आगमे वैष्णवे विश्वासटिप्पन्यः

अथ पञ्चविंशोऽध्यायः

पौष्कर उवाच

विश्वास-प्रस्तुतिः

वृत्तिस्थानानि भगवन् त्वच्छासनरतात्मनाम् ।
हितार्थं ज्ञातुमिच्छामि त्वत्सकाशाच्च साम्प्रतम् ॥ १ ॥

मूलम्

श्रीभगवानुवाच

विश्वास-प्रस्तुतिः

सत्यव्यूहं ¹ च तद्भेदैस्सहमूर्त्यन्तरैस्तथा ।
प्रादुर्भावैर्द्विजश्रेष्ठ प्रादुर्भावान्तरैर्विना ॥ २ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

यदन्यदेवताकारं ² तदा सारसलाञ्छनम् ।
निषिद्धं वैष्णवानां च सामान्यानां सदाऽर्चने ॥ ३ ॥

मूलम्

प्। १०६)

विश्वास-प्रस्तुतिः

किं पुनर्मन्त्रतत्त्वज्ञ तत्पारम्यरतात्मनाम् ।
तदाराधनसिध्यर्थे ³ दीक्षितानां महात्मनाम् ॥ ४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

नमस्कुर्याद्विभूत्यंशं दृष्टं वा संश्रुतं ⁴ स्मृतम् ।
पूजनीयमनुज्ञानमाराध्यानां बहिः क्वचित् ॥ ५ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

कदाचिद्दृष्टसिद्ध्यर्थं स्वाङ्गमौभि ? ⁵ रचर्चितम् ।
स्वातन्त्र्येणोपचारैस्तु शुद्धस्येषां ? न दोषकृत् ॥ ६ ॥

मूलम्

पौष्कर उवाच

विश्वास-प्रस्तुतिः

त्वत्तोऽहं ज्ञातुमिच्छामि विशेषेण जगत्प्रभो ।
उपादेयादिकं भेदमाश्रयाणां यथार्चितम् ॥ ७ ॥

मूलम्

श्रीभगवानुवाच

विश्वास-प्रस्तुतिः

उपादेयानि विप्रेन्द्र वृत्तिस्थानानि मे शृणु ।
सवाचकानां वाच्यानां सदाराधनसिद्धये ॥ ८ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

भूतेभ्यस्त्रितयं ⁶ पूर्वं तत्प्राक् सामान्यलक्षणम् ।
चलाचलविभागेन पीठवत् पृथिवी पुनः ॥ ९ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

हेमादिनानापत्राणां मृत्काष्ठोपलजन्मनाम् ।
खड्गास्थिघटितानां च कलशानां तथैव हि ॥ १० ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

शुभपर्णपुटानां ⁷ च गालितं संस्थितं जलम् ।
स्थलमल्लककुण्डानां स्थिरसञ्चाररूपिणाम् ॥ ११ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रदीप्तो धूमनिर्मुक्तो ⁸ सेन्धनश्शस्यतेऽनलः ।
पूर्वोक्तद्रव्यभेदोत्थे चतुरश्रादिलक्षणे ॥ १२ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

केवले भद्रपीठे वा पद्माद्यैर्मध्यतो ? ⁹ दिते ।
एवं रूपेषु पीठेषु प्रमाणोनेषु चाब्जज ॥ १३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

विविधेष्वप्रणालेषु ¹⁰ काश्रयेषूज्झितेषु च ।
बृहत्प्रवालसद्रत्नमहामुक्ताफलोपरि ॥ १४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूक्ष्मे तन्निकरे वाऽथ सम्भवे सति पद्मज ।
क्षौमकार्पासकौशेयवस्त्रजाले सितेऽहते ॥ १५ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

मार्गे ¹¹ चर्मणि भूमिष्ठे कम्बले कुतपेऽब्जज ।
पृथग्भूतेऽथवा चाभि * * * क्तलक्ष्मीप्रसारिते ॥ १६ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

ग्राम्यैर्वृद्धगणैः ¹² कृत्स्नैस्त्वारण्यैस्तण्डुलैस्तथा ।
क्षोदितैर्गन्धसम्मिश्रैर्विधिवत् ¹³ सम्प्रसारितैः ॥ १७ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

गन्धक्षोदैस्तु विविधैस्स्थूलैर्धूपाधिवासितैः ।
गर्भैर्वा ¹⁴ स्थगितै ¹⁵ स्थाना ? ¹⁶ पुष्पैः पत्रैश्च शाड्गलैः ॥ १८ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्वतन्त्रैस्सितरक्ताद्यै रागै रेखाविवर्जितैः ।
मधुक्षीराज्यदध्यन्नभक्षैः पात्रस्थले स्थितैः ॥ १९ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

फलमूलैस्तथा सिद्धैश्शाकैः खण्डैश्च ¹⁷ तानितैः ।
निवृत्तौ ¹⁸ चैत्यसञ्ज्ञे तु मण्डले सप्तमेखले ॥ २० ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

चतुश्शृङ्गेन मे वीख्ये ¹⁹ न लिङ्गे कुलिशोदरे ।
न शूलशृङ्गकोटीनां ²⁰ दिनत्र्यक्षाफलेषु ? च ॥ २१ ॥

मूलम्

प्। १०७)

विश्वास-प्रस्तुतिः

करञ्जाद्येष्वपूज्येषु त्वन्येष्वेव ²¹ हि पद्मज ।
पुष्पेषून्मत्तकाद्येषु त्वज्ञातेषु विशेषतः ॥ २२ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

निन्दितेषु च पत्रेषु कमण्डलुगतेऽम्भसि ।
तत्र श्रेयोनि ? ²² संस्थाप्य संस्थिते मण्डलादिके ॥ २३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

विना शङ्खदलं ²³ विप्र तथा शुक्तिकवाटकम् ।
न कपालाकृतौ पत्रे करवे ? भावदूषिते ॥ २४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

शब्ददुष्टो ²⁴ वमत्यस्मिन् ? रक्ते ²⁵ वै स्थण्डिलादिके ।
स्वाश्रयेषु यथा देवैश्चातुरात्म्यादयोऽर्चिताः ॥ २५ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

निराश्रर्यैनरैर्भक्तैर्नासाद्यास्तेऽर्चनाय च ।
विनोदितैर्विशेषा (ख्यै) र्हृच्चक्रकमलैस्सह ॥ २६ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

हितं हितानुज्ञानानामाधाराणां परिग्रहम् ।
कर्मिणां फलकामानां मन्त्रात्मा सम्प्रयच्छति ॥ २७ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सद्यो वृत्तवशाद् ब्रह्मन्ननुरूपफलं ²⁶ हि यत् ।
सामान्यादप्यसामान्यादामायाद्भूतलक्षणात् ²⁷ ॥ २८ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अचलप्राप्ति ²⁸ वा भूतिप्राप्ति ? विप्राविनश्वरीम् ? ।
परिवर्तनरूपा ²⁹ च सा पुनश्चललक्षणा ॥ २९ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

सप्रभूताञ्जलाद् ? वृष्टिलाभस्समुपजायते ।
वृष्टिरल्पतरा ³⁰ चैव यावज्जीवं ³¹ तु पौष्कर ॥ ३० ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

नित्यं ³² निरामयत्वं च वह्नेर्वृत्तौ तु मन्त्रिणाम् ।
हेमाद्युत्थेषु पीठेषु मन्त्री कमलसम्भव ॥ ३१ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रतिपत्तिगणं श्रेष्ठं नृपेभ्यस्सरमाप्नुयात् ? ।
प्रवालाद्यैरधिष्ठानैस्तेजोवृत्तिमनुत्तमाम् ³³ ॥ ३२ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

धृतिं समृद्धिं ³⁴ पूजां च साजिताद्वस्त्रसञ्चयात् ? ।
प्राप्नोत्यारधनाच्छश्वदाराध्या कमलेक्षण ॥ ३३ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

ध्यानवृत्तौ सदा वृत्तिर्वर्धते कुलवर्धनी ।
अक्षय्या कमला नॄणां जायान्नं तण्डुलाश्रयात् ॥ ३४ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

गन्धाधाराच्च सौभाग्यं कुलाधारान्महत् सुखम् ।
सम्पूजनात् कुशादीनां पृष्ठे वै मन्त्रराट् सदा ॥ ३५ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

ददाति मनसः प्रीतिमतुलाममलेक्षण ।
रागाधारगतो मन्त्रः कामभोगमनुत्त्तमम् ॥ ३६ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

संयच्छत्यविरुद्धं च द्रविणेन समन्वितम् ।
मधुक्षीराज्यपूर्वेषु त्वाश्रयेष्वखिलेषु च ॥ ३७ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

पूजनं ³⁵ मन्त्रनाथस्य दीर्घायुष्यं प्रयच्छति ।
तथैव विपुलां कीर्तिं ³⁶ * * * * धर्मनिश्चयक्षमाम् ? ॥ ३८ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

एतानि पुनरब्जोत्थ सम्भवानां ³⁷ फलानि च ।
भजन्ति नूनं नानार्थमुद्यमाद्यन्महामते ³⁸ ॥ ३९ ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

देशं कालं तथा द्रव्यं महत्त्वादिव्यपेक्षया ³⁹ ।
याति मोक्षाङ्गभाववं नैष्ठिकानां महात्मनाम् ॥ ४० ॥

मूलम्

सदेव जीवमुक्तानां भक्तानां ⁴⁰ भावितात्मनाम् ॥

इति श्रीपाञ्चरात्रे पौष्करसंहितायां वृत्तिविचारो नाम पञ्चविंशोऽध्यायः ॥ २५ ॥

(समुदितश्लोकसङ्ख्या ४० ॥ )

क्, ख्: * * * भेदैः ↩︎ ↩︎
क्, ख्: यदद्यदेवताकारं तदा * * * * लाञ्चनम् ↩︎ ↩︎
क्, ख्: महात्मनाम् ↩︎ ↩︎
क्, ख्: सन्धुतम्; ग्, घ्: संशृतम् ↩︎ ↩︎
क्, ख्: स्वाङ्गमौ * * * तम् ↩︎ ↩︎
क्, ख्: स्त्रितयं * * * * तत्प्राक् ↩︎ ↩︎
क्, ख्: शुभवर्णपटूनाञ्च * * * * संस्थिताञ्जलिम् ↩︎ ↩︎
क्, ख्: यूपनिर्मुक्तो ↩︎ ↩︎
क्, ख्: पद्माद्यै * * * ↩︎ ↩︎
क्, ख्: ष्वप्रमाणेषु ↩︎ ↩︎
मार्गे चर्मणि = कृष्णाजिने ↩︎ ↩︎
ग्: ग्राम्यैर्वृद्धागणैः; घ्: ग्राम्यैर्वृद्धान् गणैः ↩︎ ↩︎
ग्, घ्: क्षौमितैः ↩︎ ↩︎
दर्भैः इति स्यात् ↩︎ ↩︎
घ्: स्थगिते ↩︎ ↩︎
क्, ख्: स्थाना ↩︎ ↩︎
क्, ख्: कण्डैश्चतादितैः; ग्, घ्: खण्डेश्चशाद्वलेः इति लिखित्वा पश्चात् खण्डैश्च तानितैः इति लिखितमस्ति ↩︎ ↩︎
क्, ख्: निवृत्तौचे * * * सञ्ज्ञे ↩︎ ↩︎
क्, ख्: * * * मे कुलि ↩︎ ↩︎
क्, ख्: न शूल * * * ↩︎ ↩︎
क्, ख्: त्वद्येष्वेव ↩︎ ↩︎
क्, ख्: -श्रोयोनि ↩︎ ↩︎
क्, ख्: विनाशवदलम् ↩︎ ↩︎
क्, ख्: शब्दमुष्टोवमन्यस्मिन् ↩︎ ↩︎
क्, ख्: नृत्ते ↩︎ ↩︎
क्, ख्: वशात् * * * ब्रह्मरूपफलम् ↩︎ ↩︎
क्, ख्: -न्यानामायात् ↩︎ ↩︎
क्: अर्धद्वयं लुप्तम् ↩︎ ↩︎
ख्: परिवर्तनपाश्च ↩︎ ↩︎
ग्, घ्: पुष्टिरल्पतरा ↩︎ ↩︎
क्, ख्: यावज्जीवं तु * * * ↩︎ ↩︎
क्, ख्: * * * वृत्तौ तु ↩︎ ↩︎
ग्, घ्: तेजोवृत्ति * * * ↩︎ ↩︎
ग्, घ्: धृतिस्समृद्धि ↩︎ ↩︎
ग्, घ्: पूजानान् ↩︎ ↩︎
ग्, घ्: विफलां कीर्तिमधमं निचय ↩︎ ↩︎
क्, ख्: सम्पान्ननाम् ↩︎ ↩︎
ग्, घ्: नानार्थमुत्तमाद्यं महा ↩︎ ↩︎
क्, ख्: भाव्यं महत्वादव्यपेक्षया ↩︎ ↩︎
क्, ख्: मुक्तानां भावि ↩︎