभिवाद्य गुरुं शिष्यः सुखासीनः प्रयत्नवान्।
पठेत् प्रणवपूर्वं तु शृणुयाच्च पूनर्गुरोः॥ 2.6 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अभ्यसेच्च द्विजैरेव तादृशैर्दीक्षितैः सह।
ज्ञात्वेवमभिषिक्तस्तु परेभ्यः प्रतिपादयेत्॥ 2.7 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

दीक्षयेच्च ततः शिष्यान् कुर्याच् स्थापनादिकम्।
दीक्षितोऽपि न शूद्रस्तु पठेच्च शृणुयात् तथा॥ 2.8 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

गुरुदत्तं जपेन्मन्त्रमर्चयेत् स्थण्डिले च सः।
व्याख्यास्थापितदेवार्चाहोमेष्वस्य न कर्तृता॥ 2.9 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

दीक्षितस्यापि किन्त्वेष कामं विप्रैस्तु कारयेत्।
सर्वेऽर्था येन तन्यन्ते त्रायन्ते च भयाज्जनाः॥ 2.10 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

इति तन्त्रस्य तन्त्रत्वं तन्त्रज्ञाः परिचक्षते।
वेदमूलतया तन्त्रमाप्तमूलतयाऽथवा॥ 2.11 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

पुराणवत् प्रमाणं स्यात् तथा मन्वादिवाक्यवत्।
दृष्टानुमोपमाशाब्दैरर्थापत्त्या च पञ्चधा॥ 2.12 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सर्वेऽप्यर्थाः प्रतीयन्ते यदि नाभासता भवेत्।
दृष्टमक्षोद्भवं ज्ञानं शब्दादिविषया मतिः॥ 2.13 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रमाणं विषयाक्षादिदोषैराभासता स्मृता।
ततः सामान्यतो दृष्टं पूर्ववच्छेषवत् त्रिधा॥ 2.14 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अनुमानं भवेद् भाविभूतार्थज्ञानसाधनम्।
उपमा यत्र सादृश्यादुपमेयार्थदर्शनम्॥ 2.15 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

याऽर्थादापद्यते सेयमर्थापत्तिरिहेष्यते।
वेदतन्त्रादिभेदेन शाब्दं तु बहुधा स्मृतम्॥ 2.16 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्वयंप्रकाश एकेषामात्माऽन्यैरनुमीयते।
प्रकृतिश्च विकृत्योभावागमैर्विधैरपि॥ 2.17 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

निष्कलः सकलैर्भावैः सृष्टैः स्रष्टाऽनुमीयते।
ज्ञात्वैवं सृज्यते सर्वमिति सर्वज्ञ एव सः॥ 2.18 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

आप्तप्रोक्ततया तन्त्रं प्रमाणमिति ये विदुः।
वेदप्रामाण्यमप्याहुराप्तमूलतयैव ते॥ 2.19 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तच्छैववैष्णवब्राह्मसौरकौमारभेदतः।
पञ्चधा भिद्यते तन्त्रं वक्तॄणां च विशेषतः॥ 2.20 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

विष्णोर्धर्मप्रवक्तृत्वात् तत्प्रोक्तं मनुवाक्यवत्।
ब्रह्मविष्णू हि धर्माणां प्रवक्तारौ बुधैः स्मुतौ॥ 2.21 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

यथा तु वेदवृक्षस्य शाखाभेदा ह्मनेकशः।
तथा भेदाः समाख्याताः पञ्चरात्रस्य सूरिभिः॥ 2.22 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

क्रियापाठविशेषैस्तु भिद्यन्ते ते पृथक् पृथक्।
तन्मूलानि च तन्त्राणि मुनिभिर्देवमानुषैः॥ 2.23 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

बहुधा सम्प्रणीतानि तेनेदं बहुधा स्मृतम्।
तथा बहुविधेऽप्यस्मिन् पञ्चरात्रेऽतिविस्तरे॥ 2.24 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अभेदेन स्थितं तत्त्वमेकमेव तु नान्यथा।
गोचरं कुलमित्युक्तमनुष्ठानविशेषतः॥ 2.25 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तदेव ज्ञापकं तेषां देशिकत्वे न संशयः।
वैखानसाः सात्त्वताश्च विख्येकान्तिकमूलकाः॥ 2.26 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

गोचरास्तु समाख्याता वासुदेवाद्यजाश्रयाः।
भिद्यन्ते पञ्चधैते तु गोचराः पारमार्थिकाः॥ 2.27 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अर्चनं सर्वकालं तु देवदेवस्य नित्यशः।
अयाचितोपपन्नेन कुटुम्बस्य च पोषणम्॥ 2.28 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

वृत्तिभेदः क्रिया चेति यत्र वैखानसं कुलम्।
एककालं द्विकालं वा विष्णोराराधनं स्फुटम्॥ 2.29 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

क्षत्रवृत्त्योपपन्नेन कुटुम्बस्य च पोषणम्।
नावर्तनं च सङ्ग्रामे सर्वशास्त्रेषु कौशलम्॥ 2.30 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

एतैस्तु लक्षणैर्युक्ताः सात्त्वतास्ते प्रकीर्तिताः।
कृषिवाणिज्यगोरक्षा द्विकालं विष्णुपूजनम्॥ 2.31 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

एतच्च दृश्यते यत्र शिखिनस्ते प्रकीर्तिताः।
शुश्रूषणं द्विजातीनां भैक्षवृत्त्या च वर्तनम्॥ 2.32 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सकृच्चाराधनं येषां ते ततैकान्तिकाः स्मृताः।
एककालं द्विकालं वा त्रिकालमथवा पुनः॥ 2.33 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अर्चनं देवदेवस्य मनोवाक्कायकर्मभिः।
अयाचितोपपन्नेन वर्तनं येषु दृश्यते॥ 2.34 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्वशिष्याद् वर्तनं वाऽपि ते ज्ञेया मूलसंज्ञकाः।
प्रत्येकं पञ्चभिर्भेदैस्तान्यासन् पञ्चविंशतिः॥ 2.35 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तन्त्राणि पुनरेतेषामपर्यन्तः प्रविस्तरः।
भक्ताश्च भगवद्भक्ता दासाः पारिषदास्तथा॥ 2.36 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

इति भागवतान्तोऽन्यो विभागश्चेह कीर्तितः।
भक्ता वर्णरताः शान्ता वैष्णवा ये त्वदीक्षिताः॥ 2.37 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

दीक्षिता भगवद्भक्ता दासा वै नेष्ठिकाः स्मृताः।
पार्षदास्तत्क्रियैकस्थास्तन्निवेदितवृत्तयः॥ 2.38 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

नित्यमातोद्यवाद्यैस्तु पूजका ब्रह्मचारिणः।
विप्रा भागवता ज्ञेयाः सर्वोत्कृष्टतमास्तु ते॥ 2.39 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

समयी पुत्रकश्चैव साधको देशिको गुरुः।
इति दीक्षितभेदोऽन्यो विहितश्चेह विष्णुना॥ 2.40 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

मण्डलं विधिनाऽऽलिख्य साङ्गमूर्तिं यथाविधि।
दर्शयेत् यमिहाचार्यः समयी नाम स स्मृतः॥ 2.41 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

मण्डले देवमाराध्य साङ्गमूर्तिं यथाविधि।
दर्शयेत् स्वयमाचार्यः पुत्रको नाम स स्मृतः॥ 2.42 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रदर्श्य मण्डलं हुत्वा मन्त्रानग्नौ यथाविधि।
दीक्षयेद् यं गुरुः शिष्यं साधकः स तु मन्त्रभाक्॥ 2.43 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

मण्डलाराघनाहोमविधानैरखिलैः क्रमात्।
दीक्षयेद् यं गुरुः शिष्यं स तन्त्रज्ञस्तु देशिकः॥ 2.44 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

दीक्षितः समायाचारशीलवान् सर्वतन्त्रवित्।
अभिषिक्तस्तु विज्ञेयो गुरुर्ध्यानार्चनादिकृत्॥ 2.45 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

वर्णेषु विप्रा विप्रेषु वैष्णवास्तेषु दीक्षिताः।
तेषु मन्त्रविदस्तेषु तन्त्रज्ञास्तेषु पूजकाः॥ 2.46 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

तेषु च ग्रन्थवन्तोऽत्र पाठकास्तेषु तद्विदः।
तेषु सिद्धाश्च तेष्वेवमक्षिषिक्तो विशिष्यते॥ 2.47 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

ततोऽनुग्रहकर्ताऽस्माद् व्याख्याताऽस्मात् स्वयं हरिः।
सङ्ग्रहादेवमाख्याता मया ते तन्त्रगोचराः॥ 2.48 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सेव्यास्तत् प्रेप्सुभिर्नित्यं विष्णोर्यत् परमं पदम्।
रात्रयो गोचराः पञ्च शब्दादिविषयात्मिकाः॥ 2.49 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

महाभूतात्मका वाऽत्र पञ्चरात्रमिदं ततः।
अवाप्य तु परं तेजो यत्रैताः पञ्च रात्रयः॥ 2.50 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

नश्यन्ति पञ्चरात्रं तत् सर्वाज्ञानविनाशनम्।
अध्येतव्यमतः श्रव्यमनुष्ठेयार्थमादरात्॥ 2.51 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रमाणप्रवरं तन्त्रं पञ्चरात्राख्यमीदृशम्।
एताभ्यः पञ्चरात्रिभ्यो व्यतिरिक्तं निरञ्जनम्॥ 2.52 ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

यदा पश्येत् परं तत्वं तदा मुक्तः स नान्यथा।
स एव देशिको ज्ञेयः संसारर्णवतारकः॥ 2.53 ॥

मूलम्

स एव भगवान् विष्णुर्नाफलस्तदनुग्रहः।

॥ इति विष्णुसंहितायां द्वितीयः पटलः ॥