२८

पाद्मसंहितायाम्

अष्टाविंशोऽध्यायः

• प्रतिष्ठाविधिः*

श्रीभगवान्—

ततः प्रभाते विमले दृष्टे च रविमण्ढले।
पुण्ये मुमूर्ते पुण्यर्क्षे पुण्यवारे तथा तिधौ ॥ 28.1 ॥

कल्याणदर्शने रात्रावारभेताविचारयन्।
प्रतिष्ठां देव देवस्य दुस्स्वप्ने शान्तिमाचरेत् ॥ 28.2 ॥

एक बेरे वास्तुहोमं कुर्याद्द्वारस्य दक्षिणे।
पार्श्वे च स्थण्डिलं कृत्वा प्रविशेद्गर्भमन्दिरम् ॥ 28.3 ॥

तन्मध्ये चतुरश्रां वा वृत्तां ¹ वा तच्छिलां क्षिपेत्।
हस्तमात्रायतां शुद्धां तावद्वस्तारसंयुताम् ॥ 28.4 ॥

चतुरावरणां निम्नां गायत्र्या विष्णुपूर्वया।
तयैव वास्तुहोमाग्नौ चरुसर्पिस्समिच्छतैः ॥ 28.5 ॥

जुहुयाद्रत्न विन्याससिध्यर्थं देशिकोत्तमः।
प्रधमावर्णे बीजनष्टौ गर्तेषु निक्षिपेत् ॥ 28.6 ॥

यवाश्च व्रीहयश्चैव निष्पावाश्च प्रियङ्गवः।
तिलाश्च माषाश्च तथा नीवाराश्शालयत्तथा ॥ 28.7 ॥

वज्रादीनि च रत्नानि द्वितीयवर्णे तथा।
वज्रं च मौक्तिकं चैव वैडूर्यं जलजं तथा ॥ 28.8 ॥

स्फटिकं ² पुष्यकं चैव चन्द्रकान्तं तथा परम्।
इन्द्रनीलं च पूर्वादि ³ ष्वाशासु विनिवेषयेत् ॥ 28.9 ॥

धातून् तुतीयावणे तथैव विनिवेशयेत्।
मनश्शिलां हरीतालमञ्जनं तदनन्तरम् ॥ 28.10 ॥

श्यामं च सीसकं चैव सौ राष्ट्रं रो चनं तथा।
गैरिकं चाष्टकं लोहान् चतुर्थावर्णे पुनः ॥ 28.11 ॥

⁴ गर्तेषु निक्षिपेत्स्वर्णं रूप्यं ताम्रं तथैव च।
अयश्च त्रपुकं चैव मूर्मं कनकनिर्मितम् ॥ 28.12 ॥

शङ्खं चक्रं च सौवर्णं लोहन्यासोऽयमीरितः।
शालिभीजं पारदं च ब्रह्मरागं च काञ्चनम् ॥ 28.13 ॥

मध्ये न्यस्ये द्गर्तभागे ततस्त्रिशिलया दृढम्।
श्रीसूकैन पिथातव्यं सुधया दार्ढ्यमाचरेत् ॥ 28.14 ॥

पुण्याहं वाचयेत्पश्चाद्वैष्णवैर्मन्त्रवित्तमैः।
स्त्रीशिला पद्ममध्येतु प्रणवस्यसनं भवेत् ॥ 28.15 ॥

कर्णिकायां स्वरन्न्यासं व्यञ्जनन्यसनं दले।
दलेषु शक्तयश्चाष्टौ नवमी कर्णिका ⁵ भुवि ॥ 28.16 ॥

• विमलादि शक्तयः*

विमलोत्कर्षिणी ज्ञाना क्रिया योगेति शक्तयः।
प्रह्वी सत्या तथेशानाऽनुग्रहा नवमीस्मृता ॥ 28.17 ॥

• पिण्डिकापूजनम्*

पिण्डिकां ⁶ पूजयेत्पश्छाद्गन्धपुष्पादिभिः क्रमात्।
अहतैश्चैव वासोभिर्लक्ष्मीरूपां च पिण्डिकाम्॥ 28.18 ॥

प्रच्छाद्य द्वारि चास्त्रस्य न्यासं कृत्वा बहिर्गुरुः।
निर्गत्यशय्या ⁷ वेद्यर्थं पूजयेद्रत्नवारिणा॥ 28.19 ॥

⁸ ध्वजतोरणकुम्भस्था देवता विसृजेत्ततः।
आरोप्य चाग्निं हृदये महाकुम्भं समुद्धरेत्॥ 28.20 ॥

मूर्तिकुम्भांस्तथा चाष्टौ मङ्गलान्यस्त्रकर्करीम्।
गृहीत्वा मूर्तिपास्सर्वे गच्छेयुर्मन्दिरं प्रति॥ 28.21 ॥

गनन्तीनिर्गल द्वारि धारया सन्ततोत्थया।
अग्रतस्सेचयेन्मार्गं ब्राह्मणानामनुज्ञया॥ 28.22 ॥

देवमुत्थाप्य ⁹ हस्त्यादौ प्रादक्षिण्येन मन्दिरम्।
¹⁰ आचार्यप्रमुखास्सर्वे विशेयुर्मूर्तिपा स्तथा॥ 28.23 ॥

छत्रध्वजपता काद्यैर्मङ्गलै ¹¹ रखिलैस्सह।
तूर्यवादित्रनिर्घोषैर्ब्रह्मघोषैश्चच घोषितैः॥ 28.24 ॥

ब्राह्मणैश्चाप्यनूचानैरधीयानैश्च मूर्तपैः।
सार्धं गुरुस्स्पृशन्यासं ¹² प्रविशेन्मूलमन्द्रिरम्॥ 28.25 ॥

अर्घ्यपाद्यादिभिर्देवमर्च येद्द्वारि देशिकः।
अन्तः प्रवेशयेद्देवं ¹³ पीठिकां च प्रदक्षिणम्॥ 28.26 ॥

गत्वा मूहुर्ते सम्प्राप्ते स्थापये ¹⁴ द्विष्णु मव्ययम्।
¹⁵ प्रतिष्ठासीति वैसाम्ना देशिको ब्रह्मण्तेस्सह॥ 28.27 ॥

आत्वाहार्षमिष्येतत्तूक्तं च सहमूर्तिपाः।
ध्रुवा द्यौरिति मन्त्रेण पठेयुर्गुर्वनुज्ञया॥ 28.28 ॥

आचार्यः पुरतः स्थित्वा सर्वेण स्थापयेद्धरिम्।
पीठमध्यगते गर्ते बिम्बशङ्गुं निवेशयते॥ 28.29 ॥

ऊर्ध्वलम्बितसूत्रेण पश्वेच्च समतां स्थितेः।
¹⁶ पीठिका नालरन्द्रं च अष्टबन्देन पूरयेत्॥ 28.30 ॥

• अष्टबन्धन द्रव्याणि *

¹⁷ लाक्षा सज्जरसं चैव गुग्गुलं च गुळं तथा।
सर्वेषामर्धतस्तैलं पाचयेन्मृदुवह्निना॥ 28.31 ॥

लाक्षासज्जरसं सिक्थिं कुरुविन्दं च गुग्गुलुम्।
गैरिकं गुडतैलं च अष्टबन्धन मिष्यते॥ इति च पाठः।.

घनचूर्णं मधूच्छिष्टं कुरुविन्दं च गैरिकम्।
एकैकं च समां शेन ग्रह्यं सज्जरसं तथा॥ 28.32 ॥

तैलेन पाचितं सार्धमष्टबन्धन मिष्यते।
¹⁸ स्थापयित्वादृढं तेन पुण्याहमपि वाचयेत्॥ 28.33 ॥

• अवाहनम्*

आवहयेत्ततो देवं तमसः परमव्ययम्।
आनन्दं सर्वगं नित्यं व्योमातीतं परात्परम्॥ 28.34 ॥

परीचि चक्रमध्यस्थं वासु देवमजं विभुम्।
मूलमन्द्रेण विश्वेशमावाह्य गुरुरात्मवान्॥ 28.35 ॥

ब्रह्मरन्द्धेण बिम्बान्तः प्रविष्टं परिचिन्तयेत्।
कुम्भस्थं परमात्मानं प्रतिमायां निवेशयेत्॥ 28.36 ॥

मन्त्रन्न्यासं ततः कुर्यान्मूलमन्त्रेण देशिकः।
या चेत देवं सान्निध्यं परिवारान् प्रकल्पयेत्॥ 28.37 ॥

समाराध्य ततो देवं पायसान्नं निवेदयेत्।

• त्र्यहं कवाटबन्धन कारमम्.*

प्रच्छाद्य नूतनैर्वस्त्रैः प्रतिमां कम्बळेन वा॥ 28.38 ॥

त्रियहं बन्धयेद्द्वारं कवाटेन सुसंवृतम्।
देवर्षिपितरस्सिद्धा ¹⁹ स्तधान्ये देवयोनयः॥ 28.39 ॥

अर्चन्ति देवं त्रियहं त्रिरात्रान्ते तु मानवाः।
ब्राह्मणां स्तोयेद्वित्तैर्भोजनैश्च गवादिभिः॥ 28.40 ॥

चतुर्थेऽहनि सम्प्राप्ते स्नपनं प्रातरिष्यते।
तद्दिने ध्वजमुत्थाप्य प्ररभेत महोत्सवम्॥ 28.41 ॥

एकबेरे विधिरियं कथितः कमालसन।

• बहुबेरविधिः*

बहुबेरविधानं चेत्कर्माद्यर्चां समुद्धरेत्॥ 28.42 ॥

महाकुम्भं च तत्ताले मङ्गलान्यष्ट देशिकः।
ऋत्विग्भिस्सह विद्वद्भिर्भक्तैर्भागवतैरपि॥ 28.43 ॥

उद्धृत्य चास्त्रकरकमग्रे गच्छेद्गुरुस्स्वयम्।
अनुधारापदेनैव देवागारं प्रवेशयेत्॥ 28.44 ॥

प्रतिमाऽचार्ययोः कश्चिन्नगच्छेदन्तरा पथि।
द्वारदेशे तु सम्प्रापै दद्यात्पाद्यं च ²⁰ कौतुके॥ 28.45 ॥

कर्मार्चादीनां स्थाननिर्देशः

कर्मार्चामर्चनापीठे नृसूक्तेन निवेशयेत्।
²¹ उत्सवाद्यर्थबिम्भानि पार्श्वयोर्विनिवेशयेत्॥ 28.46 ॥

²² कर्मार्चां स्थापयेद्ब्राह्मे वामे तु मुखकौतुकम्।
तीर्धं स्नपनबिम्बं वा उत्तरे स्थापयेद्गुरुः॥ 28.47 ॥

शयनोत्थानबिम्बं च बलिबिम्बं च दक्षिणे।
लौहिकीं लोहजं बिम्बं स्थापयेदिष्टभुमिषु॥ 28.48 ॥

धारावशिष्टं यत्तोयं ²³ तच्छरावे विनिक्षिपेत्।
शलाकामात्रया चैव धारयाऽ²⁴ छ्छिद्रया पुनः॥ 28.49 ॥

परितः परिपेकं च विदध्यान्मूलविद्यया।
धान्यराशिषु कुम्भं श्च विन्यस्यावाहयेद्धरिम्॥ 28.50 ॥

आवहनं मूलबेरात्कर्माद्यर्चासु कल्पयेत्।
मुहूर्ते शोभने प्रापै देशिकः कमलासन॥ 29.51 ॥

पुरतो मूलभेरस्य बद्धपद्मासन ²⁵ स्थितः।
प्राणानायम्य शुद्धात्मा ध्यायेद्ब्रह्म सनातनम्॥ 29.52 ॥

• ध्यानप्रकारः*

वासुदेवमजं शान्तमुज्वलं सन्ततोदितम्।
अनादिमध्यनिधन मेकं चलं स्थिरम्॥ 29.53 ॥

चिद्घनं परमानन्दं तमसः परमव्ययम्।
ज्ञानशक्तिबलैश्वर्य वीर्यतेजस्समन्वितम्॥ 29.54 ॥

अपादपाणिमस्पृश्यम चक्षु श्श्रवणादिकम्।
नर्वत्र करवाक्पादं सर्वतोक्षिशिरोमुखम्॥ 29.55 ॥

गतागतविनिर्मुक्तं रविकोटिसमप्रभम्।
चैतन्यं सर्वगं नित्यं ²⁶ व्योमातीतं तदद्भुतम्॥ 29.56 ॥

तत्सामान्यं जगत्यस्मिम्माल ²⁷ मन्त्रात्मकं परम्।
एवं विधं सदाविष्णुमाह्लादं प्रणवात्मकम्॥ 28.57 ॥

तं नियुज्य ²⁸ महाविष्णुं मतं विष्णौ निवेशयेत्।
विष्णुं च हृदये पद्मे समावाह्यार्चयेत्क्रमात्॥ 28.58 ॥

समावाह्य ²⁹ श्रिया पश्चान्मन्त्रेण पुरुषात्मना।
अञ्जलिस्थे ततः पीठे ध्यायेद्वाश्वात्मना गुरुः॥ 28.59 ॥

तेजोनिदानमध्येयं नारायणमजं विभुम्।
निवृत्तमन्त्र मुच्छार्य प्रतिमायां निवेशयेत्॥ 28.60 ॥

ब्रह्मरन्ध्रेण मार्गेण प्रविष्टं प्रतिमाकृतौ।
व्याप्य स्थातं स्म रेत्सर्वं मन्त्रेण कमलासन॥ 28.61 ॥

• कुम्भगतशक्तीनां देवे योजनम्*

महाकुम्भगतां शक्ति देवेन सहयोजयेत्।
मूर्तिकुम्भगतांश्चापि तथा बाले च कौतुके॥ 28.62 ॥

या शक्तिस्तां च देवेन योजये ³⁰त्फ्रतिमात्मना।
ब्रह्मरन्ध्रं च ता रेण पिदध्या ³¹ त्फतिमात्मनः॥ 28.63 ॥

आत्मनोऽभिमुखं कुर्यात्पुण्डरी काक्षविद्यया।
प्रणम्य किञ्चिदुत्थाय दर्शयेत्स्वागतं गुरुः॥ 28.64 ॥

• न्यासविभेदः*

मन्त्रन्न्यासं ततः कुर्यान्मूलमन्त्रेण देशिकः

स्थतिन्यासः स्थितौ कार्य स्सृष्टिन्यासस्तथासने॥ 28.65 ॥

शय्यायां संहृतिन्यासस्संहारशयनं यदि।
सृष्टिन्न्यासो भवेत्सृष्टिशयने कमलासन॥ 28.66 ॥

भोगे योगे च शयने स्थितिन्यासः प्रशस्यते।
विश्वरूपे स्थितिन्यासः यानारूढे त्रयं भवेत्॥ 28.67 ॥

स्थितिन्यासोऽधवा कार्यस्सर्वत्रैवासनादिषु।
श्रियादीनां च देवीनां ब्रह्मादीनां तथैव च॥ 28.68 ॥

महाकुम्भजलेनैव ³² प्रोक्षयेत्स्वस्वविद्यया।
³³ सृष्टिश्च सर्गन्यसनं न्यासो रुद्रस्य संहृतिः॥ 28.69 ॥

श्रियादीनां तथा न्येषां षडङ्गन्यासमाच रेत्।
महाकुम्भं समुद्धृत्य देशिको मूर्तिपैस्सह॥ 28.70 ॥

प्रोक्षणं तज्जलैः कुर्याच्चण्डादेरपि तत् क्षणे।
बलीठे क्षिपैत्तोयमवशिष्टं गुरुस्स्वयम्॥ 28.71 ॥

महानसाग्निगुण्‍डे च ³⁴ तथाधिश्रपणेषु च।
तथा च गार्जपत्याग्निं स्थापयेच्छास्त्रवर्त्मना॥ 28.72 ॥

• सान्निध्य प्रार्थना*

देवपार्श्वं समासाद्य दण्डवत्प्रणमेत् क्षितौ।
गाधायुदीरये देनां रचि ताञ्जलि सम्पुटः॥ 28.73 ॥

यजमानेन सहितः प्रह्वस्तिष्ठन् गुरुस्स्वयम्।
भक्तवत्सल भक्तानामभिप्रेतार्थसाधक॥ 28.74 ॥

प्रार्थये त्वामहं देव मदनुग्रह काम्यया।
सन्निधस्स्व चिरं स्थाने कल्पिते श्रद्धया मया॥ 28.75 ॥

प्रसीद देव देवेश पूजामपि गृहाण मे।
ग्रामस्य राज्ञो राष्ट्रस्य प्रजानामिन्दिरा ³⁵ वर॥ 28.76 ॥

देहि पुष्टिं च तुष्टिं च गतिं च परमां तथा।
इति निज्ञाप्य देवाय ³⁶देशिकस्तन्त्रपारगः॥ 28.77 ॥

• यजमानेन भगवते सर्वस्य समर्पणम्*

मधुपर्कोपचारान्चे गुर्वनुज्ञापुरस्सरम्।
दद्याद्गोभूसुरर्णादि यथावित्तानु सारतः॥ 28.78 ॥

देवस्य दक्षिणे हस्ते तो यपूर्वं यथाविधि।
भक्तिनम्रेण शिरसा पूजोपकरणानि च॥ 28.79 ॥

आत्मानं पुत्रपौत्रादि दारान् हस्त्यादि वाहनम्।
दासीदासं च सर्वस्वं दद्याद्देवस्य पादयोः॥ 28.80 ॥

³⁷ जीवाजीवधनैर्देवो दत्तैराराध्यते यथा।
यजमानेन सर्वस्वैर्बगवान् पुरुषोत्तमः॥ 28.81 ॥

तथा भागवतं सर्वैर्धनैराराधयेत्सदा।
स्थापको देवदेवस्य यः पूर्वो देशिकोत्तमः॥ 28.82 ॥

तेनैवाराधनं कार्यं तद्वंशैरपि निर्गुणैः।
पूजाप्रीतिकरी सैव देवस्य कमलासन॥ 28.83 ॥

वित्तानुसारतो विद्यान्कल्पयोद्धाम सम्पदम्।
अथवा विभवेनैव यजमानः प्रकल्पयेत्॥ 28.84 ॥

³⁸ आदौ विभूतिविस्तारो यादृशः परिक्लपितः।
सङ्कोचमन्तरेणैव कुर्यात्तादृशसम्पदम्॥ 28.85 ॥

देव ³⁹ भूत्यनुसा रेण रक्षेद्देवोपजीविनः।
न क्लेशयेद्भागवर्तान् तथैव परिचारकान्॥ 28.86 ॥

प्रतिष्ठान्ते च देवस्य ⁴⁰ तूर्यैर्नानाविधैरपि।
घोषयेत्सर्वतो दिक्षु ब्रह्मघोषैश्च घोषयेत्॥ 28.87 ॥

नृत्तैर्गेयैश्च विविर्धैस्तौत्रैर्नानाविधैरपि।
तोषयेद्देव देवेशमुपचारैः वृथग्विधैः॥ 28.88 ॥

चतुर्विधं ⁴¹ तथा वान्नं निवेद्य विधिपूर्वकम्।
⁴² नित्याग्निं च प्रतिष्ठाप्य कुण्डे च चतुरश्रके॥ 28.89 ॥

हुत्याग्नौ समिधाज्यान्नैर्मूलेन प्रणवादिना।
पूर्णाहुतिं ततो हुत्वा तत्तदवरणेषु च॥ 28.90 ॥

बलिपीठानि संस्कृत्य प्रतिष्ठाप्य यथाक्रमम्।
⁴³ तेषु नित्यं बलिं दद्याद्भूतानां च यथाक्रमम्॥ 28.91 ॥

• बहुबेर विधाने कवाटबन्धन निषेधः*

बहुबेरविधाने तु कवाटं न ⁴⁴ च बन्धयेत्।
⁴⁵ देवर्षिपितरस्सिद्धान्तुवाना देवयोनयः॥ 28.92 ॥

अर्चन्ति देवं त्रियहं त्रिरात्रान्ते तु मानवाः।
ब्राह्माणां स्तोषयेद्वित्तैर्भोजनैश्च गवादिभिः॥ 28.93 ॥

चतुर्थे दिवसे प्राप्ते स्नपनं परिकल्पयेत्।
उत्तमत्रितयेवापि मध्यमत्रितयेन वा॥ 28.94 ॥

कलशैस्स्नापयेद्देवं ⁴⁶ चतुस्थानार्चनं भवेत्।
उत्सवं कारयेदन्ते ध्वजारोहणपूर्वकम्॥ 28.95 ॥

⁴⁷ आचार्यं पूजयेत्तस्निन् प्रतिष्ठादिवसे प्रभुः।
सुवर्णकुसुमैर्वस्त्रेर्नूतनैरङ्गलीयकैः॥ 28.96 ॥

केयूरहारवलयैरुपवीतो त्तरीयकैः।
⁴⁸ क्षेत्रारामगृहैर्वित्तैर्जीवाजीव धनैस्तथा॥ 28.97 ॥

⁴⁹ दासीदासेन चतथा हस्त्यश्वशिभिकादिभिः।
⁵⁰ एवं प्रकारैरन्यैश्च तोषयेद्गुरुमात्मवान्॥ 28.98 ॥

आत्मानं प्रत्र पौत्रांश्च देवे तद्वन्नि वेदयेत्।
मातृत्वेन पितृत्वेन बन्धुत्वेन गुरूत्तमम्॥ 28.99 ॥

कखात्मत्वेन सम्भाव्य प्रणम्य च पुनः पुनः।
सहस्रं धेनवो देयाः दक्षिणा गुरुवे तदा॥ 28.100 ॥

सहस्रनिष्कमथवा दक्षिणा चोत्तमोत्तमा।
तदर्धा मध्यमा ज्ञेया तदर्धा चाधमा मता॥ 28.101 ॥

⁵¹ अथवा दक्षिणा देया शतं हेम्नामनुत्तमम्।
⁵² दशनिष्कमशक्तर्स्तु ⁵³ तदर्धं पादमेव वा॥ 28.102 ॥

यथावित्तानुसारेण दक्षिणा परिकीर्तिता।
कर्मणां कर्षणादीना मङ्गत्वेन यदहृतम्॥ 28.103 ॥

तदिष्टशिष्टं सकलं गुरो रेव धनं भवेत्।
ऋत्विजामपि सर्वेषां तथाम्नायेष्वधीतिनाम्॥ 28.104 ॥

ब्राह्मणानां च विदुषां भक्तानां पुरुषोत्तमे।
तथैकायननिष्ठानां द्विषट्कनियतात्मनाम्॥ 28.105 ॥

वासुदेवैकनिष्ठानां निषन्मार्गविदामपि।
यतीनां ब्रह्मचारीणां वनस्थाश्रमवासिनाम्॥ 28.106 ॥

अन्येषां विष्णुभक्तानामस्मिन्नर्थेनुयायिनाम्।
विष्ण्वर्क्षनिरतानां च सदस्यानां च दक्षिणा॥ 28.107 ॥

देया गोभूहिरण्यादि रूपा वित्तानुसारतः।
कालाज्ञानां तथा नृत्तगीतवाद्यादि कुर्वताम्॥ 28.108 ॥

यथार्हं वित्तवासोभिः कुर्यात्तृत्पिं यथेप्सितम्।
⁵⁴गुरुः पात्रं समानीय हेमादिद्रव्यनिर्मितम्॥ 28.109 ॥

प्रक्षाळ्य विष्णुगायत्र्या धान्यराशौ स्वमन्त्रतः।
देवस्य पुरतः स्थाप्य पूरयेद्गन्धवारिणा॥ 28.110 ॥

अष्ठाक्ष रेणाभिमन्त्र्य ⁵⁵ षडर्णेन द्विरष्टकम्।
प़ञ्चोपनिषदैर्मन्त्रैरावाह्यात्मगतं विभुम्॥ 28.111 ॥

प्रणवेन समभ्यर्च्य गन्धपुष्पाक्षतादिभिः।
ततः कर्तारमाहूय विशुद्धं देवसन्नि धौ॥ 28.112 ॥

तं देवाभिमुखं स्थाप्य प्रणतं विनयान्वितम्।
साधितार्घ्यजलात्तस्मात्सार्घ्यतो यम्प्रसूनकम्॥ 28.113 ॥

तस्य हस्ते प्रपूर्याथ इमां गाधामूदीरयेत्।
त्वया विना न मेकिञ्चिन्मां विनातवकस्तथा॥ 28.114 ॥

तस्मान्मा मात्मसात्कर्तुं प्रसीद परमेश्वर।
भूमौ स्खलितपादानां भूमि रेवावलम्बनम्॥ 28.115 ॥

⁵⁶ त्वय्येव प्रतिपन्नानां त्वमेव शरणं विभो।
इति विज्ञाप्य देवेशमाचार्य स्स्वस्थमानसः॥ 28.116 ॥

द्वादशाक्षरमुच्चार्य भगवत्पादपङ्कजे।
निवेद्य कर्तुरात्मानं सार्घ्य पुष्प पुरस्सरम्॥ 28.117 ॥

त्रिकृत्वः प्रण मेद्देवं निवेद्यात्मानमव्यये।
स तेनानुगृहीतस्सन् संयायाद्गुरुणा बहिः॥ 28.118 ॥

• गुरुपूजा*

नमस्कृत्वा गुरुं देवं कृतकृत्येन चेतसा।
तं गुरुं यानमारोप्य तुर्य घोषपुरस्सरम्॥ 28.119 ॥

नीत्वा प्रदक्षिणं ग्रमं स्वगृहे सन्निवेशयेत्।

• देवप्रतिष्ठायाः फलम्*

य इत्थं स्थापनं कुर्याद्धेव देवस्य शार्ङ्गिणः॥ 29.120 ॥

स याति ⁵⁷ परमं स्थानमक्षयं कमलासन।
पुनाति वंशजांश्चैव पुरुषानेकविंशतिम्॥ 29.121 ॥

निष्कामा ये तु सदने पुरुषाः पुरुषोत्तमम्।
स्थापयन्नि फलं तेषामपुनर्भ वलक्षणम्॥ 29.122 ॥

सकामानां तु मर्त्यानां ⁵⁸ पुनरावृत्तिलक्षणम्।
स्वर्गादि तत्तद्भोक्तव्यमारम्भे ⁵⁹ तत्तदिष्यते॥ 29.123 ॥

ब्रह्महत्यादि पापानामन्येषां निष्कृतिर्मता।
उपकुर्वन्ति ये मर्त्याः वाङ्मनः कायकर्मभिः॥ 28.124 ॥

आवृत्तिलक्षणं तेषां फलं स्वर्गादिरिष्यते।
⁶⁰ श्रियादीनां च देवीनां देवेन सह कल्पने॥ 28.125 ॥

नोद्वाहकर्म कर्तव्यं पृथक् चेत् स्थापनं तयोः।
उद्वाहकर्म शास्त्रोक्तं कुर्यादङ्गुरपूर्वकम्॥ 28.126 ॥

भक्तिशक्तिवशाद्देवं यथावित्तानुसारतः।
यथा च स्थापना भक्तैस्सास्मृता नुग्रहा इति॥ 28.127 ॥

इति श्रीपाञ्चरात्रे महोपनिषदि पाद्मसंहितायां

क्रियापादे प्रतिष्ठाविधिर्नाम अष्टाविंशोऽध्यायः।