अथ चत्वारिंशोऽध्यायः
पौष्कर उवाच
विश्वास-प्रस्तुतिः
परिज्ञातं मया देव दोषोपशमनं महत् ।
शान्तिकं परमं यद्वै व्यत्ययात् सौमनस्यकृत् ॥ १ ॥
मूलम्
परिज्ञातं मया देव दोषोपशमनं महत् ।
शान्तिकं परमं यद्वै व्यत्ययात् सौमनस्यकृत् ॥ १ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
शास्त्रसम्बन्धपर्यन्तं प्रसङ्गात्त्वदनुग्रहात् ।
नानाधर्मप्रतिष्ठा च भविनां स्वर्गदा च या ॥ २ ॥
मूलम्
शास्त्रसम्बन्धपर्यन्तं प्रसङ्गात्त्वदनुग्रहात् ।
नानाधर्मप्रतिष्ठा च भविनां स्वर्गदा च या ॥ २ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
इदानीं ज्ञातुमिच्छामि त्वत्तस्सङ्क्षेपतस्ततः ।
सरहस्यं जगद्योनेः प्रतिमालक्षणादिकम् ॥ ३ ॥
मूलम्
इदानीं ज्ञातुमिच्छामि त्वत्तस्सङ्क्षेपतस्ततः ।
सरहस्यं जगद्योनेः प्रतिमालक्षणादिकम् ॥ ३ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
संविधानं प्रतिष्ठाख्यमशेषं पूर्वचोदितम् ।
क्षतदोषास्तु येऽर्चानां मधूच्छिष्टोदिताः क्रियाः ॥ ४ ॥
मूलम्
संविधानं प्रतिष्ठाख्यमशेषं पूर्वचोदितम् ।
क्षतदोषास्तु येऽर्चानां मधूच्छिष्टोदिताः क्रियाः ॥ ४ ॥
प्। २४१)
विश्वास-प्रस्तुतिः
तास्त्वयोक्ताः पुरा देव मानोन्मानादिकैर्विना ।
आमूर्धदेशकेशीयं चरणान्तं हि लक्षणम् ॥ ५ ॥
मूलम्
तास्त्वयोक्ताः पुरा देव मानोन्मानादिकैर्विना ।
आमूर्धदेशकेशीयं चरणान्तं हि लक्षणम् ॥ ५ ॥
मया यथावन्न ज्ञातं नैपुण्येन जगत्पते ॥
श्रीभगवानुवाच
विश्वास-प्रस्तुतिः
नानाधर्मप्रतिष्ठानां पुरा कृत्वा तु पौष्कर ।
मोक्षार्थमाचरेच्छुद्धं प्रतिष्ठामाच्युतीं पराम् ॥ ६ ॥
मूलम्
नानाधर्मप्रतिष्ठानां पुरा कृत्वा तु पौष्कर ।
मोक्षार्थमाचरेच्छुद्धं प्रतिष्ठामाच्युतीं पराम् ॥ ६ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
सुलक्षणे तु भूभागे गव्यैर्भक्तेन वै पुरा ।
प्राग्दिक्सिद्धिसमेतं तु वसुधालक्षणं च ते ॥ ७ ॥
मूलम्
सुलक्षणे तु भूभागे गव्यैर्भक्तेन वै पुरा ।
प्राग्दिक्सिद्धिसमेतं तु वसुधालक्षणं च ते ॥ ७ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
स्फुटमुक्तं प्रतिष्ठार्थं विज्ञातव्यं तदेव हि ।
जलाश्रयादिका या भूर्विविधैश्च विभूषिता ॥ ८ ॥
मूलम्
स्फुटमुक्तं प्रतिष्ठार्थं विज्ञातव्यं तदेव हि ।
जलाश्रयादिका या भूर्विविधैश्च विभूषिता ॥ ८ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
वनौघवनसंयुक्तैर्ग्रामैस्सह पुरादिकैः ।
प्रतिग्रहं प्रतिष्ठार्थं पूर्ववद्विधिपूर्वकम् ॥ ९ ॥
मूलम्
वनौघवनसंयुक्तैर्ग्रामैस्सह पुरादिकैः ।
प्रतिग्रहं प्रतिष्ठार्थं पूर्ववद्विधिपूर्वकम् ॥ ९ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
सम्पाद्य कुसुमारामपर्यन्तं च सुविस्तरम् ।
उत्तमं वनयात्रान्तं ततः कुर्यात् सदेशिकः ॥ १० ॥
मूलम्
सम्पाद्य कुसुमारामपर्यन्तं च सुविस्तरम् ।
उत्तमं वनयात्रान्तं ततः कुर्यात् सदेशिकः ॥ १० ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
होराद्येन च लग्नेन मुहूर्तेनार्चितेन च ।
शकुने गागने भौमे चीत्तसौख्यप्रदे शुभे ॥ ११ ॥
मूलम्
होराद्येन च लग्नेन मुहूर्तेनार्चितेन च ।
शकुने गागने भौमे चीत्तसौख्यप्रदे शुभे ॥ ११ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
किञ्चिदध्वावशिष्टे तु वस्तव्यं च वनाद्बहिः ।
शुभे ग्रहेऽनुकूले च नक्षत्रे वासरेऽपि च ॥ १२ ॥
मूलम्
किञ्चिदध्वावशिष्टे तु वस्तव्यं च वनाद्बहिः ।
शुभे ग्रहेऽनुकूले च नक्षत्रे वासरेऽपि च ॥ १२ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
कुर्याद्वनप्रवेशं च तत्रेष्ट्वा वनदेवताः ।
आदाय लक्षणोपेतमुपलं वै सितादिकम् ॥ १३ ॥
मूलम्
कुर्याद्वनप्रवेशं च तत्रेष्ट्वा वनदेवताः ।
आदाय लक्षणोपेतमुपलं वै सितादिकम् ॥ १३ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
सुस्निग्धं सुखनं शुद्धं दोषैर्हीनं स्फुटादिकैः ।
वृक्षं वा लक्षणोपेतमक्षतं सरलं दृढम् ॥ १४ ॥
मूलम्
सुस्निग्धं सुखनं शुद्धं दोषैर्हीनं स्फुटादिकैः ।
वृक्षं वा लक्षणोपेतमक्षतं सरलं दृढम् ॥ १४ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
फलं (ल) पुष्पप्रदं स्थूलं सक्षीरं वा तदुज्झितम् ।
नानाजातिं च कर्मण्यं यज्ञाङ्गानां गुणावहम् ॥ १५ ॥
मूलम्
फलं (ल) पुष्पप्रदं स्थूलं सक्षीरं वा तदुज्झितम् ।
नानाजातिं च कर्मण्यं यज्ञाङ्गानां गुणावहम् ॥ १५ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
सत्त्वाद्यं तदधिष्ठातृबलिदानपुरस्सरम् ।
कृत्वा विसर्जनं 1 चैव मध्वाज्याक्तेन देशिकः ॥ १६ ॥
मूलम्
सत्त्वाद्यं तदधिष्ठातृबलिदानपुरस्सरम् ।
कृत्वा विसर्जनं 1 चैव मध्वाज्याक्तेन देशिकः ॥ १६ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
शस्त्रेण प्रहरं दद्याच्छेतव्यं शिल्पिना ततः ।
चन्दनं स्यन्दनं तत्र तथा सुरभिचन्दनम् ॥ १७ ॥
मूलम्
शस्त्रेण प्रहरं दद्याच्छेतव्यं शिल्पिना ततः ।
चन्दनं स्यन्दनं तत्र तथा सुरभिचन्दनम् ॥ १७ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
अगरुं कर्णिकारं च काश्मर्यं रक्तचन्दनम् ।
बिल्वामलकचूताश्च तालवर्णकसिंहकाः ॥ १८ ॥
मूलम्
अगरुं कर्णिकारं च काश्मर्यं रक्तचन्दनम् ।
बिल्वामलकचूताश्च तालवर्णकसिंहकाः ॥ १८ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
श्रीपर्णी नालिकेरं च नागमातृकपीनकम् 2 ।
गव्यं कपित्थं च तथा हिमतालतमालकम् 3 ॥ १९ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
बदरं खदिरं फल्गु मधूकं किंशुकद्रुमम् ।
फालवेतं च खर्जूरं नीपनारङ्गशिंशुपम् 4 ॥ २० ॥
मूलम्
बदरं खदिरं फल्गु मधूकं किंशुकद्रुमम् ।
फालवेतं च खर्जूरं नीपनारङ्गशिंशुपम् 4 ॥ २० ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
पिप्पलं वृक्षमश्वत्थं पिप्पलीविटपं महत् ।
सुरदारु हरीतक्यं वकुलं चाप्युदुम्बरम् ॥ २१ ॥
मूलम्
पिप्पलं वृक्षमश्वत्थं पिप्पलीविटपं महत् ।
सुरदारु हरीतक्यं वकुलं चाप्युदुम्बरम् ॥ २१ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
कालाख्यं पुष्पकूलं च वैरं चान्यत्फलद्रुमम् ।
फालस्यं भूर्जवृक्षं च पलाशं कृतमर्दकम् ॥ २२ ॥
मूलम्
कालाख्यं पुष्पकूलं च वैरं चान्यत्फलद्रुमम् ।
फालस्यं भूर्जवृक्षं च पलाशं कृतमर्दकम् ॥ २२ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तिन्दुकं बीजसारं च मातुलुङ्गद्रुमं महत् ।
राजवृक्षं 5 कोहितकं सुनाभिकुटकार्जुनम् ॥ २३ ॥
मूलम्
तिन्दुकं बीजसारं च मातुलुङ्गद्रुमं महत् ।
राजवृक्षं 5 कोहितकं सुनाभिकुटकार्जुनम् ॥ २३ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
सरलं कुठजश्शाकः शमीश्रीवेष्टकेतकाः ।
असनस्पन्दनाख्यं च स्तबछस्तबकेति च ॥ २४ ॥
मूलम्
सरलं कुठजश्शाकः शमीश्रीवेष्टकेतकाः ।
असनस्पन्दनाख्यं च स्तबछस्तबकेति च ॥ २४ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
सारवन्तो 6 मखीया ये सुसिद्धा लोकपूजिताः ।
ग्राह्यास्तरूत्तमास्सर्वे कर्मणि स्थापनादिके ॥ २५ ॥
मूलम्
सारवन्तो 6 मखीया ये सुसिद्धा लोकपूजिताः ।
ग्राह्यास्तरूत्तमास्सर्वे कर्मणि स्थापनादिके ॥ २५ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
एकैकतालवृद्ध्या तु द्वादशान्तकरावधि ।
द्विरष्टकं तु बिम्बानामेवं स्यादपरं तु वै ॥ २६ ॥
मूलम्
एकैकतालवृद्ध्या तु द्वादशान्तकरावधि ।
द्विरष्टकं तु बिम्बानामेवं स्यादपरं तु वै ॥ २६ ॥
प्। २४२)
विश्वास-प्रस्तुतिः
प्रयोजनवशेनैव तरवो बिम्बकर्मणि ।
विहिताः क्रमशस्त्वेते स्वल्पानामादिनां महत् ॥ २७ ॥
मूलम्
प्रयोजनवशेनैव तरवो बिम्बकर्मणि ।
विहिताः क्रमशस्त्वेते स्वल्पानामादिनां महत् ॥ २७ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
केचित् फलवशेनैव विहिताश्च फलार्थिनाम् ।
निष्कामानां च विहितास्सर्वे सर्वफलप्रदाः ॥ २८ ॥
मूलम्
केचित् फलवशेनैव विहिताश्च फलार्थिनाम् ।
निष्कामानां च विहितास्सर्वे सर्वफलप्रदाः ॥ २८ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
एतैः पूर्वोदिताः कार्यास्सप्ताङ्गैस्तोरणाश्शुभाः ।
अग्निकार्योपयोग्यानि स्रुवादीन्युदितानि वै ॥ २९ ॥
मूलम्
एतैः पूर्वोदिताः कार्यास्सप्ताङ्गैस्तोरणाश्शुभाः ।
अग्निकार्योपयोग्यानि स्रुवादीन्युदितानि वै ॥ २९ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
अग्नाविन्धनकाष्ठानि समित्परिधयस्तथा ।
आराधनार्थं मन्त्राणां भद्रपीठानि पुष्कर ॥ ३० ॥
मूलम्
अग्नाविन्धनकाष्ठानि समित्परिधयस्तथा ।
आराधनार्थं मन्त्राणां भद्रपीठानि पुष्कर ॥ ३० ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
मन्त्रबिम्बान्यशेषाणि तत्पीठानि तथैव च ।
प्रासादादीनि चित्राणि प्राकारसहितानि 7 च ॥ ३१ ॥
मूलम्
मन्त्रबिम्बान्यशेषाणि तत्पीठानि तथैव च ।
प्रासादादीनि चित्राणि प्राकारसहितानि 7 च ॥ ३१ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
शयनान्यासनादीनि देवोपकरणानि च ।
रथादिरथयात्रार्थं वैष्णवेषूत्सवेषु च ॥ ३२ ॥
मूलम्
शयनान्यासनादीनि देवोपकरणानि च ।
रथादिरथयात्रार्थं वैष्णवेषूत्सवेषु च ॥ ३२ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
केतुदण्डानि दीर्घाणि शिखराणां शिरोपरि ।
आहरेत यथाशास्त्रं छायाशुष्ककृतानि च ॥ ३३ ॥
मूलम्
केतुदण्डानि दीर्घाणि शिखराणां शिरोपरि ।
आहरेत यथाशास्त्रं छायाशुष्ककृतानि च ॥ ३३ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
भङ्गभेदक्रिमिच्छिद्रसिंह-ऋक्षनखक्षतैः ।
दोषैरशनिपाताद्यैर्नाहरेद्दूषितानि वै ॥ ३४ ॥
मूलम्
भङ्गभेदक्रिमिच्छिद्रसिंह-ऋक्षनखक्षतैः ।
दोषैरशनिपाताद्यैर्नाहरेद्दूषितानि वै ॥ ३४ ॥
पौष्कर उवाच
विश्वास-प्रस्तुतिः
भगवन् भद्रपीठानां प्रतिमानां च लक्षणम् ।
देवीयपिण्डिकानां च प्रासादानां तथैव च ॥ ३५ ॥
मूलम्
भगवन् भद्रपीठानां प्रतिमानां च लक्षणम् ।
देवीयपिण्डिकानां च प्रासादानां तथैव च ॥ ३५ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
याथावद्ज्ञातुमिच्छामि रथादीनां च संस्थितिम् ।
प्रमाणं ध्वजदण्डानां मण्डपान् मण्डयन्ति ये ॥ ३६ ॥
मूलम्
याथावद्ज्ञातुमिच्छामि रथादीनां च संस्थितिम् ।
प्रमाणं ध्वजदण्डानां मण्डपान् मण्डयन्ति ये ॥ ३६ ॥
श्रीभगवानुवाच
विश्वास-प्रस्तुतिः
स्वानुकूलदिने शुद्धे गुरूणां सम्मतेन च ।
मानभादौ तु सर्वत्र चिन्तयेत् सह शिल्पिना … ३७ ॥
मूलम्
स्वानुकूलदिने शुद्धे गुरूणां सम्मतेन च ।
मानभादौ तु सर्वत्र चिन्तयेत् सह शिल्पिना … ३७ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
सुनिवेशेन सह वै सर्वमापादयेत्ततः ।
यान्युक्तानि पुरा ब्रह्मन् व्यक्तिस्थानानि वै विभोः ॥ ३८ ॥
मूलम्
सुनिवेशेन सह वै सर्वमापादयेत्ततः ।
यान्युक्तानि पुरा ब्रह्मन् व्यक्तिस्थानानि वै विभोः ॥ ३८ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
द्वयं तेभ्यश्शुभतरं भद्रपीठमकृत्रिमम् ।
मानोन्मानप्रमाणाढ्यं दिव्यमाकारमब्जज ॥ ३९ ॥
मूलम्
द्वयं तेभ्यश्शुभतरं भद्रपीठमकृत्रिमम् ।
मानोन्मानप्रमाणाढ्यं दिव्यमाकारमब्जज ॥ ३९ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तत्र तावत्सुवर्णाद्यैर्लोहैश्शुभतरैस्स्मृतः ।
शुभा भगवदाकाराश्शैलजास्समनन्तरम् ॥ ४० ॥
मूलम्
तत्र तावत्सुवर्णाद्यैर्लोहैश्शुभतरैस्स्मृतः ।
शुभा भगवदाकाराश्शैलजास्समनन्तरम् ॥ ४० ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
काष्ठं लेपं तथालेख्यमिष्टं भूतिव्यपेक्षया ।
तत्राप्तानां द्विजार्चासु स्थितिर्मोक्षाप्तये स्मृता ॥ ४१ ॥
मूलम्
काष्ठं लेपं तथालेख्यमिष्टं भूतिव्यपेक्षया ।
तत्राप्तानां द्विजार्चासु स्थितिर्मोक्षाप्तये स्मृता ॥ ४१ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
सेवापराणामाप्तानां 8 भूतये मरयाजिनाम् ।
मखहोमपराणां 9 तु दिवि देवासनाप्तये ॥ ४२ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
यतीनां मुक्तसङ्गानां हृदि सर्वेश्वरे हरौ ।
एहि ?श्रेष्ठतरं विप्र अर्चादेशं सुलक्षणम् ॥ ४३ ॥
मूलम्
यतीनां मुक्तसङ्गानां हृदि सर्वेश्वरे हरौ ।
एहि ?श्रेष्ठतरं विप्र अर्चादेशं सुलक्षणम् ॥ ४३ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
चित्तप्रसादमतुलं यत्राभ्येति समर्चनात् ।
यत्नेन च समापाद्य मन्त्रैस्संस्कृत्य वैदिकैः ॥ ४४ ॥
मूलम्
चित्तप्रसादमतुलं यत्राभ्येति समर्चनात् ।
यत्नेन च समापाद्य मन्त्रैस्संस्कृत्य वैदिकैः ॥ ४४ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
मृद्भूतितीर्थतोयाद्यैर्मूलद्रव्यैस्सुपावनैः ।
संस्मरेच्च मणिस्वर्णतारताम्रमयैर्विना ॥ ४५ ॥
मूलम्
मृद्भूतितीर्थतोयाद्यैर्मूलद्रव्यैस्सुपावनैः ।
संस्मरेच्च मणिस्वर्णतारताम्रमयैर्विना ॥ ४५ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
स्वदेहवदुपादेयैर्नाडीव्यूहैस्सवायवैः ।
धातुभिस्सोमसूर्याग्निसहज्ञानादिकैर्गुणैः ॥ ४६ ॥
मूलम्
स्वदेहवदुपादेयैर्नाडीव्यूहैस्सवायवैः ।
धातुभिस्सोमसूर्याग्निसहज्ञानादिकैर्गुणैः ॥ ४६ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
गुणकारणतः क्ष्मान्तं यदन्यत्तत्त्वसङ्ग्रहम् ।
द्रव्यमाश्रित्य वै बैम्बं वर्तते यदिदं महत् ॥ ४७ ॥
मूलम्
गुणकारणतः क्ष्मान्तं यदन्यत्तत्त्वसङ्ग्रहम् ।
द्रव्यमाश्रित्य वै बैम्बं वर्तते यदिदं महत् ॥ ४७ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तत्र हृत्कमलाकाशे मन्त्ररत्नप्रभोज्ज्वलम् ।
ब्रह्मभावनया न्यस्तं यच्छति प्रातिमं फलम् ॥ ४८ ॥
मूलम्
तत्र हृत्कमलाकाशे मन्त्ररत्नप्रभोज्ज्वलम् ।
ब्रह्मभावनया न्यस्तं यच्छति प्रातिमं फलम् ॥ ४८ ॥
प्। २४३)
विश्वास-प्रस्तुतिः
श्रद्धापराणां कर्तॄणां फलताभ्येति च स्थिरम् ।
प्रतिपत्तिं परां ब्राह्मीमाकारं प्रति सर्वदा ॥ ४९ ॥
मूलम्
श्रद्धापराणां कर्तॄणां फलताभ्येति च स्थिरम् ।
प्रतिपत्तिं परां ब्राह्मीमाकारं प्रति सर्वदा ॥ ४९ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
प्राप्नोति सद्वशादन्ते ज्ञानमात्मप्रकाशकम् ।
प्रतिमानामतो मानं साम्प्रतं चावधारय ॥ ५० ॥
मूलम्
प्राप्नोति सद्वशादन्ते ज्ञानमात्मप्रकाशकम् ।
प्रतिमानामतो मानं साम्प्रतं चावधारय ॥ ५० ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तालप्रमाणादेकैकं ह्रासयेदङ्गुलं क्रमात् ।
चतुरङ्गुलपर्यन्तं यावन्मानं पुनस्ततः ॥ ५१ ॥
मूलम्
तालप्रमाणादेकैकं ह्रासयेदङ्गुलं क्रमात् ।
चतुरङ्गुलपर्यन्तं यावन्मानं पुनस्ततः ॥ ५१ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
एकैकं वर्धद्विप्र शमपर्यन्तमङ्गुलम् ।
तालद्वयोन्नतिं यावच्चलार्चानामतोर्ध्वतः ॥ ५२ ॥
मूलम्
एकैकं वर्धद्विप्र शमपर्यन्तमङ्गुलम् ।
तालद्वयोन्नतिं यावच्चलार्चानामतोर्ध्वतः ॥ ५२ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
अचलानां द्विजार्चानां द्व्यङ्गुलद्व्यङ्गुलं क्रमात् ।
चतुश्शमावधिं यावदतोर्ध्वं तु समाचरेत् ॥ ५३ ॥
मूलम्
अचलानां द्विजार्चानां द्व्यङ्गुलद्व्यङ्गुलं क्रमात् ।
चतुश्शमावधिं यावदतोर्ध्वं तु समाचरेत् ॥ ५३ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
एकैकं तालवृद्ध्या तु द्वादशान्तकरावधि ।
वर्धयेदत ऊर्ध्वं तु सपादं तालमेव च ॥ ५४ ॥
मूलम्
एकैकं तालवृद्ध्या तु द्वादशान्तकरावधि ।
वर्धयेदत ऊर्ध्वं तु सपादं तालमेव च ॥ ५४ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
आधिक्येन द्विजार्चानां जायतेऽन्यच्चतुष्टयम् ।
दद्यात्तदुन्नते भूयो बृद्ध्यर्थं द्वादशाङ्गुलात् ॥ ५५ ॥
मूलम्
आधिक्येन द्विजार्चानां जायतेऽन्यच्चतुष्टयम् ।
दद्यात्तदुन्नते भूयो बृद्ध्यर्थं द्वादशाङ्गुलात् ॥ ५५ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तृतीयांशं तृतीयांशात् प्रतिमात्रितयस्य च ।
भूयस्तदुन्नतेर्दद्यात्तालार्धं तालमेव वा ॥ ५६ ॥
मूलम्
तृतीयांशं तृतीयांशात् प्रतिमात्रितयस्य च ।
भूयस्तदुन्नतेर्दद्यात्तालार्धं तालमेव वा ॥ ५६ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
द्वितीयप्रतिमानां तु उच्छ्रायेण वरं भवेत् ।
शममेकं ततोर्ध्वं तु उन्मानार्थं तु वर्धयेत् ॥ ५७ ॥
मूलम्
द्वितीयप्रतिमानां तु उच्छ्रायेण वरं भवेत् ।
शममेकं ततोर्ध्वं तु उन्मानार्थं तु वर्धयेत् ॥ ५७ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
एकैवार्चा भवेदन्या वर्धयेदत ऊर्ध्वतः ।
क्रमाच्छतावधिं यावत् सांशात्तालाद्विजोत्तम ॥ ५८ ॥
मूलम्
एकैवार्चा भवेदन्या वर्धयेदत ऊर्ध्वतः ।
क्रमाच्छतावधिं यावत् सांशात्तालाद्विजोत्तम ॥ ५८ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
यथाभिमत उच्छ्रायसिद्धयेऽभिमताप्तये ।
भूयो भूयोन्नतिं कुर्यात्प्रादुर्भावाकृतेर्वशात् ॥ ५९ ॥
मूलम्
यथाभिमत उच्छ्रायसिद्धयेऽभिमताप्तये ।
भूयो भूयोन्नतिं कुर्यात्प्रादुर्भावाकृतेर्वशात् ॥ ५९ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
प्रयोजनवशाच्चापि महत्त्वं बिम्बकर्मणि ।
विहितं क्रमशश्चैव स्वस्वमानादिना सह ॥ ६० ॥
मूलम्
प्रयोजनवशाच्चापि महत्त्वं बिम्बकर्मणि ।
विहितं क्रमशश्चैव स्वस्वमानादिना सह ॥ ६० ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तथा फलवशाच्चैव विज्ञेयं हि फलार्थिना ।
निष्कामानां च कथितं सर्वं सर्वफलाप्तये ॥ ६१ ॥
मूलम्
तथा फलवशाच्चैव विज्ञेयं हि फलार्थिना ।
निष्कामानां च कथितं सर्वं सर्वफलाप्तये ॥ ६१ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
मानतो बहुधा प्रोक्तमित्येवं प्रतिमागणम् ।
धातुमृच्छैलदारूत्थं यथासम्पत्तितो द्विज ॥ ६२ ॥
मूलम्
मानतो बहुधा प्रोक्तमित्येवं प्रतिमागणम् ।
धातुमृच्छैलदारूत्थं यथासम्पत्तितो द्विज ॥ ६२ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
अधिरुध्य स्ववृक्षोत्थभिन्नैरवयवस्थितिः ।
वर्णकैस्समवेताश्च बद्धैश्शस्त्राम्बरादिकैः ॥ ६३ ॥
मूलम्
अधिरुध्य स्ववृक्षोत्थभिन्नैरवयवस्थितिः ।
वर्णकैस्समवेताश्च बद्धैश्शस्त्राम्बरादिकैः ॥ ६३ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
भिन्नैस्स्नाय्वस्थिमांसाद्यैर्जीवानां विग्रहं यथा ।
मन्त्राणामेवमब्जोत्थ व्यक्तिर्धात्वादिकी स्मृता ॥ ६४ ॥
मूलम्
भिन्नैस्स्नाय्वस्थिमांसाद्यैर्जीवानां विग्रहं यथा ।
मन्त्राणामेवमब्जोत्थ व्यक्तिर्धात्वादिकी स्मृता ॥ ६४ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
अप्रबुद्धैः प्रबुद्धैर्या चतुर्वर्गफलाप्तये ।
पूज्यते विविधैर्भोगैरन्तस्सम्पूजनाद्बहिः ॥ ६५ ॥
मूलम्
अप्रबुद्धैः प्रबुद्धैर्या चतुर्वर्गफलाप्तये ।
पूज्यते विविधैर्भोगैरन्तस्सम्पूजनाद्बहिः ॥ ६५ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
चित्रशैलमयीं मुक्त्वा प्रतिमां महतीं च याम् ।
मृद्धातुदारुजं विप्र घटते 10 कथमन्यथा ॥ ६६ ॥
मूलम्
चित्रशैलमयीं मुक्त्वा प्रतिमां महतीं च याम् ।
मृद्धातुदारुजं विप्र घटते 10 कथमन्यथा ॥ ६६ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
प्रमाणपरिशुद्धैस्तु भिन्नैरवयवैर्विना ।
एतावत्प्रतिमां विप्र मानमात्रमुदाहृतम् ॥ ६७ ॥
मूलम्
प्रमाणपरिशुद्धैस्तु भिन्नैरवयवैर्विना ।
एतावत्प्रतिमां विप्र मानमात्रमुदाहृतम् ॥ ६७ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
भक्तिश्रद्धापराणां च पूजार्थं हि चलाचलम् ।
तत्रायतनतीर्थानां यात्रायां गमने चला ॥ ६८ ॥
मूलम्
भक्तिश्रद्धापराणां च पूजार्थं हि चलाचलम् ।
तत्रायतनतीर्थानां यात्रायां गमने चला ॥ ६८ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
प्रतिमाप्रयतानां च दद्याद्दोषादिकं विना ।
पूजितामुष्मिकीं सिद्धिमैहिकीं च प्रयच्छति ॥ ६९ ॥
मूलम्
प्रतिमाप्रयतानां च दद्याद्दोषादिकं विना ।
पूजितामुष्मिकीं सिद्धिमैहिकीं च प्रयच्छति ॥ ६९ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
अतो भिन्नासनारूढा स्वाश्रमे स्वाश्रमान्तरे ।
तस्माच्चलानामर्चानां भिन्नं पीठं शुभप्रदम् ॥ ७० ॥
मूलम्
अतो भिन्नासनारूढा स्वाश्रमे स्वाश्रमान्तरे ।
तस्माच्चलानामर्चानां भिन्नं पीठं शुभप्रदम् ॥ ७० ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
चलस्थिरविभागेन विहितं सर्व एव हि ।
मृण्मया लेशतः प्रोक्ताः प्रान्तपीठास्तु केवलाः ॥ ७१ ॥
मूलम्
चलस्थिरविभागेन विहितं सर्व एव हि ।
मृण्मया लेशतः प्रोक्ताः प्रान्तपीठास्तु केवलाः ॥ ७१ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
इदानीं सविशेषेण वक्ष्ये भङ्गासनात्तु वै ।
साम्प्रतं भद्रपीठानां दारुजानां च लक्षणम् ॥ ७२ ॥
मूलम्
इदानीं सविशेषेण वक्ष्ये भङ्गासनात्तु वै ।
साम्प्रतं भद्रपीठानां दारुजानां च लक्षणम् ॥ ७२ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
व्यापकं हि यदन्येषां शैलहेमादिकात्मनाम् ।
द्विषट्काङ्गुलमानाच्च द्विहस्तान्तं महामते ॥ ७३ ॥
मूलम्
व्यापकं हि यदन्येषां शैलहेमादिकात्मनाम् ।
द्विषट्काङ्गुलमानाच्च द्विहस्तान्तं महामते ॥ ७३ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
कुर्यादङ्गुलवृद्ध्या तु भद्रपीठगणं शुभम् ।
त्रिविधैरङ्गुलैः प्राग्वद्यथाभिमतलक्षणैः ॥ ७४ ॥
मूलम्
कुर्यादङ्गुलवृद्ध्या तु भद्रपीठगणं शुभम् ।
त्रिविधैरङ्गुलैः प्राग्वद्यथाभिमतलक्षणैः ॥ ७४ ॥
प्। २४४)
विश्वास-प्रस्तुतिः
द्विदशाङ्गुलपर्यन्तास्सर्वे सङ्क्षिप्तलक्षणाः ।
सर्वैकहस्तनिष्ठास्तु मध्यमानाः प्रकीर्तिताः ॥ ७५ ॥
मूलम्
द्विदशाङ्गुलपर्यन्तास्सर्वे सङ्क्षिप्तलक्षणाः ।
सर्वैकहस्तनिष्ठास्तु मध्यमानाः प्रकीर्तिताः ॥ ७५ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
अत ऊर्ध्वं द्विहस्तान्ता मानतो 11 वितताअस्स्मृताः ।
आद्यार्चा क्रमशो विद्धि प्राधान्यं चोत्तरोत्तरम् ॥ ७६ ॥
मूलम्
अत ऊर्ध्वं द्विहस्तान्ता मानतो 11 वितताअस्स्मृताः ।
आद्यार्चा क्रमशो विद्धि प्राधान्यं चोत्तरोत्तरम् ॥ ७६ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
फलाधिक्येन सह वै अर्घ्यपुष्पादिनार्चनात् ।
सप्रणालाश्चतुष्पादास्सर्वे सद्रचनान्विताः ॥ ७७ ॥
मूलम्
फलाधिक्येन सह वै अर्घ्यपुष्पादिनार्चनात् ।
सप्रणालाश्चतुष्पादास्सर्वे सद्रचनान्विताः ॥ ७७ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
एकपादाम्बरस्था (न) ये बोद्धव्याः पार्थिवैर्विना ।
प्रनालरहितास्तेवै पादगात्रविभुषिताः ॥ ७८ ॥
मूलम्
एकपादाम्बरस्था (न) ये बोद्धव्याः पार्थिवैर्विना ।
प्रनालरहितास्तेवै पादगात्रविभुषिताः ॥ ७८ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
दर्पणोदरवत्कार्याः परिशिष्टा महामते ।
मुक्तामालासमोपेतैरर्धचन्द्रैस्सदर्पणैः ॥ ७९ ॥
मूलम्
दर्पणोदरवत्कार्याः परिशिष्टा महामते ।
मुक्तामालासमोपेतैरर्धचन्द्रैस्सदर्पणैः ॥ ७९ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
कणिकाविततोपेतैः कर्णिकाक्रमलच्छदैः ।
हंसैर्विद्याधरैश्चापि संयुक्तैरन्तरान्तरा ॥ ८० ॥
मूलम्
कणिकाविततोपेतैः कर्णिकाक्रमलच्छदैः ।
हंसैर्विद्याधरैश्चापि संयुक्तैरन्तरान्तरा ॥ ८० ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
यथाशोभानुरूपेण एवं सम्पाद्य साम्प्रतम् ।
बाहुल्यं भद्रपीठीयं प्रणालेनोपशोभितम् ॥ ८१ ॥
मूलम्
यथाशोभानुरूपेण एवं सम्पाद्य साम्प्रतम् ।
बाहुल्यं भद्रपीठीयं प्रणालेनोपशोभितम् ॥ ८१ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तदाराध्यस्य वै कुर्यादुत्तरेण तु सर्वदा ।
स्वात्मनो दक्षिणे भागे तल्लक्षणमथोच्यते ॥ ८२ ॥
मूलम्
तदाराध्यस्य वै कुर्यादुत्तरेण तु सर्वदा ।
स्वात्मनो दक्षिणे भागे तल्लक्षणमथोच्यते ॥ ८२ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
विस्तृते भद्रपीठस्य तृतीयांशेन मध्यतः ।
पूर्वोद्दिष्टेन दैर्घ्येण श्लक्ष्णं वा रचनान्वितम् ॥ ८३ ॥
मूलम्
विस्तृते भद्रपीठस्य तृतीयांशेन मध्यतः ।
पूर्वोद्दिष्टेन दैर्घ्येण श्लक्ष्णं वा रचनान्वितम् ॥ ८३ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
प्रोल्लसन्तं यथा भाति स्नानाभं निखनेत्ततः ।
समांशेनाग्रतो भागैविभज्य सुसमैस्त्रिभिः ॥ ८४ ॥
मूलम्
प्रोल्लसन्तं यथा भाति स्नानाभं निखनेत्ततः ।
समांशेनाग्रतो भागैविभज्य सुसमैस्त्रिभिः ॥ ८४ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
मूलतः कण्ठदेशाद्द्वौ भागौ बाह्याद्विशोध्य च ।
त्रिधाग्रं मूलतः कृत्वा मध्यमं व्रजनिर्गतम् ॥ ८५ ॥
मूलम्
मूलतः कण्ठदेशाद्द्वौ भागौ बाह्याद्विशोध्य च ।
त्रिधाग्रं मूलतः कृत्वा मध्यमं व्रजनिर्गतम् ॥ ८५ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
जलोपभोगकान्तोऽपि 12 विद्धि भागद्वयोपरि ।
रचनोपर्युदुद्दिष्टा 13 कार्या कर्माणिनी ? च सा ॥ ८६ ॥
मूलम्
जलोपभोगकान्तोऽपि 12 विद्धि भागद्वयोपरि ।
रचनोपर्युदुद्दिष्टा 13 कार्या कर्माणिनी ? च सा ॥ ८६ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
मकराननरूपा सा त्याज्या कापिललक्षणा ।
तृतीयांशेन विस्ताराद् भूगतस्साङ्घ्रिसन्ततिः ॥ ८७ ॥
मूलम्
मकराननरूपा सा त्याज्या कापिललक्षणा ।
तृतीयांशेन विस्ताराद् भूगतस्साङ्घ्रिसन्ततिः ॥ ८७ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
समुद्गता न वै कुर्याद्बाहुल्यरचनान्विता ।
सर्वतो भद्रबिम्बैव मध्यतो गात्रकान्विता ॥ ८८ ॥
मूलम्
समुद्गता न वै कुर्याद्बाहुल्यरचनान्विता ।
सर्वतो भद्रबिम्बैव मध्यतो गात्रकान्विता ॥ ८८ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
भूषयेद्गात्रदेशेभ्यः पुष्पैः पत्रैस्तु साङ्कुरैः ।
भवेच्छशिकलाकारलाञ्छनैस्स्वधियाऽथवा ॥ ८९ ॥
मूलम्
भूषयेद्गात्रदेशेभ्यः पुष्पैः पत्रैस्तु साङ्कुरैः ।
भवेच्छशिकलाकारलाञ्छनैस्स्वधियाऽथवा ॥ ८९ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
कुर्यात्तदुत्तरे पद्मं सचक्रं केवलं तु वा ।
आनतं तं बहिः कुर्यादाभोगंवाननं 14 महत् ॥ ९० ॥
मूलम्
कुर्यात्तदुत्तरे पद्मं सचक्रं केवलं तु वा ।
आनतं तं बहिः कुर्यादाभोगंवाननं 14 महत् ॥ ९० ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तदाननं तथेशान्ये भागान्तेन सुसंयुतम् ।
विधेयं च तथाभोगं दक्षिणावर्तलक्षणम् ॥ ९१ ॥
मूलम्
तदाननं तथेशान्ये भागान्तेन सुसंयुतम् ।
विधेयं च तथाभोगं दक्षिणावर्तलक्षणम् ॥ ९१ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
सन्निवेशमतस्वाङ्गं गात्र * * * * गैस्सह 15 ।
न च प्रासादभद्रं च एकाग्रमवधारय ॥ ९२ ॥
मूलम्
सन्निवेशमतस्वाङ्गं गात्र * * * * गैस्सह 15 ।
न च प्रासादभद्रं च एकाग्रमवधारय ॥ ९२ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
अर्धेनार्घ्याच्च पीठात्तु विस्तीर्णं पृष्ठदेशतः ।
विधेयं चतुरश्रं तु सुवृत्तं वामभागतः ॥ ९३ ॥
मूलम्
अर्धेनार्घ्याच्च पीठात्तु विस्तीर्णं पृष्ठदेशतः ।
विधेयं चतुरश्रं तु सुवृत्तं वामभागतः ॥ ९३ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
बाहुल्यवन्तं बाहुल्यात्तस्मिं * * * * शिरो न्यसेत् ।
स्तम्भं सुवृत्तं विहितं श्लक्ष्णं वा चतुरश्रकम् ॥ ९४ ॥
मूलम्
बाहुल्यवन्तं बाहुल्यात्तस्मिं * * * * शिरो न्यसेत् ।
स्तम्भं सुवृत्तं विहितं श्लक्ष्णं वा चतुरश्रकम् ॥ ९४ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
अष्टाश्रमथवा रम्यरचनारचितं तु वा ।
बाहुल्यात्त्रिगुणाद्दीर्घं विहितं स्तम्भवेष्टनम् ॥ ९५ ॥
मूलम्
अष्टाश्रमथवा रम्यरचनारचितं तु वा ।
बाहुल्यात्त्रिगुणाद्दीर्घं विहितं स्तम्भवेष्टनम् ॥ ९५ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
लतावितानपत्राढ्यैर्वनैरुपवनैस्सह ।
ध्यानासक्तैर्मुनीन्द्रैस्तु वेदाध्ययनतत्परैः ॥ ९६ ॥
मूलम्
लतावितानपत्राढ्यैर्वनैरुपवनैस्सह ।
ध्यानासक्तैर्मुनीन्द्रैस्तु वेदाध्ययनतत्परैः ॥ ९६ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
शङ्खचक्रगदापद्ममूर्तामूर्तैर्महामते ।
साक्षसूत्रकरैर्वापि सिद्धैस्तु भगवन्मयैः ॥ ९७ ॥
मूलम्
शङ्खचक्रगदापद्ममूर्तामूर्तैर्महामते ।
साक्षसूत्रकरैर्वापि सिद्धैस्तु भगवन्मयैः ॥ ९७ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
इत्येषां रचनां कुर्यदपरां वाऽब्जसम्भव ।
प्रफुल्लपद्मैरापूरात् कर्णिकाकेसरान्वितैः ॥ ९८ ॥
मूलम्
इत्येषां रचनां कुर्यदपरां वाऽब्जसम्भव ।
प्रफुल्लपद्मैरापूरात् कर्णिकाकेसरान्वितैः ॥ ९८ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
उपर्युपरि सम्मूढैः कर्मभिस्त्वेवमेव वा ।
स्रग्दण्डवद्विधेयं वा नालं भद्रासनीयकम् ॥ ९९ ॥
मूलम्
उपर्युपरि सम्मूढैः कर्मभिस्त्वेवमेव वा ।
स्रग्दण्डवद्विधेयं वा नालं भद्रासनीयकम् ॥ ९९ ॥
प्। २४५)
विश्वास-प्रस्तुतिः
पृष्ठदेशे तु यद्भक्तं वृत्ताद्यं परिकल्पितम् ।
चक्राधारस्वभावेन ऊर्ध्ववक्त्राम्बुजात्मना ॥ १०० ॥
मूलम्
पृष्ठदेशे तु यद्भक्तं वृत्ताद्यं परिकल्पितम् ।
चक्राधारस्वभावेन ऊर्ध्ववक्त्राम्बुजात्मना ॥ १०० ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
नीत्वा तद्बाह्यतः कुर्याच्चक्रं सर्वाङ्गचिह्नितम् ।
चतुभिः कूर्मवत् कुर्यात् स्तम्भमाधारमुत्तमम् ॥ १०१ ॥
मूलम्
नीत्वा तद्बाह्यतः कुर्याच्चक्रं सर्वाङ्गचिह्नितम् ।
चतुभिः कूर्मवत् कुर्यात् स्तम्भमाधारमुत्तमम् ॥ १०१ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
समत्वेनासनीयस्य विस्तारस्य महांहामते ।
विस्तारं तस्य तेनैव सार्धेन विहितस्तु वै ॥ १०२ ॥
मूलम्
समत्वेनासनीयस्य विस्तारस्य महांहामते ।
विस्तारं तस्य तेनैव सार्धेन विहितस्तु वै ॥ १०२ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
माहेन्द्रमण्डलाकारं वृत्तं वा वसुधावने ।
समं वा मस्तकोद्देशादनुपातेन सङ्कटम् ॥ १०३ ॥
मूलम्
माहेन्द्रमण्डलाकारं वृत्तं वा वसुधावने ।
समं वा मस्तकोद्देशादनुपातेन सङ्कटम् ॥ १०३ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
त्रिभागं समतुल्यं वा बुध्नदेशाच्च विस्तृते ।
समापाद्यैव संस्कृत्य प्राग्वद्वै भवनान्वितम् ॥ १०४ ॥
मूलम्
त्रिभागं समतुल्यं वा बुध्नदेशाच्च विस्तृते ।
समापाद्यैव संस्कृत्य प्राग्वद्वै भवनान्वितम् ॥ १०४ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
सन्निधीकृत्य मन्त्रेशं मन्त्रं मोक्षाप्तये* *? ।
यष्टव्यं परया भक्त्या स्वशक्त्या वा फलाप्तये ॥ १०५ ॥
मूलम्
सन्निधीकृत्य मन्त्रेशं मन्त्रं मोक्षाप्तये* *? ।
यष्टव्यं परया भक्त्या स्वशक्त्या वा फलाप्तये ॥ १०५ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
महता विभवेनैव साधकैस्स्वगृहस्थितैः ।
एते भेदास्य विहिता अष्टाश्राः कमलोद्भव ॥ १०६ ॥
मूलम्
महता विभवेनैव साधकैस्स्वगृहस्थितैः ।
एते भेदास्य विहिता अष्टाश्राः कमलोद्भव ॥ १०६ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
षडश्रा वर्तुलाश्चापि चतुरश्रा अथापि वा ।
स्वदलेन समोपेतं चतुरश्रस्य कल्पयेत् ॥ १०७ ॥
मूलम्
षडश्रा वर्तुलाश्चापि चतुरश्रा अथापि वा ।
स्वदलेन समोपेतं चतुरश्रस्य कल्पयेत् ॥ १०७ ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
तदास्य सत्त्वसिद्धयर्थं सर्वदैवं महामते ।
विभवानुगुणेनैव प्रोक्तमानात्तु साधितम् ॥ १०८ ॥
मूलम्
तदास्य सत्त्वसिद्धयर्थं सर्वदैवं महामते ।
विभवानुगुणेनैव प्रोक्तमानात्तु साधितम् ॥ १०८ ॥
रचनासन्निवेशेन समभूह्य समाप्य वै ॥
इति श्रीपाञ्चरात्रे महोपनिषदि पौष्करसंहितायां भद्रपीठलक्षणं नाम
चत्वारिंशोऽध्यायः ॥ ४० ॥
(समुदितश्लोकसङ्ख्या १०९)